Luận văn Công tác lập, kiểm tra và phân tích Báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay - Thực trạng và giải pháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH NGUYỄN NGỌC HIỆP CÔNG TÁC LẬP, KIỂM TRA VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH Ở CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHUYÊN NGÀNH : KẾ TOÁN MÃ SỐ : 60.34.30 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS HÀ XUÂN THẠCH TP.HỒ CHÍ MINH - NĂM 2010 LỜI CẢM ƠN ---#"--- Để hoàn thành luận văn thạc sĩ với tên đề tài: “CÔNG TÁC LẬP, KIỂM TRA VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH Ở CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM HIỆN NAY-THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP” Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ chân thành và nhiệt tình của PGS.TS-Hà Xuân Thạch và các thầy cô giáo khoa kế toán - kiểm toán trường Đại Học Kinh Tế TPHCM. Xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo các công ty cổ phần niêm yết, đồng nghiêp đã hổ trợ, cung cấp số liệu để luận văn này được hoàn thành. HỌC VIÊN NGUYỄN NGỌC HIỆP DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BCTC : Báo cáo tài chính CBTT : Công bố thông tin CTCK : Công ty chứng khoán DN : Doanh nghiệp EPS : Thu nhập trên mỗi cổ phiếu FASB : Hội đồng chuẩn mực kế toán tài chính HASTC : Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội HĐQT : Hội đồng quản trị Trung tâm giao dịch chứng khoán Thành Phố Hồ Chí HOSE : Minh IAS : Chuẩn mực kế toán quốc tế IASC : Uỷ ban xây dựng các chuẩn mực kế toán quốc tế IFRS : Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế NĐT : Nhà đầu tư P/B : Hệ số giá trên sổ sách một cổ phiếu P/E : Hệ số giá trên thu nhập một cổ phiếu ROA : Lợi nhuận trên tổng tài sản ROE : Suất sinh lời trên mỗi cổ phiếu TSCĐ : Tài sản cố định TTCK : Thị trường chứng khoán TTGDCK : Trung tâm giao dịch chứng khoán UBCKNN : Uỷ ban chứng khoán Nhà nước Thị trường đăng ký cổ phiếu của công ty đại chúng chưa Upcom : niêm yết VAS : Chuẩn mực kế toán Việt Nam VCSH : Vốn chủ sở hữu XDCB : Xây dựng cơ bản MỤC LỤC --WX-- LỜI MỞ ĐẦU 1 0CHƯƠNG 1 : 1CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC LẬP, KIỂM TRA VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH........................................................................................... 504 21.1 Tổng quan về hệ thống báo cáo tài chính doanh nghiệp ................................................. 514 31.1.1 Khái niệm,mục đích của báo cáo tài chính................................................................... 524 41.1.2 Đối tượng sử dụng báo cáo tài chính............................................................................ 534 51.1.3 Hệ thống báo cáo tài chính doanh nghiệp..................................................................... 545 61.1.4 Nội dung của hệ thống báo cáo tài chính...................................................................... 556 71.1.5 Nguyên tắc lập,trình bày báo cáo tài chính và kỳ lập báo cáo tài chính...................... 569 81.2 Tổng quan về kiểm tra báo cáo tài chính doanh nghiệp ................................................ 5712 91.2.1 Bản chất và mục đích của kiểm tra báo cáo tài chính doanh nghiệp.......................... 5812 101.2.2 Vai trò và tác dụng của kiểm tra báo cáo tài chính doanh nghiệp.............................. 5913 111.2.3 Các nguyên tắc kiểm tra báo cáo tài chính doanh nghiệp .......................................... 6014 121.2.4 Các phương pháp kiểm tra và phạm vi kiểm tra báo cáo tài chính doanh nghiệp...... 6115 131.3 Tổng quan về phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp .............................................. 6217 141.3.1 Những vấn đề chung về phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp ........................... 6317 151.3.2 Một số nội dung phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp ....................................... 6420 161.4 Đặc điểm thông tin và chất lượng của báo cáo tài chính công bố trên thị trường chứng khoán Việt Nam............................................................................................................. 6523 171.4.1 Các đặc điểm thông tin của báo cáo tài chính công bố trên TTCK Việt Nam .......... 6623 181.4.2 Các đặc điểm chất lượng của báo cáo tài chính công bố trên TTCK Việt Nam ........ 6726 191.5 Hệ thống báo cáo tài chính tại một số nước và hệ thống báo cáo tài chính quốc tế quy định cho các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán .......................... 6827 201.5.1 Hệ thống báo cáo tài chính tại một số nước ............................................................... 