Luận văn Giải pháp giúp doanh nghiệp thuỷ sản Việt Nam đối phó với cácvụ kiện bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HCM ---------- X œœœœœ W ---------- NGUYEÃN THÒ BÍCH HUEÄ GIAÛI PHAÙP GIUÙP DOANH NGHIEÄP THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM ÑOÁI PHOÙ VÔÙI CAÙC VUÏ KIEÄN BAÙN PHAÙ GIAÙ TRONG HOAÏT ÑOÄNG THÖÔNG MAÏI QUOÁC TEÁ LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ TP. HỒ CHÍ MINH, 9/2007 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HCM ---------- X œœœœœ W ---------- NGUYEÃN THÒ BÍCH HUEÄ GIAÛI PHAÙP GIUÙP DOANH NGHIEÄP THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM ÑOÁI PHOÙ VÔÙI CAÙC VUÏ KIEÄN BAÙN PHAÙ GIAÙ TRONG HOAÏT ÑOÄNG THÖÔNG MAÏI QUOÁC TEÁ CHUYEÂN NGAØNH: QUAÛN TRÒ NGOAÏI THÖÔNG MAÕ SOÁ: 60.34.10 LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN: GS.TS VOÕ THANH THU TP. HỒ CHÍ MINH, 9/2007 1 MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................1 LỜI CẢM ƠN............................................................................................................7 LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................8 BẢNG CHỮ VIẾT TẮT...........................................................................................9 DANH MỤC ĐỒ THỊ VÀ CÁC BẢNG ...............................................................10 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BÁN PHÁ GIÁ, CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ TRONG HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ.......................................... 14 1.1 Cơ sở lý luận về bán phá giá ...................................................................... 15 1.1.1 Khái niệm và bản chất của bán phá giá ................................................ 15 1.1.1.1 Khái niệm về bán phá giá ........................................................................... 15 1.1.1.2 Bản chất của bán phá giá ........................................................................... 16 1.1.2 Tiêu chí xác định sản phẩm tương tự và xác định biên độ phá giá.......... 17 1.1.2.1 Xác định sản phẩm tương tự ...................................................................... 17 1.1.2.2 Xác định Biên độ bán phá giá .................................................................... 18 1.1.3 Cở sở pháp lý của việc xác định sản phẩm có bán phá giá ....................... 21 1.1.4 Phân loại bán phá giá ................................................................................... 22 1.1.5 Tác động của bán phá giá............................................................................. 23 1.2 Tổng quan về chống bán phá giá .................................................................... 25 1.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển của Luật chống bán phá giá ................ 25 1.2.2 Các khái niệm về chống bán phá giá........................................................... 25 1.1.3 Mục tiêu và bản chất của chống bán phá giá ............................................. 27 1.2.4 Tác động của các biện pháp chống bán phá giá......................................... 28 1.2.5 Quy trình điều tra bán phá giá .................................................................... 29 1.3 Tình hình các vụ kiện chống BPG trên thế giới. Bài học từ kinh nghiệm ứng phó với các vụ kiện chống bán phá giá của Trung Quốc và Nhật Bản ..... 32 2 1.3.2 Những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá của Trung Quốc và Nhật Bản .......................................................... 35 1.3.2.1 Kinh nghiệm của một số nước.................................................................... 35 1.3.2.2 Một số bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam..................................... 37 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ...................................................................................... 39 Chương 2: THỰC TRẠNG NGÀNH THỦY SẢN VIỆT NAM TRONG VẤN ĐẾ ĐỐI PHÓ VỚI CÁC VỤ KIỆN BÁN PHÁ GIÁ .......................................... 