Luận văn Đánh giá tác động của đặc điểm hộ gia đình đến chi tiêu giáo dục trung học của hộ gia đình Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------------- ĐÀO THỊ YẾN NHI ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA ĐẶC ĐIỂM HỘ GIA ĐÌNH ĐẾN CHI TIÊU GIÁO DỤC TRUNG HỌC CỦA HỘ GIA ĐÌNH VI T NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------------- ĐÀO THỊ YẾN NHI ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA ĐẶC ĐIỂM HỘ GIA ĐÌNH ĐẾN CHI TIÊU GIÁO DỤC TRUNG HỌC CỦA HỘ GIA ĐÌNH VI T NAM Chuyên ngành : Kinh tế Phát triển Mã số : 60310105 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN HỮU DŨNG TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính độc lập riêng, chưa được công bố nội dung ở bất kì đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn được chú thích nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Tôi xin cam đoan chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi. Học viên thực hiện Đào Thị Yến Nhi MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng biểu Danh mục các hình vẽ PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Đặt vấn đề ...................................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 3 4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................... 3 5. Cấu trúc đề tài ................................................................................................................ 3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN .................................... 5 1.1 Các định nghĩa và khái niệm ....................................................................................... 5 1.1.1 Hộ gia đình ............................................................................................................... 5 1.1.2 Chủ hộ....................................................................................................................... 5 1.1.3 Chi tiêu giáo dục trung học của hộ gia đình ............................................................. 6 1.1.4 Giáo dục trung học ................................................................................................... 7 1.2 Vấn đề lựa chọn tiêu dùng (Mas-collet và cộng sự, 1995) .......................................... 7 1.3 Lý thuyết đầu tư giáo dục của hộ gia đình .................................................................. 8 1.3.1 Lý thuyết lợi nhuận đầu tư cho giáo dục .................................................................. 8 1.3.2 Mô hình lý thuyết về lựa chọn số năm đến trường của trẻ ....................................... 8 1.4 Hành vi ra quyết định của hộ gia đình ....................................................................... 11 1.5 Các nghiên cứu có liên quan...................................................................................... 11 1.5.1 Các yếu tố tác động đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình ở vùng nông thôn Ấn Độ (Tilak, J.B.G. ,2002) ............................................................................................ 11 1.5.2 Tỷ lệ chi tiêu giáo dục của hộ gia đình: thể hiện tầm quan trọng của giáo dục (Huston, S.J. ,1995) ......................................................................................................... 12 1.5.3 Chi tiêu giáo dục ở vùng thành thị Trung Quốc: tác động của thu nhập, các đặc điểm hộ gia đình và nhu cầu giáo dục trong và ngoài nước (Quian and Smith,2008) .... 13 1.6 Khung phân tích của nghiên cứu ............................................................................... 15 CHƯƠNG 2: MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .................................................................... 18 2.1 Mô hình lý thuyết kinh tế chi tiêu hộ gia đình .......................................................... 18 2.2 Mô hình nghiên cứu thực nghiệm trong đề tài .......................................................... 20 2.3 Lựa chọn các biến đại diện sử dụng trong mô hình .................................................. 21 2.3.1 Đặc điểm kinh tế hộ gia đình .................................................................................. 21 2.3.1.1 Chi tiêu của hộ gia đình ....................................................................................... 21 2.3.1.2 Chi tiêu thực phẩm của hộ gia đình ..................................................................... 22 2.3.2 Đặc điểm nhân khẩu học của hộ gia đình ............................................................... 23 2.3.2.1 Tuổi của chủ hộ ................................................................................................... 23 2.3.2.2 Trình độ học vấn của chủ hộ ............................................................................... 23 2.3.2.3 Giới tính của chủ hộ ............................................................................................ 