Bình Nguyeân Loäc (1914 – 1987) laø moät nhaø vaên lôùn – theo suy nghó
cuûa chuùng toâi – khoâng chæ cuûa Nam boä maø coøn cuûa caû nöôùc. Oâng teân thaät
laø Toâ Vaên Tuaán,sinh ngaøy 7/3/1914 taïi laøng Taân Uyeân,toång Chaùnh Mó
Trung,tænh Bieân Hoaø(nay thuoäc thò traán Taân Uyeân,tænh Bình Döông ).Thaân
sinh laø oâng Toâ Phöông Saâm ( 1878-1970 ) vaø baø Döông Thò Maõo ( 1879-1971).Ngoaøi buùt danh Bình Nguyeân Loäc,oâng coøn coù nhöõng buùt danh khaùc
nhö Phong Ngaïn ,Hoà Vaên Huaán.
Bình Nguyeân Loäc saùng taùc töø nhöõngnaêm ba möôi cuûa theá kæ
XX.Cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp taùi xaâm löôïc noå ra,oâng tham
gia ngay töø nhöõng ngaøy ñaàu tieân,laø thaønh vieân cuûa Hoäi vaên hoaù cöùu quoác
tænh Bieân Hoaø.Naêm 1949,do bò beänh taâm thaàn,oâng ñöôïc Chính phuû ta cho
pheùp veà sinh soáng taïi Saøi Goøn .Töø ñoù,oâng vieát vaên ,laøm baùo cho ñeán cuoái
ñôøi.Naêm 1961,oâng taâm söï vôùi Nguieãn Ngu Í : “Anh coøn nhôù chaêng ? boïn
mình ñaõ mong töø laâu caùi ngaøy lòch söû aáy,ngaøy maø toaøn daân ñöùng daäy giaønh
ñoäc laäp.Vaø chuùng mình ñaõ ñem heát loøng thaønh vaøo cuoäc khaùng
Phaùp.Nhöng mình roài,mình loït vaøo caùi theá phaûi veà,maø trôû veà thaønh laø mình
caûm thaáy xoùt xa nhö keû ñaøo nguõ.Ñoái vôùi daân toäc,mình thaáy nhö coù toäi phaàn
naøo ”( Ngiueãn Ngu Í,Soáng vaø vieát vôùi , Ngeøi Xanh xuaát baûn,1966.)
(Daãn theo : 26,11 ).Trong nhöõng naêm khaùng Mó,tuy soáng ôû Saøi Goøn,nhöng
oâng vaãn luoân höôùng veà Caùch maïng .Sau Maäu Thaân 1968,haøng loaït cô sôû
caùch maïng cuûa ta bò vôõ,nhaø thô Vieãn Phöông ñaõ ñeán gaëp oâng ñeå gaây
döïng laïi cô sôû môùi.Do beänh taâm thaàn saép taùi phaùt,oâng ñaõ töø choái,nhöng
oâng vaãn khaúng ñònh : “Toâi vaãn laø ngöôøi cuûa caùc anh maø !”( Vieãn Phöông,
Thöông moät nhaønh mai,Taïp chí Kieán thöùc ngaøy nay,soá Xuaân Maäu daàn
1998,TP.HCM ).Theá neân,sau ngaøy Giaûi phoùng,nhieàu nhaø vaên,nhaø thô
thöôøng gheù thaêm oâng moãi laàn vaøo Saøi Goøn coâng taùc : Xuaân Dieäu,Huy
Caän,Nguyeãn Tuaân
2
Trong suoát gaàn moät theá kæ saùng taùc,oâng ñaõ ñeå laïi moät söï nghieäp vaên
chöông ñoà soä.Veà tieåu thuyeát, oâng vieát 53 cuoán (trong ñoù ñaõ xuaát baûn 20
cuoán, coøn 33 cuoán chöa in). Veà truyeän ngaén, theo oâng Nguyeãn Quang
Thaéng, oâng ñaõ vieát khoaûng 1000 taùc phaåm . Veà thô, oâng ñeå laïi nhieàu taùc
phaåm thô tröôøng thieân: Thô Ba Meùn, Vieät söû tröôøng ca, Luaän thuyeát Y hoïc,
Thô thoå ngôi Ñoàng Nai, Ca dao . Ngoaøi ra, oâng coøn coù coâng söu taàm haøng
chuïc ngaøn caâu ca dao.
