Luận văn Đào tạo và 3 phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông Cơ sở TP. Hồ Chí Minh

1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp. HCM NGUYỄN THỊ QUỲNH THƯƠNG ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG CƠ SỞ TP. HỒ CHÍ MINH CHUYÊN NGÀNH : QUẢN TRỊ KINH DOANH MÃ SỐ : 60.34.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THANH HỘI TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2010 MỤC LỤC MỞ ĐẦU........................................................................................2 CHƯƠNG 1: TẦM QUAN TRỌNG CỦA PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG CƠ SỞ TP.HCM......................................................................................................................... 5 1.1. Khái niệm về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.......................................................5 1.1.1. Khái niệm về đào tạo ......................................................................................................5 1.1.2. Khái niệm về phát triển nguồn nhân lực ......................................................................7 1.2. Tầm quan trọng, mục tiêu của việc phát triển nhân lực Bưu chính Viễn thông..........7 1.2.1. Những cơ hội đối với ngành BCVT khi gia nhập WTO:.............................................7 1.2.2. Tầm quan trọng của việc phát triển nguồn nhân lực Bưu chính Viễn thông............8 1.2.3. Mục tiêu phát triển nguồn nhân lực của ngành Bưu chính Viễn thông – Công nghệ thông tin .....................................................................................................................................9 1.3. Đặc điểm nguồn nhân lực của Ngành Bưu chính Viễn thông..................................... 11 1.3.1. Đặc điểm Ngành Bưu chính Viễn thông..................................................................... 11 1.3.1.1. Tính vô hình của sản phẩm ...................................................................................... 11 1.3.1.2. Quá trình sản xuất mang tính dây chuyền ............................................................. 12 1.3.1.3. Quá trình sản xuất gắn liền với quá trình tiêu thụ ................................................ 12 1.3.1.4. Tải trọng không đồng đều theo thời gian và không gian....................................... 12 1.3.2. Đặc điểm nguồn nhân lực của Ngành Bưu chính Viễn thông.................................. 13 1.3.2.1. Tình hình lao động hiện nay của VNPT.................................................................. 14 1.3.2.2. Tình hình đổi mới doanh nghiệp (chuyển đổi sở hữu): ......................................... 15 1.3.2.3. Tình hình đổi mới tổ chức kinh doanh, khai thác BCVT...................................... 15 1.3.2.4. Định hướng phát triển Tập đoàn Bưu chính Viễn thông ...................................... 15 1.3.2.5. Yêu cầu về phát triển nguồn nhân lực của VNPT trong giai đoạn đổi mới tổ chức quản lý hiện nay ................................................................................................ 16 1.4. Kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực của một số nước.......................................... 19 1.4.1. Kinh nghiệm của các nước .......................................................................................... 19 1.4.1.1. Kinh nghiệm của Hoa Kỳ ......................................................................................... 19 1.4.1.2. Kinh nghiệm của Nhật Bản ...................................................................................... 21 1.4.1.3. Kinh nghiệm của Hàn Quốc..................................................................................... 22 1.4.1.4. Kinh nghiệm của Trung Quốc ................................................................................. 24 1.4.1.5. Kinh nghiệm của Singapore ..................................................................................... 25 1.4.2. Bài học kinh nghiệm .................................................................................................... 27 Kết luận chương 1 .................................................................................................................. 28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO - PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG CƠ SỞ TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................................................................. 