Luận văn Đặc điểm truyện thơ trữ tình Mường

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HOÀ CHÍ MINH Nguyeãn Thò Thuøy Trang PHUÏ LUÏC ÑAËC ÑIEÅM TRUYEÄN THÔ TRÖÕ TÌNH MÖÔØNG LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ VAÊN HOÏC Thaønh phoá Hoà Chí Minh - 2008 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Thùy Trang ĐẶC ĐIỂM TRUYỆN THƠ TRỮ TÌNH MƯỜNG LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2008 LÔØI CAÛM ÔN Toâi xin chaân thaønh caûm ôn Coâ Nguyeãn Thò Ngoïc Ñieäp suoát thôøi gian qua ñaõ nhieät tình, chu ñaùo chæ daãn, giuùp ñôõ toâi hoaøn thaønh luaän vaên naøy. Xin caûm ôn quyù Thaày, Coâ Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm TP.HCM ñaõ taän taâm höôùng daãn, giaûng daïy chuùng toâi trong thôøi gian qua. Xin caûm ôn vaên phoøng Khoa Vaên, Phoøng Khoa hoïc Coâng ngheä - Sau Ñaïi hoïc Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm TP. HCM; Caùc caáp laõnh ñaïo, Sôû Giaùo Duïc - Ñaøo taïo tænh An Giang, Tröôøng THPT Chu Vaên An - An Giang cuøng gia ñình vaø baïn beø… ñaõ taïo moïi ñieàu kieän thuaän lôïi, nhieät tình giuùp ñôõ toâi trong suoát quaù trình laøm luaän vaên. Taùc giaû luaän vaên. MUÏC LUÏC Trang Trang phuï bìa Lôøi caùm ôn Muïc luïc Danh muïc caùc chöõ vieát taét Danh muïc caùc baûng MÔÛ ÑAÀU 1 Chöông 1. Toång quan veà toäc ngöôøi Möôøng vaø truyeän thô tröõ tình Möôøng 9 1.1. Vaøi neùt veà toäc ngöôøi Möôøng 9 1.1.1. Quaù trình hình thaønh daân toäc Möôøng 9 1.1.2. Neàn kinh teá - xaõ hoäi - vaên hoùa Möôøng 12 1.2. Giôùi thieäu chung veà truyeän thô trữ tình Mường 21 1.2.1. Về neàn vaên hoïc daân gian Möôøng 21 1.2.2. Về truyeän thô tröõ tình Möôøng 24 1.2.3. Caùc truyeän thô tröõ tình Möôøng ñöôïc khaûo saùt 29 Chöông 2. Ñaëc ñieåm noäi dung cuûa truyeän thô tröõ tình Möôøng 39 2.1. Truyeän thô tröõ tình Möôøng phaûn aùnh böùc tranh hieän thöïc Möôøng 39 2.1.1. Ca ngôïi xöù sôû Möôøng giaøu ñeïp, truø phuù 39 2.1.2. Söï boùc loät, aùp böùc cuûa cheá ñoä lang ñaïo Möôøng 42 2.1.3. Cuoäc soáng xa hoa cuûa taàng lôùp lang ñaïo Möôøng 46 2.1.4. Tö töôûng troïng nam khinh nöõ 50 2.1.5. Quyeàn theá cha meï trong tình yeâu con treû 56 2.1.6. Moät soá phong tuïc, taäp quaùn Möôøng 62 2.2. Truyeän thô tröõ tình Möôøng mang ñaäm giaù trò nhaân ñaïo, nhaân vaên 65 2.2.1. Ca ngôïi nhöõng con ngöôøi nhaân aùi 65 2.2.2. Nhöõng moái tình cao ñeïp 71 Chöông 3. Ñaëc ñieåm ngheä thuaät cuûa truyeän thô tröõ tình Möôøng 91 3.1. Coát truyeän truyeän thô tröõ tình Möôøng 91 3.1.1. Söï hình thaønh coát truyeän 91 3.1.2. Moâ hình coát truyeän 98 3.1.3. Moät soá moâtip thöôøng gaëp trong coát truyeän 104 3.2. Nhaân vaät truyeän thô tröõ tình Möôøng 112 3.2.1. Nhaân vaät nöõ chính 115 3.2.2. Nhaân vaät nam chính 122 3.3. Ngoân ngöõ truyeän thô tröõ tình Möôøng 125 3.3.1. Caùc bieän phaùp