120 trang |
Chia sẻ: vietpd | Lượt xem: 1497 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Đặc trưng văn xuôi nghệ thuật Bình Nguyên Lộc, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
ÑAËC TRÖNG VAÊN XUOÂI NGHEÄ THUAÄT
BÌNH NGUYEÂN LOÄC
LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ NGÖÕ VAÊN
( CHUYEÂN NGAØNH LYÙ LUAÄN VAÊN HOÏC )
MAÕ SOÁ : 5.04.01
Ngöôøi höôùng daãn : PGS.TS Phuøng Quyù Nhaâm
Ngöôøi thöïc hieän : Nguyeãn Löông Haûi Khoâi
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH - 2004
MUÏC LUÏC
Trang
DAÃN NHAÄP
1.Lí do choïn ñeà taøi ..................................................................................................... 1
2.Lòch söû vaán ñeà ....................................................................................................... 4
3.Phaïm vi nghieân cöùu ................................................................................................ 8
4.Phöông phaùp nghieân cöùu ....................................................................................... 10
5.Ñoùng goùp cuûa luaän vaên ....................................................................................... 12
6.Keát caáu luaän vaên .................................................................................................. 13
NOÄI DUNG
CHÖÔNG I. QUAN NIEÄM CUÛA BÌNH NGUYEÂN LOÄC VEÀ VAÊN CHÖÔNG,
NGHEÄ THUAÄT VAØ NGÖÔØI NGHEÄ SÓ................................................................... 14
1.Quan nieäm cuûa Bình Nguyeân Loäc veà vaên chöông,ngheä thuaät ............................... 18
2. Quan nieäm cuûa Bình Nguyeân Loäc veà ngöôøi ngheä só ............................................. 25
CHÖÔNG II.MOÄT SOÁ NOÄI DUNG TÖ TÖÔÛNG CHUÛ ÑAÏO TRONG
VAÊN XUOÂI NGHEÄ THUAÄT BÌNH NGUYEÂN LOÄC .............................................. 33
1.Quan nieäm cuûa Bình Nguyeân Loäc veà loøng yeâu nöôùc ............................................ 34
2.Quan nieäm cuûa Bình Nguyeân Loäc veà ñaát nöôùc .................................................... 40
CHÖÔNG III. QUAN NIEÄM NGHEÄ THUAÄT VEÀ CON NGÖÔØI TRONG
VAÊN XUOÂI NGHEÄ THUAÄT BÌNH NGUYEÂN LOÄC ................................................ 49
1. Quan nieäm cuûa Bình Nguyeân Loäc veà con ngöôøi nhoû be ...................................... 51
2. Quan nieäm cuûa Bình Nguyeân Loäc veà moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø
theá giôùi khaùch quan ................................................................................................. 55
3. Quan nieäm cuûa Bình Nguyeân Loäc veà con ngöôøi nhaän thöùc .................................. 59
CHÖÔNG IV. KHOÂNG GIAN NGHEÄ THUAÄT VAØ THÔØI GIAN NGHEÄ THUAÄT
TRONG VAÊN XUOÂI NGHEÄ THUAÄT BÌNH NGUYEÂN LOÄC ................................ 69
1.Khoâng gian ngheä thuaät ........................................................................................... 69
2.Thôøi gian ngheä thuaät .............................................................................................. 83
CHÖÔNG V. NGOÂN TÖØ NGHEÄ THUAÄT TRONG VAÊN XUOÂI NGHEÄ THUAÄT
BÌNH NGUYEÂN LOÄC.............................................................................................. 89
1.Caùc daïng thöùc ña thanh,phöùc ñieäu trong lôøi vaên ngheä thuaät
Bình Nguyeân Loäc .................................................................................................... 89
2.Caùc daïng thöùc cuù phaùp trong vaên xuoâi ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc ................. 103
KEÁT LUAÄN ............................................................................................................ 116
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ..................................................................................... 119
1
DAÃN NHAÄP
1. Lyù do choïn ñeà taøi
Bình Nguyeân Loäc (1914 – 1987) laø moät nhaø vaên lôùn – theo suy nghó
cuûa chuùng toâi – khoâng chæ cuûa Nam boä maø coøn cuûa caû nöôùc. Oâng teân thaät
laø Toâ Vaên Tuaán,sinh ngaøy 7/3/1914 taïi laøng Taân Uyeân,toång Chaùnh Mó
Trung,tænh Bieân Hoaø(nay thuoäc thò traán Taân Uyeân,tænh Bình Döông ).Thaân
sinh laø oâng Toâ Phöông Saâm ( 1878-1970 ) vaø baø Döông Thò Maõo ( 1879-
1971).Ngoaøi buùt danh Bình Nguyeân Loäc,oâng coøn coù nhöõng buùt danh khaùc
nhö Phong Ngaïn ,Hoà Vaên Huaán.