29 2.1. Tổng quan về Học viện Công nghệ BCVT Cơ sở tại Tp.HCM................................... 29 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển............................................................................ 29 2.1.2. Tiêu chuẩn và các tiêu chí đánh giá............................................................................ 31 2.1.3. Mô hình tổ chức, cơ cấu nhân sự và chức năng các bộ phận trực thuộc ................ 32 2.1.3.1. Giới thiệu về Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông (PTIT): ...................... 32 2.1.3.2. Giới thiệu về Học viện Cơ sở (PTIT HCM):........................................................... 34 2.1.3.3. Điều kiện cơ sở vật chất............................................................................................ 38 2.1.3.4. Các bậc, ngành và chương trình đào tạo ................................................................ 39 2.2. Thực trạng đào tạo phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Cơ sở............................ 40 2.2.1. Tổng quan về nhân sự của Học viện Cơ sở................................................................ 40 2.2.2. Thực trạng số lượng nhân sự của Học viện Cơ sở .................................................... 40 2.2.3. Thực trạng trình độ học vấn, nghiệp vụ sư phạm và ngoại ngữ - tin học............... 42 2.2.4. Thực trạng và kết quả công tác đào tạo và đào tạo lại nhân sự .............................. 44 2.3. Đánh giá thực trạng - Khảo sát thực tế và kết quả...................................................... 50 2.3.1. Khảo sát thực tế............................................................................................................ 50 2.3.2. Đánh giá thực trạng, tồn tại, nguyên nhân và kết quả ............................................. 52 Kết luận chương 2 .................................................................................................................. 57 CHƯƠNG 3: PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG CƠ SỞ TP. HỒ CHÍ MINH ĐẾN NĂM 2020 ....................................................................................................................................... 59 3.1. Mục tiêu, quan điểm Học viện Cơ sở: ........................................................................... 59 3.1.1. Mục tiêu ........................................................................................................................ 59 3.1.2. Quan điểm..................................................................................................................... 61 3.2. Nhu cầu nhân lực của Học viện cơ sở Tp.HCM và định hướng phát triển đến năm 2020.......................................................................................................................... 62 3.2.1. Thông điệp - Tầm nhìn – Sứ mạng của Học viện từ nay đến 2020.......................... 62 3.2.2. Định hướng phát triển đến năm 2020 ........................................................................ 63 3.3. Các giải pháp phát triển nguồn nhân lực tại Học viện cơ sở TP.HCM ..................... 64 3.3.1. Nhóm giải pháp về phát triển mục tiêu...................................................................... 64 3.3.2. Nhóm giải pháp về xác định nhu cầu và xây dựng kế hoạch đào tạo phát triển nguồn nhân lực.............................................................................................................. 65 3.3.3. Nhóm giải pháp về tổ chức quản lý và triển khai thực hiện kế hoạch đào tạo..... 67 3.3.4. Nhóm giải pháp về chế độ chính sách đãi ngộ người tài......................................... 71 3.3.5. Nhóm giải pháp về các phương pháp đào tạo và phát triển................................... 73 3.3.5.1. Đào tạo tại nơi làm việc .......................................................................................... 73 3.3.5.2. Luân chuyển và thuyên chuyển công việc............................................................. 73 3.3.5.3. Đào tạo ngoài nơi làm việc ..................................................................................... 74 3.3.5.4. Tự đào tạo ................................................................................................................ 75 3.4. Nguồn vốn phục vụ đào tạo và phát triển nhân lực của Học viện Cơ sở TP.HCM .. 76 3.5. Kiến nghị, đề xuất ........................................................................................................... 77 Kết luận chương 3 .................................................................................................................. 77 KẾT LUẬN............................................................................................... 