tu töø noåi baät 125 3.3.2. Caùc nhoùm doøng thô chöùc naêng 130 3.3.3. YÙ nghóa caùc con soá trong truyeän thô tröõ tình Möôøng 141 KEÁT LUAÄN 148 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 153 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT ÑHQG: Ñaïi hoïc Quoác gia Nxb: Nhaø xuaát baûn KHXH: Khoa hoïc xaõ hoäi THCN: Trung hoïc chuyeân nghieäp THPT: Trung hoïc phoå thoâng TP HCM: Thaønh phoá Hoà Chí Minh TTTT: Truyeän thô tröõ tình VHDG: Vaên hoïc daân gian DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Trang Baûng 1.1. Söï phaân taàng xaõ hoäi trong theå cheá xaõ hoäi Möôøng 14 Baûng 1.2. So saùnh söï khaùc nhau giöõa vaên baûn cuûa Mai Trí - Buøi Thieän söu taàm vaø vaên baûn cuûa Ñinh Vaên AÂn söu taàm 31 Baûng 1.3. So saùnh söï khaùc nhau giöõa vaên baûn cuûa Buøi Thieän vaø vaên baûn cuûa Minh Hieäu söu taàm 34 Baûng 1.4. So saùnh söï khaùc nhau giöõa vaên baûn cuûa Cao Sôn Haûi söu taàm vaø vaên baûn cuûa Minh Hieäu söu taàm 35 Baûng 3.1. So saùnh söï gaàn guõi giöõa lôøi thô trong TTTT Möôøng vaø lôøi daân ca Möôøng 93 Baûng 3.2. Thoáng keâ moâ hình coát truyeän truyeän thô caùc daân toäc 100 Baûng 3.3. Thoáng keâ taàn soá xuaát hieän caùc con soá trong TTTT Möôøng 141 MUÏC LUÏC Trang Phuï luïc 1. Baûng toång hôïp caùc moâtip xuaát hieän trong truyeän thô tröõ tình Möôøng 1 Phuï luïc 2. Baûng thoáng keâ taàn soá xuaát hieän thuû phaùp so saùnh trong truyeän thô tröõ tình Möôøng 3 Phuï luïc 3. Baûng thoáng keâ taàn soá xuaát hieän bieän phaùp ñieäp trong truyeän thô tröõ tình Möôøng 10 Phuï luïc 4. Moät soá ñoaïn thô ñaëc saéc trong truyeän thô tröõ tình Möôøng 54 1. UÙ t Loùt - Hoà Lieâu 54 2. Vöôøn hoa nuùi Coái 59 3. Naøng ÔØm - Boàng Höông 67 4. Naøng Nga - Hai Moái 72 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Trang Baûng 1.1. Baûng toång hôïp caùc moâtip trong truyeän thô tröõ tình Möôøng 1 Baûng 1.2. Baûng toång hôïp caùc moâtip trong truyeän thô caùc daân toäc 2 Baûng 2.1. Baûng thoáng keâ thuû phaùp so saùnh trong truyeän thô tröõ tình Möôøng 3 Baûng 3.1. Baûng thoáng keâ taàn soá bieän phaùp ñieäp xuaát hieän trong truyeän thô tröõ tình Möôøng 10 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Bảo tồn di sản văn hóa truyền thống là vấn đề chung của các dân tộc thiểu số và cũng là vấn đề đặt ra đối với người Việt, trong bối cảnh mà các châu lục, quốc gia, tộc người, tôn giáo đều phải đối mặt với quá trình toàn cầu hóa và sự gia tốc của nó. Làm thế nào để hội nhập mà không hòa tan. Làm thế nào để giữ gìn được những đặc trưng văn hóa của từng tộc người. Vấn đề bảo tồn văn hóa dân tộc Mường có phần khác biệt hơn so với các dân tộc thiểu số khác trên đất Việt Nam. Vì người Mường vốn chung huyết thống, ngôn ngữ, văn hóa… với người Việt ở thời cận đại. Vì chung cội nguồn nên những cái gọi