Luận văn Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp may TP Hồ Chí Minh

BỘ BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH --------- ĐOÀN THỊ HẢI NGÂN GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CHO CÁC DOANH NGHIỆP MAY TPHCM. Chuyên ngành : THƯƠNG MẠI Mã số : 60.34.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn: TS. LÊ TẤN BỬU TP HỒ CHÍ MINH – Năm 2009.GIÁDỤC VÀ ĐÀO TẠO 1 TPDANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASEAN Association of South East Asian Nations (hiệp hội các nước Đông Nam Á) CMPT Cut, making, packing, thread (gia công cắt, may, thùng, chỉ) CN Công nghiệp CP SX TM Cổ phần sản xuất thương mại EU European Union (Liên minh Châu Âu) FOB Free on board (phương thức sản xuất xuất khẩu) ISO Hệ thống quản lý chất lượng ISO KD Kinh doanh KNNK Kim ngạch nhập khẩu KNXK Kim ngạch xuất khẩu NPL Nguyên phụ liệu SXKD Sản xuất kinh doanh SWOT Strenths, Weaknesses, Opportunities, Threats (điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, nguy cơ) TP Thành Phố TPHCM Thành Phố Hồ Chí Minh WEF Diễn đàn kinh tế thế giới WTO World Trade Organization (tổ chức thương mại thế giới) WRAP Hệ thống quản lý chất lượng WRAP 2 DANH MỤC HÌNH VẼ – BẢNG BIỂU STT Tên hình vẽ – Bảng biểu Bảng 2.1 Tỷ trọng và tốc độ tăng trưởng ngành may TPHCM giai đoạn 2003-2008 Bảng 2.2 Giá trị sản xuất của ngành may TPHCM theo giá thực tế năm 1994 theo từng khu vực Bảng 2.3 Sản phẩm chủ yếu phân theo khu vực kinh tế Bảng 2.4 Kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may TPHCM so với cả nước Bảng 2.5 Tỷ trọng các thị trường xuất khẩu của TPHCM năm 2006-2009 Bảng 2.6 Quy mô lao động trong 50 doanh nghiệp dệt may TPHCM được điều tra Bảng 2.7 Lao động sản xuất ngành may phân theo ngành kinh tế ở TPHCM Bảng 2.8 Vốn kinh doanh của các doanh nghiệp dệt may TPHCM Bảng 2.9 Kim ngạch nhập khẩu NPL hàng dệt may của các doanh nghiệp TPHCM Bảng 2.10 Công tác thiết kế sản phẩm của doanh nghiệp may TPHCM Bảng 2.11 Kênh phân phối hàng may mặc TPHCM Bảng 2.12 Hoạt động quảng bá hình ảnh, sản phẩm may của các doanh nghiệp TPHCM Bảng 2.13 Nhãn hiệu hàng may mặc Bảng 3.1 Mục tiêu phát triển ngành dệt may Việt Nam đến năm 2020 Ồ CH 3 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU .......................................................................................................... 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH .......................................................................................................... 9 1.1 Cơ sở lý luận về cạnh tranh.................................................................................. 9 1.1.1 Cạnh tranh ........................................................................................................ 9 1.1.2 Thị trường cạnh tranh ..................................................................................... 10 1.1.3 Năng lực cạnh tranh và nâng cao năng lực cạnh tranh ................................... 10 1.1.4 Các yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ................... 12 1.1.5 Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh...................................................... 15 1.1.6 Sự cần thiết nâng cao năng lực cạnh tranh ngành may................................... 14 1.1.6.1 Ngành may đem lại giá trị xuất khẩu cao.................................................... 14 1.1.6.2 Ngành may giải quyết công ăn việc làm cho nhiều lao động, góp phần ổn định xã hội ............................................................................................................... 15 1.2 Một số kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh hàng may mặc .................. 15 1.2.1 Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp may nước ngoài ...................................................................................................................... 15 1.2.2 1.2.1.1 Kinh nghiệm của Indonexia.............................................................. 15 1.2.1.2 Kinh nghiệm của Trung Quốc ..................................................................... 16 1.2.1.3 Kinh nghiệm của Hồng Kông ...................................................................... 19 1.2.3 Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp may trong nước …………….............................................................................................................. 21 1.2.4 1.2.2.1 Kinh nghiệm của công ty dệt may LEGARMEX ............................. 21 1.2.2.2 Kinh nghiệm của công ty May Việt Tiến .................................................... 