Nghị quyết Hội nghị lần thứ VIII , Ban Chấp hành Trung ƣơng khóa XI
về đô ̉ i mơ ́ i căn ba ̉ n , toàn diện giáo dục và đào tạo Việt Nam đã chỉ rõ:
Phƣơng pháp dạy và học phải khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều , ghi
nhớ máy móc ; phát huy tính tích cực , chủ động , sáng tạo và vận dụng kiến
thức, kĩ năng của ngƣời học, tập trung dạy cách học , cách nghĩ va ̀ tƣ ̣ ho ̣ c [1].
Theo các chuyên gia giáo dục, quá trình đổi mới PPDH Toán phải tiếp
cận, thực hiện các vấn đề mấu chốt sau:
- Dạy học Toán theo định hƣớng giải quyết vấn đề để phát huy tính chủ
động của học sinh (HS) và cá thể hóa việc học;
- Dạy HS cách học: HS phải biết tự học Toán, biết sử dụng trang thiết
bị hiện đại để tìm kiếm kiến thức, sử dụng các kiến thức khoa học của nhân
loại phục vụ nhu cầu của mình
Năm học 2013-2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã nhấn
mạnh: Các nhiệm vụ học tập có thể đƣợc thực hiện trong hoặc ngoài giờ lên
lớp, ở trong hay ngoài phòng học. Ngoài việc tổ chức cho HS thực hiện các
nhiệm vụ học tập ở trên lớp, cần coi trọng giao nhiệm vụ và hƣớng dẫn HS
học tập ở nhà, ở ngoài nhà trƣờng [4].
215 trang |
Chia sẻ: hongden | Lượt xem: 1383 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Khai thác một số ứng dụng trên điện thoại di động hỗ trợ học sinh lớp 12 trung học phổ thông tự học toán, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
–––––––––––––––––––––
TRỊNH THỊ PHƢƠNG THẢO
KHAI THÁC MỘT SỐ ỨNG DỤNG
TRÊN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG HỖ TRỢ
HỌC SINH LỚP 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TỰ HỌC TOÁN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
HÀ NỘI, 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
–––––––––––––––––––––
TRỊNH THỊ PHƢƠNG THẢO
KHAI THÁC MỘT SỐ ỨNG DỤNG
TRÊN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG HỖ TRỢ
HỌC SINH LỚP 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TỰ HỌC TOÁN
Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán
Mã số: 62.14.01.11
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. ĐÀO THÁI LAI
2. PGS.TS. NGUYỄN THỊ TĨNH
HÀ NỘI, 2014
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện
dƣới sự hƣớng dẫn của PGS.TS. Đào Thái Lai và PGS.TS. Nguyễn Thị Tĩnh.
Các kết quả trình bày trong luận án là trung thực, có nguồn trích dẫn. Các kết
quả công bố chung đều đƣợc đồng nghiệp cho phép sử dụng đƣa vào luận án.
Nghiên cứu sinh
Trịnh Thị Phƣơng Thảo
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i
MỤC LỤC ................................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ .................................................. vii
DANH MỤC HÌNH VẼ .............................................................................................. ix
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 3
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ...................................... 3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 4
6. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................... 4
6.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận ...................................................................... 4
6.2. Phƣơng pháp quan sát, điều tra ........................................................................ 5
6.3. Phƣơng pháp chuyên gia .................................................................................. 5
6.4. Phƣơng pháp nghiên cứu trƣờng hợp .............................................................. 5
6.5. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ................................................................ 5
7. Những luận điểm đƣa ra bảo vệ .............................................................................. 5
8. Đóng góp của luận án .............................................................................................. 5
8.1. Đóng góp của luận án về mặt lí luận ............................................................... 5
8.2. Đóng góp của luận án về mặt thực tiễn ........................................................... 6
9. Cấu trúc của luận án ................................................................................................ 6
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .................................................... 7
1.1. Định hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học ......................................................... 7
1.2. Vấn đề tự học ....................................................................................................... 8
1.2.1. Quan niệm về tự học ..................................................................................... 8
1.2.2. Quá trình tự học .......................................................................................... 10
1.2.3. Vai trò của tự học ........................................................................................ 11
1.2.4. Các cấp độ tự học ........................................................................................ 12