là tiến bộ, hiện đại hóa… rất dễ làm mất đi bản sắc văn hóa, bản sắc dân tộc độc đáo của tộc người Mường. Các giá trị văn hóa bản địa của người Mường cần phải được bảo vệ, đồng thời phát huy những giá trị tinh hoa của dân tộc Mường còn sót lại trong văn hóa tộc người, đặc biệt là trong lĩnh vực văn học dân gian (VHDG). Văn học dân gian là một mảng rất rộng, nó bao trùm tất cả các giá trị cổ xưa của tộc người Mường. Truyện thơ là loại hình văn học truyền miệng rất phổ biến trong nền VHDG các dân tộc ở Việt Nam và cả ở Đông Nam Á. Truyện thơ chứa đựng những giá trị văn hóa lớn, những vấn đề đặc trưng của một dân tộc. Hiện nay việc giữ gìn, phát huy những di sản văn hóa, văn học, đặc biệt là thể loại truyện thơ các dân tộc thiểu số đang đặt ra nhiều vấn đề cho ngành folklore học Việt Nam. Những biến đổi về kinh tế - văn hóa - xã hội thời kỳ đổi mới đang gia tăng gấp bội nguy cơ thất tán, mai một những sáng tạo văn học quý giá này. Đó là lý do khiến chúng tôi chọn đề tài “Đặc điểm truyện thơ trữ tình Mường” với mong muốn góp phần giữ gìn, phát huy di sản văn hóa truyện thơ của dân tộc Mường, cũng chính là làm giàu thêm vốn văn hóa truyện thơ các dân tộc thiểu số Việt Nam. 2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài. Việc sưu tầm, nghiên cứu truyện thơ các dân tộc thiểu số hiện nay đang được khẩn trương thực hiện. Các đề tài về sự hình thành, phát triển nội dung, thi pháp của loại hình nay được nhận thức theo chiều hướng đầy đủ, toàn diện hơn. Xuất phát từ suy nghĩ: Có những áng truyện thơ trữ tình mượt mà, thấm đượm nghĩa tình nhưng chưa được nghiên cứu chuyên sâu, chúng tôi tập trung khám phá những truyện thơ trữ tình của một dân tộc bản địa sinh sống lâu đời trên đất Việt: dân tộc Mường. Từ những kết quả khảo sát ở văn bản và nghiên cứu, luận văn nhằm nhận diện những đặc điểm cơ bản nhất về nội dung được phản ánh trong tác phẩm. Thông qua đó phát hiện những giá trị nghệ thuật như cốt truyện, nhân vật, ngôn ngữ của truyện thơ trữ tình Mường (TTTT Mường). Với những nỗ lực và kết quả của việc nghiên cứu, chúng tôi mong muốn góp phần tìm hiểu thể loại TTTT Mường, góp phần tìm hiểu văn học, văn hóa tộc người Mường nói riêng, văn học, văn hóa các dân tộc ít người nói chung. Góp phần gìn giữ, bảo vệ những di sản văn hóa dân tộc trước những biến đổi về kinh tế, xã hội, văn hóa hiện nay là ý nghĩa thực tiễn mà luận văn mong muốn đạt được. 3. Lịch sử vấn đề. Ngay từ đầu những năm 60 của thế kỷ XX, TTTT Mường đã được các nhà nghiên cứu quan tâm. Năm 1964, Báo Văn nghệ số 51, Đào Xuân Quý có bài “Đọc truyện thơ Mường”, tác giả hoan nghênh nhiệt liệt trước sự kiện truyện thơ Mường được xuất bản. Tác giả bắt gặp cái đậm đà thắm thiết, sâu sắc của những bản tình ca. Tác giả ca ngơi cái đẹp của câu thơ, sự quyết liệt của những con người chung