1.1.1. Khái niệm
Giải phóng mặt bằng là quá trình thực hiện các công việc
liên quan đến việc di dời nhà cửa, cây cối, các công trình xây
dựng và một bộ phận dân cư trên một phần đất nhất định được
quy hoạch cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng một công
trình mới.
Quá trình giải phóng mặt bằng được tính từ khi bắt đầu
hình thành Hội đồng giải phóng mặt bằng đến khi giải phóng
xong và giao cho chủ đầu tư mới. Đây là một quá trình đa
dạng và phức tạp thể hiện sự khác nhau giữa các dự án và liên
quan trực tiếp đến các bên tham gia và của toàn xã hội.
1.1.2. Ý nghĩa
Trong điều kiện nước ta hiện nay, “Giải phóng mặt bằng”
là một trong những công việc quan trọng phải làm trên con
đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Sự cần thiết
triển khai xây dựng nhiều công trình cơ sở hạ tầng, nhiều khu
kinh tế, khu công nghiệp, khu công nghệ cao, theo đó các cơ
sở văn hoá giáo dục, thể dục thể thao cũng đuợc phát triển,
tốc độ đô thị hoá cũng diễn ra nhanh chóng.
Công tác giải phóng mặt bằng mang tính quyết định tiến độ
của các dự án, là khâu đầu tiên thực hiện dự án. Có thể nói:
“Giải phóng mặt bằng nhanh là một nửa dự án”. Việc làm này
không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của Nhà nước, của
chủ đầu tư, mà còn ảnh hưởng đến đời sống vật chất cũng như
tinh thần của người bị thu hồi đất.
1.1.3. Vai trò của công tác giải phóng mặt bằng trong việc
phát triển kinh tế - xã hội của đất nước
Đối với sự phát triển cơ sở hạ tầng
Ở mỗi một giai đoạn phát triển kinh tế xã hội có một sự
phát triển thích ứng của hạ tầng kinh tế xã hội. Với tư cách là
phương tiện vật chất kỹ thuật, hạ tầng kinh tế xã hội lại trở
thành lực lượng sản xuất quyết định đến sự phát triển của nền
kinh tế xã hội mà trong đó giải phóng mặt bằng là điều kiện
tiên quyết để dự án có được triển khai hay không.
- Về mặt tiến độ hoàn thành của dự án
+ Tiến độ thực hiện các dự án phụ thuộc vào nhiều điều
kiện khác nhau như: Tài chính, lao động, công nghệ, điều kiện
tự nhiên, tập quán của người dân trong diện bị giải toả
Nhưng nhìn chung, nó phụ thuộc nhiều vào thời gian tiến
hành giải phóng mặt bằng.
+ Giải phóng mặt bằng thực hiện đúng tiến độ đề ra sẽ tiết
kiệm được thời gian và việc thực hiên dự án có hiệu quả.
Ngược lại giải phóng mặt bằng kéo dài gây ảnh hưởng đến
tiến độ thi công các công trình cũng như chi phí cho dự án, có
khi gây ra thiệt hại không nhỏ trong đầu tư xây dựng. Chẳng
hạn một dự án dự kiến hoàn thành đến hết mùa khô nhưng do
giải phóng mặt bằng chậm, kéo dài nên việc xây dựng phải
tiến hành vào mùa mưa gây khó khăn cho việc thi công cũng
như tập trung vốn, lao động, công nghệ cho dự án này và ảnh
hưởng đến việc thực hiện dự án khác
45 trang |
Chia sẻ: oanhnt | Lượt xem: 1661 | Lượt tải: 4
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Chính sách và pháp luật về bồi thường khi giải phóng mặt bằng, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
LUẬN VĂN
“Chính sách và pháp luật về bồi thường khi
giải phóng mặt bằng”
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CHÍNH SÁCH BỒI
THƯỜNG VỀ ĐẤT KHI GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG
1.1. Khái quát chung về giải phóng mặt bằng
1.1.1. Khái niệm
1.1.2. Ý nghĩa
1.1.3. Vai trò của công tác giải phóng mặt bằng trong việc
phát triển kinh tế - xã hội của đất nước
1.2. Tổng quan về chính sách bồi thường
1.2.1. Cơ sở lý luận về bồi thường
1.2.2. Bản chất của việc bồi thường
1.2.3. Chính sách bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi
đất ở Việt nam qua các thời kỳ
CHƯƠNG 2: CHÍNH SÁCH VÀ PHÁP LUẬT VỀ BỒI
THƯỜNG
KHI GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG
2.1. Cơ sở pháp lý về bồi thường giải phóng mặt bằng
2.2. Đối tượng được bồi thường
2.3. Nguyên tắc bồi thường
2.4. Điều kiện để được bồi thường
2.4.1. Điều kiện bồi thường của Hộ gia đình, cá nhân.