40 2.1 Tình hình xuất khẩu thủy sản Việt Nam ....................................................... 41 2.1.1 Tình hình chung về xuất khẩu thủy sản Việt Nam .................................... 41 2.1.2 Tình hình xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam vào Hoa Kỳ ........................ 43 2.1.3 Tình hình xuất khẩu cá Tra, cá Basa của Việt Nam.................................. 44 2.1.4 Tình hình nhập khẩu cá tra, cá basa của Hoa Kỳ .................................... 46 2.2 Tình hình các vụ kiện chống bán phá đối với các mặt hàng xuất khẩu của VN, thực trạng ứng phó với các vụ kiện chống bán phá giá .............................. 48 2.2.1 Tình hình các vụ kiện bán phá giá đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam từ năm 1994-2007 ................................................................................................... 48 2.2.2 Thực trạng ứng phó với vụ kiện chống bán phá giá của các doanh nghiệp thủy sản VN ............................................................................................................ 50 2.2.2.1 Giới thiệu toàn bộ về diễn biến và kết quả của vụ kiện............................. 50 2.2.2.2 Nguyên nhân dẫn đến vụ kiện và ảnh hưởng của nó ............................... 52 2.2.2.3 Những tồn tại chính của Việt Nam (nguyên nhân dẫn đến thất bại) ...... 53 2.2.3 Điều tra về thực trạng công tác phòng chống và đối phó với các vụ kiện CBPG của các doanh nghiệp thủy sản VN trong giai đoạn hiện nay................ 62 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ...................................................................................... 66 Chương 3: GIẢI PHÁP GIÚP DOANH NGHIỆP THỦY SẢN VN ĐỐI PHÓ VỚI CÁC VỤ KIỆN BÁN PHÁ GIÁ TRONG HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ............................................................................................................... 67 3 3.1 Mục tiêu, ý nghĩa, cơ sở đề xuất giải pháp .................................................... 68 3.1.1 Mục tiêu chung của các giải pháp ............................................................... 68 3.1.2 Ý nghĩa của việc đề xuất giải pháp.............................................................. 69 3.1.3 Cơ sở đề xuất giải pháp ................................................................................ 69 3.2 Những giải pháp nhằm giúp các doanh nghiệp thủy sản VN phòng tránh và đối phó với các vụ kiện bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế....... 72 3.2.1 Nhóm giải pháp đề xuất cho các cơ quan quản lý Nhà Nước ................... 72 3.2.2 Nhóm giải pháp cho phía Hiệp hội CB và XK Thủy sản VN-VASEP ..... 82 3.2.3 Nhóm giải pháp cho các doanh nghiệp: ...................................................... 83 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .......................................................................................94 KẾT LUẬN............................................................................................................. 94 DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................96 PHỤ LỤC.................................................................................................................97 4 LÔØI CAÛM ÔN Lời đầu tiên tôi xin dành lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến GS.TS Võ Thanh Thu, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành cuốn luận văn này. Mặc dù đã cố gắng nổ lực hết sức mình nhưng trong quá trình nghiên cứu tôi không tránh khỏi những khó khăn, thiếu sót. Chính nhờ sự định hướng, hướng dẫn tận tình của GS.TS Võ Thanh Thu mà tôi mới có được định hướng đúng đắn để hoàn thành cuốn luận văn này. Kế đến tôi xin cảm ơn đến các thầy cô giảng dạy tại lớp QTNT – K.14, chính nhờ kiến thức giảng dạy của các thầy cô mà tôi mới có được những kiến thức nền, có được khả năng nắm bắt và đánh giá thông tin, tình hình diễn biến hoạt động của các doanh nghiệp trong hoạt động thương mại quốc tế, từ đó có khả năng tiếp thu và mở rộng