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 81 2 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Bưu chính Viễn thông là một ngành thuộc kết cấu hạ tầng cơ sở, đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế quốc gia. Để đuổi kịp trình độ công nghệ của thế giới, ngành Bưu chính Viễn thông đòi hỏi một đội ngũ lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao, thích ứng nhanh với nhu cầu nghiên cứu, phát triển, ứng dụng, triển khai khoa học kỹ thuật công nghệ hàng đầu trên thế giới vào Việt nam. Trong điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt, đặc biệt theo lộ trình mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế, khi Việt nam đã chính thức gia nhập Tổ chức thương mại thế giới WTO, để tồn tại phát triển, Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt nam rất chú trọng đến chiến lược phát triển nguồn nhân lực, vì con người là nguồn lực quan trọng nhất quyết định sự thành công trong kinh doanh. Học viện Công nghệ Bưu Chính Viễn Thông mang trọng trách hết sức to lớn là đơn vị đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực cho Ngành. Chính vì vậy, nguồn nhân lực của Học viện phải đủ về số lượng, cao về trình độ và chất lượng, đạt tiêu chuẩn quốc tế. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực nhằm tạo cho đội ngũ giáo viên và quản lý về tư duy sáng tạo, về năng lực tự chủ, tự học hỏi và cần được đào tạo kỹ năng thành thạo, linh hoạt về công nghệ mới; về quản lý mạng; về tính nhạy cảm với cái mới và sự bền vững trong phát huy bản sắc dân tộc với nền văn hoá vững chắc., trình độ tổ chức, quản lý kinh tế, cung cấp kịp thời những kiến thức phát triển công nghệ cho học viên, đáp ứng sự phát triển nhanh chóng của Ngành. Qua tìm hiểu, tham khảo các đề tài nghiên cứu khoa học trong Ngành Bưu chính – Viễn thông, người viết nhận thấy vấn đề đào tạo và phát triển nguồn nhân lực tại Học viện CNBCVT chưa được nghiên cứu nhiều. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề cần nghiên cứu, người viết chọn đề tài nghiên cứu “Đào tạo và 3 phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông Cơ sở TP. Hồ Chí Minh. 2. Mục tiêu nghiên cứu: Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất những giải pháp sát với thực tế, thiết thực, thật sự mang lại hiệu quả cho công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông cơ sở Thành phố Hồ Chí Minh. 3. Nội dung nghiên cứu: - Tìm hiểu tầm quan trọng của phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông Cơ sở TP.HCM - Phân tích thực trạng đào tạo - phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Công nghệ BCVT - Đề xuất áp dụng một số giải pháp phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Cơ sở TP.HCM đến năm 2020. 4. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu chủ yếu của đề tài này là vấn đề đào tạo và phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Cơ sở TP.Hồ Chí Minh. Ngoài ra, để những vấn đề nghiên cứu và những giải pháp đưa ra mang tính khái quát cao, được tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau, người viết phỏng vấn, lấy ý kiến một số lãnh đạo trong Học viện cũng như lãnh đạo Ban Đào Tạo và Phát Triển Nguồn Nhân Lực của Tập đoàn BCVT. 5. Phương pháp nghiên cứu: Nhằm giúp cho nội dung nghiên cứu phong phú, sát thực tế, đề tài được áp dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu như: phương pháp quan sát thực tiễn; phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát; phương pháp thu thập, đọc tài liệu và tổng hợp, phương pháp chuyên gia. 6. Kết cấu đề tài: Nội dung nghiên cứu sẽ được trình bày thành ba chương : 4 Chương 1 : Tầm quan trọng của phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông Cơ sở TP.HCM. Chương 2 : Thực trạng đào tạo – phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông Cơ sở TP.HCM. Chương 3 : Phát triển nguồn nhân lực tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông Cơ sở TP.HCM đến năm 2020. 7. Giới hạn đề tài: Phạm vi nghiên cứu của đề tài giới hạn trong công tác này tại Học viện Cơ sở trong giai đoạn từ năm 2004 đến năm 2009. Với thời gian nghiên cứu có hạn, người viết không mong mỏi đưa ra những giải pháp hoàn thiện tuyệt đối, chỉ đề xuất một vài giải pháp cơ bản, quan trọng, thiết thực cần được áp dụng trong điều kiện hiện tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông Cơ sở TP.HCM. 5 CHƯƠNG 1: TẦM QUAN TRỌNG CỦA PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG CƠ SỞ TP.HCM 1.1. Khái niệm về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực 1.1.1. Khái niệm về đào tạo: Đào tạo đề cập đến việc dạy các kỹ năng thực hành, nghề nghiệp hay kiến thức liên quan đến một lĩnh vực cụ thể, để người học lĩnh hội và nắm vững những tri