Luận văn Các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lao động nông nghiệp tỉnh An Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH LÊ BẢO TOÀN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH LÊ BẢO TOÀN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG Chuyên ngành: KINH TẾ PHÁT TRIỂN Mã số: 60.31.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS ĐINH PHI HỔ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011 LỜI CÁM ƠN Trước tiên, xin chân thành cám ơn thầy Đinh Phi Hổ đã dành nhiều thời gian quý báu, tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin được bày tỏ lòng cám ơn chân thành đến quý thầy cô thuộc Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright và các thầy cô khoa Kinh tế phát triển – Trường Đại học Kinh tế TP.Hồ Chí Minh đã giảng dạy và truyền thụ những kiến thức quý báu cho tôi. Tôi cũng xin cám ơn những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn giúp đỡ, động viên, chia sẽ những kinh nghiệm, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn này. TP.Hồ Chí Minh, ngày 04 tháng 5 năm 2011 Tác giả Lê Bảo Toàn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được trích dẫn nguồn và có độ chính xác cao trong phạm vi hiểu biết của tôi. Nội dung nghiên cứu và kết quả trong luận văn này là trung thực. TP.Hồ Chí Minh, ngày 04 tháng 5 năm 2011 Tác giả Lê Bảo Toàn MỤC LỤC TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ................................................................................ i DANH MỤC HÌNH .......................................................................................... ii DANH MỤC BẢNG ........................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... iv CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU ........................................................................ 1 1.1. Đặt vấn đề ............................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................ 2 1.3. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................. 2 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................... 3 1.5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 3 1.6. Cấu trúc đề tài ...................................................................................... 4 CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT .......................................................... 6 2.1. Các khái niệm cơ bản ........................................................................... 6 2.1.1. Khái niệm và đặc điểm của sản xuất nông nghiệp .............................. 6 2.1.2. Khái niệm về năng suất lao động ......................................................... 6 2.2. Xu hướng tăng trưởng NSLĐNN trên thế giới .................................... 7 2.3. Các yếu tố đầu vào trong sản xuất nông nghiệp .................................. 9 2.3.1. Vốn ....................................................................................................... 9 2.3.2. Lao động .............................................................................................. 9 2.3.3. Đất nông nghiệp ................................................................................... 9 2.3.4. Công nghệ .......................................................................................... 10 2.4. Lý thuyết về năng suất lao động nông nghiệp ................................... 10 2.4.1. Mô hình Ricardo. ............................................................................... 10 2.4.2. Mô hình hai khu vực của Lewis. ....................................................... 11 2.4.3. Mô hình Todaro ................................................................................. 11 2.4.4. Mô hình Park S.S ............................................................................... 12 2.5. Mô hình định lượng trong phân tích năng suất lao động................... 13 2.6. Các nghiên cứu trước có liên quan năng suất lao động nông nghiệp 14 2.7. Bài học kinh nghiệm từ các nước trên thế giới .................................. 15 2.7.1. Bài học từ Thụy Điển......................................................................... 15 2.7.2. Bài học từ Nhật Bản........................................................................... 16 2.7.3. Bài học từ Đài Loan ........................................................................... 16 2.8. Mô hình nghiên cứu và khung phân tích ........................................... 17 2.8.1. Mô hình nghiên cứu. .......................................................................... 17 2.8.2. Khung phân tích ................................................................................. 18 CHƢƠNG 3. TỔNG QUAN KINH TẾ XÃ HỘI VÀ THỰC TRẠNG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TRONG TỈNH AN GIANG ......... 20 3.1. Tổng quan kinh tế xã hội tỉnh An Giang ........................................... 20 3.1.1. Giới thiệu ........................................................................................... 20 3.1.2. Tình hình kinh tế xã hội tỉnh An Giang ............................................. 21 3.2. Thực trạng sản xuất nông nghiệp tỉnh An Giang .............................. 26 3.2.1. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp ................................................... 26 3.2.2. Diện tích và sản lượng nông nghiệp. ................................................. 26 3.2.3. Năng suất lao động nông nghiệp tỉnh An Giang ............................... 28 3.2.4. Xu hướng dịch chuyển NSLĐNN tỉnh An Giang ............................. 30 3.3. Định hướng phát triển nông nghiệp An Giang .................................. 31 CHƢƠNG 4.CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NSLĐNN TỈNH AN GIANG .............................................................................................. 34 4.1. Mô tả số liệu ...................................................................................... 