Luận văn Ảnh hưởng của Chương trình giáo dục Mầm non hiện hành đến phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của giáo viên mầm non -Thành phố Phan Thiết

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ------------    ------------ NGUYỄN THỊ KIM HỒNG ẢNH HƯỞNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC MẦM NON HIỆN HÀNH ĐẾN PHƯƠNG PHÁP VÀ HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC CỦA GIÁO VIÊN MẦM NON – THÀNH PHỐ PHAN THIẾT Chuyên ngành: Đo lường và Đánh giá trong giáo dục (Chuyên ngành đào tạo thí điểm) LUẬN VĂN THẠC SỸ Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Đinh Thị Kim Thoa Tp. HCM, năm 2011 2 LỜI CAM ĐOAN Kính gửi: Ban Giám đốc Viện Đảm bảo Chất lượng, Đại học Quốc gia Hà Nội Tôi tên: Nguyễn Thị Kim Hồng Là học viên cao học lớp Đo lường Đánh giá trong Giáo dục khóa 2008 tại TP. Hồ Chí Minh. Tôi xin cam đoan đây là nghiên cứu do tôi thực hiện. Các số liệu, kết luận trình bày trong luận văn này là trung thực và chưa được công bố ở nghiên cứu nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Học viên Nguyễn Thị Kim Hồng 3 LỜI CẢM ƠN Tôi xin gởi lời cảm ơn trân trọng đến những người đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Trước hết, tôi xin trân trọng cảm ơn các Thầy, Cô lãnh đạo Viện đảm bảo chất lượng – ĐHQG Hà Nội; các Thầy, Cô lãnh đạo Trung tâm Khảo thí và Đánh giá chất lượng Đào tạo – ĐHQG TP. HCM đã nhiệt tình truyền đạt kiến thức cho tôi cũng như các anh chị học viên khóa 2008, đã truyền đạt nhiệt huyết, tiếp thêm cho tôi sức mạnh và sự tự tin để thực hiện đề tài này. Tôi xin cảm ơn các Thầy, Cô trong Ban Giám hiệu; các Thầy, Cô lãnh đạo và các chuyên viên Trung tâm Khảo thí và Đảm bảo chất lượng Giáo dục- Trường Cao đẳng Cộng đồng Bình Thuận, nơi tôi đang công tác, đã tạo mọi điều kiện tốt nhất, thuận lợi nhất giúp tôi an tâm học tập. Xin cảm ơn các cô giáo ở các trường Mầm non – TP. Phan Thiết đã đóng góp những ý kiến trung thực, khách quan nhất giúp tôi có cơ sở dữ liệu phục vụ cho nghiên cứu của mình. Tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, những anh chị học viên khóa 2008 đã chia sẻ, giúp đỡ, hỗ trợ và động viên tôi trong những lúc khó khăn nhất, giúp tôi có thêm sức mạnh về mặt tinh thần để hoàn thành luận văn đúng thời hạn. Đặc biệt, để có được kết quả như ngày hôm nay, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS. TS. Đinh Thị Kim Thoa, Cô đã nhiệt tình và tận tâm hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Kim Hồng 4 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................2 LỜI CẢM ƠN....................................................................................................3 MỤC LỤC .........................................................................................................4 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................9 DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................10 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..........................................................................11 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ..............................................................................11 MỞ ĐẦU .........................................................................................................12 1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................12 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài ................................................................14 3. Giới hạn nghiên cứu của đề tài..................................................................14 4. Câu hỏi nghiên cứu/ giả thuyết nghiên cứu ...............................................14 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..........................................................15 6. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................15 7. Thiết kế nghiên cứu ..................................................................................15 8. Phạm vi, thời gian nghiên cứu ..................................................................15 Chương 1 .........................................................................................................16 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ....................16 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................16 1.2. Cơ sở lý luận của việc nghiên cứu ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của giáo viên mầm non .......23 1.2.1. Một số khái niệm.............................................................................23 1.2.1.1. Quá trình dạy học .....................................................................23 1.2.1.2. Quá trình dạy học ở mẫu giáo ...................................................25 1.2.1.3. Chương trình giáo dục, chương trình dạy học, chương trình giáo dục mầm non..........................................................................................25 