Luận văn Chính sách cổ tức của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN DUY LƯƠNG CHÍNH SÁCH CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH : KINH TẾ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Mà SỐ : 60.31.12 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN THỊ LIÊN HOA Thành phố Hồ Chí Minh - năm 2008 LỜI CAM ĐOAN Y@Z Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi, có sự hỗ trợ từ Cô hướng dẫn là PGS. TS Nguyễn Thị Liên Hoa. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi trong phần tài liệu tham khảo. Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác, và đều có chú thích nguồn gốc sau mỗi trích dẫn để dễ tra cứu, kiểm chứng. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng, cũng như kết quả luận văn của mình. TP.HCM, ngày tháng năm 2008 Tác giả Nguyễn Duy Lương LỜI CẢM ƠN Y@Z Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn Cô Nguyễn Thị Liên Hoa đã tận tình chỉ bảo, góp ý và động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp này. Nhân đây, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Quý Thầy Cô, những người đã tận tình truyền đạt kiến thức cho tôi trong hai năm học cao học vừa qua. Những lời cảm ơn sau cùng con xin cảm ơn cha mẹ, em xin cảm ơn chị đã hết lòng quan tâm và tạo điều kiện tốt nhất để con (em) hoàn thành được luận văn tốt nghiệp này. Nguyễn Duy Lương - i - MỤC LỤC TÓM LƯỢC Y@Z DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC ...................................................................................................v DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU.............................................................................................vi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ .......................................................................................................vi DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ .....................................................................................................vii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN .............................................................................................6 1.1. CÁC KHÁI NIỆM..........................................................................................................6 1.2. ĐO LƯỜNG CHÍNH SÁCH CỔ TỨC ..........................................................................6 1.3. QUÁ TRÌNH TRẢ CỔ TỨC .......................................................................................10 1.4. CÁC CHÍNH SÁCH CHI TRẢ CỔ TỨC....................................................................12 1.5. CÁC PHƯƠNG THỨC TRẢ CỔ TỨC .......................................................................13 1.6. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH CỔ TỨC CỦA DOANH NGHIỆP ........................................................................................................14 1.7. CHÍNH SÁCH CỔ TỨC VÀ GIÁ TRỊ DOANH NGHIỆP THEO LÝ THUYẾT M&M............................................................................................................................17 1.8. MỘT SỐ KINH NGHIỆM CHI TRẢ CỔ TỨC TỪ CÁC NƯỚC PHÁT TRIỂN......18 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1:........................................................................................................29 CHƯƠNG 2: CHÍNH SÁCH CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM HIỆN NAY......................................................30 2.1. ĐÔI NÉT VỀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM THỜI GIAN QUA ...................................................................................30 2.2. CHÍNH SÁCH CỔ TỨC VÀ GIÁ TRỊ DOANH NGHIỆP TRONG THỰC TẾ VIỆT NAM.............................................................................................................................35 2.3. THỰC TRẠNG CHI TRẢ CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM THỜI GIAN QUA...................................37 2.4. PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG LÊN CHÍNH SÁCH CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT VIỆT NAM THỜI GIAN QUA:............................................50 2.5. PHÂN TÍCH NHỮNG BẤT CẬP TRONG VIỆC LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT VIỆT NAM HIỆN NAY:...........................75 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2:........................................................................................................86 CHƯƠNG 3: LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH CỔ TỨC THÍCH HỢP CHO CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM...........................87 3.1. CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN:..................................................................................87 3.2. NHẬN THỨC CỦA BAN QUẢN LÝ.........................................................................90 3.3. QUI TRÌNH RA QUYẾT ĐỊNH CHI TRẢ CỔ TỨC .................................................93 3.4. XEM XÉT MỘT SỐ PHƯƠNG THỨC PHÂN CHIA LỢI NHUẬN KHÁC ..........100 3.5. NHỮNG GỢI Ý KHÁC: ............................................................................................105 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3:......................................................................................................108 KẾT LUẬN: ...........................................................................................................................109 TÀI LIỆU THAM KHẢO - ii - MỤC LỤC CHI TIẾT Y@Z DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC ...................................................................................................v DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU.............................................................................................vi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ .......................................................................................................vi DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ .....................................................................................................vii PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1 1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI .................................................................................1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.......................................................................................2 3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU....................................................................................2 4. PHẠM VI, HẠN CHẾ NGHIÊN