kiến thức về đề tài mình đang nghiên cứu. Cuối cùng tôi xin dành lời cảm ơn đến gia đình, người thân đã tạo điều kiện cần thiết để tôi có thời gian theo đuổi và thực hiện được công trình nghiên cứu của mình. 5 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan toàn bộ luận văn “Giải pháp giúp doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, không sao chép bất kỳ luận văn, công trình nghiên cứu của tác giả nào. 6 BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT NGHĨA VN Việt Nam HK Hoa Kỳ EU Liên minh Châu Âu WTO Tổ chức Thương mại Thế giới ADA Hiệp định thực thi Điều VI của Hiệp định chung về thuế quan và thương mại GATT 1994 hay còn gọi là Hiệp định chống bán phá giá của WTO GATT Hiệp định chung về thuế quan thương mại BĐPG Biên độ phá giá GTTT Giái trị thông thường GXK Giá xuất khẩu XK Xuất khẩu NK Nhập khẩu BPG Bán phá giá CBPG Chống bán phá giá DOC Bộ thương mại Hoa Kỳ ITC Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ ME Nền kinh tế thị trường NME Nền kinh tế phi thị trường VASEP Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam CFA Hiệp hội các nhà nuôi cá nheo Mỹ 7 DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ VÀ CÁC BẢNG NỘI DUNG TRANG DANH MỤC ĐỒ THỊ Đồ thị 1.1 Tác động của bán phá giá Đồ thị 2.1 Cơ cấu thị trường XK thủy sản của VN năm 2006 Đồ thị 2.2 Cơ cấu mặt hàng XK thủy sản của VN năm 2006 Đồ thị 2.3 Lượng cá tra, cá basa xuất khẩu của Việt Nam năm 2005-2006-4T/2007 Đồ thị 2.4 Diễn biến giá XK cá tra, cá basa phile của VN trong năm 2005-2006-4T/2007 Đồ thị 2.5 Tỷ trọng lượng catfish nhập khẩu từ VN vào HK DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 Các vụ kiện về BPG trên thế giới từ năm 1995-2006 Bảng 1.2 Các nước khởi kiện BPG trên TG từ năm 1995-2006 Bảng 1.3 Các nước bị kiện BPG trên TG từ năm 1995-2006 Bảng 2.1 Danh mục các mặt hàng XK chủ lực của VN năm 2005-2006 Bảng 2.2 Một số thị trường XK thủy sản của VN năm 2005- 2006 (tính theo sản lượng và giá trị kim ngạch) Bảng 2.3 Tình hình XK cá tra, cá basa của VN 2005-2006 Bảng 2.4 Tình hình NK catfish của Hoa Kỳ theo nước Bảng 2.5 Tình hình các vụ kiện bán phá giá liên quan đến hàng hóa của VN từ năm 1994-2007 Bảng 2.6 Quyết định về mức thuế suất (thuế chống BPG) của DOC lên cá tra, các basa phile NK từ VN 8 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Ý nghĩa và tính cấp thiết của đề tài Toàn cầu hoá là xu thế tất yếu khách quan của thời đại, do sự phát triển của lực lượng sản xuất, của kinh tế thị trường, một quốc gia muốn tồn tại và phát triển thì phải mở cửa hội nhập nền kinh tế quốc tế. Thực tế cho thấy, từ khi Việt Nam thực hiện chính sách kinh tế mở cửa đến nay, Việt Nam đã đạt được thành tựu khá ngoạn mục trong việc đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa, trong đó có một số mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam được xếp vào vị trí một trong những nước đứng đầu của thế giới về xuất khẩu các mặt hàng như như gạo, cà phê, tiêu, điều, thủy sản, dệt may,… Tuy nhiên, cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế và mức gia tăng xuất khẩu hàng hóa ra thị trường thế giới như trong thời gian vừa qua thì Việt Nam cũng ngày càng gặp phải các rào cản thương mại của các nước nhằm ngăn chặn sự thâm nhập nhanh chóng của hàng hóa Việt Nam nói riêng và của các nước khác nói chung. Hiện nay, các nước đang có xu hướng gia nhập vào nền kinh tế toàn cầu, dỡ bỏ các hàng rào thuế quan nhằm đạt được sự lưu thông hàng hóa một cách tự do. Chính Phủ VN cũng vậy, trong những năm gần đây VN đã đạt được nhiều thỏa thuận song phương, đa phương về tự do mậu dịch, và đặc biệt là sự kiện gia nhập WTO. Trong lộ trình gia nhập này Việt Nam sẽ phải cắt bỏ dần thuế quan của hàng hóa nhập khẩu, và các nước khác trong các tổ chức này cũng thế. Chính vì vậy mà các nước đã tích cực tìm các biện pháp phi thuế quan để ngăn chặn hàng hóa các nước khác đang gia nhập vào nước mình một cách nhanh chóng, trong đó biện pháp chống bán phá giá là một giải pháp cho các nước này vì sự dễ thực hiện và hiệu quả của nó. Thực tế tại