Bình Nguyeân Loäc saùng taùc töø nhöõng naêm ba möôi cuûa theá kæ
XX.Cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp taùi xaâm löôïc noå ra,oâng tham
gia ngay töø nhöõng ngaøy ñaàu tieân,laø thaønh vieân cuûa Hoäi vaên hoaù cöùu quoác
tænh Bieân Hoaø.Naêm 1949,do bò beänh taâm thaàn,oâng ñöôïc Chính phuû ta cho
pheùp veà sinh soáng taïi Saøi Goøn .Töø ñoù,oâng vieát vaên ,laøm baùo cho ñeán cuoái
ñôøi.Naêm 1961,oâng taâm söï vôùi Nguieãn Ngu Í : “Anh coøn nhôù chaêng ? boïn
mình ñaõ mong töø laâu caùi ngaøy lòch söû aáy,ngaøy maø toaøn daân ñöùng daäy giaønh
ñoäc laäp.Vaø chuùng mình ñaõ ñem heát loøng thaønh vaøo cuoäc khaùng
Phaùp.Nhöng mình roài,mình loït vaøo caùi theá phaûi veà,maø trôû veà thaønh laø mình
caûm thaáy xoùt xa nhö keû ñaøo nguõ.Ñoái vôùi daân toäc,mình thaáy nhö coù toäi phaàn
naøo…” ( Ngiueãn Ngu Í,Soáng vaø vieát vôùi… , Ngeøi Xanh xuaát baûn,1966.)
(Daãn theo : 26,11 ).Trong nhöõng naêm khaùng Mó,tuy soáng ôû Saøi Goøn,nhöng
oâng vaãn luoân höôùng veà Caùch maïng .Sau Maäu Thaân 1968,haøng loaït cô sôû
caùch maïng cuûa ta bò vôõ,nhaø thô Vieãn Phöông ñaõ ñeán gaëp oâng ñeå gaây
döïng laïi cô sôû môùi.Do beänh taâm thaàn saép taùi phaùt,oâng ñaõ töø choái,nhöng
oâng vaãn khaúng ñònh : “Toâi vaãn laø ngöôøi cuûa caùc anh maø !”( Vieãn Phöông,
Thöông moät nhaønh mai,Taïp chí Kieán thöùc ngaøy nay,soá Xuaân Maäu daàn
1998,TP.HCM ).Theá neân,sau ngaøy Giaûi phoùng,nhieàu nhaø vaên,nhaø thô
thöôøng gheù thaêm oâng moãi laàn vaøo Saøi Goøn coâng taùc : Xuaân Dieäu,Huy
Caän,Nguyeãn Tuaân…
2
Trong suoát gaàn moät theá kæ saùng taùc,oâng ñaõ ñeå laïi moät söï nghieäp vaên
chöông ñoà soä.Veà tieåu thuyeát, oâng vieát 53 cuoán (trong ñoù ñaõ xuaát baûn 20
cuoán, coøn 33 cuoán chöa in). Veà truyeän ngaén, theo oâng Nguyeãn Quang
Thaéng, oâng ñaõ vieát khoaûng 1000 taùc phaåm . Veà thô, oâng ñeå laïi nhieàu taùc
phaåm thô tröôøng thieân: Thô Ba Meùn, Vieät söû tröôøng ca, Luaän thuyeát Y hoïc,
Thô thoå ngôi Ñoàng Nai, Ca dao…. Ngoaøi ra, oâng coøn coù coâng söu taàm haøng
chuïc ngaøn caâu ca dao.