CỨU......................................................................2 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..............................................................................3 6. NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI ..........................................................................4 7. KẾT CẤU ĐỀ TÀI.....................................................................................................5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN .............................................................................................6 1.1. CÁC KHÁI NIỆM..........................................................................................................6 1.1.1. Cổ tức (Dividends): ................................................................................................6 1.1.2. Chính sách cổ tức (Dividend policy):.....................................................................6 1.2. ĐO LƯỜNG CHÍNH SÁCH CỔ TỨC ..........................................................................6 1.2.1. Tỷ lệ lợi nhuận trả cổ tức (Dividend payout ratio): .....................................................6 1.2.2. Tỷ suất cổ tức (Dividend Yield):...................................................................................8 1.3. QUÁ TRÌNH TRẢ CỔ TỨC .......................................................................................10 1.4. CÁC CHÍNH SÁCH CHI TRẢ CỔ TỨC....................................................................12 1.4.1. Chính sách lợi nhuận giữ lại thụ động .................................................................12 1.4.2. Chính sách cổ tức tiền mặt ổn định ......................................................................12 1.4.3. Các chính sách chi trả cổ tức khác.......................................................................13 1.5. CÁC PHƯƠNG THỨC TRẢ CỔ TỨC .......................................................................13 1.5.1. Cổ tức trả bằng tiền mặt.......................................................................................13 1.5.2. Cổ tức trả bằng cổ phiếu ......................................................................................14 1.5.3. Cổ tức trả bằng tài sản .........................................................................................14 1.6. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH CỔ TỨC CỦA DOANH NGHIỆP ........................................................................................................14 1.6.1 Các hạn chế pháp lý ngăn cấm các cổ tức làm suy yếu vốn: ...............................14 1.6.2. Các khoản giới hạn trong hợp đồng trái phiếu công ty và các thỏa thuận tài trợ khác: ....................................................................................................................15 1.6.3. Các ảnh hưởng của thuế: .....................................................................................15 1.6.4. Nhu cầu thanh khoản: ..........................................................................................15 1.6.5. Khả năng vay và tiếp cận các thị trường vốn:......................................................15 1.6.6. Tính ổn định của lợi nhuận: .................................................................................15 1.6.7 Các cơ hội tăng trưởng vốn: ................................................................................16 1.6.8 Lạm phát:..............................................................................................................16 1.6.9 Ưu tiên của cổ đông (hiệu ứng khách hàng): .......................................................16 1.6.10. Bảo vệ chống loãng giá: .......................................................................................16 1.7. CHÍNH SÁCH CỔ TỨC VÀ GIÁ TRỊ DOANH NGHIỆP THEO LÝ THUYẾT M&M............................................................................................................................17 1.8. MỘT SỐ KINH NGHIỆM CHI TRẢ CỔ TỨC TỪ CÁC NƯỚC PHÁT TRIỂN......18 1.8.1. Bằng chứng thực nghiệm về chính sách cổ tức và những kết luận quan trọng:...18 - iii - 1.8.1.1. Cổ tức thường đi đôi với lợi nhuận: .............................................................18 1.8.1.2. Cổ tức thường cố định ..................................................................................20 1.8.1.3. Cổ tức ít biến động hơn lợi nhuận ................................................................21 1.8.1.4. Chính sách cổ tức của một công ty có xu hướng tùy thuộc vào vòng đời của công ty ...........................................................................................................22 1.8.1.5. Chính sách cổ tức khác nhau giữa các quốc gia ...........................................23 1.8.2. Tham khảo vài số liệu cổ tức trên giới: ................................................................25 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1:........................................................................................................29 CHƯƠNG 2: CHÍNH SÁCH CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM HIỆN NAY......................................................30 2.1. ĐÔI NÉT VỀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM THỜI GIAN QUA ...................................................................................30 2.1.1. Về khung pháp lý và chính sách ...........................................................................30 2.1.2. Về thể chế .............................................................................................................30 2.1.3. Về quy mô thị trường ............................................................................................31 2.1.4. Về hệ thống trung gian thị trường .......................................................................32 2.2. CHÍNH SÁCH CỔ TỨC VÀ GIÁ TRỊ DOANH NGHIỆP TRONG THỰC TẾ VIỆT NAM.............................................................................................................................35 2.3. THỰC TRẠNG CHI TRẢ CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM THỜI GIAN QUA...................................37 2.3.1.. Tại sàn giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE):.................................37 2.3.1.1. Số liệu cổ phiếu niêm yết tại HOSE qua các năm:.......................................37 2.3.1.2. Số liệu chi trả cổ tức tại HOSE qua các năm: ..............................................38 2.3.1.3. Thống kê tỷ lệ lợi nhuận trả cổ tức tại HOSE qua các năm: .......................41 2.3.1.4. Thống kê tỷ suất cổ tức (Dividend Yield) tại HOSE qua các năm:..............43 