Luận văn Đánh giá tác động của giáo dục đến thu nhập của người lao động Việt Nam năm 2010

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------------- NGUYỄN DUY THỌ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA GIÁO DỤC ĐẾN THU NHẬP CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG VIỆT NAM NĂM 2010 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp.HCM ------------------- NGUYỄN DUY THỌ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA GIÁO DỤC ĐẾN THU NHẬP CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG VIỆT NAM NĂM 2010 Chuyên ngành : Kinh tế Phát triển Mã số : 60.31.01.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN HỮU DŨNG TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính độc lập riêng, chưa được công bố nội dung ở bất kì đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận án được chú thích nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Tôi xin cam đoan chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi. Học viên thực hiện Nguyễn Duy Thọ MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình vẽ CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1 1.1. Đặt vấn đề ................................................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. 3 1.3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................. 3 1.4. Đối tượng nghiên cứu............................................................................................... 4 1.5. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 1.6. Dữ liệu nghiên cứu .................................................................................................. 4 1.7. Cấu trúc đề tài .......................................................................................................... 4 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN.................................. 6 2.1. Vốn nhân lực ............................................................................................................ 7 2.2 Giáo dục và đi học – Mô hình đi học ........................................................................ 9 2.3Trình độ giáo dục – Tín hiệu thị trường lao động .................................................... 15 2.4 Hàm thu nhập Mincer .............................................................................................. 19 2.4.1 Hiệu quả của đầu tư trong mô hình đi học ........................................................ 19 2.4.2 Đầu tư cho đào tạo trong quá trình làm việc ..................................................... 22 2.4.3 Hàm ước lượng logarithm thu nhập .................................................................. 25 2.4.4 Ưu điểm và giới hạn của hàm thu nhập Mincer ................................................ 26 2.5 Bằng chứng thực nghiệm ....................................................................................... 27 2.5.1 Số năm đi học và cấp độ giáo dục ..................................................................... 27 2.5.2 Yếu tố kinh nghiệm ........................................................................................... 30 2.5.3 Khu vực kinh tế ................................................................................................. 30 2.5.4 Thành thị và nông thôn ..................................................................................... 31 2.5.5 Ngành nghề ....................................................................................................... 32 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN NGHIÊN CỨU .............................. 33 3.1. Dữ liệu nghiên cứu ................................................................................................. 33 3.2. Mô hình nghiên cứu ............................................................................................... 33 3.2.1 Các khái niệm .................................................................................................... 33 3.2.2 Mô hình nghiên cứu .......................................................................................... 34 3.2.3 Mô tả biến số ..................................................................................................... 36 3.3 Xử lý dữ liệu .......................................................................................................... 38 3.3.1 Rút trích dữ liệu ................................................................................................ 38 3.3.2 Kiểm định dữ liệu .............................................................................................. 40 3.3.3 Cách thức ước lượng ......................................................................................... 41 3.4 Quy trình thực hiện nghiên cứu.............................................................................. 44 CHƯƠNG 4: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC VÀ THU NHẬP CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG VIỆT NAM NĂM 2010 .................................................................................. 46 4.1 Tổng quan về mẫu dữ liệu ....................................................................................... 46 4.2 Thu nhập trung bình của người lao động ................................................................ 48 4.2.1 Chênh lệch thu nhập theo khu vực sinh sống .................................................... 48 4.2.2 Chênh lệch thu nhập theo nhóm tuổi ................................................................ 49 4.2.3 Chênh lệch thu nhập theo học vấn của người lao động .................................... 50 4.2.4 Chênh lệch thu nhập theo cơ cấu và thành phần kinh tế ................................... 52 CHƯƠNG 5: ƯỚC LƯỢNG SUẤT SINH LỢI CỦA GIÁO DỤC ........................ 58 5.1. Kết quả hồi quy suất sinh lợi trung bình theo năm đi học ..................................... 58 5.1.1. Kiểm định mô hình .............................................................................................. 58 5.1.2 Lợi suất trung bình theo số năm đi học trên cả nước ........................................ 59 5.1.3 Lợi suất trung bình theo năm đi học ở 6 vùng kinh tế ...................................... 62 5.1.4 Lợi suất trung bình theo năm đi họcvới các đặc điểm quan sát ........................ 67 5.2 Ước lượng RORE cho các cấp học ......................................................................... 68 5.2.1 ROREcủa các cấp học cả nước và vùng kinh tế ............................................... 68 5.2.2 ROREcủa các cấp học theo các đặc điểm quan sát ........................................... 