Luận văn Đánh giá năng lực tựhọc của sinh viên các ngành sư phạm được đào tạo theo học chế tín chỉ tại trường đại học sư phạm Đà Nẵng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRỊNH THẾ ANH ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN CÁC NGÀNH SƯ PHẠM ĐƯỢC ĐÀO TẠO THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐÀ NẴNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Hà Nội – Năm 2013 2ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRỊNH THẾ ANH ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN CÁC NGÀNH SƯ PHẠM ĐƯỢC ĐÀO TẠO THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐÀ NẴNG Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục (Chuyên ngành đào tạo thí điểm) LUẬN VĂN THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: TS. TÔ THỊ THU HƯƠNG Hà Nội – Năm 2013 3LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được luận văn tốt nghiệp này, tôi đã nhận đươc rất nhiều sự giúp đỡ từ các thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp. Với tất cả sự kính trọng của mình, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo, Tiến sĩ Tô Thị Thu Hương là người đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành đề tài luận văn tốt nghiệp này. Đồng thời, tôi cũng vô cùng cảm ơn quý thầy, cô trong Viện Đảm bảo chất lượng giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã trang bị cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt khóa học cùng với sự chỉ bảo nhiệt tình và những ý kiến đóng góp đáng quý của các thầy, cô trong thời gian tôi thực hiện luận văn tốt nghiệp. Cuối cùng, xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới các đồng nghiệp ở trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng, bạn bè thân thiết và đặc biệt là gia đình tôi, những người đã luôn động viên, khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập. Do thời gian có hạn và chưa có nhiều kinh nghiệm trong nghiên cứu nên luận văn này không thể tránh được những hạn chế, thiếu sót. Kính mong thầy cô và các bạn học viên đóng góp, bổ sung ý kiến để tôi trưởng thành hơn trong nghiên cứu sau này. Một lần nữa, tôi xin trân trọng cảm ơn! 4LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn với tiêu đề “Đánh giá năng lực tự học của sinh viên các ngành sư phạm được đào tạo theo học chế tín chỉ tại Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng” hoàn toàn là kết quả nghiên cứu của chính bản thân tôi và chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của người khác. Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã thực hiện nghiêm túc các quy tắc đạo đức nghiên cứu; các kết quả trình bày trong luận văn là sản phẩm nghiên cứu, khảo sát của riêng cá nhân tôi; tất cả các tài liệu tham khảo sử dụng trong luận văn đều được trích dẫn tường minh, theo đúng quy định. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các nội dung khác trong luận văn của mình. Hà Nội, ngày 24 tháng 09 năm 2013 Tác giả luận văn Trịnh Thế Anh 1MỤC LỤC Danh mục các từ viết tắt .......................................................................................... 4 Danh mục hình vẽ, sơ đồ, biểu đồ............................................................................ 5 Danh mục bảng biểu ................................................................................................ 6 MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 8 1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................8 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài .......................................................9 3. Giới hạn nghiên cứu của đề tài...........................................................................10 4. Câu hỏi / giả thuyết nghiên cứu .........................................................................10 4.1.Câu hỏi nghiên cứu: ..................................................................................10 4.2. Giả thuyết nghiên cứu ..............................................................................10 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu....................................................................11 5.1. Đối tượng nghiên cứu...............................................................................11 5.2. Khách thể nghiên cứu:..............................................................................11 6. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................11 7. Phạm vi nghiên cứu.....................................................................................12 8. Phương pháp chọn mẫu ..............................................................................12 9. Mô tả mẫu ...................................................................................................12 10. Cấu trúc của luận văn ................................................................................13 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN ................................................. 14 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..............................................................................14 1.1.1. Ở nước ngoài.........................................................................................14 1.1.2. Ở trong nước .........................................................................................15 1.2. Một số lý thuyết về dạy và học .......................................................................17 1.2.1. Lý thuyết học tập chủ động (HTCĐ)............................................................17 1.2.2. Lý thuyết học tập hợp tác (HTHT) ...............................................................18 1.2.3. Dạy học theo chủ đề ....................................................................................18 21.2.4. Dạy học phát huy chức năng của toàn não bộ..............................................19 1.2.5. Lý thuyết điều khiển ....................................................................................20 1.2.6. Dạy học với sự trợ giúp của thiết bị kỹ thuật hiện đại .................................21 1.3. Một số vấn đề về năng lực tự học của sinh viên ..............................................21 1.3.1. Quan niệm về năng lực ................................................................................21 1.3.2. Các năng lực cần bồi dưỡng cho sinh viên ngành sư phạm...........................22 1.3.2.1. Năng lực nhận biết, tìm tòi và phát hiện vấn đề ..................................22 1.3.2.2. Năng lực giải quyết vấn đề .................................................................23 1.3.2.3. Năng lực xác định những kết luận đúng từ quá trình giải quyết vấn đề23 1.3.2.4. Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn .........................................23 1.3.2.5. Năng lực đánh giá và tự đánh giá .......................................................24 1.3.3. Hệ thống kỹ năng học tập ...........................................................................24 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP VÀ CÁCH TIẾN HÀNH NGHIÊN CỨU ............... 43 2.1. Bối cảnh và địa bàn nghiên cứu ......................................................................43 2.2. Phương pháp và cách tiến hành nghiên cứu ....................................................45 2.2.1. Quy trình nghiên cứu.............................................................................45 2.2.2. Mô hình lý thuyết nghiên cứu của đề tài ................................................46 2.2.3. Thiết kế công cụ đo lường .....................................................................47 2.2.4. Đánh giá độ tin cậy và độ hiệu lực của công cụ đo lường ......................48 2.2.4.1. Điều tra thử nghiệm............................................................................48 2.2.4.1. Giai đoạn điều tra chính thức..............................................................54 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ VỀ NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN CÁC NGÀNH SƯ PHẠM TRƯỜNG ĐHSP ĐÀ NẴNG......... 57 3.1. Năng lực tự học của sinh viên biểu hiện qua nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của