Việt Nam: trước năm 2000 chỉ có 3 vụ kiện đánh vào hàng hóa Việt Nam nhưng kể từ năm 2000 trở đi, các vụ kiện bán phá giá tăng lên đáng kể, 9 đặc biệt là năm 2004, có đến 7 vụ kiện bán phá giá hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu ra nước ngoài. Qua thực tế cho thấy, hầu hết các vụ kiện bán phá giá mà Việt Nam bị kiện luôn bị đánh thuế và gây thiệt hại cho ngành sản xuất. Vụ kiện bán phá giá cá da trơn là một điển hình, và tiếp đó là vụ kiện bán phá giá giày mũ da. Trong tương lai những ngành công nghiệp chủ chốt của ta như dệt may, gỗ,…sẽ còn phải đối phó với các vụ kiện bán phá giá. tối đa Vì vậy, nhằm hạn chế những thiệt hại có thể xảy ra đối với các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam khi bị các nước áp dụng biện pháp chống bán phá giá, tác giả chọn đề tài nghiên cứu “Giải pháp giúp doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đối phó với các vụ kiện bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế” làm luận văn tốt nghiệp của mình, mục đích là, thống kê lại những kiến thức cơ bản về vấn đề chống bán phá giá, về trình tự thủ tục điều tra chống bán phá giá và kinh nghiệm đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá của một vài nước. Đồng thời dựa vào tình hình thực tế của Việt Nam để đưa ra những giải pháp nhằm giúp các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam nói riêng có thể tránh được các vụ kiện bán phá giá có thể xảy ra trong tương lai hoặc có kỹ năng đối phó với các vụ kiện bán phá giá của nước ngoài khi vụ kiện đã xảy ra. 2. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu Hiệp định về chống bán phá giá của WTO, phân tích trình tự thủ tục điều tra chống bán phá giá của Hoa Kỳ, phân tích kinh nghiệm đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá của Trung Quốc và Nhật Bản, phân tích vụ kiện chống BPG phile cá tra, cá basa của VN do Hoa Kỳ khởi kiện, điều tra thực tế công tác phòng chống và khả năng đối phó với các vụ kiện chống BPG của một số doanh nghiệp thủy sản VN trong hoạt động hiện nay của DN, qua đó đưa ra một số giải pháp giúp doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đối phó với cá vụ kiện chống bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu 10 - Hiệp định thực thi Điều VI của Hiệp định chung về thuế quan và thương mại GATT 1994 hay còn gọi là Hiệp định chống bán phá giá của WTO. - Luật chống bán phá giá của Hoa Kỳ và một số nước khác. - Tài liệu của vụ kiện bán phá giá phi lê cá Tra, cá Basa xuất khẩu của Việt do Hoa Kỳ khởi kiện. - Hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi thời gian: các số liệu thu thập được từ năm 1994-2007 các vấn đề liên quan đến biện pháp chống - Phạm vi lĩnh vực: nghiên cứu bán phá giá trong thương mại quốc tế; vụ kiện bán phá giá phi lê cá Tra, cá Basa của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ, phân tích ngành thủy sản của Việt Nam; tác động của việc áp thuế chống bán phá giá của Hoa Kỳ đối với thủy sản của VN. 4. Những điểm mới của đề tài Trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu về đề tài “Bán phá giá”, tác giả đã đọc nhiều tác phẩm của nhiều tác giả bao gồm các tài liệu về văn bản pháp luật như Hiệp định chống bán phá giá của WTO (ADA), Pháp lệnh về bán phá giá của Việt Nam, Luật chống bán phá giá của Hoa Kỳ,…; các tài liệu là các công trình nghiên cứu của các tác giả khác như: sách, công trình nghiên cứu,…và các tài liệu thông tin như báo điện tử, các bài viết, bài bình luận,…về vấn đề bán phá giá và các vấn đề liên quan. Trong các tác phẩm mà tác giả đã sử dụng làm thông tin tham khảo, có một số tác phẩm rất tiêu biểu và có giá trị thực tiễn và tác giả đã thừa kế được những điểm chủ chốt của các tác phẩm, công trình nghiên cứu này, cụ thể đó là: Sách Quan hệ kinh tế quốc tế, tác giả GS.TS. Võ Thanh Thu, năm 2005. ƒ Đề tài nghiên cứu của Bộ Thương mại về việc áp dụng thuế chống BPG của tác giả Th.S Nguyễn Thanh Hưng, Vụ Chính sách thương mại đa biên – Bộ Thương Mại. ƒ Sách Chủ động ứng phó với các vụ kiện Chống bán phá giá trong thương mại quốc tế