2.4.2. Điều kiện bồi thường của tổ chức, cộng đồng dân cư.
2.5. Chủ thể tham gia bồi thường
2.6. Diện tích và giá đất tính bồi thường
2.6.1. Diện tích đất bồi thường
2.6.2. Giá đất tính bồi thuờng
2.6.2.1. Xác định giá đất
2.6.2.2. Giá đất trong trường hợp thực hiện bồi thường chậm
2.7. Quy định chi tiết về bồi thường thiệt hại đối với các loại
đất khi giải phóng mặt bằng
2.7.2.Bồi thường với nhóm đất phi nông nghiệp
2.7.3. Bồi thường thiệt hại về đất trong trường hợp đặc thù
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CHÍNH SÁCH
BỒI THƯỜNG VỀ ĐẤT KHI GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG
1.1. Khái quát chung về giải phóng mặt bằng
1.1.1. Khái niệm
Giải phóng mặt bằng là quá trình thực hiện các công việc
liên quan đến việc di dời nhà cửa, cây cối, các công trình xây
dựng và một bộ phận dân cư trên một phần đất nhất định được
quy hoạch cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng một công
trình mới.
Quá trình giải phóng mặt bằng được tính từ khi bắt đầu
hình thành Hội đồng giải phóng mặt bằng đến khi giải phóng
xong và giao cho chủ đầu tư mới. Đây là một quá trình đa
dạng và phức tạp thể hiện sự khác nhau giữa các dự án và liên
quan trực tiếp đến các bên tham gia và của toàn xã hội.
1.1.2. Ý nghĩa
Trong điều kiện nước ta hiện nay, “Giải phóng mặt bằng”
là một trong những công việc quan trọng phải làm trên con
đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Sự cần thiết
triển khai xây dựng nhiều công trình cơ sở hạ tầng, nhiều khu
kinh tế, khu công nghiệp, khu công nghệ cao, theo đó các cơ
sở văn hoá giáo dục, thể dục thể thao cũng đuợc phát triển,
tốc độ đô thị hoá cũng diễn ra nhanh chóng.
Công tác giải phóng mặt bằng mang tính quyết định tiến độ
của các dự án, là khâu đầu tiên thực hiện dự án. Có thể nói:
“Giải phóng mặt bằng nhanh là một nửa dự án”. Việc làm này
không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của Nhà nước, của
chủ đầu tư, mà còn ảnh hưởng đến đời sống vật chất cũng như
tinh thần của người bị thu hồi đất.
1.1.3. Vai trò của công tác giải phóng mặt bằng trong việc
phát triển kinh tế - xã hội của đất nước
Đối với sự phát triển cơ sở hạ tầng
Ở mỗi một giai đoạn phát triển kinh tế xã hội có một sự
phát triển thích ứng của hạ tầng kinh tế xã hội. Với tư cách là
phương tiện vật chất kỹ thuật, hạ tầng kinh tế xã hội lại trở
thành lực lượng sản xuất quyết định đến sự phát triển của nền
kinh tế xã hội mà trong đó giải phóng mặt bằng là điều kiện
tiên quyết để dự án có được triển khai hay không.
- Về mặt tiến độ hoàn thành của dự án
+ Tiến độ thực hiện các dự án phụ thuộc vào nhiều điều
kiện khác nhau như: Tài chính, lao động, công nghệ, điều kiện
tự nhiên, tập quán của người dân trong diện bị giải toả…
Nhưng nhìn chung, nó phụ thuộc nhiều vào thời gian tiến
hành giải phóng mặt bằng.
