Luận văn Áp dịa lí một ụng mô hình lớp học đảo ngược trong dạy học Địa lí lớp 12- THPT ở tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ TIM ÁP DỤNG MÔ HÌNH LỚP HỌC ĐẢO NGƯỢC TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 12 - TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN, NĂM 2020 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ TIM ÁP DỤNG MÔ HÌNH LỚP HỌC ĐẢO NGƯỢC TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 12 - TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Địa lí Mã số: 8.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN PHƯƠNG LIÊN THÁI NGUYÊN, NĂM 2020 LỜI CAM ĐOAN Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là do chính tôi thực hiện, dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Nguyễn Phương Liên. Các số liệu, thông tin trong quá trình nghiên cứu trong luận văn là trung thực. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Thái Nguyên, tháng 05 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Tim i LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và nghiên cứu, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của tập thể các thầy cô giáo Khoa Địa lí - Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên; Trong quá trình thực nghiệm Sư phạm, tôi nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình, tạo điều kiện của các cán bộ, giáo viên và học sinh trường PTDTNT Tỉnh Điện Biên, Trường THPT Thanh Nưa, Trường THPT Huyện Điện Biên. Xin được trân trọng gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy giáo, cô giáo và bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn thạc sĩ. Và đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất về sự hướng dẫn tận tình của cô giáo PGS.TS. Nguyễn Phương Liên đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thiện luận văn này. Trong quá trình hoàn thiện luận văn, chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô và đồng nghiệp để tôi có điều kiện học hỏi nâng cao kiến thức chuyên môn của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Tim ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ................................................................... vii DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ............................................................................ 2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 4 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 4 5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ....................................................... 5 6. Những đóng góp của đề tài ........................................................................... 8 7. Cấu trúc của đề tài ......................................................................................... 8 NỘI DUNG ....................................................................................................... 9 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ÁP DỤNG MÔ HÌNH LỚP HỌC ĐẢO NGƯỢC TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12 Ở TRƯỜNG THPT ............................................................ 9 1.1. Một số vấn đề về phương pháp dạy học .................................................... 9 1.1.1. Khái niệm phương pháp dạy học ............................................................ 9 1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông .............................. 10 1.2. Lớp học đảo ngược và tư duy phản biện .................................................. 11 1.2.1. Khái niệm lớp học đảo ngược ............................................................... 11 1.2.2. Khái niệm tư duy phản biện .................................................................. 12 1.2.3. Đặc điểm của mô hình lớp học đảo ngược............................................ 13 1.2.4. Lợi ích của mô hình lớp học đảo ngược ............................................... 15 iii 1.3. Mục tiêu, cấu trúc và đặc điểm chương trình sách giáo khoa Địa lí 12- THPT .................................................................................................... 16 1.4. Đặc điểm tâm sinh lý và trình độ nhận thức của học sinh lớp 12- THPT ở tỉnh Điện Biên ................................................................................... 20 1.5. Thực trạng dạy học Địa lí và áp dụng mô hình lớp học đảo ngược trong dạy học Địa lí ở trường THPT ............................................................... 22 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 25 Chương 2. TỔ CHỨC DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12 THPT Ở TỈNH ĐIỆN BIÊN BẰNG MÔ HÌNH LỚP HỌC ĐẢO NGƯỢC ................................. 26 2.1. Khả năng áp dụng mô hình lớp học đảo ngược trong dạy học Địa lí 12 ở trường THPT ........................................................................................... 26 2.2.1. Đảm bảo mục tiêu của bài học .............................................................. 29 2.2.2. Đảm bảo tính khoa học ......................................................................... 30 2.2.3. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................. 30 2.3. Quy trình tổ chức dạy học theo mô hình lớp học đảo ngược ................... 31 2.3.1. Quy trình chung ..................................................................................... 