a. Chương trình giáo dục .......................................................................25 b. Chương trình dạy học ........................................................................27 5 c. Chương trình giáo dục mầm non ........................................................27 1.2.1.4. Phương pháp dạy học................................................................28 1.2.1.5. Phương pháp dạy học ở mẫu giáo .............................................29 1.2.1.6. Hình thức tổ chức dạy học.........................................................30 1.2.1.7. Hình thức tổ chức dạy học ở mẫu giáo ......................................31 1.2.2. Mối quan hệ giữa chương trình với phương pháp, hình thức dạy học32 1.2.2.1. Mối quan hệ giữa chương trình với phương pháp, hình thức dạy học theo cấu trúc ...................................................................................32 1.2.2.2. Mối quan hệ giữa chương trình với phương pháp, hình thức dạy học theo các cách tiếp cận xây dựng chương trình.................................33 1.2.2.3. Mối quan hệ giữa chương trình với phương pháp, hình thức dạy học theo các loại mô hình chương trình .................................................36 1.2.3. Phân tích, tổng hợp, so sánh PPDH và HTDH của CTGDMN hiện hành với CTGDMN cải cách .....................................................................38 1.2.3.1. Phương pháp dạy học................................................................38 a. Ưu điểm .............................................................................................38 b. Hạn chế..............................................................................................39 1.2.3.2. Hình thức dạy học .....................................................................42 a. Ưu điểm .............................................................................................42 b. Hạn chế..............................................................................................43 Chương 2 .........................................................................................................45 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................45 2.1. Mẫu nghiên cứu .....................................................................................45 2.1.1. Đặc điểm của mẫu ...........................................................................45 2.1.1.1. Sơ lược về địa bàn nghiên cứu ..................................................45 2.1.1.2. Tình hình đội ngũ GVMN tại thành phố Phan Thiết năm học 2009-2010..............................................................................................45 2.1.2. Cách chọn mẫu ................................................................................46 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................47 6 2.2.1. Các phương pháp thu thập thông tin ................................................47 2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu ...............................................................49 2.3. Đề xuất các tiêu chí đo lường ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của GVMN ...............................49 2.3.1. Đề xuất các tiêu chí đo lường ảnh hưởng của CTGDMN đến phương pháp, hình thức tổ chức dạy học ................................................................49 2.3.1.1. Sự chủ động lựa chọn PPDH.....................................................50 2.3.1.2. Sự chủ động lựa chọn HTDH ....................................................50 2.3.1.3. Sự lựa chọn đa dạng các phương pháp dạy học ........................50 2.3.1.4. Phương pháp tổ chức góc hoạt động .........................................51 2.3.1.5. Hình thức tổ chức góc hoạt động của trẻ...................................51 2.3.1.6. Hình thức thiết kế, xây dựng góc hoạt động của trẻ...................51 2.3.1.7. Hình thức tiết học......................................................................51 2.3.1.8. Hiểu biết của GV về CT.............................................................52 2.3.1.9. Sự hứng thú, tích cực của trẻ.....................................................52 2.3.1.10. Sự thuận lợi của CT trong công tác quản lý ............................52 2.3.2. Đề xuất các tiêu chí đánh giá ảnh hưởng của CTGDMN đến phương pháp, hình thức tổ chức dạy học ................................................................53 2.3.2.1. Mức độ ảnh hưởng ....................................................................53 2.3.2.2. Phạm vi ảnh hưởng ...................................................................53 2.4. Thử nghiệm thang đo .............................................................................54 2.5. Kết quả thu thập dữ liệu và mã hóa thông tin .........................................54 Chương 3 .........................................................................................................56 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..............................................................................56 3.1. Đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha ............56 3.1.1. Độ tin cậy của thang đo ...................................................................56 3.1.2. Độ tin cậy của từng tiểu thang đo ....................................................57 3.2. Ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GVMN thành phố Phan Thiết ....................................................................................58 7 3.2.1. Ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GVMN theo thống kê tần suất ...................................................................58 3.2.1.1. Sự chủ động lựa chọn PPDH của GV........................................58 3.2.1.2. Sự chủ động lựa chọn HTDH của GV........................................59 3.2.1.3. Sự lựa chọn đa dạng các PPDH phát huy tính tích cực, chủ động của trẻ....................................................................................................60 3.2.1.4. Sự đa dạng về phương pháp tổ chức môi trường hoạt động cho trẻ của GV .............................................................................................61 3.2.1.5. Sự đa dạng về các hình thức tổ chức môi trường hoạt động cho trẻ ..........................................................................................................62 3.2.1.6. Sự đa dạng về các hình thức thiết kế, xây dựng các góc hoạt động.......................................................................................................63 3.2.1.7. Sự đa dạng về các hình thức tiết học .........................................64 3.2.1.8. Sự hiểu biết của GV về sự thuận lợi hóa của CT đến việc lựa chọn PPDH và HTDH của GV...............................................................65 3.2.1.9. Sự hứng thú, tích cực của trẻ.....................................................66 3.2.1.10. Sự thuận lợi của CT trong công tác quản lý ............................67 3.2.2. Mức độ ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV ......................................................................................................68 3.2.3. Mức độ ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành theo các nhóm khảo sát71 3.2.4. So sánh phạm vi ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo các nhóm khảo sát.....................................................76 3.2.4.1. So sánh ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo trình độ ..................................................................76 3.2.4.2. So sánh ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo thâm niên công tác (TNCT) ....................................78 3.2.4.3. So sánh ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo khối lớp giảng dạy .................................................80 8 3.2.5. So sánh tương quan giữa sự thuận lợi hóa của CT hiện hành với sự lựa chọn PPDH và HTDH của GV ............................................................81 3.3. So sánh ảnh hưởng của CT đến PPDH và HTDH của GV giữa CTGDMN hiện hành và CTGDMN cải cách ..................................................................82 3.3.1. So sánh mức độ ảnh hưởng của CT đến PPDH và HTDH của GV giữa CTGDMN hiện hành và CTGDMN cải cách .....................................82 3.3.2. So sánh phạm vi ảnh hưởng của CT đến PPDH và HTDH của GV giữa CTGDMN hiện hành và CTGDMN cải cách .....................................88 KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP, KHUYẾN NGHỊ .................................91 1. Kết luận ....................................................................................................91 2. Khuyến nghị .............................................................................................92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................95 PHỤ LỤC ........................................................................................................99 Phụ lục 1: Phiếu khảo sát ý kiến giáo viên....................................................99 Phụ lục 2: Hệ số Cronbach’s Alpha của từng câu hỏi .................................102 Phụ lục 3: Điểm trung bình của câu hỏi (thang đo 80 câu) ..........................104 Phụ lục 4: Trung bình của thang đo (80 câu) ..............................................104 Phụ lục 5: Hệ số Cronbach’s Alpha của từng tiểu thang đo ........................104 Phụ lục 6: So sánh ảnh hưởng của CT cải cách đến PPDH và HTDH của GV theo trình độ ...............................................................................................107 Phụ lục 7: So sánh ảnh hưởng của CT cải cách đến PPDH và HTDH của GV theo TNCT .................................................................................................107 Phụ lục 8: So sánh ảnh hưởng của CT