Nhö vaäy, chæ caàn xeùt rieâng veà soá löôïng taùc phaåm Bình Nguyeân Loäc
ñaõ laø moät nhaø vaên lôùn. Rieâng vôùi soá löôïng 1000 truyeän ngaén, oâng ñaõ xöùng
ñaùng ñöôïc coù maët trong baát kyø moät boä “nieân giaùm thoáng keâ” veà taùc gia –
taùc phaåm naøo cuûa vaên hoïc Vieät Nam theá kyû XX. Hôn nöõa, cuõng ít coù nhaø
vaên naøo treân theá giôùi ñaït ñöôïc soá löôïng aáy. Tuy vaäy, xeùt veà chaát löôïng,
oâng ít coù nhöõng taùc phaåm “ñeå ñôøi”, nhöõng taùc phaåm khaéc chaïm moät
ñöôøng neùt ñoäc ñaùo vaøo böùc tranh vaên hoïc daân toäc. Noùi “ít coù”, coù nghóa laø
khoâng phaûi khoâng coù, chæ coù ñieàu khoâng nhieàu so vôùi soá löôïng caû ngaøn
taùc phaåm cuûa oâng.Noùi rieâng veà tieåu thuyeát, trong soá 20 tieåu thuyeát ñaõ in,
chuùng toâi môùi chæ tìm ñoïc ñöôïc 6 cuoán; vaø theo ñaùnh giaù chuû quan cuûa
chuùng toâi, khoâng coù cuoán naøo ñaëc bieät xuaát saéc. Tuy vaäy, chuùng cuõng laø
nhöõng cuoán coù moät söùc haáp daãn nhaát ñònh.Ñoïc xong,ngöôøi ñoïc thaáy coù
nhieàu ñieàu ñeå nghó suy,traên trôû,day döùt.Coøn trong soá 1000 truyeän ngaén
cuûa oâng, ñoái vôùi nhöõng truyeän ñaõ in, chuùng toâi ñoïc ñöôïc 105 truyeän.
Chuùng toâi nhaän thaáy coù nhieàu truyeän ñaëc saéc. Neáu coù moät boä “Tuyeån taäp
truyeän ngaén hay cuûa Vieät Nam theá kyû XX” thì vôùi nhöõng taùc phaåm
naøy,theo chuùng toâi, Bình Nguyeân Loäc hoaøn toaøn xöùng ñaùng ñöôïc goùp
maët.
Caùi rieâng cuûa vaên xuoâi ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc laø chuùng mang
ñaäm khoâng khí cuûa ñaát vaø ngöôøi mieàn Nam trong caùi thöôû tieàn nhaân ta
khai phaù mieàn Nam,môû mang bôø coõi. Ñoù laø nhöõng trang vaên chan chöùa
tình yeâu queâ höông, xöù sôû, nhieät tình ca ngôïi nhöõng phaåm chaát cao quyù ñaõ
giuùp daân toäc toàn taïi vaø phaùt trieån trong suoát chieàu daøi lòch söû ñaáu tranh
3
beàn bæ. Cuøng vôùi Hoà Bieåu Chaùnh, Sôn Nam,…Bình Nguyeân Loäc goùp theâm
moät gioïng vaên rieâng, khaéc chaïm hình aûnh mieàn Nam moät caùch sinh ñoäng,
chaân thaät vaø giaøu ngheä thuaät.
Nhö vaäy, gia taøi ngheä thuaät maø Bình Nguyeân Loäc ñeå laïi cho chuùng ta
khoâng phaûi laø nhoû. Theá nhöng cho ñeán nay, theo tìm hieåu cuûa chuùng toâi,
chöa coù coâng trình naøo nghieân cöùu veà vaên nghieäp cuûa oâng moät caùch ñaày
ñuû, hoaøn chænh. Ngoaøi moät vaøi baøi baùo keå veà nhöõng kyû nieäm vôùi oâng,
chuùng toâi chæ coù trong tay moät baøi cuûa oâng Nguyeãn Quang Thaéng: “Bình
Nguyeân Loäc, moät buùt löïc lôùn”, laø baøi giôùi thieäu cho “Tuyeån taäp Bình
Nguyeân Loäc” do oâng Nguyeãn Quang Thaéng tuyeån choïn.
Ñeå boå sung cho phaàn thieáu soùt naøy, goùp phaàn tìm hieåu veà söï nghieäp
vaên chöông cuûa moät nhaø vaên Nam boä tieâu bieåu, chuùng toâi choïn ñeà taøi :
“ÑAËC TRÖNG VAÊN XUOÂI NGHEÄ THUAÄT BÌNH NGUYEÂN LOÄC”
2. Lòch söû vaán ñeà
Nhö treân chuùng toâi ñaõ trình baøy, caùc coâng trình nghieân cöùu veà vaên
nghieäp cuûa Bình Nguyeân Loäc chöa nhieàu. Ngoaøi moät soá ít doøng nhaéc ñeán
teân nhaø vaên trong boä “Nhìn laïi moät chaëng ñöôøng vaên hoïc” cuûa Nhaø
nghieân cöùu Traàn Höõu Taù, chuùng ta chæ coù moät baøi vieát daøi 71 trang cuûa
Nguyeãn Quang Thaéng “Bình Nguyeân Loäc, moät buùt löïc lôùn” giôùi thieäu cho
“Tuyeån taäp Bình Nguyeân Loäc” 4 taäp, daøi 1194 trang, NXB Vaên Hoïc, 2002.