70 CHƯƠNG 6: KẾT LUẬN .......................................................................................... 73 6.1 Lý thuyết và mô hình nghiên cứu ........................................................................... 73 6.2 Thực trạng giáo dục và thu nhập của người lao động Việt Nam 2010 ................... 73 6.3 Tác động của giáo dục với thu nhập người lao động Việt Nam 2010 .................... 74 6.4 Giới hạnvà hướng nghiên cứu mới ......................................................................... 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 78 PHẦN PHỤ LỤC Phụ lục 4.1: Tỷ lệ lao động phân theo học vấn ............................................................... 1 Phụ lục 4.2: Tỷ lệ lao động phân theo học vấn ở 6 vùng trên cả nước ........................... 1 Phụ lục 4.3: Tỉ lệ lao động phân theo cơ cấu kinh tế ...................................................... 2 Phụ lục 4.4: Tỷ lệ lao động phân theo loại hình kinh tế ................................................. 2 Phụ lục 4.5: Kiểm định chênh lệch thu nhập giữa khu vực thành thị và nông thôn ....... 2 Phụ lục 4.6: Kiểm định one way ANOVA:Chênh lệch thu nhập giữa 6 vùng địa lý ..... 3 Phụ lục 4.7: Kiểm định one way ANOVA: Chênh lệch thu nhập giữa các bằng cấp ..... 5 Phụ lục 4.8: Kiểm định one way ANOVA:Chênh lệch thu nhập người lao động giữa các nhóm tuổi ở hai khu vực ........................................................................................... 7 Phụ lục 4.9: Kiểm định one way ANOVA:Chênh lệch thu nhập người lao động trong các thành phần kinh tế ..................................................................................................... 9 Phụ lục 4.10: Kiểm định one way ANOVA:Chênh lệch thu nhập giữa người lao động trong các ngành kinh tế ................................................................................................. 11 Phụ lục 4.11: Thu nhập theo khu vực thành thị/nông thôn và nhóm tuổi ..................... 13 Phụ lục 4.12: Thu nhập theo khu vực thành thị/nông thôn và bằng cấp ....................... 13 Phụ lục 4.13: Thu nhập theo khu vực thành thị/nông thôn và ngành nghề ................... 14 Phụ lục 4.14: Thu nhập theo vùng địa lý và thành phần kinh tế ................................... 14 Phụ lục 4.15: Thu nhập theo vùng địa lý và cơ cấu ngành ........................................... 15 Phụ lục 5.1: Kết quả kiểm định hiệu quả của biến nội sinh .......................................... 16 Phụ lục 5.2: Kết quả kiểm định hiệu quả của biến công cụ .......................................... 16 Phụ lục 5.3: Kết quả kiểm định Durbin – Wu – Hausman............................................ 17 Phụ lục 5.4: Kết quả kiểm định hiện tượng phương sai thay đổi .................................. 18 Phụ lục 5.5: Kết quả kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến ........................................... 18 Phụ lục 5.6: Kết quả hồi quy suất sinh lợi giáo dục theo năm đi học cả nước ............. 19 Phụ lục 5.7 Kết quả hồi quy suất sinh lợi cho vùng kinh tế và các đặc điểm khác ..... 21 Phụ lục 5.8 Tỷ suất suất sinh lợi giáo dục cả nước ....................................................... 34 Phụ lục 5.9 Tỉ suất suất sinh lợi giáo dục của vùng kinh tế và các đặc điểm khác....... 35 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT CĐ-ĐH Bậc học cao đẳng, đại học. KVKT Khu vực kinh tế TCTK Tổng cục Thống kê TPKT Thành phần kinh tế VHLSS Bộ dữ liệu Khảo sát mức sống dân cư TIẾNG ANH Ý NGHĨA TIẾNG VIỆT 2SLS Two stage least squares Phương pháp hồi quy hai giai đoạn IV Instrument variable Biến công cụ Phương pháp hồi quy bình phương OLS ordinary least squares tối tiểu RORE Rate of return to education Tỷ suất lợi suất giáo dục RTS Return to schooling Suất sinh lợi theo số năm đi học DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Bảng tổng hợp thông tin trích lọc các biến số ............................................. 39 Bảng 4.1: Thu nhập bình quân của người lao động trong các thành phần kinh tế ....... 52 Bảng 4.2: Thu nhập bình quân của người lao động trong các ngành kinh tế .............. 54 Bảng 4.3: Tổng hợp dấu kì vọng của các biến trong mô hình ..................................... 56 Bảng 5.1: Kết quả hồi quy của thu nhập người lao động theo phương pháp 2SLS ..... 61 Bảng 5.2: Lợi suất trung bình năm đi học ở 6 vùng địa lý.......................................... 66 Bảng 5.3: Lợi suất trung bình năm đi học theo các đặc điểm ...................................... 67 Bảng 5.4: Tỉ suất suất sinh lợi của các cấp học trên cả nước, theo khu vực thành thị - nông thôn và 6 vùng địa lý ........................................................................................... 68 Bảng 5.5: Tỉ suất suất sinh lợi giáo dục cấp học theo các đặc điểm ............................ 71 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 2.1: Quan hệ giữa giáo dục-đào tạo và phát triển kinh tế ........................................ 9 Hình 2.2: Quan hệ thu nhập và số năm đi học ............................................................... 11 Hình 2.3: Quyết định ngừng đi học để đi làm của người lao động ................................ 12 Hình 2.4: Năm đi học và thu nhập của người lao động khi có sự khác biệt về năng lực 14 Hình 2.5: Trình độ giáo dục – Tín hiệu trong thị trường lao động ................................ 18 Hình 2.6: Quan hệ thu nhập và năm kinh nghiệm của người lao động ......................... 25 Hình 4.1: Cơ cấu phân bố mẫu theo các vùng ............................................................... 46 Hình 4.2: Độ tuổi trung bình của người lao động trong mẫu khảo sát .......................... 47 Hình 4.3: Thu nhập trung bình của người lao động ở 6 vùng ........................................ 49 Hình 4.4: Thu nhập trung bình của người lao động theo các nhóm tuổi ở thành thị và nông thôn ........................................................................................................................ 50 Hình 4.5: Thu nhập trung bình của người lao động theo các cấp học ở thành thị và nông thôn ................................................................................................................................. 51 Hình 4.6: Thu nhập trung bình của người lao động theo các thành phần kinh tế và 6 vùng địa lý ...................................................................................................................... 53 Hình 4.7: Thu nhập trung bình của người lao động theo các ngành kinh tế và 6 vùng địa lý ............................................................................................................................... 55