Luận văn Công cuộc xóa đói giảm nghèo ở huyện Bảo Lạc tỉnh Cao Bằng (2000 - 2013)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THU HUYỀN CÔNG CUỘC XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở HUYỆN BẢO LẠC TỈNH CAO BẰNG (2000 - 2013) LUẬN VĂN THẠC SĨ NHÂN VĂN THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THU HUYỀN CÔNG CUỘC XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở HUYỆN BẢO LẠC TỈNH CAO BẰNG (2000 - 2013) Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam Mã số: 60.22.03.13 LUẬN VĂN THẠC SĨ NHÂN VĂN Ngƣời hƣớng dẫn: PGS.TS. ĐÀM THỊ UYÊN THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN LỜI CAM ĐOAN Luận văn: “Công cuộc xóa đói giảm nghèo ở huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng (2000 - 2013)” được thực hiện từ tháng 8/2014 đến 8/2015. cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Thái Nguyên, Ngày ..... tháng ..... năm 2015 Tác giả luận văn PHẠM THU HUYỀN Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i LỜI CẢM ƠN Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới cô giáo hướng dẫn: PGS. TS. Đàm Thị Uyên, các thầy, cô giáo khoa Lịch sử, Trường đại học Sư phạm Thái Nguyên đã động viên chỉ bảo tận tình giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Tác giả xin gửi lời cảm ơn cán bộ và nhân dân, UBND huyện Bảo Lạc đã giúp đỡ tác giả trong quá trình hoàn thành luận văn. Cuối cùng tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới bạn bè, đồng nghiệp và những người thân trong gia đình đã tạo điều kiện, giúp đỡ trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có sự nỗ lực, cố gắng hết sức của bản thân nhưng luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp từ quý thầy cô và các bạn. Thái Nguyên, tháng 06 năm 2015 Tác giả luận văn Phạm Thu Huyền Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................ v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .......................................................................... vi MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................. 2 3. Mục đích, đối tượng, phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài. .............. 9 4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu ................................................... 9 5. Đóng góp của luận văn ................................................................................ 10 6. Bố cục của luận văn ..................................................................................... 10 Chƣơng 1. KHÁI QUÁT VỀ HUYỆN BẢO LẠC, TỈNH CAO BẰNG ........... 11 1.1. Lịch sử hành chính huyện Bảo Lạc .......................................................... 11 1.2. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ............................................................. 13 1.3. Điều kiện kinh tế ....................................................................................... 18 1.4. Điều kiện xã hội ........................................................................................ 20 1.4.1. Dân số, lao động việc làm .................................................................. 20 1.4.2. Văn hóa, giáo dục, y tế ....................................................................... 21 1.4.3. Dân tộc, phong tục tập quán ............................................................... 23 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 26 Chƣơng 2. CÔNG CUỘC XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở HUYỆN BẢO LẠC, TỈNH CAO BẰNG 2000- 2013 ................................................. 28 2.1. Quan điểm và mục tiêu của chương trình xóa đói giảm nghèo ................. 28 2.1.1. Quan điểm về “nghèo, đói” ................................................................. 28 2.1.2. Mục tiêu của chương trình xóa đói giảm nghèo .................................. 31 2.2. Thực trạng đói nghèo của huyện Bảo Lạc giai đoạn 2000- 2013............. 34 2.2.1. Giai đoạn 2000 - 2005 ........................................................................ 34 2.3.2. Giai đoạn 2006 - 2013 ........................................................................ 39 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii 2.3. Nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng đến đói nghèo ............................. 44 2.3.1. Nguyên nhân ....................................................................................... 44 2.3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến xóa đói giảm nghèo ................................. 48 2.4. Các giải pháp thực hiện xóa đói, giảm nghèo .......................................... 49 2.4.1. Nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và người dân về xóa đói giảm nghèo ...................................................................................... 49 2.4.2. Tạo điều kiện cho người nghèo phát triển sản xuất, tăng thu nhập .......... 50 2.4.3. Tạo cơ hội để người nghèo, hộ nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản ...................................................................................................... 