Luận văn Hoàn hiện hoạt động quản lý thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội Thành Phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ---------------- LUẬN VĂN THẠC SỸ NGUYỄN QUỐC THANH HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã ngành: 60340102 HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN PHÚ TỤ TP. Hồ Chí Minh, tháng 03/2018 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Phú Tụ (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị và chữ ký) Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ thành phố Hồ Chí Minh ngày 15 tháng 04 năm 2018. Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 TS. Trương Quang Dũng Chủ tịch 2 TS. Mai Thanh Loan Phản biện 1 3 TS. Hà Văn Dũng Phản biện 2 4 PGS. TS. Dương Cao Thái Nguyên Ủy viên 5 TS. Nguyễn Quang Hải Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn TS. Trương Quang Dũng i TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP.HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG QLKH – ĐTSĐH Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2018 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Nguyễn Quốc Thanh Giới tính: Nam Ngày, tháng, năm sinh: 20/08/1972 Nơi sinh: Đồng Tháp Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh MSHV: 1641820072 I- Tên đề tài: Hoàn hiện hoạt động quản lý thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội Thành Phố Hồ Chí Minh. II- Nhiệm vụ và nội dung: Nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý thu BHXH tại Bảo hiểm xã hội Thành Phố Hồ Chí Minh tập trung giai đoạn năm 2012-2016. Tìm ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân tồn tại trong hoạt động quản lý thu bảo hiểm xã hội của Bảo hiểm xã hội Thành Phố Hồ Chí Minh. Đề xuất nhưng giải pháp phù hợp tình hình thực tế tại Bảo hiểm xã hội Thành Phố Hồ Chí Minh nhằm hoàn thiện hoạt động quản lý thu bảo hiểm xã hội. Nội dung chính của luận văn: - Nghiên cứu những vấn đề chung về bảo hiểm xã hội, giới thiệu vấn đề nghiên cứu, khảo lược các nghiên cứu trước đây có liên quan và lý do chọn đề tài nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu và ý nghĩa của nghiên cứu của đề tài. - Nhận xét, đánh giá thực trạng quản lý thu tại thành phố và những số liệu thu thập được để làm cơ sở nghiên cứu, phân tích để tìm ra những nguyên nhân hạn chế, tồn tại. - Từ hạn chế, tồn tại để làm cơ sở cho việc đề xuất giải pháp hoàn thiện hoạt động quản lý thu bảo hiểm xã hội trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. III- Ngày giao nhiệm vụ: IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: V- Cán bộ hướng dẫn: PGS. TS. Nguyễn Phú Tụ CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) (Họ tên và chữ ký) ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Nguyễn Quốc Thanh iii LỜI CÁM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến PGS. TS. Nguyễn Phú Tụ đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt thời gian thực hiện để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô Trường Đại học Công nghệ thành phố Hồ Chí Minh (Hutech) đã truyền đạt những kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong suốt thời gian tôi học tại trường để tôi có nền tảng nghiên cứu đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn anh, chị, em đồng nghiệp công tác tại Bảo hiểm xã hội thành phố Hồ Chí Minh giúp đỡ, động viên, luôn cung cấp số liệu cho tôi trong suốt thời gian học tập và làm luận văn. Trong suốt thời gian làm luận văn, tuy tôi đã cố gắng để hoàn thiện luận văn, luôn tiếp thu ý kiến đóng góp của thầy hướng dẫn và bạn bè cũng như các anh chị trong Bảo hiểm xã hội thành phố Hồ Chí Minh, tuy nhiên việc nghiên cứu, đánh giá sẽ không tránh khỏi những sai sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp và phản hồi quý báu của quý thầy, cô và bạn đọc. Trân trọng cảm ơn. Tác giả Nguyễn Quốc Thanh iv TÓM TẮT LUẬN VĂN Bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế là hai chính sách lớn của Đảng và Nhà nước. Trong những năm qua, công tác bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần ổn định đời sống của nhân dân, thực hiện công bằng xã hội và ổn định chính trị - xã hội. Hệ thống chính sách, pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế từng bước được hoàn thiện phù hợp với phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Bảo hiểm xã hội chính là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội. Mục đích của đề tài nghiên cứu này là tìm ra giải pháp để hoàn thiện hoạt động quản lý thu bảo hiểm xã hội tại thành phố Hồ Chí Minh. Qua nhận xét, đánh giá thực trạng quản lý thu tại thành phố và những số liệu thu thập được để làm cơ sở nghiên cứu, phân tích để tìm ra những nguyên nhân hạn chế, tồn tại làm cơ sở cho việc đề xuất giải pháp hoàn thiện hoạt động quản lý thu bảo hiểm xã hội trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả nghiên cứu cho thấy các nội dung ảnh hưởng đến công tác quản lý thu đó là: quản lý đối tượng tham gia; quản lý tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội; quản lý nợ đọng và công tác thanh tra, kiểm tra; công tác tuyên tuyền chính sách bảo hiểm xã hội đến người tham gia. v THESIS ABSTRACT Social insurance and health insurance are two major policies of Party and State. Over the past years, social insurance and health insurance have gained important achievements, contributed to stabilize people's lives, social justice and socio-political stability. The system of policies and laws on social insurance and health insurance has been gradually improved in line with the socio-economic development of the country. Social insurance is a guarantee to replace or compensate part of an employee's income when he or she is reduced or lost income due to sickness, maternity, labor accident, occupational disease, end of working age or death, on