+ Giải phóng mặt bằng thực hiện đúng tiến độ đề ra sẽ tiết
kiệm được thời gian và việc thực hiên dự án có hiệu quả.
Ngược lại giải phóng mặt bằng kéo dài gây ảnh hưởng đến
tiến độ thi công các công trình cũng như chi phí cho dự án, có
khi gây ra thiệt hại không nhỏ trong đầu tư xây dựng. Chẳng
hạn một dự án dự kiến hoàn thành đến hết mùa khô nhưng do
giải phóng mặt bằng chậm, kéo dài nên việc xây dựng phải
tiến hành vào mùa mưa gây khó khăn cho việc thi công cũng
như tập trung vốn, lao động, công nghệ cho dự án này và ảnh
hưởng đến việc thực hiện dự án khác.
- Về mặt kinh tế của dự án: Giải phóng mặt bằng thực hiện
tốt giảm tối đa chi phí cho việc giải toả đền bù, có điều kiện
tập trung vốn đầu tư cho các công trình khác. giải phóng mặt
bằng kéo dài dẫn đến chi phí bồi thường lớn, không kịp hoàn
thành tiến độ dự án dẫn đến sự quay vòng vốn chậm gây khó
khăn cho các nhà đầu tư. Đặc biệt, các nhà đầu tư trong nước
có nguồn vốn hạn hẹp thì việc quay vòng vốn là rất cần thiết
để đảm bảo tận dụng cơ hội đấu thầu của các công trình khác.
Đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
Nếu công tác giải phóng mặt bằng không được thực hiện
tốt sẽ xảy ra hiện tượng “treo” công trình làm cho chất lượng
công trình bị giảm, các mục tiêu ban đầu không thực hiện
được, từ đó gây lãng phí rất lớn cho ngân sách Nhà nước. Mặt
khác, khi giải quyết không thoả đáng quyền, lợi ích hợp pháp
của người có đất bị thu hồi sẽ dễ dàng nỗ ra những khiếu kiện,
đặc biệt là những khiếu kiện tập thể, làm cho tình hình chính
trị - xã hội mất ổn định.
1.2. Tổng quan về chính sách bồi thường
1.2.1. Cơ sở lý luận về bồi thường
Khi các công trình được xây dựng nhằm phục vụ cho mục
đích quốc phòng, an ninh, lợi ích công cộng, lợi ích quốc gia
được triển khai thì Nhà nước cần phải có mặt bằng để thực
hiện dự án. Thế nhưng đất đai thuộc sở hữu toàn dân, với tư
cách là người quản lý, nhằm đảm bảo được lợi ích của Nhà
nước, lợi ích của nhân dân, khi đó Nhà nước sẽ ra quyết định
thu hồi quyền sử dụng đất của người dân hoặc đất được Nhà
nước giao quản lý.
Theo điều 4, Luật đất đai năm 2003 “Thu hồi đất là việc
Nhà nước ra quyết định hành chính để thu hồi quyền sử dụng
đất hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, Uỷ ban nhân dân xã,
phường, thị trấn quản lý”.
Việc xây dựng những khu công nghiệp cho mục tiêu phát
triển kinh tế, những con đường quốc gia để phục vụ lợi ích
chung là rất cần thiết nhưng không vì thế mà phải hy sinh
quyền lợi của những cá nhân, những nhóm người. Do đó, khi
quyền sử dụng đất của người dân bị thu hồi thì Nhà nước sẽ
bồi thường thiệt hại.
Vậy, “ Bồi thuờng khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà
nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị
thu hồi cho người bị thu hồi đất ”
“Bồi thường” là sự đền trả lại tất cả những thiệt hại mà chủ
thể gây ra một cách tương xứng, trong quy hoạch xây dựng
thiệt hại gây ra có thể là thiệt hại vật chất và thiệt hại phi vật
chất. Trong giải phóng mặt bằng, cùng với chính sách hỗ trợ
và tái định cư, chính sách bồi thường là một phần quan trọng
trong chính sách đền bù thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất.