25 2.3.2.4 Sắc tộc của chủ hộ ............................................................................................... 25 2.3.2.5 Tình trạng hôn nhân của chủ hộ .......................................................................... 26 2.3.2.6 Số thành viên còn đi học ở các bậc học khác và số trẻ em dưới 6 tuổi ............... 26 2.3.3 Đặc điểm khu vực sinh sống của hộ gia đình ......................................................... 27 2.4 Phương pháp và dữ liệu nghiên cứu .......................................................................... 28 2.4.1 Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 28 2.4.2 Dữ liệu nghiên cứu ................................................................................................. 28 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CHI TIÊU CHO GIÁO DỤC TRUNG HỌC CỦA HỘ GIA ĐÌNH ............................................................................................................... 32 3.1 Tổng quan về mẫu dữ liệu ......................................................................................... 32 3.2 Tổng hợp các biến trong mô hình .............................................................................. 33 3.3 Chi tiêu cho giáo dục trung học ................................................................................. 34 3.3.1 Đặc điểm khu vực sinh sống của hộ gia đình ......................................................... 34 3.3.2 Đặc điểm nhân khẩu học của hộ gia đình ............................................................... 36 3.3.3 Đặc điểm kinh tế của hộ gia đình ........................................................................... 39 CHƯƠNG 4: MÔ HÌNH THỰC NGHI M ................................................................ 41 4.1 Mô hình hồi quy ........................................................................................................ 41 4.2 Kiểm định mô hình .................................................................................................... 41 4.3 Giải thích kết quả của mô hình hồi quy ..................................................................... 43 4.3.1 Đặc điểm kinh tế hộ gia đình .................................................................................. 43 4.3.1.1 Chi tiêu bình quân hộ gia đình ............................................................................ 43 4.3.1.2 Chi tiêu thực phẩm bình quân hộ gia đình .......................................................... 43 4.3.2 Đặc điểm nhân khẩu học của hộ gia đình ............................................................... 44 4.3.2.1 Tuổi của chủ hộ ................................................................................................... 44 4.3.2.2 Trình độ học vấn của chủ hộ ............................................................................... 44 4.3.2.3 Sắc tộc của chủ hộ ............................................................................................... 45 4.3.3 Đặc điểm khu vực sinh sống của hộ gia đình ......................................................... 45 4.3.3.1 Khu vực thành thị - nông thôn ............................................................................. 45 4.3.3.2 Vùng miền ........................................................................................................... 45 4.3.3.3 Thành phố trực thuộc trung ương ........................................................................ 46 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ ................................................................... 48 5.1 Các kết quả chính của đề tài ...................................................................................... 48 5.1.1 Đặc điểm kinh tế của hộ gia đình ........................................................................... 48 5.1.2 Đặc điểm nhân khẩu học của hộ gia đình ............................................................... 49 5.1.3 Đặc điểm khu vực sinh sống của hộ gia đình ......................................................... 51 5.2 Kiến nghị ................................................................................................................... 52 5.3 Hạn chế và hướng nghiên cứu mới ............................................................................ 54 TÀI LI U THAM KHẢO ............................................................................................. 56 PHẦN PHỤ LỤC Phụ lục 3.1: Phân bố mẫu ở Thành thị - Nông thôn theo nhóm dân tộc ........................... 1 Phụ lục 3.2: Phân bố mẫu ở 6 vùng địa lý theo nhóm dân tộc .......................................... 1 Phụ lục 3.3: Số trẻ đang đi học ở các cấp còn lại phân theo khu vực ............................... 1 Phụ lục 3.4: Tình hình nhân khẩu – giới tính chủ hộ ........................................................ 