21 1.3 Bài học kinh nghiệm rút ra cho doanh nghiệp may TPHCM ............................ 23 4 KẾT LUẬN CHƯƠNG I ......................................................................................... 24 CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP MAY TPHCM .......................................... 25 2.1. Tình hình hoạt động của ngành may TPHCM trong thời gian vừa qua ............ 25 2.1.1 Tổng quan ngành may TPHCM...................................................................... 25 2.1.2 Giá trị sản xuất ngành may TPHCM ............................................................. 27 2.1.3 Sản phẩm chủ yếu của ngành may TPHCM.................................................. 28 2.1.4 Kim ngạch xuất khẩu của doanh nghiệp TPHCM .......................................... 29 2.1.5 Thị trường xuất khẩu....................................................................................... 30 2.1.6 Hình thức xuất khẩu........................................................................................ 32 2.2 Thực trạng năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp may TPHCM ............... 34 2.2.1 Thực trạng các yếu tố nguồn lực cấu thành năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ...................................................................................................................... 34 2.2.1.1 Yếu tố nguồn nhân lực................................................................................. 34 2.2.1.2 Yếu tố vốn ................................................................................................... 37 2.2.1.3 Yếu tố trình độ công nghệ và máy móc thiết bị .......................................... 39 2.2.1.4 Yếu tố nguồn nguyên phụ liệu đầu vào....................................................... 40 2.2.1.5 Công tác thiết kế sản phẩm may ................................................................. 42 2.2.2 Hiệu quả sản xuất hàng may .......................................................................... 44 2.2.2.1 Hiệu quả sử dụng năng lượng trong sản xuất .............................................. 44 2.2.2.2 Giá thành sản phẩm ..................................................................................... 44 2.2.3 Thực trạng chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp ..................................... 46 2.2.3.1 Chiến lược sản phẩm ................................................................................... 46 2.2.3.2 Chiến lược phân phối................................................................................... 47 2.2.3.3 Chiến lược xúc tiến thương mại và hoạt động marketing............................ 48 2.2.4 Thực trạng về thương hiệu hàng may mặc ..................................................... 49 5 2.2.5 Các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp may TPHCM................................................................................................ 51 2.2.5.1 Yếu tố biến động từ thị trường dệt may thế giới.......................................... 51 2.2.5.2 Yếu tố biến động từ thị trường dệt may trong nước..................................... 52 2.2.6 Yếu tố tiến bộ khoa học kỹ thuật.................................................................... 53 2.2.7 Yếu tố đối thủ cạnh tranh ............................................................................... 54 2.2.7.1 Đối thủ cạnh tranh nước ngoài..................................................................... 54 2.2.7.2 Đối thủ cạnh tranh trong nước ..................................................................... 56 2.3 Đánh giá năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp may TPHCM.................. 57 KẾT LUẬN CHƯƠNG II ........................................................................................ 60 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CHO CÁC DOANH NGHIỆP MAY TPHCM........................................................................... 62 3.1 Định hướng phát triển ngành dệt may Việt Nam đến năm 2020....................... 62 3.1.1 Quan điểm phát triển ngành dệt may Việt Nam đến năm 2020..................... 62 3.1.2 Mục tiêu phát triển ngành dệt may Việt Nam đến năm 2020 ....................... 62 3.2 Cơ sở đề xuất định hướng ngành may TPHCM đến năm 2020 ......................... 64 3.2.1 Quan điểm đề xuất định hướng ngành may TPHCM ..................................... 64 3.2.2 Đề xuất định hướng ngành may TPHCM ....................................................... 