Chính sách này nhằm giúp cho người bị thu hồi đất có thể tái
lập, ổn định cuộc sống mới do những thiệt hại vật chất hoặc
thiệt hại phi vật chất do việc thu hồi đất gây ra, mặt khác giúp
họ giải quyết được những khó khăn khi phải thay đổi nơi ở
mới.
1.2.2. Bản chất của việc bồi thường
Mục tiêu phát triển kinh tế và xây dựng đất nước của Đảng
và Nhà nước ta đó là: “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh”. Trong nhiều chiến lược phát triển
của đất nước có chiến lược phát triển nhà ở nhằm tạo điều
kiện cho nhân dân có chỗ ở rộng rãi hơn, tiện nghi hơn qua
mỗi thời kỳ phát triển.
Ăn và ở là hai nhu cầu tối thiểu của con người, trong đó
nhu cầu về nhà ở có tầm quan trọng trong việc ổn đời sống
của mỗi người dân. Câu nói tuy giản dị từ bao đời nay của
ông cha ta “Có an cư, mới lạc nghiệp” nhưng trong hoàn cảnh
nào cũng đúng vì sự du canh, du cư của con người khó làm
nên sự nghiệp. Do đó trong quá trình thu hồi đất để giải phóng
mặt bằng, người dân phải di chuyển chỗ ở và kéo theo đó là
những khó khăn mà họ sẽ, gặp phải trong cuộc sống hiện tại
cũng như tương lai. không có chỗ ở ổn định thì con người sẽ
không có điều kiện tốt nhất cho việc học tập, lao động, nghiên
cứu khoa hoc…
Bài học của một số nước phát triển cho ta cách nhìn mới,
đó là bên cạnh những công sở nguy nga tráng lệ, những cao
ốc trọc trời là những khu nhà “ổ chuột” của dân lao động –
công bằng và dân chủ không thể chỉ thông qua việc hô hào mà
thực tế lại không thực hiện.
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước. Chúng ta không thể chỉ có những đô thị đẹp,
hiện đại, những khu chế xuất khổng lồ, những công trình công
cộng khang trang mà kèm theo đó chỗ ở của người dân phải
được nâng cấp tiện nghi hơn, rộng rãi hơn… Chính vì vậy
phải tính một cách toàn diện, không thể có một hiện tượng
một công trình mới ra đời lại kéo theo những người dân
không có chỗ ở hoặc chỗ ở kém hơn nơi ở cũ.
Nếu không nhìn rõ bản chất vấn đề, mỗi năm chúng ta có
hàng ngàn dự án cần giải phóng mặt bằng, mỗi dự án chỉ kéo
theo một gia đình không có chỗ ở thì đã có hàng ngàn gia
đình thiếu chỗ ở hoặc chỗ ở tạm bợ. Như vậy là sự phát triển
sẽ thiên lệch, lợi ích của quốc gia, lợi công cộng không hài
hoà với lợi ích cá nhân, gia đình. Từ đó mục tiêu lớn của quốc
gia sẽ không đạt được.
Từ những nhận thức trên có thể giúp chúng ta hiểu được
bản chất quan trọng của vấn đề, chính sách đền bù giải phóng
mặt bằng nói chung và chính sách bồi thường giải phóng mặt
bằng nói riêng cơ bản phù hợp với nguyện vọng chính đáng
của người dân, nhưng để chính sách đi vào cuộc sống cần có
sự phối hợp chặt chẽ giữa các nghành, các cấp có liên quan.
Đồng thời cần có sự chỉ đạo kịp thời, sự quan tâm đúng mức
của những người đứng đầu các cơ quan, tổ chức trong việc
xảy ra những vướng mắc, khó khăn nhằm có những giải pháp
phù hợp cho từng khu vực, từng dự án và cả từng hộ dân
trong công tác bồi thường giải phóng mặt bằng.