6927 211.5.2 Hệ thống báo cáo tài chính quốc tế quy định cho các công ty cổ phần niêm yết....... 7028 Kết Luận Chương 1 29 22CHƯƠNG 2 : 23THỰC TRẠNG CÔNG TÁC LẬP, KIỂM TRA VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH Ở CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM HIỆN NAY................................................. 7130 242.1 Khái quát chung về thi trường chứng khoán Việt Nam................................................. 7230 252.1.1 Sự ra đời và tổng quan của thị trường chứng khoán Việt Nam (HOSE,HASTC,UPCOM)................................................................................................... 7330 262.1.2 Vai trò của thị trường chứng khoán Việt Nam và vai trò của công ty niêm yết đối với nền kinh tế Việt Nam........................................................................................................... 7432 272.1.3 Toàn cảnh kết quả giao dịch của thị trường chứng khoán Việt Nam ngày 30/09/2009 ............................................................................................................................................. 7534 28 2.2 Những khác biệt thực tế giữa VAS và IFRS có thể ảnh hưởng lớn đến đối tượng sử dụng BCTC ................................................................................................................... 7637 292.2.1 Các khoản mục trên bảng cân đối kế toán.................................................................. 7737 302.2.2 Các khoản mục trên báo cáo kết quả kinh doanh ....................................................... 7838 312.3 Thực trạng công tác lập,kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay ............................................39 322.3.1 Thực trạng công tác lập và trình bày báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay ........................................................... 7939 332.3.2 Thực trạng công tác kiểm tra báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay .................................................................. 8052 342.3.3 Thực trạng công tác phân tích báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay .................................................................. 8154 352.3.4 Đánh giá thực trạng công tác lập,kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay........................... 8256 Kết Luận Chương 2 64 36CHƯƠNG 3: 37GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP,KIỂM TRA VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH Ở CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM.............................................................. 8365 383.1 Nguyên tắc và quan điểm hoàn thiện công tác lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. ............ 8465 393.1.1 Nguyên tắc hoàn thiện................................................................................................ 8565 403.1.2 Quan điểm hoàn thiện................................................................................................. 8666 413.2 Điều kiện để hoàn thiện công tác lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam................................. 8767 423.3 Các giải pháp hoàn thiện công tác lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam................................. 8877 433.3.1Các giải pháp hoàn thiện công tác lập và trình bày báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam ........................................................ 8977 443.3.2 Các giải pháp hoàn thiện công tác kiểm tra báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam................................................................. 9084 453.3.3 Các giải pháp hoàn thiện công tác phân tích báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam................................................................. 9187 Kết Luận Chương 3 95 Kết Luận Chung Đề Tài 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC MINH HOẠ 1 LỜI MỞ ĐẦU Tính cấp thiết khi chọn đề tài: Thị trường chứng khoán Việt Nam đã đi vào hoạt động từ năm 2000 đến nay. Để bảo vệ quyền lợi và đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn cho nhà đầu tư thì thông tin tài chính - thể hiện qua các báo cáo tài chính là rất quan trọng và cần thiết. Thông tin trên báo cáo tài chính là cơ sở nền tảng để đưa ra các quyết định về quản lý, đầu tư và vay nợ. Các đối tượng sử dụng báo cáo tài chính bao gồm những người bên ngoài công ty (các nhà đầu tư, chủ nợ, Nhà nước ) và những người bên trong công ty (người quản lý, nhân viên ). Hiện nay, chất lượng, mức độ đáng tin cậy của báo cáo tài chính là chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của đối tượng sử dụng thông tin. Hơn nữa, từ năm 2007 Việt Nam trở thành thành viên chính thức của tổ chức thương mại thế giới WTO, trong đó có cam kết rằng Việt Nam sẽ phải mở cửa thị trường tài chính. Trong điều kiện đã là thành viên chính thức của tổ chức này, các hoạt động đầu tư, giao dịch trên thị trường vốn, thị trường chứng khoán sẽ thu hút ngày càng nhiều các nhà đầu tư mước ngoài. Vì vậy kế toán trở thành một ngành quan trọng giúp hổ trợ công việc quản lý