Dạy học là hoạt động đặc trƣng chủ yếu của nhà trƣờng nói chung và các trƣờng
phổ thông nói riêng. Dƣới ảnh hƣởng của cuộc cách mạng khoa học phát triển nhƣ
vũ bão, tri thức mới ngày càng nhiều, đòi hỏi ngành Giáo dục - Đào tạo cũng phải
có những đổi mới và phát triển theo kịp xu thế của thời đại. Đảng và nhà nƣớc ta
đã chỉ rõ: Phải phát triển mạnh mẽ Giáo dục - Đào tạo, lấy giáo dục làm quốc sách
hàng đầu, coi giáo dục là động lực cho sự phát triển kinh tế xã hội, xây d ựng chiến
lƣợc giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân
tài, hình thành đội ngũ ngƣời lao động có tri thức và có tay nghề cao, có năng lực
thực hành, tự chủ, năng động và sáng tạo trên tất cả mọi lĩnh vực. Vì vậy mục tiêu
của giáo dục là phải đào tạo ra những con ngƣời có phẩm chất đạo đức tốt, có tri
thức và trình độ khoa học kỹ thuật cao, có kỹ năng nghề nghiệp để đáp ứng nhu
cầu, đòi hỏi của xã hội.
Để thực hiện đƣợc những mục tiêu trên, đổi mới phƣơng pháp dạy học trong
giáo dục đào tạo là một trong những nhiệm vụ cấp bách mà Đảng và nhà nƣớc ta
quan tâm. Nghị quyết Đại Hội Đảng lần thứ 10 đã chỉ rõ : “Đổi mới tƣ duy giáo dục
một cách nhất quán, từ mục tiêu chƣơng trình, nội dung, phƣơng pháp, để tạo đƣợc
chuyển biến cơ bản và toàn diện của nền giáo dục nƣớc nhà”.
“ƣu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lƣợng dạy và học. Đổi mới chƣơng trình,
nội dung, phƣơng pháp dạy và học, nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên và tăng
cƣờng cơ sở vật chất của nhà trƣờng, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy
nghĩ của học sinh, sinh viên.”
“ƣu tiên đầu tƣ phát triển giáo dục và đào tạo ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân
tộc thiểu số,.Mở thêm các trƣờng dân tộc nội trú, bán trú.”
Trong Luật giáo dục Việt Nam ( 12/1998) cũng chỉ rõ “ Phương pháp giáo dục phổ
thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh; phù
hợp với đặc điểm của từng lớp học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực
tiễn” .Do đó những ngƣời làm công tác giáo dục phải qu an tâm đến việc nâng cao
chất lƣợng học tập của học sinh, đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của nhà
trƣờng phổ thông.
Trong quá trình đổi mới hệ thống giáo dục theo tinh thần nghị quyết Đại Hội
Đảng lần thứ 10 nói trên, để đáp ứng yêu cầu cấp bách của sự đổi mới về nội dung
đào tạo, cần có những đổi mới căn bản về phƣơng pháp dạy học. Hiện nay việc dạy
học theo kiểu thuyết trình tràn lan vẫn đang ngự trị. Nhiều giáo viên vẫn chƣa từ bỏ
lối dạy học cũ: Thày nói, trò ghi, trò hoàn toàn thụ động. Khôn g phát huy đƣợc tính
tích cực, sáng tạo của học sinh.
Tƣ tƣởng chỉ đạo và cũng là mục đích của quá trình đổi mới phƣơng pháp dạy
học là tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh dựa trên nguyên tắc: Giáo viên
giúp học sinh tự lực suy nghĩ, khám phá, đề xuất giải quyết vấn đề.
Xu hƣớng dạy học này đang rất đƣợc chú ý vận dụng, không những bởi hiệu quả
to lớn thực tế của nó đƣợc thừa nhận, mà còn có cơ sở lí luận và thực tiễn vững trắc.
Đây là một trong những xu hƣớng dạy học đƣợc nhiều nƣớc quan tâm, nghiên cứu
và mở rộng phạm vi ứng dụng.