Trong baøi giôùi thieäu treân,Nguyeãn Quang Thaéng giôùi thieäu veà tieåu söû,
thaân theá, söï nghieäp vaên chöông vaø hoïc thuaät cuûa nhaø vaên.
Giôùi thieäu veà tieåu thuyeát cuûa Bình Nguyeân Loäc, oâng Nguyeãn Quang
Thaéng ñeà caäp ñeán 6 cuoán tieåu thuyeát tieâu bieåu cuûa nhaø vaên (trong ñoù coù 5
cuoán ñöôïc ñöa vaøo tuyeån taäp): Nheän chôø moái ai, Ñoø doïc, Tyø veát taâm linh,
Khi Töø Thöùc veà traàn, Gieo gioù gaët baõo,vaø Xoâ ngaõ böùc töôøng reâu.
Veà cuoán “Ñoø doïc”, Nguyeãn Quang Thaéng vieát :
4
“Theo taùc giaû (Bình Nguyeân Loäc) khi thai ngheùn moät taùc phaåm, nhaát
laø tieåu thuyeát nhö tieåu thuyeát “Ñoø doïc” naøy, khoâng phaûi oâng coá tình taïo ra
coát truyeän maø chính laø yù truyeän, nghóa laø taùc giaû ít chuù yù ñeán nhöõng caâu
chuyeän li kyø, gaây caán, maø ñaët naëng vaøo nhöõng yù töôûng ngoä nghónh vaø
cho nhöõng yù töôûng ngoä nghónh aáy nhaäp vaøo cô naêng saùng taùc cuûa nhaø
vaên (taùc giaû) nhö caâu chuyeän veà söï ñau khoå, daèn vaët cuûa boán chò em con
gaùi oâng Nam Thaønh trong “Ñoø doïc”. Ñoù laø nieàm ñau cuûa ngöôøi chò tröôûng
saép ñeán tuoåi “quaù löùa”. Coâ Höông trong truyeän cöù ngôõ chaéc laø mình seõ “eá
choàng” neân cuõng “tranh thuû” thaàm laëng vôùi caùc em cuûa mình. Caùc yù truyeän
ñoù oâng thu veà noäi taâm, roài môùi döïng neân coát truyeän qua caùc tieåu thuyeát
cuûa mình” ( 26 - 21,22).
“Gieo gioù gaët baõo” keå veà moät chuyeän tình tay ba : Haûo – Nho –
Lieân. Nho – Haûo laø hai vôï choàng haïnh phuùc, nhöng khoâng coù con. Ñeå giöõ
haïnh phuùc cuûa mình, Haûo laäp möu ñeå choàng quan heä vôùi chaùu gaùi cuûa
mình laø Lieân. Khi Lieân coù con, Haûo laäp möu giaønh ñöùa beù cho mình. Hieåu
raèng mình bò ngöôøi coâ löøa gaït, haõm haïi, Lieân “phaûn coâng” vaø “ñaùnh baïi”
Haûo.
Ñaùnh giaù veà tieåu thuyeát naøy, Nguyeãn Quang Thaéng vieát: “… caùc söï
kieän trong Gieo gioù gaët baõo ñaõ lieân tuïc xaûy ra doàn daäp (…) nhöng hôïp lyù
nhö trong cuoäc soáng thöïc.
Bao nhieâu “thaét guùt” cuûa phaàn doàn vieäc ñeán ñaây ñöôïc “môû guùt”, giaûi
quyeát moät caùch goïn gaøng, suoân seû maø khoâng chuùt laán caán.” ( 26 - 29, 30).
