Luận án Quản lý nợ xấu tại ngân hàng thương mại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH KHAMKIEW PHANDAVONG QUẢN LÝ NỢ XẤU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI – 2021 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH KHAMKIEW PHANDAVONG QUẢN LÝ NỢ XẤU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Mã số: 9.34.02.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS., TS. Phạm Ngọc Ánh 2. TS. Vũ Quốc Dũng HÀ NỘI – 2021 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án tiến sĩ “Quản lý nợ xấu tại ngân hàng thương mại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào” đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo qui định và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Hà Nội, ngày 10 tháng 05 năm 2021 TÁC GIẢ KHAMKIEW PHANDAVONG KÝ HIỆU VIẾT TẮT - AMC: Công ty quản lý tài sản. - BCTC: Báo cáo tài chính - BIDV: Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và phát triển - CASA: Current Account Savings Account (Tài khoản tiết kiệm hiện tại) - CN: Chi nhánh - CHDCND: Cộng hòa Dân chủ nhân dân - CIC: Trung tâm thông tin tin dụng (Credit Information Center) - CNTT: Công nghệ thông tin - CKNB: Cam kết ngoại bảng - CSTD: Chính sách tín dụng - CSTT: Chính sách tiền tệ - DN: Doanh nghiệp - CSTD: Chính sánh tín dụng - DNTD: Dư nợ tín dụng - DPRR: Dự phòng rủi ro - DPRRTD: Dự phòng rủi ro tín dụng - DATC: Công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh nghiệp. - ĐGXH: Định giá xếp hạng - ĐHĐCĐ: Đại hội đồng cổ đông - GSNH: Giám sát ngân hàng - HĐQT: Hội đồng quản trị - KV: Khu vực - KTKSNB: Kiểm tra kiểm soát nội bộ - NH: Ngân hàng - NSNN: Ngân sách Nhà nước - NCS: Nghiên cứu sinh - NHTM: Ngân hàng thương mại - NHTMCP: Ngân hàng thương mại cổ phần - NHNN: Ngân hàng Nhà nước - NHTW: Ngân hàng trung ương - NPL: (Non performing loan) Nợ xấu ngân hàng - NQH: Nợ quá hạn - PDGHTD: Phê duyệt giới hạn tín dụng - QĐ: Quyết định - QLTD: Quản lý tín dụng - QLNX: Quản lý nợ xấu - QLRRTD: Quản lý rủi ro tín dụng - TCTD: Tổ chức tín dụng - TĐ và PDTD: Thẩm định và phê duyệt tín dụng - TSC: Trụ sở chính - TSBĐ: Tài sản bảo đảm - RRTD: Rủi ro tín dụng - XLNX: Xử lý nợ xấu - XLRR: Xử lý rủi ro - XHTDNB: Xếp hạng tín dụng nội bộ - VAMC: Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt nam - VCB: Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại Thương Việt Nam - VHTD: Vận hành tín dụng - WTO: Tổ chức thương mại thế giới MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i KÝ HIỆU VIẾT TẮT .................................................................................................... 1 MỤC LỤC ...................................................................................................................... 3 MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................... 1 2. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án .............................. 3 2.1.Tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài luận án ............................................................................................................................ 3 2.2. Giá trị khoa học và thực tiễn luận án có thể kế thừa ..................................... 13 2.3. Những vấn đề chưa được đề cập nghiên cứu và luận án cần giải quyết .... 13 3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................ 14 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................... 15 4.1. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 15 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 15 5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 15 6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài luận án ..................................................... 16 7. Quy trình nghiên cứu ............................................................................................. 18 8. Những đóng góp mới của luận án ....................................................................... 21 9. Kết cấu luận án ....................................................................................................... 22 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NỢ XẤU VÀ QUẢN LÝ NỢ XẤU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ................................................................................ 23 1.1. Những vấn đề cơ bản về tín dụng, rủi ro tín dụng và nợ xấu của ngân hàng thương mại ................................................................................................................... 23 1.1.1. Khái niệm Tín dụng Ngân hàng thương mại ............................................... 23 1.1.2. Khái niệm rủi ro tín dụng ngân hàng thương mại ...................................... 24 1.1.3. Nợ xấu của Ngân hàng thương mại .............................................................. 27 1.2. Quản lý nợ xấu của ngân hàng thương mại ................................................... 39 1.2.1. Khái niệm và mục tiêu quản lý nợ xấu .......................................................... 39 1.2.2. Nội dung của quản lý nợ xấu.......................................................................... 40 1.2.3. Tiêu chí đánh giá quản lý nợ xấu Ngân hàng thương mại ........................ 63 1.2.4. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nợ xấu ....................................................... 65 1.3. Kinh nghiệm quản lý nợ xấu của một số Ngân hàng thương mại Việt Nam và bài học đối với Ngân hàng thương mại Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào ................................................................................................................................. 68 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý nợ xấu của một số ngân hàng thương mại tại Việt Nam ............................................................................................................................... 68 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho ngân hàng thương mại Công hòa Dân chủ Nhân dân Lào .............................................................................................................. 80 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................... 83 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NỢ XẤU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO ............................. 84 2.1. Tổng quan về các ngân hàng thương mại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 84 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của hệ thống các Ngân hàng thương mại Cộng hòa Dân chủ Nhân Lào .......................................................................... 84 2.1.2. Kết quả hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại Lào giai đoạn 2015 đến năm 2020 .......................................................................................... 