việc tự học đối với sinh viên. .................................................................57 3.2. Năng lực tự học của sinh viên biểu hiện qua thái độ của sinh viên đối với việc tự học ....................................................................................................................59 3.3. Năng lực tự học của sinh viên biểu hiện qua mức độ thực hiện các kĩ năng tự học của sinh viên ...................................................................................................64 3.3.1. Mức độ thực hiện kĩ năng xây dựng kế hoạch tự học của sinh viên .......65 33.3.2. Mức độ thực hiện kĩ năng đọc sách, tài liệu chuyên môn của sinh viên .68 3.3.3. Mức độ thực hiện kĩ năng học tập trên lớp của sinh viên .......................71 3.3.4. Mức độ thực hiện kĩ năng làm việc theo nhóm của sinh viên.................74 3.3.5. Mức độ thực hiện kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên.....................77 3.3.6. Mức độ thực hiện kĩ năng đánh giá kết quả tự học của sinh viên ...........79 3.3.7. Đánh giá chung về kĩ năng tự học của sinh viên các ngành sư phạm tại Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng .................................................................82 3.4. Đánh giá thực trạng năng lực tự học của sinh viên các ngành sư phạm Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng ....................................................................................84 Chương 4: NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN CÁC NGÀNH SƯ PHẠM.................................................................89 4.1. Xây dựng mô hình hồi quy chung ...................................................................89 4.2. Phân tích những yếu tố ảnh hưởng tới năng lực tự học của sinh viên sư phạm 91 KẾT LUẬN........................................................................................................... 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 101 PHỤ LỤC............................................................................................................ 105 4DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ĐHSP Đại học Sư Phạm GV Giảng viên HĐHT Hoạt động học tập KQHT Kết quả học tập NLTH Năng lực tự học NXB Nhà xuất bản PPGD Phương pháp giảng dạy SV Sinh viên THPT Trung học phổ thông 5DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 2.2.1.1. Sơ đồ quy trình nghiên cứu Sơ đồ 2.2.2.1. Mô hình lý thuyết của đề tài Biểu đồ 3.3.2.1. Phân bố mẫu của kĩ năng đọc sách Biểu đồ 3.3.4.1. Mức độ thực hiện kĩ năng hoạt động nhóm của SV Biểu đồ 3.3.5.1. Phân bố mức thực hiện kĩ năng giải quyết vấn đề Biểu đồ 3.3.6.1. Các mức độ thực hiện kĩ năng đánh giá kết quả tự học của SV Biểu đồ 3.4.1. Phân bố điểm trung bình năng lực tự học của SV Hình 2.2.4.1.1. Bản đồ thể hiện mức độ phù hợp của các câu hỏi Hình 2.2.4.1.2. Mức độ phù hợp của 47 câu hỏi (sau khi đã loại câu 25,29,34) Hình 3.2.1. Phân bố mẫu thái độ tự học Hình 4.2.1. Phân tán giá trị dự đoán chuẩn hóa và phần dư chuẩn hóa của mô hình hồi quy Hình 4.2.2. Biểu đồ phân phối của phần dư 6DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.2.4.1.1. Kết quả phân tích chất lượng phiếu khảo sát bằng QUEST. Bảng 2.2.4.2.1. Thống kê số lượng mẫu điều tra theo ngành học và khóa học Bảng 3.1.1. Nhận thức của sinh viên về tầm quan trọng của việc tự học Bảng 3.1.2. Phân bố mức độ ĐG về tầm quan trọng của TH giữa SV nam và SV nữ Bảng 3.1.3: Kiểm định Kruskal Wallis sự khác nhau giữa SV nam và SV nữ về sự đánh giá về mức độ cần thiết của việc tự học Bảng 3.2.1. Bảng mô tả quy định về các mức đánh giá Bảng 3.2.2. Các mức độ về thái độ tự học của sinh viên Hình 3.2.1. Sự phân phối của mẫu trong tiêu chí về thái độ tự học Bảng 3.2.3. Bảng phân tích ANOVA Bảng 3.2.4. Bảng phân tích tương quan Pearson Bảng 3.3.1.1. Bảng mô tả kĩ năng xây dựng kế hoạch tự học Bảng 3.3.1.2. Điểm trung bình của các nhân tố Bảng 3.3.2.1. Kết quả phân tích ANOVA Bảng 3.3.3.1. Bảng thống kê giá trị trung bình của nhóm kỹ năng hoạt động trên lớp Bảng 3.3.3.2: Kết