1.2.3. Chính sách bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi
đất ở Việt nam qua các thời kỳ
Thời kỳ trước năm 1945
Chính sách bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất ở
Việt nam gắn liền với việc hình thành các triều đại phong
kiến. Ở mỗi kiểu Nhà nước các hình thức sở hữu đất đai luôn
được các giai cấp thống trị chú trọng. Bắt đầu từ thời vua Gia
Long, Nhà nước thật sự thừa nhận quyền sở hữu ruộng đất
không chỉ thuộc sở hữu Nhà nước mà cả sở hữu tư nhân và sở
hữu làng xã. Tuy nhiên sỡ hữu Nhà nước bao giờ cũng lấn át
sở hữu tư nhân và sở hữu làng xã. Chính sách bồi thường
được thực hiện rất nguyên tắc và chặt chẽ.
Thời kỳ sau cách mạng tháng 8/1945 đến năm 1975
Sau cách mạng tháng tám thành công chúng ta tiến hành
xoá bỏ chế độ chiếm hữu ruộng đất của địa chủ, thiết lập
quyền sở hữu ruộng đất cho nông dân. Hiến pháp năm 1959,
Nhà nước thừa nhận ba hình thức sở hữu đất đai bao gồm sở
hữu Nhà nước, sở hữu tư nhân và sở hữu tập thể. Khi tiến
hành thu hồi đất Nhà nước tiến hành điều chỉnh ruộng đất
hoặc nhượng lai ruộng đất cho người bị trưng dụng sẽ được
đền bù từ 1 đến 4 năm sản lượng thường niên của ruộng được
trưng dụng. Thực tế trong thời kỳ này phương án bồi thường
chủ yếu là thoả thuận sau đó thống nhất giá mà không cần có
cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt hay ban hành giá
bồi thường.
Thời kỳ sau năm 1975 đến trước sự ra đời Luật đất
đai năm 1993
Trên cơ sở hiến pháp năm 1980 quy định đất đai thuộc sở
hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Vì vậy việc
thực hiện đền bù về đất không được thực hiện mà chỉ thực
hiện đền bù tài sản gắn liền với đất hoặc những thiệt hại do
việc thu hồi đất gây nên.Ngày 01/07/1980 hội đồng chính phủ
ra quyết định 201/CP về việc: không được phát canh thu tô,
cho thuê, cầm cố hoặc bán nhượng đất với bất kỳ hình thức
nào, không được dùng để thu những khoản lợi nhuận không
do thu nhập mà có, trừ trường hợp do Nhà nước quy định”.
Quan hệ đất đai thời kỳ này đơn thuần chỉ là quan hệ “giao-
thu” giữa Nhà nước và người sử dụng.
Ngày 31/5/1990, hội đồng bộ trưởng ban hành Nghị định
186/HĐBT về việc đền bù thiệt hại đất nông nghiệp, đất có
rừng khi chuyển sang mục đích khác, điều 1 của NĐ này quy
định rõ mọi tổ chức, cá nhân được giao đất nông nghiệp, đất
có rừng sử dụng vào mục đích khác phải đền bù thiệt hại về
đất nông nghiệp, đất có rừng cho Nhà nước. Tiền bồi thường
tài sản trên mặt đất và tài sản trong lòng đất cho chủ sử dụng
không phụ thuộc các khoản đền bù về đất. Khung giá đền bù
thiệt hại do UBND tỉnh, thành phố, dặc khu trực thuộc trung
ương quy định cụ thể. Mức bồi thường đối với quận, huyện,
thành phố thuộc tỉnh sát với giá đất địa phương nhưng không
được thấp hơn hoặc cao hơn giá quy định của chính phủ.
Thời kỳ Sau khi ban hành Luật đất đai 1993 đến nay
Hiến pháp năm 1992 ra đời thay thế Hiến pháp năm 1980
đã quy định: “Nhà nước phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước
theo định hướng XHCN”. Và điều 18 quy định: “Các tổ chức
và cá nhân được Nhà nước giao đất sử dụng lâu dài và được
chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo quy định của pháp
luật”.
Trên cơ sở hiến pháp năm 1992 kế thừa có chọn lọc Luật
đất đai năm 1988, Luật đất đai năm 1993 ra đời. Đây là văn
kiện chính sách quan trọng đối với việc thu hồi đất và đền bù
thiệt hại của Nhà nước, Luật đất đai quy định rõ hơn về quyền
của người được giao đất gồm quyền chuyển đổi, chuyển
nhượng, thừa kế, cho thuê, thế chấp. Đồng thời chính phủ quy
định khung giá cho từng loại đất, từng vùng và theo thời gian.