Veà cuoán “Tyø veát taâm linh”, vieát veà nguyeân nhaân bò ñieân cuûa moät
ngöôøi con gaùi ñeïp teân laø Lieãu, Nguyeãn Quang Thaéng vieát : “Coù theå noùi
“Tyø veát taâm linh” laø cuoán tieåu thuyeát luaän ñeà veà taâm beänh hoïc saéc saûo
cuûa Bình Nguyeân Loäc caû chieàu aâu vaø chieàu roäng cuûa sinh hoaït ñôøi ngöôøi
” ( 26 , 36).
Baøn veà ngheä thuaät tieåu thuyeát Bình Nguyeân Loäc, nhaø nghieân cöùu cho
raèng: “(…) taùc giaû phaûi giaûi thích caùc vöôùng maéc trong noäi taâm,cuøng nhöõng
hieän töôïng cuûa taâm beänh hoïc vaø taâm lí con ngöôøi – nhaân vaät- luùc aáy,ñoäc
5
giaû môùi caûm nhaän ñöôïc ; neáu khoâng,ngöôøi ñoïc seõ ñi vaøo meâ hoàn traän cuûa
taùc phaåm.Coù leõ töø söï kieän ñoù neân coù ngöôøi cho raèng oâng laø ngöôøi “öa thích
söï phaân tích lí luaän baùc taïp roäng veà beà maët nhöng thieáu chieàu saâu” .Vieát
nhö vaäy thì nhaø nghieân cöùu chæ chuù troïng veà maët ngheä thuaät maø loaïi haún
yeáu toá noäi dung chuû ñeà taùc phaåm vaên chöông.
Theá cho neân,taùc phaåm Bình Nguyeân Loäc daàu laø tieåu thuyeát ,truyeän
ngaén,bieân khaûo…cho ñeán thô oâng reà raø ,keå leå eâ a nhö haàu heát caùc nhaø vaên
mieàn Nam – Nam boä – nhö Tröông Vónh Kí (1837-1898 ),Hoà Bieåu Chaùnh
(1884-1958);nhaát laø Vöông Hoàng Seån(1902-1996),Nguyeãn Vaên Traán(1914-
1998) gaàn ñaây. Neáu nhaø pheâ bình chòu ñoïc caùc taùc phaåm cuûa caùc nhaø vaên
Nam kì-Nam boä - noùi chung aét haún seõ khoâng coù lôøi traùch oâng nhö Cao Huy
Khanh,Nguyeãn Vaên Saâm ñaõ vieát veà Bình Nguyeân Loäc nhö treân” ( 26 - 26,
27 ).
Nhaän xeùt veà caùch keå chuyeän cuûa nhaø vaên, nhaø nghieân cöùu cho raèng:
“Trong caùch keát caáu cuûa moät taùc phaåm vaên chöông thì nhaø vaên (sau naøy coù
nhaø pheâ bình,ñoäc giaû )phaûi xem xeùt chuù yù vaøo caùch keát caáu taùc phaåm (
truyeän) nhö theá naøo laø daøn vieäc,doàn vieäc,môû guùt.Vieäc ñoù coù theå noùi noâm
na laø nhö môû ñaàu,thaân baøi,keát luaän theá thoâi.Hai nhaø pheâ bình treân cheâ oâng
giaûi thích caùc söï kieän trong truyeän quaù nhieàu vaø chính vieäc giaûi thích ñoù
laøm maát ngheä thuaät cuûa taùc phaåm vaên chöông maø oâng muoán trao gôûi ñeán
ñoäc giaû.
Trong phaàn doàn vieäc cuûa caùc taùc phaåm Bình Nguyeân Loäc ,chuùng ta
thaáy roõ oâng ñaõ vaän duïng caùc luaät cuûa ngheä thuaät keå chuyeän moät caùch coù
ngheä thuaät ; ñoù laø luaät höùng thuù vaø luaät ñoäng taùc
Veà luaät höùng thuù,trong Ñoø doïc,caùc söï kieän cuûa caâu chuyeän goàm boán
coâ gaùi cuûa oâng baø Nam Thaønh ,töø khi doïn nhaø veà laøng queâ ñaõ chuyeån bieán
moät caùch nhòp nhaøng.Caùc nhaân vaät chính,phuï ;khoâng gian,thôøi gian,caùch
ñoái thoaïi cuûa boán chò em cuøng oâng baø Nam Thaønh,hoaï só Long…luoân luoân
oâm chaët,quaát quyùt nhau suoát thôøi gian anh Long nghæ döôõng beänh taïi nhaø
oâng Nam Thaønh.Töø ñoù,tình yeâu giöõa hoaï só Long vaø coâ em uùt naûy nôû coù saép
6
ñaët vaø chuaån bò töø ñaàu.Caùc söï kieän ñoù xaûy ra moät caùch töï nhieân vaø
“loâgích” nhö vieäc thöôøng ngaøy ôû…huyeän vaäy
Luaät höùng thuù aáy coøn ñaët nhaø vaên vaøo moät caùi theá laø khoâng ñöôïc coù
moät suy nghó naøo boäc loä tröôùc hoài keát thuùc caâu chuyeän ;nghóa laø khoâng
ñöôïc cho ñoäc giaû bieát roõ hoài keát cuoäc seõ ra sao.Luaät naøy ñöôïc oâng vaän
duïng vaøo vieäc boán chò em gaùi laïi xuùm nhau ,noái tieáp laáy choáng ruøm ruïp maø
khoâng ai laø khoâng baát ngôø vaø thích thuù bôûi vì trong boán chò em coù ngöôøi
saép “quaù löùa” ” ( 26 - 27, 28).