125 trang |
Chia sẻ: oanhnt | Lượt xem: 1195 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề khi dạy học một số kiến thức chương “ các định luật bảo toàn” lớp 10 ban cơ bản cho học sinh dân tộc nội trú, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
Đại học Thái Nguyên
Trƣờng Đại học Sƣ phạm
------------------
Vũ Huy Kỳ
ĐỊNH HƢỚNG TÌM TÒI GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ KHI DẠY HỌC
MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƢƠNG “ CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN”
LỚP 10 BAN CƠ BẢN CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Thái Nguyên – 2007
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
Đại học Thái Nguyên
Trƣờng đại học sƣ phạm
------------------
VŨ HUY KỲ
ĐỊNH HƢỚNG TÌM TÒI GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ KHI DẠY HỌC
MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƢƠNG “ CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN”
LỚP 10 BAN CƠ BẢN CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ
LUẬN VĂN THẠC SỸ GIÁO DỤC HỌC
Chuyên ngành: Phƣơng pháp giảng dạy Vật lý
Mã số : 60.14.10
Hƣớng dẫn khoa học
PGS - TS. Phan Đình Kiển
Thái Nguyên - 2007
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
Lời cảm ơn
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS - TS Phan Đình Kiển, người thầy đã
tận tình, chu đáo giúp đỡ em trong suốt quá trình làm luận văn.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, khoa sau đại học, khoa Vật lý trường đại
học sư phạm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá
trình học tập và nghiên cứu ở trường.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường phổ thông Vùng cao việt bắc ,
trường PTDTNT tỉnh Hà Giang, các thầy cô giáo trong bộ môn Vật lý ở các
trường thực nghiệm, các giáo viên cộng tác đã giúp đỡ , tạo điều kiện cho tôi trong
quá trình thực nghiệm.
Thái nguyên tháng 10 năm 2007
Tác giả
Vũ Huy Kỳ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i.
C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch•a cã ai c«ng bè
trong mét c«ng tr×nh nµo kh¸c.
Th¸i nguyªn ngµy 25 th¸ng 09 n¨m 2007
T¸c gi¶
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
Danh môc tõ vµ côm tõ viÕt t¾t trong luËn v¨n
BCH Tw Ban chÊp hµnh trung •¬ng
Dtnt D©n téc néi tró
§C §èi chøng
GV Gi¸o viªn
HS Häc sinh
Nxb Nhµ xuÊt b¶n
PT DTNT Phæ th«ng d©n téc néi tró
SBT S¸ch bµi tËp
SGK S¸ch gi¸o khoa
STK S¸ch tham kh¶o
THPT Trung häc phæ th«ng
TN Thùc nghiÖm
TNSP Thùc nghiÖm s• ph¹m
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
Danh môc c¸c b¶ng
B¶ng 01: Sö dông s¸ch phôc vô cho gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn ....................... 26
B¶ng 02: Sö dông s¸ch phôc vô cho häc tËp cña häc sinh ............................. 26
B¶ng 03: Ph•¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn ............................................... 27
B¶ng 04: Môc ®Ých, ®éng c¬, høng thó vµ c¸ch thøc häc m«n VËt lÝ
cña HS..................... .............................................................................................28
B¶ng 05: Kh¶ n¨ng nhËn thøc, møc ®é tÝch cùc, tù lùc cña häc sinh ........ 29
B¶ng 06: ChÊt l•îng häc tËp, ®Æc ®iÓm häc sinh líp TN vµ §C....................81
B¶ng 7.1: Thèng kª biÓu hiÖn tÝnh tÝch cùc nhËn thøc trªn líp
qua c¸c giê d¹y...............................................................................................88
B¶ng 7.1: Høng thó, møc ®é tÝch cùc cña häc sinh....................................... ....88
B¶ng 08: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ..................................................................... 89
B¶ng 09: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 1................................................................... 89
B¶ng 10: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ........................................ 90
B¶ng 11: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ..................................................................... 92
B¶ng 12: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 2 .................................................................... 92
B¶ng 13: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ........................................ 93
B¶ng 14: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ..................................................................... 95
B¶ng 15: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 3 .................................................................... 95
B¶ng 16: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ........................................ 96
B¶ng 17: Tæng hîp c¸c th«ng sè thèng kª qua 3 bµi kiÓm tra TNSP ............. 98
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
Danh môc c¸c ®å thÞ, biÓu ®å