Sau khi Luật đất đai năm 1993 có hiệu lực, Chính phủ ban
hành Nghị định số 90/CP-NĐ ngày 17/08/1994 để cụ thể hoá
chính sách bồi thường. Tuy nhiên có thể nói chính sách bồi
thường của nghị định này vẫn còn rất nhiều hạn chế, chưa bù
đắp một cách đầy đủ những thiệt hại gây ra từ việc thu hồi đất
, chỉ bồi thường thiệt hại về đất và bồi thường thiệt hại về tài
sản, cho nên người bị thu hồi đất gặp rất nhiều khó khăn,
không đủ khả năng tái tạo lại cuộc sống so với trước khi bị
thu hồi, quyền và nghĩa vụ của họ chưa được quan tâm nột
cách đầy đủ. Đến năm 1998 Chính phủ ban hành nghị định số
22/1998 ngày 24/4/1998 để thay thế Nghị định 90/CP, chính
sách bồi thường đã thay đổi có sự mở rộng phạm vi bồi
thường để bù đắp một phần nào đó cho người bị thu hồi đất
nhưng vẫn chưa đảm bảo hết thiệt hại. Đặc biệt với sự ra đời
của Luật đất đai năm 2003 đã khắc phục được những thiếu sót
trong công tác bồi thường. Trong đó có những quy định cụ thể
về việc tính bồi thường về đất, điều kiện nơi tái định cư đối
với các trường hợp được áp dụng cơ chế chuyển đổi đất đai
bắt buộc.
Trong suốt thời gian này, Nhà nước đã ban hành rất nhiều
văn bản duới Luật như Nghị định, Thông tư và các văn bản
pháp quy khác về quản lý đất đai nhằm cụ thể hoá các điều
luật, trong đó có những quy định chi tiết về bồi thường khi
Nhà nước thu hồi đất để giải phóng măt bằng, cụ thể như:
- Nghị định của chính phủ số 181/2004/NĐ-CP ngày
29/10/2004 về thi hành Luật đất đai.
- Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 về bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
- Thông tư 116/2004/TT-BTC của Bộ Tài Chính ngày
07/12/2004 hướng dẫn thực hiện Nghị định số 197/2004NĐ-
CP ngày 03/12/2004 của chính phủ về bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
- Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của chính
phủ về quy định bổ sung về việc cấp giấy chứng nhận quyền
sử dụng đất, thu hồi đất, thực hiện quyền sử dụng đất, trình tự
thủ tục bồi thường,hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
và giải quyết khiếu nại về đất đai.
- Thông tư liên tịch số 14/TTLT/BTC-BTNMT ngày
31/1/2008 của Bộ Tài Chính và Bộ Tài nguyên Môi truờng,
hướng dẫn thực hiện Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày
25/5/2007 của chính phủ.
- Nghị định 69/2009/NĐ-CP ngày 13/8/2009 của Chính
phủ, quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu
hồi đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư.
* Nghị định 69 của Chính phủ có hiệu lực từ ngày 1/10/2009,
Nghị định gồm 3 chương, 41 điều quy định cụ thể về quy
hoạch sử dụng đất; giá đất; bồi thường hỗ trợ, tái định cư;
trình tự, thủ tục thu hồi đất, giao đất và cho thuê đất; phát
triển quỹ đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
(QSDĐ), sử dụng đất công trình ngầm và gia hạn sử dụng đất.
Nghị định đã góp phần giải quyết nhiều khó khăn, vướng mắc
trong quản lý, sử dụng đất đai. Với nhiều thay đổi tích cực và
thông thoáng về các quy trình thủ tục ở các khâu: Quy hoạch,
kế hoạch sử dụng đất; thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất.
