Luận văn Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- NGUYỄN THỊ XUÂN MAI CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CÔNG TY TRÊN SÀN CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số ngành: 60340102 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 03 năm 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- NGUYỄN THỊ XUÂN MAI CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CÔNG TY TRÊN SÀN CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số ngành: 60340102 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ TẤN PHƯỚC TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 03 năm 2017 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. LÊ TẤN PHƯỚC (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị và chữ ký) Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh ngày tháng năm 2017 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 Chủ tịch 2 Phản biện 1 3 Phản biện 2 4 Ủy viên 5 Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá luận văn TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày.. tháng .. năm 20.. NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: ..........................................................................Giới tính: ......................... Ngày, tháng, năm sinh: ................................................................Nơi sinh: ......................... Chuyên ngành: .............................................................................MSHV: ........................... I- Tên đề tài: ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. II- Nhiệm vụ và nội dung: ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. III- Ngày giao nhiệm vụ: (Ngày bắt đầu thực hiện LV ghi trong QĐ giao đề tài) IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: ....................................................................................... V- Cán bộ hướng dẫn: (Ghi rõ học hàm, học vị, họ, tên) ................................................. ................................................................................................................................................. CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận văn “Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động của của các cong ty trên sàn chứng khoán Việt Nam” là bài nghiên cứu của chính tôi. Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác. Không có sản phẩm hay nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định. Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017 Người cam đoan Nguyễn Thị Xuân Mai ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi muốn cảm ơn đến Ba Mẹ là những người đã có công sinh thành và nuôi dưỡng để tôi có được ngày hôm nay, đã luôn quan tâm, khích lệ, động viên và luôn bên cạnh để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Và đặc biệt tôi xin gửi lời tri ân chân thành và sâu nhất đến người hướng dẫn của tôi : TS. Lê Tấn Phước đã tận tình hướng dẫn và góp ý cho tôi trong suốt thời gian tôi thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy Cô Viện đào tạo Sau Đại Học trường Đại học HUTECH đã tận tâm giảng dạy, truyền đạt tri thức và tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành khóa học này. Xin chân thành cảm ơn. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017 Nguyễn Thị Xuân Mai iii TÓM TẮT Luận văn “Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam” được thực hiện để nghiên cứu những sự tác động đến yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp như sở hữu nhà nước, sở hữu nước ngoài, sở hữu hội đồng quản trị (HĐQT), sở hữu tư nhân (Private) để tiến hành kiểm định mối quan hệ giữa tập trung sở hữu và hiệu quả hoạt động của công ty, bằng cách thu thập dữ liệu từ các doanh nghiệp niêm yết trên hai sàn giao dịch chứng khoán TPHCM (HOSE) và sàn chứng khoán Hà Nội (HNX) trong giai đoạn từ năm 2009 – 2015. Hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam vừa và nhỏ với mức độ tập trung sở hữu cao, cổ đông nhà nước chiếm đa số, nên việc tái cấu trúc đang là một trong những chiến lược phát triển quan trọng cho nền kinh tế Việt Nam. Xuất phát từ việc tái cơ cấu thì vấn đề cấu trúc sở hữu các doanh nghiệp sẽ là cấp thiết cần được nghiên cứu trong giai đoạn hiện nay. Cùng với sự phát triển của thị trường, một trong những vấn đề được quan tâm là cấu trúc sở hữu tác động đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng không có mối liên hệ nào giữa cấu trúc sở hữu và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, trong khi đó kết quả của nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy cấu trúc sở hữu ảnh hưởng cả tiêu cực và tích cực đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Thông qua kết quả nghiên cứu luận văn đưa ra một vài kiến nghị để góp phần xác định cấu trúc sở hữu nào là tối ưu cho từng nhóm ngành, và từ đó ảnh hưởng đến chính sách kinh tế vi mô, vĩ mô đến việc khuyến khích hay hạn chế các chủ thể khác nhau tham gia vốn đầu tư, và cuối cùng là xác định mức cấu trúc sở hữu hiện tại ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp để từ đó thay đổi cấu trúc như thế nào để gia tăng hiệu quả hoạt động các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam. iv ABSTRACT The thesis with the topic of “The factors that affect the performance of the business to the efficiency operation of enterprises listed on Vietnam Stock Exchange” to do for the purpose of investigating the impact factors to the enterprise operation efficiency such as State ownership, foreign ownership, Board of Management ownership, private ownership to verify the relationship between ownership concentration and the efficiency of company operation by collecting the data from the enterprises listed on HCMC Stock Exchange (HOSE) and HN Stock Exchange (HNX) from 2009 to 2015. Most of Vietnam small and medium enterprises have mainly ownership concentration and state-owned shareholder is majority so restructuring is one of important development strategies for Vietnam economy. Starting from the restructuring, the ownership structure of enterprises will be urgently needed to be studied in the current stage. Along with the market development, one of the issues to be considered is the ownership structure affecting the enterprise operation effectiveness. Many researchers argue that there is no relation between ownership structure and enterprise operation effectiveness, while the result of recent studies show that the ownership structure influences negatively and positively the enterprise operation effectiveness. Through studying the