1.2.5. Hình thức tự học ......................................................................................... 13
1.2.6. Tổ chức hoạt động tự học ........................................................................... 14
iii
1.2.7. Năng lực tự học Toán ................................................................................. 15
1.2.8. Vấn đề bồi dƣỡng năng lực tự học Toán cho học sinh ............................... 17
1.3. Tự học với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và truyền thông ......................... 18
1.3.1. Tác động của công nghệ thông tin và truyền thông đến tự học của học sinh ......... 18
1.3.2. Khai thác công nghệ thông tin và truyền thông trong tự học ..................... 20
1.4. Tổng quan về học tập di động ............................................................................ 23
1.4.1. Khái niệm học tập di động (M-learning) .................................................... 23
1.4.2. Thành phần, đối tƣợng, mô hình kết nối của hệ thống M-learning ............ 25
1.4.3. Quy trình thiết kế hệ thống M-learning ...................................................... 28
1.4.4. Học liệu điện tử ........................................................................................... 29
1.5. Tự học trong môi trƣờng M-learning ................................................................. 32
1.5.1. Một số đặc điểm của M-learning ................................................................ 32
1.5.2. Tự học trong môi trƣờng M-learning .......................................................... 38
1.5.3. Một số kỹ năng của HS khi tự học trong môi trƣờng M-learning .............. 40
1.5.4. Một số kỹ năng của giáo viên dạy tự học trong M-learning ....................... 41
1.6. Thực trạng khai thác M-learning trong dạy học ................................................ 42
1.6.1. Thực trạng khai thác M-learning trên thế giới ............................................ 42
1.6.2. Thực trạng khai thác M-learning ở Việt Nam ............................................ 44
1.7. Thực trạng về tự học Toán và sử dụng điện thoại di động trong tự học Toán
đối với học sinh lớp 12 .............................................................................................. 54
1.7.1. Thực trạng tự học Toán của học sinh lớp 12 .............................................. 54
1.7.2. Thực trạng việc sử dụng điện thoại di động trong tự học Toán.................. 56
1.7.3. Quan điểm về tài liệu tự học Toán của học sinh và giáo viên .................... 59
1.8. Kết luận chƣơng 1 .............................................................................................. 63
Chƣơng 2: SỬ DỤNG MỘT SỐ CHỨC NĂNG CỦA ĐIỆN THOẠI DI
ĐỘNG HỖ TRỢ HỌC SINH LỚP 12 TỰ HỌC TOÁN ..................................... 65
2.1. Định hƣớng khai thác một số ứng dụng trên điện thoại di động hỗ trợ học
sinh tự học Toán ........................................................................................................ 65
2.1.1. Đảm bảo tính khả thi trong điều kiện thực tế của Việt Nam ...................... 65
2.1.2. Phát huy đƣợc những yếu tố tích cực của M-learning ................................ 66
2.1.3. Đảm bảo tính sƣ phạm ................................................................................ 69
iv
2.2. Xây dựng hệ thống M-learning hỗ trợ học sinh lớp 12 tự học Toán ........................ 69
2.2.1. Một số yêu cầu đối với hệ thống M-learning.............................................. 69
2.2.2. Quy trình xây dựng hệ thống M-learning hỗ trợ học sinh lớp 12 tự học Toán ....... 75
2.2.3. Cấu trúc hệ thống M-learning hỗ trợ học sinh lớp 12 tự học Toán ............ 76
2.2.4. Các chức năng của hệ thống M-learning hỗ trợ học sinh lớp 12 tự học Toán ........ 80
2.3. Xây dựng học liệu điện tử hỗ trợ học sinh tự học Toán thông qua việc khai
thác một số ứng dụng trên điện thoại di động ........................................................... 86
2.3.1. Những yêu cầu đối với học liệu điện tử ...................................................... 86
2.3.2. Các nguyên tắc thiết kế nội dung học liệu điện tử hỗ trợ học sinh tự
học Toán thông qua việc khai thác một số ứng dụng trên điện thoại di động ...... 87
2.4. Quy trình khai thác một số ứng dụng trên điện thoại di động hỗ trợ học sinh
tự học Toán ................................................................................................................ 94
2.5. Phƣơng án khai thác một số ứng dụng trên điện thoại di động trong tự học
Toán của học sinh ngoài giờ lên lớp ....................................................................... 101
2.5.1. Đối tƣợng “giáo viên”, “học sinh” tham gia hệ thống .............................. 101
2.5.2. Phƣơng án tự học có hƣớng dẫn trực tiếp của giáo viên .......................... 102
2.5.3. Phƣơng án tự học không có hƣớng dẫn trực tiếp của giáo viên ............... 103
2.5.4. Phƣơng án học sinh tự học độc lập ........................................................... 105
2.5.5. Triển khai các hoạt động tự học theo nhóm ............................................. 109