Tieåu thuyeát cuûa Bình Nguyeân Loäc chuû yeáu laø ñeà caäp ñeán quan heä
tình caûm cuûa vôï choàng, trai gaùi (ít ra laø ôû nhöõng cuoán ñöôïc oâng Nguyeãn
Quang Thaéng ñöa vaøo tuyeån taäp). Nhöng truyeän ngaén cuûa oâng laïi chuû yeáu
ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà lôùn cuûa xaõ hoäi. OÂng Nguyeãn Quang Thaéng vieát
: “Haàu heát truyeän ngaén cuûa oâng duø ñöôïc vieát töø nhöõng naêm 40 , 50 ñeán
nhöõng naêm 70 ñeàu coù moät heä thoáng chuû ñeà.Chuùng toâi cho laø moät heä thoáng
chuû ñeà vì ñoïc truyeän ngaén Bình Nguyeân Loäc,ñoäc giaû naøo cuõng thaáy roõ
tình yeâu laøng queâ,nôi choân nhau caét ruùn,söï ngheøo khoå…!” ( 26 - 40).
Maët khaùc, “…khoâng phaûi trong truyeän ngaén cuûa oâng chæ thuaàn tình
yeâu laøng queâ,ñaát nöôùc,phoá phöôøng(…),soâng raïch ,röøng thieâng…maø trong
caùc truyeän ngaén coøn mang caùc chuû ñeà lôùn : vaán ñeà töï do tö töôûng,söï tieán
boä cuûa caùc neàn vaên minh nhaân loaïi...” ( 26 - 42).
Baøn rieâng veà taäp “Nhoát gioù”, nhaø nghieân cöùu vieát : “Noäi dung chuû
ñeà truyeän Nhoát gioù noùi rieâng vaø toaøn taäp noùi chung…ñeàu tieàm taøng ,saâu
laéng caùc yù nieäm vöôn leân vaø mang tính pheâ phaùn caùc tö töôûng coå huû,coá
chaáp theo loái moøn,söï ñoäc ñoaùn trong gia ñình ,cuûa ngöôøi cha…ñoàng thôøi
xieån döông tinh thaàn côûi môû,phoùng khoaùng ,caàu tieán ,ham hoïc hoûi…Coù theå
noùi,tröôùc naêm 1975 ôû mieàn Nam,Bình Nguyeân Loäc laø moät nhaø vaên coù taám
loøng thöông ngöôøi ñoàng loaïi moät caùch bao la” ( 26 - 46, 47).
Nhìn chung, chuùng toâi thaáy oâng Nguyeãn Quang Thaéng phaàn nhieàu laø
giôùi thieäu veà Bình Nguyeân Loäc baèng caùch toùm taét caùc taùc phaåm, nhöõng yù
phaân tích, bình luaän coøn töông ñoái ít.