thesis, some recommendations have been made to determine which ownership structure is optimal for each sector and thereby influence macroeconomic, microeconomic, encouraging or restricting different entities to invest in capital and finally determining the current level of ownership structure that affects the enterprise operation and hence how to change the structure to improve enterprise operation efficiency listed in Vietnam. v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................. ii TÓM TẮT .................................................................................................................... iii ABSTRACT .................................................................................................................... iv MỤC LỤC ..................................................................................................................... v DANH MỤC HÌNH ...................................................................................................... viii DANH MỤC BẢNG ....................................................................................................... ix DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................................... x CHƯƠNG 1 : GIỚI THIỆU ............................................................................................. 1 1.1. Đặt vấn đề và lý do nghiên cứu ........................................................................... 1 1.2. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................. 2 1.3. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 2 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 3 1.5 Mô hình nghiên cứu ................................................................................................ 4 1.5.1 Mô hình sử dụng dữ liệu bảng ....................................................................... 4 1.5.2 Mô hình hệ số không thay đổi (Pooled OLS) ................................................ 4 1.5.3 Mô hình hiệu ứng cố định Fixed Effect Method (FEM) ................................ 4 1.5.4 Mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên Random Effec Method (REM) ...................... 5 1.5.5 Mô hình GMM ............................................................................................... 5 1.6. Ý nghĩa nghiên cứu ............................................................................................. 6 1.7. Kết cấu luận văn .................................................................................................. 6 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TÁC ĐỘNG CẤU TRÚC SỞ HỮU ĐẾN HOẠT ĐỘNG DOANH NGHIỆP ................................................................................... 8 2.1. Tổng quan về cấu trúc sở hữu và hoạt động của doanh nghiệp............................. 8 2.1.2. Khái quát về hoạt động của doanh nghiệp ...................................................... 8 2.1.2.1. Khái niệm về doanh nghiệp ....................................................................... 8 2.1.2.2. Các hình thức doanh nghiệp ...................................................................... 9 2.1.2.3. Hoạt động của doanh nghiệp .................................................................... 11 2.2. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ................................................................ 11 vi 2.2.1. Khái niệm ...................................................................................................... 11 2.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ........................ 12 2.3. Tác động của cấu trúc sở hữu đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp .......... 15 2.3.1. Cấu trúc sở hữu trong doanh nghiệp ............................................................. 15 2.3.1.1. Khái niệm ................................................................................................. 15 2.3.1.2. Các hình thức sở hữu ............................................................................... 16 2.3.1.3. Cấu trúc sở hữu tối ưu .............................................................................. 17 2.3.2. Tác động cấu trúc sở hữu đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp .......... 18 2.3.2.1 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp...... 18 2.3.2.2. Tác động tích cực ..................................................................................... 22 2.3.2.3. Tác động tiêu cực ..................................................................................... 23 2.4. Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm trước đây về tác động cấu trúc sở hữu đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ........................................................ 24 2.4.1. Các nghiên cứu thực nghiệm về sở hữu nhà nước ........................................ 24 2.4.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động sở hữu nước ngoài đến doanh nghiệp ........................................................................................................... 27 2.4.3. Các nghiên cứu thực nghiệm trước đây về ảnh hưởng cấu trúc sở hữu Hội đồng quản trị ................................................................................................ 29 2.4.4. Các nghiên cứu tại Việt Nam ........................................................................ 32 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .................................. 38 3.1 Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 38 3.2 Xây dựng giả thuyết nghiên cứu ........................................................................... 38 3.2.1 Quy mô doanh nghiệp (Size) ....................................................................... 38 3.2.2 Tỷ lệ nợ (DA) ............................................................................................... 39 3.2.3 Tăng trưởng (GRO) ..................................................................................... 40 3.2.4 Sở hữu nhà nước .......................................................................................... 40 3.2.5 Sở hữu nước ngoài ....................................................................................... 41 3.2.6 Quyền sở hữu và cấu trúc ban quản trị ........................................................ 42 3.2.7 Sở hữu tư nhân ............................................................................................. 43 3.3 Mô hình nghiên cứu đề xuất ............................................................................. 43