64 3.3 Cơ sở xây dựng giải pháp .................................................................................. 65 3.4 Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp may TPHCM . 66 3.4.1 Giải pháp về các yếu tố nguồn lực ................................................................. 66 3.4.1.1 Giải pháp phát triển nguồn nhân lực .......................................................... 66 3.4.1.2 Giải pháp về vốn ......................................................................................... 68 3.4.1.3 Giải pháp về đổi mới máy móc thiết bị ....................................................... 69 3.4.1.4 Giải pháp về nguyên phụ liệu đầu vào........................................................ 69 3.4.1.5 Giải pháp cải tiến công tác thiết kế sản phẩm............................................. 71 6 3.4.2 Giải pháp sử dụng năng lượng trong sản xuất và tiết kiệm chi phí ................ 72 3.4.3 Giải pháp về chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp.................................. 73 3.4.3.1 Giải pháp về chiến lược sản phẩm............................................................... 73 3.4.3.1.1 Đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu............................................................ 73 3.4.3.1.2 Nâng cao chất lượng sản phẩm................................................................ 74 3.4.3.2 Giải pháp về nghiên cứu và phát triển thị trường ........................................ 75 3.4.3.3 Giải pháp về chiến lược phân phối .............................................................. 76 3.4.3.4 Giải pháp về xúc tiến thương mại và hoạt động marketing......................... 77 3.4.4 Giải pháp về thương hiệu hàng may mặc ....................................................... 79 3.4.5 Giải pháp về khoa học công nghệ ................................................................. 80 3.4.6 Phát huy vai trò của Hội dệt may thêu đan TPHCM...................................... 81 3.4.7 Một số kiến nghị đối vai trò hỗ trợ của nhà nước và chính quyền TPHCM ... 82 KẾT LUẬN CHƯƠNG III....................................................................................... 82 KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................................. 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Í MI NH –Nă 7 LỜI NÓI ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI TPHCM là một cực phát triển của nền kinh tế cả nước nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam và có rất nhiều lợi thế sẵn có như nguồn lao động dồi dào, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, xã hội, dân trí… hơn các địa phương khác. Tại TPHCM, ngành dệt may vẫn đứng đầu, thu về hơn 4 tỷ USD xuất khẩu năm 2008 chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn thành phố. Tương lai phát triển ngành công nghiệp dệt may TPHCM không chỉ là ngành công nghiệp chủ lực của thành phố mà sẽ trở thành trung tâm giao thương, kinh doanh dệt may và thời trang của cả nước, trong khu vực và trên thế giới. Tuy nhiên, bước sang năm 2009, dệt may TPHCM sẽ phải đối mặt với các áp lực cạnh tranh quốc tế gay gắt như các thị trường lớn tăng cường áp dụng các tiêu chuẩn cho nhập khẩu hàng dệt may, sự xuất hiện ngày càng nhiều các đối thủ cạnh tranh lớn có lợi thế hơn mình, áp lực giảm giá hàng dệt may trên thị trường Mỹ, Trung Quốc được bãi bỏ hạn ngạch xuất khẩu vào EU… Để giúp các doanh nghiệp dệt may TPHCM, nhất là các doanh nghiệp may mặc có thể vững vàng xuất khẩu vào các thị trường quốc tế thì một trong những điều kiện quan trọng là phải nâng cao được năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp đó. Xuất phát từ lý do đó, tác giả đã mạnh dạn chọn đề tài: “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp may TPHCM” 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về cạnh tranh - Phân tích và đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp may TPHCM - Đề xuất giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp may TPHCM 8 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đề tài nghiên cứu hoạt động xuất khẩu hàng may mặc của các doanh nghiệp TPHCM trong giai đoạn 2003-2008. Đề tài không đi sâu vào chuyên môn mà phân tích một cách tổng quát để đưa ra những giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp may TPHCM. 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh, phân tích, suy luận từ cơ sở lý luận cạnh tranh kết hợp với các thông tin và số liệu thu thập được về thực trạng năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp may TPHCM, phương pháp khảo sát, điều tra dựa trên kết quả phỏng vấn 50 doanh nghiệp. 