quả kiểm định định trung bình 2 tổng thể Bảng 3.3.4.1. Bảng phân tích ANOVA cho kỹ năng LVN của SV các ngành Bảng 3.3.5.1. Thống kê giá trị mức độ thực hiện kĩ năng GQVĐ Bảng 3.3.5.2. Thống kê giá trị mức độ thực hiện cho từng tiêu chí Bảng 3.3.6.1. Các mức độ về kĩ năng đánh giá kết quả tự học của sinh viên Bảng 3.3.6.2. Mức độ thực hiện các phương pháp trong kĩ năng kiểm tra KQTH Bảng 3.3.7.1. Bảng tương quan giữa các nhóm kĩ năng tự học Bảng 3.3.7.2. Bảng thống kê điểm trung bình và độ lệch chuẩn của từng nhóm Bảng 3.4.1. Bảng thống kê giá trị của năng lực tự học Bảng 3.4.2. Bảng kiểm định Levene Bảng 3.4.3. Kiểm định tương quan Pearson giữa năng lực tự học và kết quả học tập Bảng 4.2.1. Kiểm tra sự phù hợp của mô hình 7Bảng 4.2.2. Bảng phân tích phương sai ANOVA Bảng 4.2.3. Bảng ước lượng các hệ số hồi quy cho mô hình Bảng 4.2.4. Kiểm định tính độc lập của sai số Bảng 4.2.5. Kiểm định tính đa cộng tuyến 8MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại đang tạo ra sự biến đổi sâu sắc, toàn diện đối với cả nền kinh tế, từng bước chuyển từ nền kinh tế công nghiệp sang nền kinh tế tri thức. Nền kinh tế tri thức, với những đặc trưng cơ bản là coi tri thức khoa học, công nghệ là một tư liệu sản xuất quan trọng đã đặt ra nhiều yêu cầu mới cho giáo dục đào tạo, trong đó có cả việc dạy và học ở đại học. Trong bối cảnh toàn cầu hoá, khối lượng tri thức nhân loại tăng lên theo hàm số mũ, cùng với mạng viễn thông toàn cầu cho phép trao đổi thông tin một cách nhanh chóng, việc tiếp cận của mỗi người với tri thức nhân loại rất thuận lợi và với khối lượng lớn như hiện nay, nhà trường không thể chỉ giới hạn ở việc trang bị cho người học một lượng tri thức nhất định. Điều quan trọng hơn rất nhiều là nhà trường đại học cần phải chú trọng đến việc bồi dưỡng và rèn luyện cho sinh viên phương pháp học tập, phương pháp khai thác và xử lý tri thức, trong đó, đặc biệt quan trọng là phương pháp tự học, tự nghiên cứu. Chỉ có nhờ vào phương pháp tự học, tự nghiên cứu, sinh viên sau khi ra trường mới có đủ khả năng để tự mình làm giàu vốn tri thức của mình, phục vụ tốt hơn cho hoạt động thực tiễn. Việc nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên cần phải đặt vào nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường đại học, đặc biệt là đối với các trường sư phạm. Bởi vì, sinh viên các ngành sư phạm sau này là những thầy cô giáo giảng dạy trong các trường phổ thông, có nhiệm vụ quan trọng là bồi dưỡng và rèn luyện cho học sinh phổ thông phương pháp tự học, phương pháp học tập chủ động, tích cực. Hơn ai hết, chính họ cần phải được trang bị kỹ năng đó ngay từ trên ghế trường đại học. Mục 2 điều 40 của Luật Giáo dục sửa đổi bổ sung có hiệu lực thi hành ngày 01 tháng 07 năm 2010 ghi rõ: “Phương pháp đào tạo trình độ cao đẳng, trình độ đại học phải coi trọng việc bồi dưỡng ý thức tự giác học tập, năng lực tự học, tự nghiên cứu, phát triển tư duy sáng tạo, rèn luyện kỹ năng thực hành, tạo điều kiện cho người học tham gia nghiên cứu, thực nghiệm, ứng dụng”. 9Quy chế đào tạo đại học, cao đẳng hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ của Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện nay cho phép sinh viên tự chủ hơn trong việc học. Theo đó, sinh viên có thể tính toán thời gian và năng lực của mình để có thể điều tiết việc học của mình theo từng học kỳ một cách phù hợp nhất. Tuy nhiên, thực tế việc bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên ở các trường đại học và cao đẳng hiện nay còn nhiều bất cập. Báo cáo của Ủy ban văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội ngày 15/11/2004 đã nêu: “Chất lượng giáo dục nhìn chung còn yếu kém, bất cập; lối học khoa cử vẫn còn nặng nề, giáo dục chỉ chú ý đến truyền đạt kiến thức, nhằm ứng phó với các kỳ thi, chưa chú trọng đến việc xây dựng tư duy sáng tạo, tự học, tự nghiên cứu”. Tự học, tự nghiên cứu là kỹ năng hết sức cần thiết đối với sinh viên, đặc biệt là đối với sinh viên các ngành sư phạm. Việc rèn luyện kỹ năng tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên muốn đạt được hiệu quả tốt phải được dựa trên những cơ sở lý luận và đặc biệt là dựa trên các số liệu khoa học về khả năng tự học, tự nghiên cứu hiện thời của sinh viên ở các ngành đào tạo khác nhau. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài “Đánh giá năng lực tự học của sinh viên các ngành sư phạm được đào tạo theo học chế tín chỉ tại Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Đo lường đánh giá trong giáo dục. - Những mong đợi từ kết quả nghiên cứu của đề tài: Kết quả nghiên cứu của đề tài được kỳ vọng là các số đo năng lực tự học của sinh viên ngành sư phạm được đào tạo theo học chế tín chỉ tại Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng. Ngoài ra, kết quả mong đợi từ đề tài là những phân tích về các yếu tố ảnh hưởng đến việc tự học của sinh viên thuộc nhóm đối tượng nghiên cứu. Những kết quả này sẽ là cơ sở khoa học cho việc bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên ngành sư phạm tại trường sở tại và các đơn vị đào tạo có đặc điểm tương tự. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài - Xây dựng bộ công cụ đo lường năng lực tự học của sinh viên ngành sư phạm được đào tạo theo học chế tín chỉ tại trường Đại học sư phạm Đà Nẵng. 10 - Sử dụng bộ công cụ đó để đánh giá được năng lực tự học hiện thời của sinh viên các ngành sư phạm được đào tạo theo học chế tín chỉ tại Trường. - Nghiên cứu phân tích một số yếu tố chính ảnh hướng đến năng lực tự học của các sinh viên này. 3. Giới hạn nghiên cứu của đề tài - Đề tài chỉ giới hạn nghiên cứu trên nhóm sinh viên của các ngành sư phạm thuộc Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng được đào tạo theo học chế tín chỉ từ năm 2010 đến năm 2013. - Đề tài chỉ đánh giá năng lực tự học trong việc học tập trong nhà trường, còn năng lực tự học, tự nghiên cứu trong khi làm việc thì trong khuôn khổ của luận văn này chưa đề cập đến. 4. Câu hỏi / giả thuyết nghiên cứu 4.1.Câu hỏi nghiên cứu: Câu hỏi 1: Năng lực tự học của sinh viên các ngành đại học sư phạm được đào tạo theo học chế tín chỉ từ năm 2010 đến năm 2013 như thế nào? Câu hỏi 2: Những yếu tố nào ảnh hưởng đến năng lực tự học của sinh viên và ảnh hưởng như thế nào đến năng lực tự học của họ? 4.2. Giả thuyết nghiên cứu  Giả thuyết rằng sinh viên có năng lực tự học về hai mặt: - Sinh viên đã có được những nhận thức đúng về vai trò của việc tự học và có thái độ đúng đắn với việc tự học. - Sinh viên đã hình thành được các kỹ năng quan trọng trong việc tự học.  Giả thuyết là các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực tự học của sinh viên bao gồm: - Nhóm các yếu tố bên ngoài: Phương pháp giảng dạy của giảng viên; Phương pháp kiểm tra đánh giá; Điều kiện về cơ sở vật chất của Trường; Số năm học đại học; Nơi cư trú trước khi học đại học. - Nhóm các yếu tố bên trong: Giới tính; Điểm trung bình học kỳ gần nhất; Năng lực ngoại ngữ; Thời gian tự học. 11 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu. Năng lực tự học của sinh viên các ngành đại học sư phạm và các yếu tố ảnh hướng đến việc tự học. 5.2. Khách thể nghiên cứu: Sinh viên hệ chính quy tập trung được đào tạo theo học chế tín chỉ từ năm 2010 đến năm 2013 thuộc các ngành đại học sư phạm tại 10 khoa thuộc trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp hồi cứu tài liệu Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa tư liệu để xây dựng cơ sở lý thuyết về năng lực tự học. 6.2. Phương pháp điều tra khảo sát: Thực hiện qua hai bước chính là nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức: - Nghiên cứu sơ bộ: Thực hiện thông qua phương pháp định tính, sử dụng kỹ thuật thảo luận nhóm để bổ sung mô hình và thử nghiệm phiếu điều tra. - Nghiên cứu chính thức: Thực hiện thông qua phương pháp nghiên cứu định lượng, sử dụng kỹ thuật thu thập thông tin qua việc lấy phiếu điều tra 900 sinh viên thuộc 10 khoa của Trường. 6.3. Phương pháp phỏng vấn sâu Phương pháp phỏng vấn sâu được sử dụng để bổ sung và xác định tính chính xác của thông tin thu được qua phiếu hỏi. Phỏng vấn sâu được thực hiện với 30 sinh viên đã tự đánh giá về năng lực tự học và 20 giảng viên về năng lực tự học củ