2.6. Phƣơng án khai thác một số ứng dụng trên điện thoại di động trong tự học
Toán của học sinh trong giờ lên lớp chính khóa ..................................................... 110
2.6.1. Khai thác kết quả tự học của học sinh trong quá trình lên lớp ................. 110
2.6.2. Khai thác chức năng lƣu trữ, tra cứu thông tin của điện thoại di động .... 116
2.6.3. Khai thác các ứng dụng đƣợc cài trên điện thoại di động ........................ 117
2.7. Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................ 118
Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................................ 120
3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm ....................................................................... 120
3.2. Thời gian, địa điểm và đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm ................................. 120
3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ................................................................. 121
3.3.1. Phƣơng pháp điều tra ................................................................................ 121
3.3.2. Phƣơng pháp quan sát ............................................................................... 121
3.3.3. Phƣơng pháp thống kê toán học................................................................ 121
3.3.4. Phƣơng pháp nghiên cứu trƣờng hợp ....................................................... 122
3.3.5. Xây dựng phƣơng thức và tiêu chí đánh giá ............................................. 122
v
3.4. Nội dung thực nghiệm sƣ phạm ....................................................................... 123
3.4.1. Tài liệu thực nghiệm sƣ phạm .................................................................. 123
3.4.2. Nội dung 1: Tập huấn cho giáo viên và học sinh nhóm thực nghiệm ...... 125
3.4.3. Nội dung 2: Điều tra, phỏng vấn GV và HS ............................................. 126
3.4.4. Nội dung 3: Cho HS tự học thông qua việc khai thác một số ứng dụng
trên ĐTDĐ .......................................................................................................... 126
3.4.5. Nội dung 4: Tổ chức dạy học các giáo án đã soạn ................................... 127
3.4.6. Nội dung 4: Nghiên cứu trƣờng hợp ......................................................... 127
3.5. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm.......................................................................... 128
3.5.1. Kết quả tập huấn ....................................................................................... 128
3.5.2. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm vòng 1 (năm học 2012 - 2013) ................ 128
3.5.3. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm vòng 2 (năm học 2013 - 2014) ................ 134
3.5.4. Theo dõi sự tiến bộ của một nhóm HS (Nghiên cứu trƣờng hợp) ............ 144
3.6. Điều tra tính khả thi của hệ thống M-learning Toán 12 trong việc hỗ trợ tự
học cho học sinh trung học phổ thông .................................................................... 155
3.6.1. Thăm dò giáo viên về hệ thống M-learning Toán 12 ............................... 155
3.6.2. Thăm dò HS về việc khai thác hệ thống M-learning Toán 12 trong quá
trình tự học Toán ................................................................................................. 157
3.7. Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................ 158
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 161
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................... 163
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 164
PHỤ LỤC
vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt Viết đầy đủ
CNTT Công nghệ thông tin
CNTT&TT Công nghệ thông tin và truyền thông
DHTC Dạy học tích cực
ĐC Đối chứng
ĐTDĐ Điện thoại di động
GV Giáo viên
GD&ĐT Giáo dục và đào tạo
HĐ Hoạt động
HLĐT Học liệu điện tử
HS Học sinh
MTĐT Máy tính điện tử
PMDH Phần mềm dạy học
PPDH Phƣơng pháp dạy học
THPT Trung học phổ thông
TN Thực nghiệm
SGK Sách giáo khoa
SGV Sách giáo viên
WiFi Wireless Fidelity
GPS Global Positioning System
GSM Global System for Mobile Communications
GPRS General packet radio service
3G Third-generation technology
4G Fourth-generation technology
CDMA Code division multiple Access
PDA Personal Digital Assistant
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ
Bảng:
Bảng 1.1. Một số giải pháp để khắc phục các hạn chế của ĐTDĐ ................. 36
Bảng 1.2. So sánh việc sử dụng MTĐT và ĐTDĐ trong dạy học .................. 37
Bảng 1.3. Các chức năng cơ bản của một số hệ thống M-Learning ............... 50
Bảng 1.4. Khả năng tƣơng tác, tính thân thiện của một số hệ thống
M-learning ........................................................................... 51
Bảng 1.5. Cấu trúc nguồn HLĐT hỗ trợ HS lớp 12 tự học một số hệ thống
M-learning ....................................................................................... 51
Bảng 1.6. Kết quả tìm hiểu về mục đích tự học toán của HS lớp 12 .............. 54