BiÓu ®å 01 : XÕp lo¹i häc tËp lÇn 1 ............................................................ 90
§å thÞ 01 : Ph©n phèi tÇn suÊt lÇn 1 ......................................................... 91
BiÓu ®å 02 : XÕp lo¹i häc tËp lÇn 2............................................................ 93
§å thÞ 02 : Ph©n phèi tÇn suÊt lÇn 2 ......................................................... 94
BiÓu ®å 03: XÕp lo¹i häc tËp lÇn 3 ............................................................. 96
§å thÞ 03 : Ph©n phèi tÇn suÊt lÇn 3 ......................................................... 97
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t
§èi chøng §C
Gi¸o viªn GV
Häc sinh HS
M¸y vi tÝnh MVT
PhÇn mÒm d¹y häc PMDH
S¸ch gi¸o khoa SGK
S¸ch gi¸o khoa c¶i c¸ch gi¸o dôc SGKCCGD
S¸ch gi¸o khoa thÝ ®iÓm SGKT§
Thùc nghiÖm TN
Thùc nghiÖm s• ph¹m TNSP
Trung häc phæ th«ng THPT
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
Danh môc c¸c b¶ng
B¶ng 01: Sö dông s¸ch phôc vô cho gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn ....................... 26
B¶ng 02: Sö dông s¸ch phôc vô cho häc tËp cña häc sinh ............................. 26
B¶ng 03: Ph•¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn ............................................... 27
B¶ng 04: Môc ®Ých, ®éng c¬, høng thó vµ c¸ch thøc häc m«n VËt lÝ cña HS.....28
B¶ng 05: Kh¶ n¨ng nhËn thøc, møc ®é tÝch cùc, tù lùc cña häc sinh ........ 29
B¶ng 06: ChÊt l•îng häc tËp, ®Æc ®iÓm häc sinh líp TN vµ §C....................81
B¶ng 7.1: Thèng kª biÓu hiÖn tÝnh tÝch cùc nhËn thøc trªn líp
qua c¸c giê d¹y...............................................................................................88
B¶ng 7.1: Høng thó, møc ®é tÝch cùc cña häc sinh..................................... ..88
B¶ng 08: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ..................................................................... 89
B¶ng 09: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 1....................................................................89
B¶ng 10: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ........................................ 90
B¶ng 11: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ..................................................................... 92
B¶ng 12: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 2 .................................................................... 92
B¶ng 13: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ........................................ 93
B¶ng 14: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ..................................................................... 95
B¶ng 15: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 3 .................................................................... 95
B¶ng 16: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ........................................ 96
B¶ng 17: Tæng hîp c¸c th«ng sè thèng kª qua 3 bµi kiÓm tra TNSP ............. 98
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
10
danh môc c¸c ®å thÞ, biÓu ®å
Trang
H×nh 1: §å thÞ biÓu diÔn tÇn suÊt – lÇn 1......................................90
H×nh 2: BiÓu ®å xÕp lo¹i häc tËp – lÇn 1......................................91
H×nh 3: §å thÞ biÓu diÔn tÇn suÊt – lÇn 2......................................93
H×nh 4: BiÓu ®å xÕp lo¹i häc tËp – lÇn 2......................................94
H×nh 5: BiÓu ®å xÕp lo¹i häc tËp – lÇn 3......................................96
H×nh 6: §å thÞ biÓu diÔn tÇn suÊt – lÇn 3......................................97
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
11
Môc lôc
Trang
Lêi c¶m ¬n
Më ®Çu
I Lý do chän ®Ò tµi 1
II Môc ®Ých nghiªn cøu 3
III §èi t•îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 3
IV Gi¶ thuyÕt khoa häc 3
V NhiÖm vô nghiªn cøu 3
VI Ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu 4
VII ý nghÜa khoa häc cña ®Ò tµi 4
VIII CÊu tróc luËn v¨n 4
CH¦¥NG i: c¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 5
1.1 Tæng quan vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu. 5
1.2 Ho¹t ®éng d¹y – häc. 6
1.2.1 B¶n chÊt cña sù d¹y. 6
1.2.2 B¶n chÊt hµnh ®éng cña sù häc tËp. 8
1..2.3 Mèi liªn hÖ gi÷a d¹y vµ häc. 11
1.3 Ph•¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 13
1.3.1 D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 13
1.3..2 TiÕn tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 14
1.3..2.1 C¸c pha cña tiÕn tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 14
1.3..2.2 S¬ ®å tiÕn tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 15
1.4 §Æc ®iÓm ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh DTNT 15
1.4.1 Môc ®Ých, ®éng c¬ häc tËp 15
1.4.2 N¨ng lùc häc tËp 16
1.4.3 Ph•¬ng ph¸p häc tËp 17
1.4.4 Qu¹n hÖ giao tiÕp trong häc tËp 17
1.5 §Þnh h•íng hµnh ®éng häc tËp cho häc sinh d©n téc néi tró
trong d¹y häc VËt lÝ.