cải cách đến PPDH và HTDH của GV theo khối lớp...............................................................................................108 9 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL: Cán bộ quản lý CĐ: Cao đẳng CT: Chương trình CTGD: Chương trình giáo dục CTGDMN: Chương trình giáo dục mầm non ĐH: Đại học ĐLC: Độ lệch chuẩn ĐTB: Điểm trung bình GDMN: Giáo dục mầm non GV: Giáo viên GVMN: Giáo viên mầm non HTDH: Hình thức dạy học PPDH: Phương pháp dạy học SV: Sinh viên TH: Trung học TNCT: Thâm niên công tác 10 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Mẫu nghiên cứu ...............................................................................47 Bảng 2.2. Phân bố tỉ lệ mẫu .............................................................................47 Bảng 2.3. Mã hóa thông tin..............................................................................55 Bảng 3.1. Hệ số Cronbach’s Alpha của toàn thang đo......................................56 Bảng 3.2. Hệ số Cronbach's Alpha của từng tiểu thang đo của CT hiện hành...57 Bảng 3.3. Mức độ ảnh hưởng của CT hiện hành đến PPDH và HTDH của GV68 Bảng 3.4. Tổng hợp so sánh mức độ ảnh hưởng của CT hiện hành đến PPDH và HTDH theo nhóm..............................................................................71 Bảng 3.5. So sánh ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV có trình độ trung học (TH), cao đẳng (CĐ) và GV có trình độ đại học (ĐH)................................................................................................76 Bảng 3.6. Phân tích sâu sự khác biệt về ảnh hưởng của CT hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo trình độ bằng phương pháp Tukey..........77 Bảng 3.7. So sánh ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo TNCT................................................................................78 Bảng 3.8. Phân tích sâu sự khác biệt về ảnh hưởng của CT hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo TNCT bằng phương pháp Tukey............79 Bảng 3.9. So sánh ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo khối lớp giảng dạy.............................................................80 Bảng 3.10. So sánh tương quan giữa PPDH và HTDH của GV với sự thuận lợi hóa của CT hiện hành ............................................................................81 Bảng 3.11. Mức độ ảnh hưởng của CT cải cách đến PPDH và HTDH của GV 83 Bảng 3.12. So sánh giá trị trung bình của CTGDMN hiện hành và CTGDMN cải cách ..................................................................................................85 Bảng 3.13. Tổng hợp so sánh ảnh hưởng của CT cải cách đến PPDH và HTHD của GV...................................................................................................88 Bảng 3.14. Phân tích sâu sự khác biệt về ảnh hưởng của CT cải cách đến PPDH và HTDH của GV theo khối lớp bằng phương pháp Tukey....................89 11 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Sự chủ động lựa chọn PPDH của GV...........................................58 Biểu đồ 3.2. Sự chủ động lựa chọn HTDH của GV ..........................................59 Biểu đồ 3.3. Các PPDH phát huy tính tích cực của trẻ .....................................60 Biểu đồ 3.4. Phương pháp tổ chức môi trường hoạt động cho trẻ .....................61 Biểu đồ 3.5. Hình thức tổ chức môi trường hoạt động cho trẻ ..........................62 Biểu đồ 3.6. Hình thức thiết kế, xây dựng góc hoạt động của trẻ......................63 Biểu đồ 3.7. Các hình thức tiết học ..................................................................64 Biểu đồ 3.8. Sự hiểu biết của GV về sự thuận lợi hóa của CT đến việc lựa chọn PPDH và HTDH ....................................................................................65 Biểu đồ 3.9. Sự hứng thú, tích cực của trẻ........................................................66 Biểu đồ 3.10. Sự thuận lợi hóa của CT đối với công tác quản lý ......................67 Biểu đồ 3.11. Mức độ ảnh hưởng của CT hiện hành ........................................69 Biểu đồ 3.12. So sánh mức độ ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo trình độ .............................................................72 Biểu đồ 3.13. So sánh mức độ ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo TNCT ...............................................................73 Biểu đồ 3.14. So sánh mức độ ảnh hưởng của CTGDMN hiện hành đến PPDH và HTDH của GV theo khối lớp.............................................................74 Biểu đồ 3.15. So sánh mức độ ảnh hưởng của CT cải cách và hiện hành .........84 Biểu đồ 3.16. So sánh giá trị trung bình của CT cải cách và CT hiện hành ......85 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Cấu trúc của QTDH ........................................................................33 Sơ đồ 1.2. Cách tiếp cận mục tiêu ...................................