Bảng 1.7. Thời lƣợng tự học Toán của HS lớp 12 THPT trong ngày ............ 54
Bảng 1.8. Các công việc đã thực hiện trong tự học Toán của HS lớp 12 ....... 55
Bảng 1.9. Hình thức tự học Toán có hiệu quả đối với HS lớp 12 .................. 55
Bảng 1.10. Đánh giá của GV về ý thức tự học Toán của HS lớp 12 .............. 56
Bảng 1.11. Đánh giá của GV về việc hình thành động cơ tự học
Toán của HS .................................................................................. 56
Bảng 1.12. Đánh giá về hiệu quả tự học Toán ngoài giờ lên lớp của HS
lớp 12 .............................................................................................. 56
Bảng 1.13. Kết quả ý kiến thăm dò quan điểm về việc sử dụng điện thoại
di động trong tự học tại thời điểm trƣớc khi triển khai đề tài
(tháng 10/2012) ............................................................................... 57
Bảng 1.14. Kết quả tìm hiểu về việc HS lớp 12 đƣợc gia đình trang bị
ĐTDĐ của một số trƣờng THPT trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ... 57
Bảng 1.15. Kết quả tìm hiểu về thực trạng sử dụng ĐTDĐ ........................... 58
Bảng 1.16. Lý do HS không tra cứu, khai thác các website Toán .................. 59
Bảng 1.17. Ý kiến của HS tài liệu hƣớng dẫn tự học môn Toán .................... 59
Bảng 1.18. Ý kiến HS về cấu trúc hệ thống bài tập hỗ trợ tự học .................. 60
Bảng 1.19. Ý kiến HS về học liệu điện tử hỗ trợ tự học Toán ........................ 61
Bảng 1.20. Ý kiến của GV về trang web hỗ trợ HS tự học Toán ................... 62
viii
Bảng 3.1. Thống kê kết quả học tập của HS nhóm TN và ĐC trƣớc khi
TNSP ............................................................................................. 128
Bảng 3.2. Phân bố điểm của nhóm TN và nhóm ĐC sau khi TNSP vòng 1 130
Bảng 3.3. Phân bố tần suất luỹ tích hội tụ lùi sau khi TN vòng 1 ................ 131
Bảng 3.4. Kết quả học tập của HS nhóm TN, ĐC trƣớc khi TNSP vòng 2 .. 134
Bảng 3.5. Phân bố điểm của nhóm lớp TN và nhóm lớp ĐC sau khi
TN vòng 2..................................................................................... 139
Bảng 3.6. Phân bố tần suất luỹ tích hội tụ lùi của nhóm TN, ĐC sau
TN vòng 2..................................................................................... 139
Bảng 3.7. Ý kiến của GV về học liệu điện tử hỗ trợ tự học Toán 12 ........... 155
Bảng 3.8. Ý kiến của GV về khả năng hỗ trợ quá trình dạy của GV và tự
học của HS với hệ thống M-learning Toán 12.............................. 156
Bảng 3.9. Ý kiến của HS về hệ thống M-learning Toán 12 .......................... 157
Biểu đồ:
Biểu đồ 3.1. Đa giác đồ về chất lƣợng học tập của nhóm TN và ĐC ........... 129
Biểu đồ 3.2. Đƣờng biểu diễn tần suất luỹ tích hội tụ lùi sau khi TN vòng 1 ...... 131
Biểu đồ 3.3. Đƣờng biểu diễn tần suất luỹ tích hội tụ lùi của nhóm TN và
ĐC trong đợt TNSP vòng 2 ...................................................... 141
Sơ đồ:
Sơ đồ 1.1: Minh họa mô hình tổ chức dạy học bằng M-learning ................ 34
Sơ đồ 1.2: Minh họa thành phần của một hệ thống M-learning .................. 26
Sơ đồ 1.3: Minh họa các đối tƣợng của một hệ thống M-learning .............. 27
Sơ đồ 1.4: Minh họa mô hình kết nối hạ tầng M-learing. ............................ 27
Sơ đồ 2.1: Minh họa mô hình của hệ M-learning ........................................ 78
Sơ đồ 2.2: Các mô đun chính của hệ thống M-learning .............................. 78
Sơ đồ 2.3: Minh họa mô hình tổng thể hệ thống M-learning ...................... 79
Sơ đồ 2.4: Minh họa mô hình các mô đun của hệ thống M-learning ......... 80
Sơ đồ 2.5. .................................................................................................. 111
Sơ đồ 2.6. .................................................................................................. 112
ix
DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 1.1. Minh họa hình ảnh giao diện của mStudy ...................................... 47
Hình 1.2. Minh họa giao diện hệ thống ViettelStudy ..................................... 48
Hình 1.3. Minh họa giao diện hệ thống kiến thức Việt ................................... 50
Hình 2.1 ........................................................................................................... 81
Hình 2.2 ........................................................................................................... 82
Hình 2.3 ........................................................................................................... 82
Hình 2.4 ........................................................................................................... 84
Hình 2.5 ........................................................................................................... 84
Hình 2.6 ........................................................................................................... 84
Hình 2.7 ........................................................................................................... 85
Hình 2.8 ........................