18
1.5.1 Quan niÖm vÒ ®Þnh h•íng hµnh ®éng häc tËp 18
1.5.2 C¸c kiÓu ®Þnh h•íng hµnh ®éng häc tËp trong d¹y häc VËt lÝ 18
1.5.3 Nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao tÝnh tÝch cùc, tù lùc chiÕm
lÜnh kiÕn thøc cña häc sinh d©n téc néi tró.
21
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
12
1.6 T×m hiÓu thùc tr¹ng viÖc d¹y vµ häc vËt lÝ ë tr•êng d©n téc néi
tró.
24
1.6.1 Môc ®Ých: 24
1.6.2 Ph•¬ng ph¸p ®iÒu tra. 24
1.6.3 kÕt qu¶ ®iÒu tra. 24
1.6.3.1 C¬ së vËt chÊt phôc vô d¹y vµ häc. 25
1.6.3.2 T×nh h×nh d¹y vµ häc 27
1.6.3. 3 D¹y häc theo kiÓu ®Þnh h•íng t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò víi häc
sinh d©n téc néi tró.
30
1.6.4 H•íng kh¾c phôc khã kh¨n trong viÖc d¹y- häc VËt lÝ vµ
kiÕn nghÞ.
31
1.7 T×m hiÓu t×nh h×nh d¹y vµ häc ch¬ng “C¸c ®Þnh luËt b¶o toµn”
VËt lÝ10 ban c¬ b¶n)
31
1.7.1 Môc ®Ých t×m hiÓu 31
1.7.2 KÕt qu¶ t×m hiÓu 32
KÕt luËn ch•¬ng I 34
Ch•¬ng2: x©y dùng tiÕn tr×nh d¹y häc mét sè kiÕn thøc vËt lÝ
dùa trªn sù ®Þnh h•íng t×m tßi kiÕn thøc cho häc sinh d©n
téc néi tró
36
2.1 Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ ch•¬ng tr×nh VËt lÝ líp 10 ban c¬ b¶n. 36
2.1.1 Môc tiªu: M«n VËt lÝ líp 10 ban c¬ b¶n nh»m gióp häc sinh: 36
2.1.1.1 VÒ kiÕn thøc 36
2.1.1.2 VÒ kÜ n¨ng 36
2.1.1.3 VÒ th¸i ®é 37
2.1.2 Néi dung 37
2.2 Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong ho¹t ®éng d¹y vµ häc VËt lÝ
líp 10 ®èi víi tr•êng d©n téc néi tró.
38
2.2.1 ThuËn lîi: 38
2.2.2 Khã kh¨n: 38
2.3 C¸c giai ®o¹n cña tiÕn tr×nh d¹y häc VËt lÝ. 39
2.3.1 Ph©n tÝch cÊu tróc néi dung kiÕn thøc cÇn d¹y cho mét tiÕt häc. 39
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
13
2.3.2 X¸c ®Þnh c¸c b•íc trong tiÕn tr×nh d¹y häc mét tiÕt häc 40
2.3.2.1 §Þnh h•íng vÊn ®Ò cÇn d¹y (giao nhiÖm vô nhËn thøc) 41
2.3.2.2 §Þnh h•íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ( häc sinh tù chñ, trao ®æi, t×m tßi
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò).