thủy. Đặc biệt tác giả hết lời khen ngợi truyện thơ “Nàng Ờm - Bồng Hương”, vì đó là bản cáo trạng sắc sảo. Tác giả bộc bạch những tâm tình rất chân thành với độc giả: “Tôi trích truyện thơ Nàng Ờm - Bồng Hương đã nhiều mà vẫn còn muốn trích nữa”. Lời tâm tình này đã mặc nhiên công nhận đây là một tuyệt tác của người Mường. Năm 1989, tác phẩm “Thơ một thời” của giáo sư Hoàng Như Mai được Nhà xuất bản Tiền Giang ấn hành, trong đó có một tiêu đề gây xúc động độc giả, “Một bản tình ca não nùng của dân tộc Mường”. Hoàng Như Mai đã phát hiện những tinh túy, đặc sắc về tình cảm lứa đôi của dân tộc Mường, lời thơ mộc mạc, giản dị, chân thành đã lôi cuốn người đọc. Hoàng Như Mai nhan định truyện thơ “Nàng Ờm - Bồng Hương” là “Một công trình nghệ thuật tuyệt mỹ, để nói lên một lời cầu xin cho con người được giải phóng, để không ai phải chết vì mối tình tuyệt vọng, mặc dù cái chết ấy có khi cung cấp cho văn chương những tác phẩm bất hủ”. Năm 1995, trong Lời giới thiệu quyển Tuyển tập truyện thơ dân gian Mường, tác giả Bùi Thiện nhận xét TTTT Mường: Cùng với phương pháp tự sự, dù thần thoại hay hiện thực đều kết hợp với chất trữ tình được miêu tả nhẹ nhàng, tươi mát, dí dỏm mà sâu lắng gây được cảm xúc mạnh mẽ. Nghệ thuật cấu trúc thơ kết hợp giữa vần chân với vần lưng, điệp ngữ và gián cách… hợp với khi sử dụng, họ có thể cất giọng ngâm nga thành giai điệu, hoặc ông mo hát theo điệu mo kể chuyện. Năm 1999, trong quyển VHDG Việt Nam do Lê Chí Quế chủ biên, tác giả Võ Quang Nhơn cho rằng: Truyện thơ trữ tình chủ yếu nêu lên vấn đề hạnh phúc lứa đôi trong phạm vi sinh hoạt gia đình. Nhưng vấn đề truyện thơ trữ tình nêu lên có ý nghĩa phổ biến và có tính nhân đạo sâu sắc; đó là tiếng nói đấu tranh cho tình yêu tự do, một đòi hỏi chính đáng và cấp thiết của thế hệ trẻ trong xã hội cũ. Năm 2003, trong một công trình nghiên cứu về “Truyện thơ” của Phan Đăng Nhật, nhằm phục vụ cho việc phân loại truyện thơ về đề tài tình yêu đôi lứa của các dân tộc thiểu số. Tác giả chọn truyện thơ “Út Lót - Hồ Liêu”, đây là một trong những truyện thơ dân gian Mường được nhắc đến nhiều nhất: Có thể nói từ khi ở trong nôi, mỗi người Mường được nghe, được hát về Út Lót - Hồ Liêu. Đến tuổi bắt đầu nhận xét ít nhiều về cảnh vật xung quanh, họ lại được bà mẹ kể cho nghe về sự tích đàn bướm lạc tháng ba, năm năm lại tái sinh và bay qua bay lại dập dờn đông vô kể ở các nẻo rừng, về con cày cun rũ rượi, buồn bã đáng thương như người tiếc nuối điều gì đến trọn kiếp. Năm 2004, trong Tự điển văn học (Bộ mới), tác giả Trần Gia Linh nhận xét về truyện thơ Mường như sau: Truyện thơ Mường rất gần gũi với ca dao dân ca. Tác giả dân gian đã tiếp thu những giá trị tự sự và giá trị trữ tình của các loại hình VHDG khác, kết hợp thành thể loại truyện thơ đặc sắc… Có thể nói truyện thơ Mường là khâu