7
3. Phaïm vi nghieân cöùu
Nhö treân chuùng toâi ñaõ trình baøy, Bình Nguyeân Loäc ñaõ vieát raát nhieàu
taùc phaåm ,veà nhieàu lónh vöïc khaùc nhau : Daân toäc hoïc (Nguoàn goác Maõ Lai
cuûa daân toäc Vieät Nam ; Maãu heä coå Vieät Nam, maãu heä Maõ Lai vaø maãu heä
theá giôùi), Ngoân ngöõ hoïc ( Loät traàn Vieät ngöõ, Töø vöïng ñoái chieáu 10.000 töø,
Töø vöïng Maõ Lai maø Trung Hoa vay möôïn), chuù giaûi caùc taùc phaåm vaên
chöông coå (Vaên chieâu hoàn cuûa Nguyeãn Du, Töï tình khuùc cuûa Ca Baù Nhaï,
Thu daï löõ hoaøi ngaâm cuûa Ñinh Nhaät Thaän, Tyø baø haønh vaø Tröôøng haän ca
(Trung Quoác)…) vaø vaên chöông ( 53 tieåu thuyeát, khoaûng 1000 truyeän
ngaén, nhieàu taäp thô…).
Dó nhieân, luaän vaên naøy chæ taäp trung vaøo söï nghieäp vaên chöông cuûa
Bình Nguyeân Loäc. Hôn nöõa, nhö tieâu ñeà cuûa luaän aùn: “Ñaëc tröng vaên
xuoâi ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc”,chuùng toâi chæ nghieân cöùu phaàn tieåu
thuyeát, truyeän ngaén, tuøy buùt cuûa nhaø vaên maø thoâi.
Tuy soá löôïng taùc phaåm cuûa nhaø vaên nhieàu nhö vaäy, nhöng phaàn lôùn
ñeàu ñöôïc vieát vaø xuaát baûn tröôùc 1975 taïi Saøi Goøn, vaø töø ñoù ñeán nay chæ
ñöôïc taùi baûn vôùi soá löôïng khieâm toán, neân duø ñaõ raát coá gaéng ñi tìm ôû caùc
thö vieän lôùn, ôû nhieàu nhaø saùch cuõ, chuùng toâi vaãn chæ tìm ñoïc ñöôïc 6 cuoán
tieåu thuyeát cuûa oâng (5 cuoán in trong “Tuyeån taäp Bình Nguyeân Loäc” ñaõ giôùi
thieäu ôû tröôùc, laø : Ñoø doïc, Tyø veát taâm linh, Khi Töø Thöùc veà traàn, Gieo gioù
gaët baõo vaø Xoâ ngaõ böùc töôøng reâu ; moät cuoán ôû ngoaøi tuyeån taäp laø : “Quaùn
tai heo” ) vaø ñoïc ñöôïc 7 taäp truyeän ngaén vôùi 105 taùc phaåm, ñoù laø caùc taäp :
Nhoát gioù, Kyù thaùc, Möa thu nhôù taèm, Nhöõng böôùc lang thang treân heø phoá
cuûa gaõ Bình Nguyeân Loäc, Thaàm laëng, Cuoáng ruùn chöa lìa vaø Ma röøng.
Chuùng toâi ñaønh phaûi chaáp nhaän caùi soá löôïng taùc phaåm ít oûi maø mình
ñoïc ñöôïc. Nhöng ñeå thoûa maõn yeâu caàu cuûa moät luaän vaên, chuùng toâi phaûi
ñoïc ñöôïc nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu cuûa nhaø vaên. Nhaø nghieân cöùu Traàn
Höõu Taù, trong saùch “Nhìn laïi moät chaëng ñöôøng vaên hoïc” ñaõ nhaéc ôû treân,
khi giôùi thieäu veà tieåu söû vaø taùc phaåm cuûa moät soá nhaø vaên thuoäc doøng vaên
hoïc yeâu nöôùc vaø caùch maïng taïi mieàn Nam tröôùc 1975, cho raèng: Nhoát gioù,
8
Ñoø doïc, Gieo gioù gaët baõo,Tình ñaát, Cuoáng ruùn chöa lìa laø nhöõng taùc phaåm
tieâu bieåu cuûa oâng (24,1064). Coøn oâng Nguyeãn Quang Thaéng, trong baøi
“Bình Nguyeân Loäc, moät buùt löïc lôùn” ñaõ nhaéc ôû treân, vieát raèng: “Khi trao
ñoåi cuøng baïn beø, baùo giôùi oâng vaãn cho raèng “Tyø veát taâm linh” laø moät
trong boán taùc phaåm (trong hôn 50 tieåu thuyeát) maø oâng thöông nhaát, neáu
khoâng muoán noùi laø hay nhaát trong ñôøi vaên oâng (4 cuoán ñoù laø : Thaàm laëng,
Cuoáng ruùn chöa lìa, Nhöõng böôùc lang thang treân heø phoá cuûa gaõ Bình