kinh doanh trọng phạm vi của quốc gia và cả thế giới. Hệ thống kế toán Việt Nam cần phải dần đổi mới và hoàn thiện, làm thế nào các chuẩn mực kế toán Việt Nam phải gần với các chuẩn mực kế toán quốc tế; các báo cáo tài chính tại các công ty phải được chuẩn bị đầy đủ, chuyên nghiệp, tính minh bạch phải được chú trọng ... nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp cho nhà đầu tư, nâng cao trách nhiệm pháp lý của công ty. Hoàn thiện công tác lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính không chỉ đem lại lợi ích cho bản thân công ty mà còn mang lại lợi ích thiết thực cho các đối tượng khác. Thông tin cung cấp trên báo cáo tài chính giúp cho các đối tượng sử dụng ra quyết định thích hợp. Những người sử dụng báo cáo tài chính có thể đánh giá khái quát tình hình tài chính của công ty, những người này cần phải biết triển 2 vọng về thu nhập của công ty như thế nào? công ty có vững mạnh tài chính hay không? khả năng và trách nhiệm thanh toán như thế nào? Thông tin của báo cáo tài chính là căn cứ quan trọng cho việc đề ra các quyết định về quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh, hoặc đầu tư vào công ty của các chủ doanh nghiệp, chủ sở hữu, các chủ nợ hiện tại và tương lai của công ty. Để có được báo cáo tài chính chuyện nghiệp, chất lượng cao, đáng tin cậy về số liệu tài chính.khi công bố trên thị trường chứng khoán, đáp ứng tốt yêu cầu của đối tượng sử dụng thông tin (nhà đầu tư, nhà quản tri, ngân hàng ) và đưa ra quyết định đầu tư; các công ty cổ phần niêm yết cần phải hoàn thiện hơn nữa công tác lâp, kiểm tra và phân tich báo cáo tài chính tại công ty. Đây cũng là lý do tác giả chọn đề tài cho luận văn cao học của mình. Mục đích nghiên cứu luận văn: -Lý luận cơ bản về lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty và công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. -Nghiên cứu thực trạng lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay. -Đưa ra các quan điểm, giải pháp hoàn thiện công tác lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: -Hệ thống báo cáo tài chính và số liệu báo cáo tài chính từ năm 2002 đến tháng 09/2009 của một số công ty niêm yết trên thị trướng chứng khoán Việt Nam. Phương pháp nghiên cứu: -Phương pháp duy vật biện chứng, khảo sát thực tế, thống kê toán học, phân tích, so sánh, phỏng vấn. Những đóng góp của luận văn: - Khái quát, hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về công tác lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính. - Thực trạng công tác công tác lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay. 3 - Tầm quan trọng, ý nghĩa của báo cáo tài chính và của công tác tác lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính ở các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. - Các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác lập, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính để giúp thị trường chứng khoán Việt Nam có được những báo cáo tài chính chuyên nghiệp, chất lượng cao, số liệu chính xác. Bố cục của luận văn: Ngoài phần giới thiệu mở đầu và kết luận, nội dung của đề tài có 3 chương trình bày trong 96 trang và 15 phụ lục để minh hoạ cho đề tài. 4 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC LẬP, KIỂM TRA VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH 1.1 Tổng quan về hệ thống báo cáo tài chính doanh nghiệp 1.1.1 Khái niệm, mục đích của báo cáo tài chính Khái niệm: báo cáo tài chính là báo cáo phản ánh theo một cấu trúc chặt chẽ tình hình tài chính, kết quả kinh doanh của một doanh nghiệp(CMKTVN số 21). Mục đích: báo cáo tài chính dùng để cung cấp thông tin về tình hình tài chính, tình hình kinh doanh và các luồng tiền của một doanh nghiệp, đáp ứng yêu cầu quản lý của chủ doanh nghiệp, cơ quan Nhà nước và nhu cầu hữu ích của những người sử dụng trong việc đưa ra các quyết định quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc đầu tư, cho vay đối với doanh nghiệp. Báo cáo tài chính phải cung cấp những thông tin của một doanh nghiệp về(CMKTVN số 21): - Tài sản - Nợ phải trả và vốn chủ sở hữu - Doanh thu, thu nhập khác , chi phí kinh doanh và chi phí khác - Lãi, lỗ và phân chia kết quả kinh doanh - Thuế và các khoản nộp Nhà nước - Tài sản khác có liên quan đến đơn vị kế toán - Các luồng tiền Ngoài các thông tin này, doanh nghiệp còn phải cung cấp các thông tin khác trong “Bản thuyết minh báo cáo tài chính” nhằm giải trình thêm về các chỉ tiêu đã phản ánh trên các báo cáo tài chính tổng hợp và các chính sách kế toán đã áp dụng để ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, lập và trình bày báo cáo tài chính. 1.1.2 Đối tượng sử dụng báo cáo tài chính Báo cáo tài chính của doanh nghiệp có thể được sử dụng bởi nhiều đối tượng khác nhau, mỗi đối tượng sử dụng thông tin trên báo cáo tài chính với mục đích sử dụng riêng. Để có một hệ thống báo cáo tài chính tốt, kế toán cần nghiên cứu đầy đủ