chuyển tiếp từ VHDG sang văn học thành văn. Cũng có thể nói truyện thơ Mường là bước phát triển cao nhất của văn hoc dân tộc Mường trước 1945… Mặc dù, TTTT Mường ít được sự chú ý của giới nghiên cứu khoa học nhưng không phải không có. Các tác giả đều phát hiện được cái hay, cái tinh túy ở TTTT Mường. Mỗi tác giả chỉ nghiên cứu một tác phẩm và với cái nhìn khái quát nhất hoặc đưa ra lời nhận xét chung về truyện thơ Mường. Chính từ những ý kiến, nhận xét của các nhà nghiên cứu giúp chúng tôi có cái nhìn tổng thể về TTTT Mường, là cơ sở nghiên cứu kỹ hơn về bốn truyện thơ chọn khảo sát cả về đặc điểm nội dung và thành tựu nghệ thuật. Bên cạnh đó, công tác sưu tầm truyện thơ Mường được quan tâm hơn so với truyện thơ các dân tộc ít người khác. Với sự ra đời của các công trình về truyện thơ Mường như: Truyện thơ Mường năm 1963, Nxb Văn Học được Minh Hiệu - Hoàng Anh Nhân giới thiệu; Tráng Đồng năm 1976, Nxb Văn Hóa được Mai Trí - Bùi Thiện giới thiệu; Tuyển tập truyện thơ Mường (3 tập) năm 1986, Nxb KHXH, Hà Nội; Tuyển tập truyện thơ dân gian Mường năm 1995, Nxb Văn hóa dân tộc; Tuyển tập Văn học dân gian các dân tộc thiểu so - Phần truyện thơ tập IV, 1999, Vien Văn học, Nxb Giáo dục… đã gợi mở những vấn đề mới về một di sản truyện thơ còn ít được biết đến của dân tộc Mường. 4. Phạm vi đề tài. Do năng lực nghiên cứu còn hạn chế và thời gian nghiên cứu hạn hẹp nên việc đi sâu khai thác tất cả các TTTT Mường là điều không thực hiện được. Trong khả năng cho phép, người viết chỉ tập trung tìm hiểu đặc điểm TTTT Mường được chọn lọc qua bốn tác phẩm tiêu biểu: Út Lót - Hồ Liêu Vườn hoa núi Cối Nàng Ờm - Bồng Hương Nàng Nga - Hai Mối. Tất cả được tuyển chọn trong “Tổng tập Văn Học Dân Gian các dân tộc thiểu số” (Tập IV - Truyện thơ) của Viện Văn học, Nxb Giáo dục, 1999. 5. Phương pháp thực hiện đề tài. Trong quá trình thực hiện đề tài, luận văn đã sử dụng những phương pháp sau: - Phương pháp thống kê: Tiến hành thao tác thống kê tần số xuất hiện: các môtip thường gặp, các con số, những biện pháp nghệ thuật… trong từng tác phẩm để thấy được giá trị của nó. - Phương pháp phân tích - tổng hợp: Đi sâu nghiên cứu từng khía cạnh trong bức tranh xã hội hiện thực Mường, sau đó tổng hợp khái quát lại để có cái nhìn toàn diện hơn về con người và xã hội Mường cũ. - Phương pháp so sánh - đối chiếu: Phương pháp so sánh - đối chiếu được vận dụng trong luận văn nhằm làm nổi bật bức tranh hiện thực xã hội Mường có điểm gì giống và khác với bối cảnh xã hội của các dân tộc khác. Ngoài ra chúng tôi còn tiến hành so sánh về cốt truyện, các môtip và về phương diện ngôn ngữ trong TTTT Mường với TTTT các dân tộc khác, để từ đó tìm thấy đặc thù riêng của dân tộc Mường cũng như nét chung của các dân tộc thiểu số qua thể loại truyện thơ. Việc làm này cũng giúp phát hiện những giá trị nghệ thuật của TTTT Mường. - Phương pháp văn hóa học: dựa trên nền tảng kiến thức về văn hóa để nghiên cứu văn học, nghĩa là xuất phát từ những hiểu biết về những nét đặc trưng nhất của dân tộc Mường để tìm hiểu về TTTT Mường. 