1 Phụ lục 3.5: Tình hình nhân khẩu – hôn nhân chủ hộ ....................................................... 2 Phụ lục 3.6: Kết quả phân tích giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ cho giữa các nhóm theo khu vực sinh sống của hộ ............................................. 2 Phụ lục 3.7: Kết quả phân tích giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa các nhóm theo nhóm thành phố sinh sống của hộ ....................................... 2 Phụ lục 3.8: Kết quả phân tích phương sai (ANOVA) cho giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa các vùng. ............................................................... 3 Phụ lục 3.9: Kết quả phân tích giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa các nhóm theo giới tính của chủ hộ. ............................................................ 3 Phụ lục 3.10: Kết quả phân tích giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa các nhóm theo dân tộc ................................................................................. 4 Phụ lục 3.11: Kết quả phân tích giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa các nhóm theo tình trạng hôn nhân của chủ hộ ........................................... 4 Phụ lục 3.12: Kết quả phân tích phương sai (ANOVA) về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa các nhóm theo số trẻ nhỏ dưới 6 tuổi .................................................. 5 Phụ lục 3.13: Kết quả phân tích phương sai (ANOVA) cho giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa số lượng thành viên đang đi học ở cấp học khác .................................................................................................................................... 5 Phụ lục 3.14: Kết quả phân tích phương sai (ANOVA) cho giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa các phân nhóm tuổi chủ hộ ............................ 6 Phụ lục 3.15: Kết quả phân tích phương sai (ANOVA) cho giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa các phân nhóm học vấn chủ hộ ..................... 6 Phụ lục 3.16: Kết quả phân tích phương sai (ANOVA) cho giá trị trung bình về chi tiêu giáo dục trung học bình quân trẻ giữa các phân nhóm chi tiêu .................................. 7 Phụ lục 4.1: Ma trận hệ số tương quan giữa các biến chính trong mô hình ...................... 7 Phụ lục 4.2: Kết quả hồi quy ............................................................................................. 8 Phụ lục 4.3: Hiện tượng đa cộng tuyến ............................................................................. 8 Phụ lục 4.4: Hiện tượng phương sai thay đổi .................................................................... 9 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT OLS: Phương pháp bình phương bé nhất. Tp. Cần Thơ: Thành phố Cần Thơ Tp. Đà Nẵng: Thành phố Đà Nẵng. Tp. Hà Nội: Thành phố Hà Nội. Tp. Hài Phòng: Thành phố Hải Phòng. Tp. Hồ Chí Minh: Thành phố Hồ Chí Minh. UNICEF: United Nations Children’s Fund – Quỹ nhi đồng Liên hiệp quốc. VHLSS : Bộ dữ liệu Khảo sát mức sống hộ dân cư. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 Tổng hợp các nghiên cứu thực nghiệm về chi tiêu giáo dục ........................... 13 Bảng 2.1: Thông tin nguồn dữ liệu được trích lọc .......................................................... 29 Bảng 2.2: Bảng tóm tắt kỳ vọng các biến trong mô hình ................................................ 30 Bảng 3.1: Tổng hợp các biến trong mô hình ................................................................... 34 Bảng 3.2: Chi tiêu cho giáo dục trung học của hộ gia đình theo khu vực hộ sinh sống . 35 Bảng 3.3: Chi tiêu cho giáo dục trung học của hộ gia đình theo 5 thành phố lớn so với các tỉnh/ thành còn lại ...................................................................................................... 35 Bảng 3.4: Chi tiêu cho giáo dục trung học của hộ gia đình theo sắc tộc của chủ hộ ...... 37 Bảng 3.5: Chi tiêu cho giáo dục trung học của hộ gia đình theo giới tính của chủ hộ.... 37 Bảng 4.1: Các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu giáo dục trung học của hộ gia đình ......... 42 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 3.1: Phân bố trẻ đang theo học trung học trên cả nước .......................................... 32 Hình 3.2: Phân bố số trẻ đi học trung học ....................................................................... 33 Hình 3.3: Chi tiêu giáo dục trung học của hộ gia đình ở 6 vùng..................................... 36 Hình 3.4: Chi tiêu giáo dục trung học của hộ gia đình theo nhóm tuổi của chủ hộ ....... 38 Hình 3.5: Chi tiêu giáo dục trung học của hộ gia đình theo các nhóm học vấn của chủ hộ ..................................................................................................................................... 38 Hình 3.6: Chi tiêu giáo dục trung học của hộ gia đình theo các nhóm chi tiêu của hộ ... 39