51 2.4.4. Huy động nguồn lực để thực hiện chương trình xóa đói giảm nghèo ................................................................................................... 52 2.4.5. Tăng cường hoạt động giám sát, đánh giá công tác giảm nghèo .......... 53 2.5. Các chương trình, dự án xóa đói giảm nghèo ở huyện Bảo Lạc ............. 54 2.5.1. Tạo cơ hội để người nghèo phát triển sản xuất, góp phần tăng thu nhập, giảm nghèo ................................................................................... 54 2.5.2. Tạo cơ hội để người nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản ......... 62 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 67 Chƣơng 3. TÁC ĐỘNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO ĐỐI VỚI KINH TẾ - XÃ HỘI HUYỆN BẢO LẠC ...................... 69 3.1. Tác động về kinh tế .................................................................................. 69 3.1.1. Trên lĩnh vực nông nghiệp ................................................................. 69 3.1.2. Lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng ....................................................... 74 3.1.3. Lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, du lịch và dịch vụ .............................................................................................. 76 3.2. Tác động về xã hội .................................................................................... 78 3.2.1. Lĩnh vực giáo dục ................................................................................ 79 3.2.2. Lĩnh vực y tế ....................................................................................... 82 3.2.3. Lĩnh vực an ninh - quốc phòng ......................................................... 83 3.3. Một số hạn chế .......................................................................................... 85 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 88 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 93 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DTTN Diện tích tự nhiên GDP Tổng thu nhập quốc nội Nxb Nhà xuất bản UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Hiện trạng sử dụng đất của huyện Bảo Lạc ................................ 16 Bảng 1.2. Thống kê các dân tộc ở huyện Bảo Lạc (Năm 2013) ................. 24 Bảng 2.1. Kết quả giảm nghèo tại 14 xã, thị trấn tại thời điểm 31/12/2005 ........ 35 Bảng 2.2. Kết quả giảm nghèo ở Bảo Lạc ................................................... 36 Bảng 2.3. Đặc trưng hộ nghèo ở huyện Bảo Lạc ........................................ 37 Bảng 2.4. Tình hình hộ nghèo trong các năm 2006, 2010 .......................... 40 Bảng 2.5. Danh sách hộ nghèo, dân tộc, diện hộ, tình trạng, nhà ở, nguyên nhân nghèo và mức thu nhập của hộ năm 2006 (Qua điều tra 11/17 xã, thị trấn) .................................................. 41 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu 3.1. Diện tích các loại cây trồng ....................................................... 71 Biểu 3.2. Sản lượng lương thực ................................................................. 71 Biểu 3.3. Giá trị sản xuất thủy sản trên địa bàn huyện qua các năm .......... 72 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đói nghèo là một vấn đề xã hội mang tính toàn cầu. Nhận thức rõ điều đó trong những năm qua Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách phát động toàn Đảng, toàn dân tấn công vào đói nghèo, được nhân dân đồng tình ủng hộ. Trong những năm qua nền kinh tế nước ta tăng trưởng khá nhanh, đại bộ phận đời sống nhân dân được nâng lên cách rõ rệt. Song, một bộ phận không nhỏ dân cư đặc biệt là dân cư ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn...đang chịu cảnh đói nghèo, chưa đảm bảo được điều kiện tối thiểu của cuộc sống. Sự phân hóa giàu nghèo diễn ra ngày càng sâu sắc, đây là vấn đề xã hội đặc biệt quan tâm. Để giải quyết vấn đề đói nghèo Đảng và Nhà nước ta đã thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia Xóa đói giảm nghèo và giải quyết việc làm. Đây là chương trình tổng hợp có tính chất liên ngành trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, nhằm tạo ra các điều kiện thuận lợi phù hợp để hỗ trợ người nghèo, hộ nghèo phát triển sản xuất, tăng thu nhập tiếp cận với các dịch vụ xã hội cơ bản, xóa đói giảm nghèo, giảm tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực thành thị, nâng cao tỷ lệ sử dụng thời gian lao động ở khu vực nông thôn, chuyển dịch cơ cấu lao động phù hợp với cơ cấu kinh tế, bảo đảm việc làm cho người lao động, nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhân dân. Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xóa đói giảm nghèo, huyện Bảo Lạc là một huyện miền núi của tỉnh Cao Bằng có 13/14 xã thị trấn đặc biệt khó khăn. Để từng bước giải quyết được vấn đề đói nghèo, thiếu việc làm, nâng cao đời sống vật chất tinh thần, thúc đẩy sản xuất phát triển, ổn định đời sống nhân dân trên địa bàn huyện, Huyện ủy- Hội đồng Nhân dân - Ủy ban Nhân dân huyện đã quyết tâm thực hiện công Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 1