6. Những đóng góp mới của luận văn: Luận văn bước đầu nghiên cứu một cách sơ bộ về đặc điểm của nhóm TTTT Mường, qua 4 tác phẩm được nhân dân Mường yêu thích. Trong luận văn này, người viết cố gắng xác định những đặc điểm cơ bản nhất của TTTT Mường cả về nội dung và nghệ thuật, góp phần nghiên cứu TTTT Mường trong sự đối sánh với TTTT các dân tộc khác. 7. Cấu trúc luận văn: Luận văn gồm có kết cấu như sau: phần mở đầu, kết luận và 3 chương chính: Chương 1. Tổng quan về tộc người Mường và truyện thơ trữ tình Mường. Chương 2. Đặc điểm nội dung của truyện thơ trữ tình Mường. Chương 3. Đặc điểm nghệ thuật của truyện thơ trữ tình Mường. Ngoài ra còn có Thư mục tham khảo và 4 phần phụ lục sau: Phụ lục 1. Bảng tổng hợp các môtip xuất hiện trong truyện thơ trữ tình Mường. Phụ lục 2. Bảng thống kê tần số xuất hiện của biện pháp nghệ thuật so sánh trong truyện thơ trữ tình Mường. Phụ lục 3. Bảng thống kê tần số xuất hiện của biện pháp điệp ngữ trong truyện thơ trữ tình Mường. Phụ lục 4. Một số đoạn thơ tiêu biểu của truyện thơ trữ tình Mường. CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TỘC NGƯỜI MƯỜNG VÀ TRUYỆN THƠ TRỮ TÌNH MƯỜNG Mục đích của chương này là phác qua một cái nhìn tổng quát về người Mường ở Việt Nam và bộ phận TTTT Mường trong đó có bốn truyện thơ mà luận văn chọn làm đối tượng nghiên cứu trực tiếp. 1.1.Vài nét về tộc người Mường: 1.1.1. Quá trình hình thành dân tộc Mường. Huyền thoại khởi nguyên luận của người Việt Nam là truyền thuyết “Con Rồng - cháu Tiên”, “Con Lạc cháu Hồng” được ghi lại lần đầu tiên thành truyện họ Hồng Bàng trong sách “Lĩnh Nam chích quái”. Theo huyền thoại này: Mẹ Tiên Âu (Âu Cơ) là tiên trên núi xuống đã kết duyên với Bố Rồng Lạc (Lạc Long Quân) từ dưới biển lên, sinh trăm trứng, nở trăm con trai. Sau chia đôi, năm mươi con theo mẹ lên núi và tôn người con trai trưởng len làm vua (Vua Hùng), lập ra nước Văn Lang - quốc gia cổ đại sơ khai của Việt Nam. Còn năm mươi người con trai khác theo cha xuống lap nghiệp ở vùng sông biển. NÚI - BIỂN; MẸ - BỐ tạo nên một quốc gia Văn Lang thịnh vượng. Huyền thoại của người Mường thì nói rằng nàng Hưu Cơ (Âu Cơ) kết duyên với chàng Cá (Long Vương) sinh ra một trăm con, sau năm mươi con theo mẹ lên núi sinh ra dòng vua áo Chàm (người Mường), năm mươi con theo cha xuống biển sinh ra dòng vua áo vàng (người Kinh). Giáo sư tiến sĩ Mỹ Keith Weller Taylor trong tác phẩm nổi tiếng “Sự sinh thành của Việt Nam” đã bình luận về huyền thoại khởi nguyên này về phương diện nhà nước pháp quyền như sau: Cái ý tưởng về một vị thần linh từ NƯỚC (BIỂN) lên