5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN Luận văn đã đưa ra những kiến nghị, giải pháp thực hiện cụ thể, giúp các doanh nghiệp TPHCM có thể nâng cao năng lực cạnh tranh để hội nhập kinh tế quốc tế. Từ đó, tăng khả năng xuất khẩu hàng may mặc vào các thị trường quốc tế. 6. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN Chương 1: Cơ sở lý luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh Chương 2: Phân tích và đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp may TPHCM Chương 3: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp may TPHCM 9 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH 1.1 Cơ sở lý luận về cạnh tranh 1.1.1 Cạnh tranh Cạnh tranh là một trong những đặc trưng cơ bản của nền kinh tế thị trường. Hoạt động của nó không bị giới hạn bởi không gian và thời gian. Cạnh tranh là động lực phát triển của nền kinh tế. Cạnh tranh là sự đối đầu giữa các doanh nghiệp, các ngành, các quốc gia cùng sản xuất một loại hàng hóa, dịch vụ trên cùng một thị trường để giành được nhiều khách hàng, nhằm tạo ra những điều kiện có lợi nhất trong việc sản xuất, tiêu thụ hàng hóa dịch vụ với lợi nhuận cao nhất. Do vậy cạnh tranh từ rất lâu đã được coi là động lực của sự tăng trưởng và phát triển. Như P.A. Samueson từng nói: “cạnh tranh đó là sự kình địch giữa các doanh nghiệp để giành khách hàng hoặc thị trường” Cạnh tranh có tác dụng thúc đẩy quá trình sản xuất phát triển. Thông qua cạnh tranh, sẽ kích thích các doanh nghiệp nghiên cứu và ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ mới vào sản xuất để tạo ra được những sản phẩm tốt hơn, giá cả rẻ hơn, dịch vụ tốt hơn. Để không bị đào thải, buộc các doanh nghiệp phải luôn đổi mới, nâng cao sự sáng tạo trong hoạt động kinh doanh của mình. Bên cạnh những mặt tích cực, cạnh tranh cũng có những mặt tiêu cực. Đó là sự cạnh tranh không bình đẳng, tình trạng cá lớn nuốt cá bé, thiệt hại quyền lợi của người tiêu dùng. Cạnh tranh không lành mạnh sẽ dẫn đến khủng hoảng thừa, thất nghiệp. Vì vậy, chấp nhận cạnh tranh như là sự tất yếu của nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệp phải tìm mọi cách khai thác lợi thế riêng của mình để từ đó phát triển năng lực cạnh tranh để tồn tại và phát triển. 10 1.1.2 Thị trường cạnh tranh Thị trường xuất hiện đồng thời với sự ra đời và phát triển của nền sản xuất hàng hóa và hình thành trong lĩnh vực lưu thông. Khái niệm thị trường phản ánh các mối quan hệ kinh tế trong quá trình sản xuất và trao đổi hàng hóa như quan hệ giữa người bán với người mua, giữa người bán với nhau và giữa những người mua với nhau. Paul A.Samuelson định nghĩa thị trường là một quá trình trong đó người mua và người bán cùng một thứ hàng hóa tác động qua lại lẫn nhau để xác định giá cả và số lượng. Trong khi đó, R.S.Pindyck lại coi thị trường là một tập hợp những người mua, người bán tương tác lẫn nhau dẫn tới khả năng trao đổi. Nhưng dù trình bày khái niệm thị trường thế nào thì thị trường cũng chính là mối quan hệ giữa tổng số cung và tổng số cầu với cơ cấu cung cầu về một loại hàng hóa dịch vụ nào đó. Thường đã nói đến thị trường là nói đến cạnh tranh, nhưng theo R.S.Pindyck không phải là không có thị trường không cạnh tranh, mặc dù số lượng các nhà sản xuất tham gia rất đông nhưng các nhà sản xuất đơn lẻ có thể tác động đến giá cả thị trường. Trong nền kinh tế thị trường thì cạnh tranh chính là thuộc tính bản chất của kinh tế thị trường. Có thể nói cạnh tranh là yêu cầu có tính quy luật của nền kinh tế thị trường. Ơû đâu có thị trường, ở đó cần có cạnh tranh, chỉ có cạnh tranh mới làm cho thị trường trở nên năng động, nhạy bén và hiệu quả hơn. 1.1.3 Năng lực cạnh tranh và nâng cao năng lực cạnh tranh Năng lực cạnh tranh được hiểu là khả năng nội tại hiện có của doanh nghiệp, công ty hoặc một ngành sản xuất nào đó được biểu hiện trên hai mặt: lợi thế và yếu thế về các nguồn lực và tồn tại dưới hai dạng hiện thực và tiềm ẩn với các đối thủ cạnh tranh trên doanh trường. Nói một cách cụ thể, năng lực cạnh tranh là khả năng tạo ra những sản phẩm có chất lượng cao, giá thành thấp dựa vào những lợi thế trong việc sử dụng và huy động các nguồn lực của doanh nghiệp, công ty 11 hoặc của ngành để có thể vượt qua các đối thủ cạnh tranh đang cạnh tranh với mình. Trong quá trình cạnh tranh, các đối thủ luôn luôn phải giành giật để đạt được vị trí hàng đầu. Vì vậy, để thắng lợi trên đấu trường cạnh tranh, đòi hỏi các doanh nghiệp phải hết