88 2.2. Thực trạng quản lý nợ xấu tại các Ngân hàng thương mại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào ...................................................................................................... 93 2.2.1. Thực trạng về hoạt động tín dụng của các Ngân hàng thương mại Công hòa Dân chủ Nhân dân Lào ...................................................................................... 93 2.2.2.Thực trạng quản lý nợ xấu của các ngân hàng thương mại Lào ............ 104 2.3. Đánh giá thực trạng quản lý nợ xấu tại các ngân hàng thương mại Công hòa Dân chủ Nhân dân Lào .................................................................................... 125 2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................................ 125 2.3.2. Những hạn chế ............................................................................................... 131 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................................................................ 137 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................................... 146 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NỢ XẤU TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO 147 3.1. Định hướng phát triển, mục tiêu và quan điểm tăng cường quản lý nợ xấu của các Ngân hàng thương mại Lào giai đoạn 2021-2025................................. 147 3.1.1. Định hướng phát triển của các Ngân hàng thương mại Lào .................. 147 3.1.2. Mục tiêu và quan điểm tăng cường quản lý nợ xấu của các Ngân hàng thương mại Lào ......................................................................................................... 150 3.2. Các giải pháp tăng cường quản lý nợ xấu tại các Ngân hàng thương mại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào ......................................................................... 154 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện việc xây dựng ban hành chính sách, chiến lược quản lý nợ xấu và quy trình quản lý nợ xấu ................................................................... 154 3.2.2. Tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy quản lý nợ xấu ................. 156 3.2.3. Tăng cường hoạt động quản lý nợ xấu ....................................................... 161 3.2.4. Các giải pháp khác ......................................................................................... 172 3.3. Một số kiến nghị ................................................................................................. 176 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ Lào và Bộ/ngành liên quan .............................. 176 3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước Lào ................................................... 183 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................................... 185 KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................................ 186 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 188 DANH MỤC SỞ ĐỒ, HÌNH Sơ đồ 1.1 Quy trình nghiên cứu của luận án .............................................................19 Sơ đồ 1.2 Quy trình thu thập và xử lý thông tin sơ cấp ............................................20 Sơ đồ 1.3 Quy trình thu thập và xử lý thông tin thứ cấp ...........................................21 Sơ đồ 1.4 Các hình thức rủi ro tín dụng ....................................................................26 Sơ đồ 1.5 Mô tả sự chống đỡ của ngân hàng đối với các thất thoát tín dụng ...........33 Sơ đồ 1.6 Vòng luẩn quẩn về tình trạng TC yếu kém của các NHTM .....................34 Sơ đồ 1.7. Quy trình kiểm soát tín dụng liên tục ......................................................58 Sơ đồ 1.8- Ngăn ngừa và xử lý rủi ro tín dụng .........................................................59 Sơ đồ 2.1. Quy trình thanh tra, giám sát các khoản cấp tín dụng của NHTM Lào ....... 108 Sơ đồ 2.2 Mô hình tổ chức quản lý nợ xấu tại Trụ sở chính .................................. 110 Sơ đồ 2.3 Mô hình tổ chức kinh doanh tại Chi nhánh ........................................... 110 Sơ đồ 2.4 Mô hình tổ chức phê duyệt tín dụng ...................................................... 112 Sơ đồ 2.5. Mô hình tổ chức quản lý rủi ro tại NHTM nhà nước Lào .................... 114 Sơ đồ 2.6 Mô hình tổ chức xử lý nợ xấu của NHTM nhà nước Lào ..................... 116 Hình 3.1 Mô hình tổ chức bộ máy QLRRTD (Trước và sau khi thành lập VHTD) ................................................................................................................................ 159 DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Phân loại nợ của Ngân hàng thế giới ........................................................43 Bảng 1.2: Giá trị LGD tối thiểu đối với các khoản phải đòi có tài sản đảm bảo .....47 Bảng 1.3. Quy trình tín dụng .....................................................................................52 Bảng 1.4 Trích lập dự phòng và sử dụng dự phòng rủi ro tín dụng tại BIDV giai đoạn 2015-2020 .........................................................................................................71 Bảng 1.5 Các nhóm nợ xấu của VCB giai đoạn 2015-2020 .....................................77 BẢNG 2.1 Kết quả hoạt động kinh doanh của các NHTM Lào giai đoạn 2015-2020 .....89 Bảng 2.2: Doanh số thu nợ theo loại hình sở hữu ngân hàng của hệ thống NHTM Lào giai đoạn 2015- 2020 .........................................................................................92 Bảng 2.3: Tổng dư nợ cho vay theo thời hạn của hệ thống NHTM Lào giai đoạn 2015 - 2020 ...............................................................................................................93 Bảng 2. 4: Tổng hợp hoạt động tín dụng của các NHTM Lào ..................................94 Bảng 2.5: Tốc độ tăng trưởng doanh số cho vay giai đoạn 2015-2020 .................94 Bảng 2.6: Doanh số cho vay theo loại hình sở hữu ..................................................96 Bảng 2.7: Doanh số thu nợ theo loại hình sở hữu ngân hàng ................................98 Bảng 2.8: Tổng dư nợ cho vay theo thời hạn: ...........................................................99 Bảng 2 .9: Tỷ lệ dư nợ so với vốn huy động .......................................................... 100 Bảng 2 .10: Tổng dư nợ tín dụng của NHNN giai đoạn 2015 - 2020 ..................... 100 Bảng 2 .11: Tỷ lệ NQH trên tổng dư nợ giai đoạn 2015 – 2020 ........................... 101 Bảng 2 .12: NQH theo loại hình sở hữu ................................................................ 102 Bảng 2 .13: Lãi suất cho vay ngắn hạn (1 năm) giai đoạn 2015-2020 .................. 103 Bảng 2 .14: Lãi suất cho vay trung hạn, dài hạn ở Lào ......................................... 103 Bảng 2.15 Quy định về thẩm quyền phán quyết tín dụng trong hệ thống ............. 105