the basis of payment to the social insurance fund. The purpose of this thesis is to find solutions for improving the management of social insurance collection in Ho Chi Minh City. Based on the comments and assessment of the collection management in the City and based on data collected as the basis for research and analysis to find causes of limitations as a basis for proposing solutions, to improve the management of social insurance collection in Ho Chi Minh City. Research results indicate that factors affect the collection management is: management of participants; management salaries as a basis for paying social insurance premiums; debt management and inspection, examination; propagating social insurance policy to participants. vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. ASXH: An sinh xã hội 2. BHXH: Bảo hiểm xã hội 3. BHXHTN: BHXH tự nguyện 4. BHYT: Bảo hiểm y tế 5. BHTN: Bảo hiểm thất nghiệp 6. BH TNLĐ-BNN: Bảo hiểm tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp 7. DN: Doanh nghiệp 8. DNNN: Doanh nghiệp nhà nước 9. DNNQD: Doanh nghiệp ngoài quốc doanh 10. ĐTNN: Đầu tư nước ngoài 11. HCSN: Hành chính sự nghiệp 12. HĐND: Hội đồng nhân dân 13. HĐLĐ: Hợp đồng lao động 14. HĐLV: Hợp đồng làm việc 15. KT-XH: Kinh tế - xã hội 16. KCX-KCN: Khu chế xuất - khu công nghiệp 17. ILO: Tổ chức Lao động Quốc tế 18. NLĐ: Người lao động 19. NSDLĐ: Người sử dụng lao động 20. NSNN: Ngân sách nhà nước 21. QD: Quốc doanh 22. SXKD: Sản xuất kinh doanh 23. TP.HCM: Thành phố Hồ Chí Minh 24. UBND: Ủy ban nhân dân vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1.Tỷ lệ đóng BHXH, BHYT, BHTN, BH TNLĐ-BNN ............................... 18 Bảng 1.2. Mức đóng trước và sau ngày 01/01/2007 cho các độ tuổi tại Singapore . 26 Bảng 2.1. Số đơn vị, lao động tham gia BHXH bắt buộc và số nhân viên BHXH .. 40 Bảng 2.2. Số đơn vị tham gia BHXH theo khối quản lý ........................................... 42 Bảng 2.3. Số lao động tham gia BHXH theo khối quản lý ....................................... 43 Bảng 2.4. Số đơn vị tham gia BHXH theo địa bàn quản lý ...................................... 44 Bảng 2.5. Số lao động tham gia BHXH bắt buộc theo địa bàn quản lý .................... 46 Bảng 2.6. Dân số, lực lượng lao động và số người tham gia BHXH ........................ 49 Bảng 2.7. Kết quả thu BHXH bắt buộc ..................................................................... 51 Bảng 2.8. Số thu BHXH bắt buộc ............................................................................. 51 Bảng 2.9. Số thu BHXH tự nguyện ........................................................................... 52 Bảng 2.10. Số người tham gia BHXH bắt buộc theo mức lương ............................. 57 Bảng 2.11. Tỷ trọng và tốc độ tăng số người tham gia BHXH bắt buộc theo mức lương ....................................................................................................... 57 Bảng 2.12. Tình hình nợ đọng BHXH bắt buộc ....................................................... 60 Bảng 2.13. Số tiền nợ BHXH theo khối quản lý ....................................................... 61 Bảng 2.14. Tỷ trọng số tiền nợ BHXH theo khối quản lý ........................................ 62 Bảng 3. 1. Tỷ lệ đóng góp của NSDLĐ và NLĐ theo lộ trình của Luật BHXH ....... 77 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ trong tham gia và hưởng BHXH .......................................... 7 Sơ đồ 2.1. Tổ chức bộ máy BHXH TP.HCM ........................................................... 36 viii MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU BHXH ................................. 5 1.1. Khái niệm về bảo hiểm xã hội ............................................................................. 5 1.1.1. Khái niệm .......................................................................................................... 5 1.1.2. Bản chất ............................................................................................................. 7 1.2. Vai trò của bảo hiểm xã hội ................................................................................. 8 1.2.1. Đối với người lao động ..................................................................................... 8 1.2.2. Đối với xã hội. ................................................................................................... 9 1.3. Nội dung bảo hiểm xã hội .................................................................................... 9 1.3.1. Chính sách bảo hiểm xã hội trong hệ thống an sinh xã hội .............................. 9 1.3.2. Quyền và trách nhiệm của người sử dụng lao động ........................................ 10 1.3.2.1. Quyền (Điều 20, Luật BHXH 2014): ........................................................... 10 1.3.2.2. Trách nhiệm (Điều 21, Luật BHXH 2014): ................................................. 10 1.3.3. Quyền và trách nhiệm của người lao động ..................................................... 11 1.3.3.1. Quyền (Điều 18, Luật BHXH 2014): ........................................................... 11 1.3.1.2. Trách nhiệm (Điều 19, Luật BHXH 2014): ................................................. 12 1.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến mức trợ cấp bảo hiểm xã hội ................................ 12 1.4. Quản lý thu bảo hiểm xã hội .............................................................................. 13 1.4.1. Nội dung quản lý thu bảo hiểm xã hội ............................................................ 13 1.4.1.1. Khái niệm ..................................................................................................... 13 1.4.1.2. Mục đích thu BHXH .................................................................................... 13 ix