2.3.2. Tại sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HASTC):...............................................44 2.3.2.1. Số liệu cổ phiếu niêm yết tại HASTC qua các năm: ....................................44 2.3.2.2. Số liệu chi trả cổ tức tại HASTC qua các năm:............................................44 2.3.2.3. Thống kê tỷ lệ lợi nhuận trả cổ tức (Payout ratio) tại HASTC qua các năm: 46 2.3.2.4. Thống kê tỷ suất cổ tức (Dividend Yield) tại HASTC qua các năm:...........47 NHẬN XÉT VỀ THỰC TRẠNG CHI TRẢ CỔ TỨC THỜI GIAN QUA CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT ....................................................................................................47 2.4. PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG LÊN CHÍNH SÁCH CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT VIỆT NAM THỜI GIAN QUA:............................................50 2.4.1. Các yếu tố ngoại vi:..............................................................................................50 2.4.1.1. Các hạn chế pháp lý:.....................................................................................50 2.4.1.2. Các khoản giới hạn trong hợp đồng trái phiếu công ty và các thỏa thuận tài trợ khác: .........................................................................................................52 2.4.1.3. Các ảnh hưởng của thuế: ..............................................................................52 2.4.1.4. Các chi phí giao dịch: ...................................................................................53 2.4.1.5. Các chi phí phát hành: ..................................................................................54 2.4.1.6. Lạm phát:......................................................................................................55 2.4.1.7. Lãi suất ngân hàng:.......................................................................................56 2.4.1.8. Yếu tố thị trường: .........................................................................................58 2.4.1.9. Việc sử dụng các phương pháp định giá cổ phiếu:.......................................59 2.4.1.10. Vấn đề chi phí đại diện:................................................................................59 2.4.1.11. Ưu tiên của cổ đông (hiệu ứng khách hàng):................................................60 2.4.1.12. Bảo vệ chống loãng giá: ...............................................................................62 2.4.2.. Các yếu tố nội vi:..................................................................................................64 2.4.2.1. Đặc điểm giai đoạn phát triển của doanh nghiệp: ........................................64 - iv - 2.4.2.2. Khả năng tạo ra lợi nhuận, tính ổn định của lợi nhuận:................................64 2.4.2.3. Các dự án đầu tư, cơ hội tăng trưởng vốn: ...................................................65 2.4.2.4. Nhu cầu thanh khoản: ...................................................................................67 2.4.2.5. Khả năng vay và tiếp cận các thị trường vốn: ..............................................67 2.4.2.6. Quy mô doanh nghiệp: .................................................................................69 2.4.2.7. Hình thức sở hữu, cấu trúc cổ đông, quyền kiểm soát công ty: ...................70 2.4.2.8. Vấn đề phát tín hiệu:.....................................................................................74 NHẬN XÉT TÁC ĐỘNG CỦA CÁC YẾU TỐ: .............................................................74 2.5. PHÂN TÍCH NHỮNG BẤT CẬP TRONG VIỆC LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT VIỆT NAM HIỆN NAY:...........................75 2.5.1. Chạy theo việc thỏa mãn nhu cầu của các nhà đầu tư ngắn hạn hơn là việc phát triển bền vững của công ty .................................................................................76 2.5.2. Sử dụng chính sách cổ tức như một công cụ đánh bóng hình ảnh công ty (yếu tố phát tín hiệu được quan tâm quá mức)................................................................79 2.5.3. Dựa quá nhiều vào yếu tố thị trường....................................................................81 2.5.4. Các vấn đề phát sinh khác : ................................................................................82 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2:........................................................................................................86 CHƯƠNG 3: LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH CỔ TỨC THÍCH HỢP CHO CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM...........................87 3.1. CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN:..................................................................................87 3.2. NHẬN THỨC CỦA BAN QUẢN LÝ.........................................................................90 3.3. QUI TRÌNH RA QUYẾT ĐỊNH CHI TRẢ CỔ TỨC .................................................93 3.4. XEM XÉT MỘT SỐ PHƯƠNG THỨC PHÂN CHIA LỢI NHUẬN KHÁC ..........100 3.4.1. Mua lại cổ phần ..................................................................................................101 3.4.2. Thưởng bằng cổ phiếu quỹ .................................................................................102 3.4.3. Dùng lợi nhuận để phát hành cổ phiếu thưởng ..................................................102 3.4.4. Chia nhỏ cổ phiếu và trả cổ tức bằng cổ phiếu..................................................104 3.5. NHỮNG GỢI Ý KHÁC: ............................................................................................105 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3:......................................................................................................108 KẾT LUẬN: ...........................................................................................................................109 TÀI LIỆU THAM KHẢO - v - DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC Y@Z ƒ PHỤ LỤC 1: Thống kê cổ tức, EPS, giá cổ phiếu của các công ty niêm yết tại sàn HOSE từ năm 2002-2007 ƒ PHỤ LỤC 2: Thống kê cổ tức, EPS, giá cổ phiếu của các công ty niêm yết tại sàn HASTC từ năm 2005-2007 ƒ PHỤ LỤC 3. Thống kê các công ty phân loại theo tỷ lệ cổ tức qua các năm tại HOSE ƒ PHỤ LỤC 4. Thống kê các công ty phân loại theo tỷ lệ cổ tức qua các năm tại HASTC ƒ PHỤ LỤC 5. Thống kê các công ty phân loại theo tỷ lệ lợi nhuận trả cổ tức (payout ratio) qua các năm tại 2 sàn ƒ PHỤ LỤC 6. Các chỉ số thống kê về cổ tức tại sàn HOSE qua các năm ƒ PHỤ LỤC 7. Các chỉ số thống kê về cổ tức tại sàn HASTC qua các năm ƒ PHỤ LỤC 8. Nghiên cứu tình h