41
2.3..2.3 §Þnh h•íng vËn dông kiÕn thøc míi. 41
2.3.3 So¹n th¶o tiÕn tr×nh d¹y häc cho mét tiÕt häc. 42
2.3.3.1 C¬ së khoa häc vµ yªu cÇu cña bµi so¹n. 42
2.3.3.2 X¸c ®Þnh tiÕn tr×nh ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh. 42
2.4 S¬ ®å h×nh thµnh kiÕn thøc ch¬ng “ c¸c ®Þnh luËt b¶o toµn” 44
2.4.1 S¬ ®å h×nh thµnh kiÕn thøc bµi “ §Þnh luËt b¶o toµn ®éng lîng” 44
2.4.2 S¬ ®å h×nh thµnh kiÕn thøc bµi “ §Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng” 44
2.5 So¹n th¶o tiÕn tr×nh d¹y häc mét sè kiÕn thøc VËt lÝ cô thÓ dùa
trªn sù ®Þnh h•íng t×m tßi kiÕn thøc cho häc sinh d©n téc néi
tró.
45
2.5.1 X©y dùng tiÕn tr×nh bµi sè 1.
“§Þnh luËt b¶o toµn ®éng lîng”
45
2.5..2 X©y dùng tiÕn tr×nh bµi sè 2
“c¬ n¨ng”
56
2.5.3 X©y dùng tiÕn tr×nh bµi sè 3.
bµi tËp «n tËp ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng
67
KÕt luËn ch•¬ng II 79
Ch•¬ng 3: thùc nghiÖm s• ph¹m 80
3.1 môc ®Ých vµ nhiÖm vô thùc nghiÖm s• ph¹m 80
3.1.1 Môc ®Ých thùc nghiÖm 80
3.1.2 NhiÖm vô 80
3.2 §èi t•îng vµ ph•¬ng ph¸p thùc nghiÖm s• ph¹m 80
3.2.1 §èi t•îng thùc nghiÖm 80
3.2.2 Ph•¬ng ph¸p thùc nghiÖm 81
3.3 ph•¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm s• ph¹m. 81
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
14
3.3.1 C¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ 81
3.3.2 C¸ch ®¸nh gi¸ 82
3.4 TiÕn hµnh thùc nghiÖm s• ph¹m 82
3.4.1 C«ng t¸c chuÈn bÞ 82
3.4.2 DiÔn biÕn qu¸ tr×nh thùc nghiÖm s• ph¹m 83
Bµi 1: ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l•îng ( tiÕt2) 83
Bµi 2: ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng 84
Bµi 3 : Bµi tËp «n tËp ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng 85
3.5 KÕt qu¶ vµ xö lý kÕt qu¶ thùc nghiÖm s• ph¹m 86
3.5.1 Yªu cÇu chung vÒ xö lý kÕt qu¶ thùc nghiÖm s• ph¹m 86
3.5.2 KÕt qu¶ TNSP 87
3.6 §¸nh gi¸ chung vÒ thùc nghiÖm s• ph¹m 98
KÕt luËn ch•¬ng III 99
KÕt luËn chung 100
Tµi liÖu tham kh¶o 102
Phô lôc 1 105
Phô lôc 2 106
Phô lôc 3 107
Phô lôc 4 108
Phô lôc 5 109
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
15
MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Dạy học là hoạt động đặc trƣng chủ yếu của nhà trƣờng nói chung và các trƣờng
phổ thông nói riêng. Dƣới ảnh hƣởng của cuộc cách mạng khoa học phát triển nhƣ
vũ bão, tri thức mới ngày càng nhiều, đòi hỏi ngành Giáo dục - Đào tạo cũng phải
có những đổi mới và phát triển theo kịp xu thế của thời đại. Đảng và nhà nƣớc ta
đã chỉ rõ: Phải phát triển mạnh mẽ Giáo dục - Đào tạo, lấy giáo dục làm quốc sách
hàng đầu, coi giáo dục là động lực cho sự phát triển kinh tế xã hội, xây dựng chiến
lƣợc giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân
tài, hình thành đội ngũ ngƣời lao động có tri thức và có tay nghề cao, có năng lực
thực hành, tự chủ, năng động và sáng tạo trên tất cả mọi lĩnh vực. Vì vậy mục tiêu
của giáo dục là phải đào tạo ra những con ngƣời có phẩm chất đạo đức tốt, có tri
thức và trình độ khoa học kỹ thuật cao, có kỹ năng nghề nghiệp để đáp ứng nhu
cầu, đòi hỏi của xã hội.