thức, kĩ năng, nghề nghiệp một cách có hệ thống để chuẩn bị cho người đó thích nghi với cuộc sống và khả năng đảm nhận được một công việc nhất định. Khái niệm đào tạo thường đề cập đến giai đoạn sau, khi một người đã đạt đến một độ tuổi nhất định, có một trình độ nhất định. Có nhiều dạng đào tạo: đào tạo cơ bản và đào tạo chuyên sâu, đào tạo chuyên môn và đào tạo nghề, đào tạo lại, đào tạo từ xa, tự đào tạo... Nói chung, đào tạo là quá trình học tập làm cho người lao động có thể thực hiện được chức năng, nhiệm vụ có hiệu quả hơn trong công tác của họ. Giáo dục là quá trình được tổ chức có ý thức, hướng tới mục đích khơi gợi hoặc biến đổi nhận thức, năng lực, tình cảm, thái độ của người dạy và người học theo hướng tích cực. Nghĩa là góp phần hoàn thiện nhân cách người học bằng những tác động có ý thức từ bên ngoài, góp phần đáp ứng các nhu cầu tồn tại và phát triển của con người trong xã hội đương đại. Theo từ "Giáo dục" tiếng Anh - "Education" - vốn có gốc từ tiếng La tinh "Educare" có nghĩa là "làm bộc lộ ra". Có thể hiểu "giáo dục là quá trình, cách thức làm bộc lộ ra những khả năng tiềm ẩn của người được giáo dục". 6 Giáo dục bao gồm việc dạy và học, và đôi khi nó cũng mang ý nghĩa như là quá trình truyền thụ, phổ biến tri thức, truyền thụ sự suy luận đúng đắn, truyền thụ sự hiểu biết. Giáo dục là nền tảng cho việc truyền thụ, phổ biến văn hóa từ thế hệ này đến thế hệ khác. Giáo dục là phương tiện để đánh thức và nhận ra khả năng, năng lực tiềm ẩn của chính mỗi cá nhân, đánh thức trí tuệ của mỗi người. Nó ứng dụng phương pháp giáo dục, một phương pháp nghiên cứu mối quan hệ giữa dạy và học để đưa đến những rèn luyện về tinh thần, và làm chủ được các mặt như: ngôn ngữ, tâm lý, tình cảm, tâm thần, cách ứng xử trong xã hội. Nói chung, giáo dục là quá trình học tập để chuẩn bị con người cho tương lai; Có thể cho người đó chuyển tới công việc mới trong một thời gian thích hợp. Phát triển là quá trình làm tăng thêm năng lực của con người hoặc môi trường để đáp ứng nhu cầu của con người hoặc nâng cao chất lượng cuộc sống con người. Sản phẩm của sự phát triển là mọi người được mạnh khoẻ, được chăm sóc sức khoẻ tốt, có nhà ở và tiện nghi sinh hoạt, được tham gia vào hoạt động sản xuất theo chuyên môn đào tạo và được hưởng thụ các thành quả của quá trình phát triển. Như vậy phát triển không chỉ bao hàm việc khai thác và chế biến các nguồn tài nguyên, xây dựng cơ sở hạ tầng, mua và bán sản phẩm mà còn bao gồm các hoạt động không kém phần quan trọng như chăm sóc sức khoẻ, an ninh xã hội, đặc biệt là an ninh con người, bảo tồn thiên nhiên,... phát triển là một tổ hợp các hoạt động, một số mục tiêu xã hội, một số mục tiêu kinh tế, dựa trên tài nguyên thiên nhiên, vật chất, trí tuệ nhằm phát huy hết khả năng của con người, được hưởng một cuộc sống tốt đẹp hơn. Phát triển là quá trình học tập nhằm mở ra cho các cá nhân những công việc mới dựa trên những định hướng tương lai của tổ chức. Ba bộ phận đào tạo, giáo dục và phát triển hợp thành cần thiết cho sự thành công của tổ chức và sự phát triển tiềm năng của con người. Vì vậy, đào tạo và phát 7 triển nguồn nhân lực bao gồm không chỉ đào tạo, giáo dục và phát triển đã được thực hiện bên trong một tổ chức. 1.1.2. Khái niệm về phát triển nguồn nhân lực: Phát triển nguồn nhân lực là quá trình tạo ra sự biến đổi về số lượng và chất lượng nguồn nhân lực với việc nâng cao hiệu quả sử dụng chúng nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của ngành hay của một doanh nghiệp. Nói một cách khác, phát triển nguồn nhân lực là tổng thể các hình thức, phương pháp, chính sách và biện pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao sức lao động nhằm đáp ứng đòi hỏi về nguồn nhân lực cho sự phát triển kinh tế của một doanh nghiệp trong từng giai đoạn phát triển. 1.1.3. So sánh khái niệm về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Đào tạo Phát triển Tập trung Công việc hiện tại Công việc tương lai Thời gian Ngắn hạn Dài hạn Phạm vi Cá nhân Cá nhân và tổ chức Mục đích Bổ sung kỹ năng thiếu Hướng đến tương lai 1.2. Tầm quan trọng, mục tiêu của việc phát triển nhân lực Bưu chính Viễn thông: 1.2.1. Những cơ hội đối với ngành BCVT khi gia nhập WTO: Đối với khách hàng: hội nhập WTO cho phép khách hàng trong nước được sử dụng nhiều loại hình dịch vụ BCVT đa dạng và tiên tiến hơn với giá cước giảm đáng kể mà vẫn đảm bảo được chất lượng dịch vụ. Từ năm 2006 đến nay cước viễn thông đã giảm 2 lần. Đầu tháng 12 năm 2008, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phương án điều chỉnh cước dịch vụ điện thoại cố định nội hạt cho giai đoạn 2009- 2011 (QĐ số: 155/2008/QĐ-TTg).