31 2.3.2. Quy trình cụ thể ..................................................................................... 32 2.4. Các phương pháp dạy học hiệu quả trong mô hình lớp học đảo ngược ........ 34 2.4.1. Phương pháp thảo luận nhóm................................................................ 34 2.4.2. Phương pháp sử dụng các phương tiện trực quan ................................. 38 2.4.3. Phương pháp động não .......................................................................... 40 2.4.4. Phương pháp đóng vai ........................................................................... 40 2.4.5. Phương pháp tình huống ....................................................................... 41 2.4.6. Phương pháp đặt và giải quyết vấn đề .................................................. 41 2.4.7. Phương pháp nghiên cứu bài học .......................................................... 43 2.5. Kiểm tra đánh giá trong mô hình lớp học đảo ngược .............................. 43 2.6. Một số yêu cầu khi áp dụng mô hình LHĐN trong dạy học 2.7. Một số khó khăn khi triển khai áp dụng mô hình LHĐN ở tỉnh Điện Biên 2.8. Thiết kế một số kế hoạch dạy học Địa lí 12 theo mô hình lớp học đảo ngược ........................................................................................................ 45 iv Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 61 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................... 62 3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm ......................................................... 62 3.1.1. Mục đích thực nghiệm .......................................................................... 62 3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ......................................................................... 62 3.2. Nguyên tắc tiến hành thực nghiệm .......................................................... 63 3.3. Quy trình thực nghiệm ............................................................................. 63 3.3.1. Nội dung thực nghiệm ........................................................................... 63 3.3.2. Chọn trường thực nghiệm ..................................................................... 64 3.3.3. Chọn lớp thực nghiệm ........................................................................... 64 3.3.4. Chọn giáo viên thực nghiệm ................................................................. 65 3.3.5. Phương pháp thực nghiệm .................................................................... 65 3.3.6. Tổ chức thực nghiệm............................................................................. 66 3.4. Kết quả thực nghiệm ................................................................................ 66 3.4.1. Bài thực nghiệm số 1 ............................................................................. 66 3.4.2. Bài thực nghiệm số 2 ............................................................................. 68 3.5. Đánh giá kết quả thực nghiệm ................................................................. 70 3.5.1. Kết quả về mặt định tính ....................................................................... 70 3.5.2. Kết quả về mặt định lượng .................................................................... 70 3.5.3. Kết quả chung về thực nghiệm.............................................................. 71 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 71 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 72 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 74 PHỤ LỤC v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nội dung 1 CNTT Công nghệ thông tin 2 ĐC Đối chứng 3 ĐB Đồng bằng 4 ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long 5 ĐBSH Đồng bằng sông Hồng 6 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 7 GV Giáo viên 8 HS Học sinh 9 LHĐN Lớp học đảo ngược 10 NTB Nam Trung Bộ 11 PPDH Phương pháp dạy học 12 PTDTNT Phổ thông Dân tộc Nội trú 13 Tb Trung bình 14 THPT Trung học phổ thông 15 TN Thực nghiệm vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 3.1. Danh mục các bài dạy thực nghiệm ............................................. 63 Bảng 3.2. Danh sách các lớp tham gia thực nghiệm .................................... 64 Bảng 3.3. Danh sách giáo viên Địa lí dạy thực nghiệm ............................... 65 Bảng 3.4. Kết quả kiểm tra bài thực nghiệm số 1 ........................................ 67 Bảng 3.5. Tỉ lệ xếp loại kết quả bài kiểm tra thực nghiệm số 1 ................... 67 Bảng 3.6. Kết quả kiểm tra bài thực nghiệm số 2 ........................................ 68 Bảng 3.7. Tỉ lệ xếp loại kết quả bài kiểm tra thực nghiệm số 2 ................... 69 vii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Các mức độ của hoạt động nhận thức trong lớp học truyền thống và lớp học đảo ngược ........................................................ 15 Hình 3.1. Biểu đồ tỉ lệ xếp loại kết quả kiểm tra bài thực nghiệm số 1 của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ........................................ 67 Hình 3.2. Biểu đồ tỉ lệ xếp loại kết quả kiểm tra bài thực nghiệm số 1 của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ........................................ 69 viii