của tác giả TS. Đinh Thị Mỹ Loan (Cục trưởng Cục quản lý ƒ 11 Sách Xuất khẩu sang Hoa Kỳ Những Điều Cần Biết, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ, năm 2007. ƒ Tài liệu hội thảo: Chống bán phá giá và nền kinh tế phi thị trường áp dụng cho Việt Nam, Chương trình phát triển Liên Hiệp Quốc tại Việt Năm (2006). ƒ Toàn văn Hiệp định về thực thi Điều VI của Hiệp định chung về Thuế Quan và Thương Mại – GATT 1994. ƒ Sách: Luật chống bán phá giá của Hoa Kỳ - Ngành thủy sản VN cần biết gì? của nhóm tác giả Walter J. Spak, Đặng Khải Minh, Edmund Sim, Diệp Hoài Nam, Lê Công Định, Trương Nhật Quang, 11-2003. ƒ ..... ƒ Tuy nhiên, luận văn của tác giả lần này có một số điểm mới hơn so với các tác phẩm, công trình nghiên cứu trước là: - Luận văn trình bày một cách đầy đủ và chi tiết hơn về những thông tin, khái niệm liên quan đến vấn đề bán phá giá và chống bán phá giá của WTO. - Luận văn nghiên cứu đã cập nhật được tình hình mới nhất tính đến thời điểm nghiên cứu (năm 2006 - 2007) về số vụ Việt Nam bị kiện trong hoạt động thương mại quốc tế, tình hình kiện bán phá giá trên thế giới, tình hình xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. - Luận văn trình bày một cách chi tiết quy trình kiện bán phá giá của Hoa Kỳ, là một thị trường lớn của các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam, từ đó giúp cho độc giả có một cái nhìn toàn diện và cụ thể về một vụ kiện bán phá giá của Hoa Kỳ, đồng thời giúp cho các doanh nghiệp nếu nằm trong đối tượng có khả năng bị kiện có thể sẽ không bị lúng túng, bỡ ngỡ về những gì sắp diễn ra cho doanh nghiệp, còn độc giả là những người bình thường cũng có thể nắm và theo dõi tình hình nếu có thông tin trên báo chí,… 12 - Cuối cùng, điểm mới nữa của luận văn là tác gải có điều tra về tình hình thực hiện công tác phòng chống và đối phó với các vụ kiện trong hoạt động hiện nay của một số doanh nghiệp thủy sản (điều tra tại 15 doanh nghiệp), từ đó đưa ra các giải pháp có giá trị thực tiễn trong bối cảnh hiện nay, giúp các doanh nghiệp có thể có một phần định hướng kế hoạch trong công tác phòng chống các vụ kiện bán phá giá của nước ngoài khi có hoạt động xuất khẩu. 5. Phương pháp nghiên cứu + Phương pháp nghiên cứu tại bàn (tìm hiểu) + Phương pháp phân tích, thống kê. + Phương pháp điển hình + Phương pháp chuyên gia 6. Kết cấu luận văn: Luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về bán phá giá, chống bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế. Trong chương này tác giả trình bày khái quát những khái niệm về bán phá giá và các khái niệm liên quan; Tổng quan về biện pháp chống bán phá giá, tác động và ý nghĩa của nó. Đồng thời cũng nêu lên các vụ kiện bán phá giá và chống bán phá giá trên thế giới, một số bài học kinh nghiệm đối phó của Trung Quốc và Nhật Bản. Chương 2: Thực trạng ngành thủy sản Việt Nam trong vấn đề đối phó với các vụ kiện bán phá giá. Trong chương này tác giả trình bày về tình hình xuất khẩu thủy sản của VN như về vị trí của ngành thủy sản, kim ngạch xuất khẩu,…; Tình hình các vụ kiện bán phá giá liên quan đến hàng hóa của VN từ năm 1994-2007; Trong chương này, tác giả đã trình bày vấn đề trọng tâm của luận văn là Thực trạng ứng phó các vụ kiện bán phá giá của các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam thông qua phân tích vụ kiện bán phá giá cá Tra, cá Basa của Việt Nam vào Hoa Kỳ, những tồn tại dẫn đến thất bại của vụ kiện, từ đó làm cơ sở để đề ra giải pháp trong chương 3. Chương 3: Giải pháp giúp doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đối phó với các vụ kiện bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế. Trong chương này sẽ đưa 13 Nhóm giải pháp cho phía cơ quan quản lý Nhà Nước ƒ Nhóm giải pháp cho phía Hiệp Hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam VASEP. ƒ Và cuối cùng là nhóm giải pháp cho phía các doanh nghiệp. ƒ Mặc dù đã có rất nhiều nỗ lực trong công tác đầu tư nghiên cứu, nhưng với những hạn chế về khả năng tiếp cận các tài liệu thực tế của doanh nghiệp, hạn chế về thời gian nghiên cứu,… nên kết quả