Để thực hiện đƣợc những mục tiêu trên, đổi mới phƣơng pháp dạy học trong
giáo dục đào tạo là một trong những nhiệm vụ cấp bách mà Đảng và nhà nƣớc ta
quan tâm. Nghị quyết Đại Hội Đảng lần thứ 10 đã chỉ rõ : “Đổi mới tƣ duy giáo dục
một cách nhất quán, từ mục tiêu chƣơng trình, nội dung, phƣơng pháp, để tạo đƣợc
chuyển biến cơ bản và toàn diện của nền giáo dục nƣớc nhà”.....
“ƣu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lƣợng dạy và học. Đổi mới chƣơng trình,
nội dung, phƣơng pháp dạy và học, nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên và tăng
cƣờng cơ sở vật chất của nhà trƣờng, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy
nghĩ của học sinh, sinh viên.”
“ƣu tiên đầu tƣ phát triển giáo dục và đào tạo ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân
tộc thiểu số,....Mở thêm các trƣờng dân tộc nội trú, bán trú.”
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
16
Trong Luật giáo dục Việt Nam ( 12/1998) cũng chỉ rõ “ Phương pháp giáo dục phổ
thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh; phù
hợp với đặc điểm của từng lớp học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực
tiễn” .Do đó những ngƣời làm công tác giáo dục phải quan tâm đến việc nâng cao
chất lƣợng học tập của học sinh, đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của nhà
trƣờng phổ thông.
Trong quá trình đổi mới hệ thống giáo dục theo tinh thần nghị quyết Đại Hội
Đảng lần thứ 10 nói trên, để đáp ứng yêu cầu cấp bách của sự đổi mới về nội dung
đào tạo, cần có những đổi mới căn bản về phƣơng pháp dạy học. Hiện nay việc dạy
học theo kiểu thuyết trình tràn lan vẫn đang ngự trị. Nhiều giáo viên vẫn chƣa từ bỏ
lối dạy học cũ: Thày nói, trò ghi, trò hoàn toàn thụ động. Không phát huy đƣợc tính
tích cực, sáng tạo của học sinh.
Tƣ tƣởng chỉ đạo và cũng là mục đích của quá trình đổi mới phƣơng pháp dạy
học là tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh dựa trên nguyên tắc: Giáo viên
giúp học sinh tự lực suy nghĩ, khám phá, đề xuất giải quyết vấn đề.
Xu hƣớng dạy học này đang rất đƣợc chú ý vận dụng, không những bởi hiệu quả
to lớn thực tế của nó đƣợc thừa nhận, mà còn có cơ sở lí luận và thực tiễn vững trắc.
Đây là một trong những xu hƣớng dạy học đƣợc nhiều nƣớc quan tâm, nghiên cứu
và mở rộng phạm vi ứng dụng.
ở nƣớc ta hiện nay sách giáo khoa lớp 10 đã đƣợc biên soạn theo hƣớng tạo điều
kiện để tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh nhằm phát huy tính tích cực, tự
giác chủ động, say mê học tập và ý chí vƣơn lên.Vấn đề là làm thế nào để phát triển
năng lực sáng tạo, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề là một trong những vấn đề
cấp thiết cần đƣợc đầu tƣ nghiên cứu.
Trong khối các trƣờng phổ thông, trƣờng phổ thông dân tộc nội trú luôn đƣợc sự
quan tâm đặc biệt của Đảng, nhà nƣớc và đồng bào các dân tộc.Hệ thống trƣờng dân
tộc nội trú không ngừng đƣợc mở rộng về quy mô, nâng cao về chất lƣợng, có vị trí
và đóng góp quan trọng vào sự nghiệp giáo dục của cả nƣớc. Qua điều tra tìm hiểu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
17
chúng tôi đƣợc biết nhiều trƣờng phổ thông dân tộc nội trú cũng đã không ngừng
xây dựng và đổi mới phƣơng pháp cũng nhƣ cách thức tổ chức dạy học cho phù hợp
với đặc trƣng của nhà trƣờng và đã có đƣợc những thành công nhất định.