34 4.2. Phân tích mô tả các biến độc lập trong mô hình. ............................... 36 4.2.1. Quy mô đất nông nghiệp.................................................................... 36 4.2.2. Số lao động nông nghiệp trong hộ ..................................................... 37 4.2.3. Quy mô vốn đầu tư ............................................................................ 37 4.2.4. Chi phí cơ giới hóa ............................................................................ 38 4.3. Kết quả phân tích mô hình ................................................................. 39 4.3.1. Phân tích tương quan ......................................................................... 39 4.3.2. Phân tích hồi quy. .............................................................................. 41 4.3.3. Kiểm định mức độ phù hợp của mô hình. ......................................... 41 4.3.4. Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến ................................................ 42 4.3.5. Kiểm định phương sai của sai số không đổi ...................................... 43 4.3.6. Kết quả mô hình ................................................................................. 44 CHƢƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ GIẢI PHÁP ............................................ 47 5.1. Kết luận .............................................................................................. 47 5.1.1. Quy mô đất đất và lao động ............................................................... 47 5.1.2. Quy mô vốn đầu tư và chi phí cơ giới hóa ........................................ 48 5.2. Giải pháp đề nghị. .............................................................................. 50 5.2.1. Giải pháp về quy mô đất .................................................................... 50 5.2.2. Giải pháp về lao động ........................................................................ 51 5.2.3. Giải pháp về quy mô vốn đầu tư. ....................................................... 52 5.2.4. Giải pháp về cơ giới hóa. ................................................................... 53 5.3. Gợi ý nghiên cứu tiếp theo. ............................................................... 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 56 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 58 Phụ lục 1: NSLĐNN một số nước 2005 ......................................................... 58 Phụ lục 2: Tổng sản phẩm GDP theo giá so sánh 1994 các tỉnh ĐBSCL ...... 59 Phụ lục 3: Một số chỉ tiêu nông nghiệp khu vực ĐBSCL năm 2009 ............. 60 Phụ lục 4: Một số kết quả từ hồi quy tuyến tình từ SPSS ............................... 61 Phụ lục 4.1: Kết quả tương quan ..................................................................... 61 Phụ lục 4.2 Tóm tắt mô hình ........................................................................... 61 Phụ lục 4.3 Phân tích phương sai ANOVA .................................................... 61 Phụ lục 4.4 Các hệ số hồi quy ......................................................................... 62 Phụ lục 4.5 Phân tích phương sai hồi quy phụ ................................................ 62 Phụ lục 5: Bảng tra Durbin – Waston ............................................................. 63 Phụ lục 6: Số liệu tính toán ............................................................................. 64 - i - TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lao động nông nghiệp tỉnh An Giang” phân tích nguồn số liệu thứ cấp từ Bộ dữ liệu điều tra mức sống hộ gia đình Việt Nam (VHLSS) 2008 để xác định mối liên hệ NSLĐNN trong tỉnh với các yếu tố tác động bao gồm: quy mô đất của hộ, số lao động trong hộ, quy mô vốn đầu tư và chi phí cơ giới hóa trong sản xuất. Đề tài này được tiến hành với các bước như sau. Thứ nhất, tiếp cận đến những lý thuyết có liên quan đến sản xuất nông nghiệp và NSLĐNN và những bài học kinh nghiệm từ phát triển nông nghiệp, nông thôn của các nước trên thế giới. Đồng thời, căn cứ những nghiên cứu thực nghiệm để xây dựng mô hình nghiên cứu. Thứ hai, phân tích tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh trong những năm qua. Qua số liệu về cơ cấu các ngành sản xuất, thể hiện rằng nông nghiệp là ngành quan trọng nhất trong quá khứ đến hiện tại. Mặc dù cơ cấu kinh tế trong tỉnh đang thay đổi theo hướng tăng tỷ trọng ngành dịch vụ và giảm dần tỷ trọng ngành nông nghiệp nhưng nông nghiệp vẫn đang đóng góp lớn vào GDP và thu hút nhiều lao động. Nghiên cứu cho thấy nông nghiệp tỉnh An Giang đã qua giai đoạn thâm dụng đất và lao động, và đang trong giai đoạn phát triển, đòi hỏi nhiều về các yếu tố đầu vào là vốn và công nghệ Thứ ba, phân tích hồi quy để tìm tác động của các biến độc lập lên biến NSLĐNN, đồng thời thực hiện kiểm định các giả thuyết thống kê nhằm đánh giá mức độ phù hợp của mô hình. Kết quả cho thấy NSLĐNN có mối quan hệ đồng biến với quy mô đất và quy mô vốn đầu tư, quan hệ nghịch biến với số lao động trong hộ và ít chịu tác động của biến cơ giới hóa. Từ đó tác giả đưa ra những gợi ý chính sách để có thể cải thiện hơn nữa NSLĐNN trong tỉnh An Giang. - ii - DANH MỤC HÌNH Hình 2.1 Xu hướng tăng trưởng năng suất lao động nông nghiệp thế giới ...... 8 Hình 2.2 Năng suất lao động và thu nhập của lao động nông nghiệp ............ 13 Hình 2.3 Khung phân tích của đề tài ............................................................... 18 Hình 3.1 Cơ cấu dân số tỉnh An Giang giai đoạn 2003-2009 ......................... 24 Hình 3.2 Cơ cấu dân số tỉnh An Giang năm 2009 .......................................... 25 Hình 3.3 Năng suất lao động nông nghiệp trong tỉnh từ 1995-2009 .............. 30 Hình 3.4 Xu hướng dịch chuyển NSLĐNN An Giang từ 1995-2009 ............ 30 Hình 4.1 Mối quan hệ giữa NSLĐNN và quy mô đất nông nghiệp ............... 35