xây dựng nguồn cội cho một quyền lực chính trị và pháp quyền, tham dự vào việc hình thành cư dân Việt Nam từ thời tiền sử, là một ám thị sớm nhất về một quan niệm rằng: Người Việt Nam là một nhân dân riêng biệt và tự ý thức. Ý tưởng đó được tạo hình ở nghệ thuật Đông Sơn, trên trống đồng với chim biển và các loài thủy tộc bao quanh các con thuyền chuyên chở chiến sĩ [103]. Dân tộc Mường cư trú trên một địa bàn rộng suốt từ phía Tây Hoàng Liên Sơn, Vĩnh Phú, Sơn La, Hòa Bình, Hà Nam Ninh vào đến tận phía Tây Thanh Hóa và Nghệ An. Căn cứ vào nhiều ngành khoa học, người Mường và người Kinh vốn là anh em cùng một ông tổ trực tiếp, là người Lạc Việt thời Hùng Vương. Đồng bào Mường có cuộc sống của một cư dân nông nghiệp vùng bán sơn địa. Đó là cuộc sống ổn định, quy củ, không được thiên nhiên ưu đãi như vùng đồng bào Thái nhưng cũng không quá gay go như vùng đồng bào Kinh “đất chật người đông”. Đồng bào Mường có lối sống giản dị, thiết thực, ưa thích những biểu hiện rõ ràng, chất phác. Những nét đặc trưng ấy được thể hiện ngay trong phong cách âm nhạc Mường, được GS. Tô Ngọc Thanh nhận xét: “Giản dị mà không đơn sơ, thiết thực nhưng không thực dụng, rõ ràng khúc chiết nhưng không thô thiển, chất phác mà không nông cạn”[83]. Nhiều nhà nghiên cứu căn cứ vào các tài liệu khoa học khác nhau đã đi đến nhận định: Người Việt và người Mường vốn có chung một nguồn gốc. Về nhân chủng, hai nhóm Việt - Mường cùng chung những đặc điểm nhân chủng trong nhóm Nam Á thuộc tiểu chủng Môngôlôit Phương Nam. Tuy vấn đề về nguồn gốc người Việt - Mường hiện nay còn tiếp tục nghiên cứu, song hầu hết các nhà khoa học đều cho rằng: Họ là những cư dân bản địa, tổ tiên người Việt Mường là người Lạc Việt, chủ nhân của văn hóa Đông Sơn nổi tiếng. Do đó có cơ sở để cho rằng vào thời các vua Hùng hoặc vào thời đại đồng thau, và cả giai đoạn tiếp theo, Việt - Mường còn là một khối thống nhất. Căn cứ theo các tài liệu ngôn ngữ, lịch sử thì từ thế kỷ VIII trở về trước hai dân tộc Việt - Mường có một tiếng nói chung. Vào đầu thế kỷ X, khi kinh đô chuyển từ trung tâm Mường là Hoa Lư về Thăng Long (năm 1010) thì lúc ấy tiếng Việt mới tách khỏi tiếng Mường thành hai ngôn ngữ riêng. Trước đó, người Việt và người Mường có ngôn ngữ chung với hai phương ngữ: phương ngữ Kinh ở đồng bằng sông Hồng và phương ngữ Mường ở vùng gần chân núi phía Tây - Tây Bắc sông Hồng. Người Mường tự gọi tộc danh của mình là Mol, Mon, Moan, Mual (nghĩa là người). Còn tên tộc danh Mường là về sau này, khi đồng bào canh tác ruộng lúa nước, mỗi đơn vị cư trú làm hệ thống mương dẫn nước tưới tiêu. Từ hệ thống mương dẫn nước dần dần thành đơn vị hành chính cư trú. Mường trở thành tộc danh của một dân tộc ít người ở Việt Nam. Người Việt - người Mường vốn cùng chung một goc, gọi chung là nhóm Việt - Mường, chỉ mới tác