Tuy nhiên thực tế cho thấy dạy học ở các trƣờng nội trú hiện nay còn nhiều bất cập.
Đa số giáo viên chƣa cập nhật đƣợc phƣơng pháp mới vào dạy học vật lí, đặc biệt
chƣa có biện pháp khơi dậy và phát huy tính tích cự, chủ động, sáng tạo của học
sinh. Mặt khác học sinh dân tộc thiểu số ở miền núi chƣa có thói quen lao động trí
óc, ngại suy nghĩ, thƣờng hay máy móc, quen lối tƣ duy cụ thể. Thực tế đòi hỏi phải
có phƣơng pháp dạy học phù hợp với điều kiện,hoàn cảnh, đối tƣợng học sinh dân
tộc nội trú.
Để góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả giáo dục nói chung và dạy học vật lý nói
riêng ở trƣờng dân tộc nội trú, chúng tôi lựa chọn đề tài:
Định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề khi dạy học một số kiến thức chương “ Các
định luật bảo toàn” lớp 10 ban cơ bản cho học sinh dân tộc nội trú.
II. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu, vận dụng biện pháp Định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề khi dạy học
một số kiến thức chương “ Các định luật bảo toàn” lớp 10 ban cơ bản, cho học
sinh dân tộc nội trú.
III. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:
Hoạt động dạy và học Vật lí ở trƣờng dân tộc nội trú.
IV. Giả thuyết khoa học
Nếu vận dụng tốt biện pháp tổ chức định hƣớng tìm tòi kiến thức cho học sinh
một cách khoa học phù hợp với năng lực và đặc điểm của học sinh thì sẽ góp phần
nâng cao chất lƣợng học tập bộ môn Vật lí của học sinh phổ thông nối chung và
học sinh dân tộc nội trú nói riêng.
V. Nhiệm vụ nhiên cứu:
+ Nghiên cứu cơ sở lý luận phục vụ cho đề tài.
+ Khảo sát tình hình dạy và học vật lý ở một số trƣờng phổ thông dân tộc nội trú.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
18
+ Xây dựng tiến trình dạy học một số kiến thức chương “ Các định luật bảo toàn”
lớp 10 ban cơ bản, trên cơ sở vận dụng biện pháp định hướng tìm tòi giải quyết
vấn đề cho học sinh trong dạy học môn Vật lí.
+ Thực nghiệm sƣ phạm để bƣớc đầu kiểm tra, đánh giá tính khả thi của đề tài
VI. Phƣơng pháp nghiên cứu
+ Nghiên cứu lý luận dạy học vật lí, phƣơng pháp dạy học vật lí ở trƣờng dân
tộc nội trú phục vụ cho đề tài.
+ Điều tra khảo sát thực trạng dạy và học vật lí lớp 10 ở trƣờng dân tộc nội trú.
Tìm hiểu biện pháp tổ chức định hƣớng tìm tòi giải quyết vấn đề cho học sinh
trong dạy học môn Vật lí
+ Tổ chúc thực nghiệm sƣ phạm, kiểm tra giả thuyết khoa học đề ra.
+ Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học để sử lí, thống kê, đánh giá kết quả
điều tra và thực nghiệm sƣ phạm.
VII. ý nghĩa khoa học của đề tài.
+ Góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học biện pháp tổ định hƣớng tìm tòi giải
quyết vấn đề cho học sinh khi dạy học môn Vật lí.
+ Kết quả của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh
trong dạy và học ở trƣờng dân tộc nội trú.
VIII. Cấu trúc luận văn.
+ Mở đầu.
+ Chƣơng I: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài.
+ Chƣơng II: Xây dựng tiến trình dạy học một số kiến thức vật lý dựa trên sự
định hƣớng tìm tòi kiến thức cho học sinh dân tộc nội trú.
+ Chƣơng III: Thực nghiệm sƣ phạm
+ Kết luậ