CHƯƠNG 2: CHÍNH SÁCH VÀ PHÁP LUẬT VỀ BỒI
THƯỜNG
KHI GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG
2.1. Cơ sở pháp lý về bồi thường giải phóng mặt bằng
Sau một thời gian dài thực hiện Luật đất đai 1993 đã thấy
những thiếu sót, những khó khăn về phạm vi bồi thường, nên
đến Luật đất đai 2003 và cùng với đó Chính phủ ban hành
Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 đã khắc
phục được những thiếu sót, khó khăn trên.
Hiện nay cùng với Nghị định 197/2004/NĐ-CP, Nghị định
181/2004/NĐ-CP, Nghị định 84/2007/NĐ-CP là sự ra đời của
Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13/08/2009 của Chính
phủ, trong đó công tác bồi thường giải phóng mặt bằng đã có
nhiều thay đổi khi UBND cấp tỉnh có dự án được thoả thuận
với người dân về mức bồi thường. Qua đó kéo gần thêm
khoảng cách giữa chủ đầu tư với người có đất bị thu hồi, hạn
chế những “dự án treo” trên giấy mà nguyên nhân chủ yếu là
việc bồi thường giải phóng mặt bằng gặp khó khăn.
2.2. Đối tượng được bồi thường
- Đối tượng được áp dụng bồi thường bao gồm tổ chức,
cộng đồng dân cư, cơ sở tôn giáo, hộ gia đình, cá nhân trong
nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức, cá nhân
ở nước ngoài đang sử dụng dụng đất bị Nhà nước thu hồi đất
(gọi chung là người bị thu hồi đất)
- Người bị thu hồi đất là đối tượng nằm trong quy định
được bồi thường sẽ được bồi thường về đất và tài sản gắn liền
với đất, những trường hợp khác chỉ được xem xét hỗ trợ và tái
định cư.
- Nhà nước khuyến khích những người có đất, tài sản gắn
liền với đất thuộc phạm vi thu hồi đất để sử dụng vào mục
đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng
hoặc vì mục đích phát triển kinh tế tự nguyện hiến, tặng một
phần hoặc toàn bộ đất, tài sản cho Nhà nước.
2.3. Nguyên tắc bồi thường
Nguyên tắc của pháp luật là những tư tưởng pháp lý chỉ
đạo toàn bộ các quy phạm pháp luật, các chế định pháp luật
cũng như hệ thống các nghành luật cụ thể.
Việc bồi thường quyền sử dụng đất của người dân khi bị
Nhà nước thu hồi đất cũng có những nguyên tắc chủ đạo,
xuyên suốt trong tất cả trong các chế định pháp luật của nó,
bao gồm có 2 nhóm: nhóm các nguyên tắc chung của chính
sách bồi thường và thứ nhóm các nguyên tắc điều chỉnh các
hoạt động riêng biệt của việc bồi thường đất đai.
Nhóm các nguyên tắc chung: Bao gồm 2 nguyên tắc
* Nguyên tắc dân chủ, công bằng, công khai.
- Dân chủ: có sự tham gia của chủ đầu tư và đại diện của
những hộ gia đình có đất bị thu hồi trong việc thẩm tra và xét
duyệt phương án bồi thường.
- Công bằng: trong cùng một thời điểm, theo yêu cầu tiến
độ giải phóng mặt, vị trí như nhau thì được bồi thường như
nhau.
- Công khai: niêm yết công khai phương án bồi thường tại
trụ sở UBND cấp xã và tại các điểm sinh hoạt khu dân cư cá
người bị thu hồi đất và người có liên quan tham gia ý kiến.
* Nguyên tắc đảm bảo hài hoà lợi ích của Nhà nước, lợi ích
của người sử dụng đất và của chủ đầu tư.
- Nhà nước là người vừa quyết định chính sách bồi thường
vừa là người đưa ra các biện pháp xử lý hài hoà lợi ích người
đang sử dụng đất với lợi ích nhà đầu tư khi thực hiện các quy
hoạch.
- Người sử dụng đất hợp pháp khi Nhà nước thu hồi đất sử
dụng vào mục đích quốc phòng an ninh, lợi ích quốc gia, lợi
ích công cộng, phát triển kinh tế thì Nhà nước phải đảm bảo
lợi ích cho người bị thu hồi đất một cách thoả đán