Luận văn Hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM HUỲNH THỊ HỒNG VÂN HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Thành phố Hồ Chí Minh – năm 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM -----oOo----- HUỲNH THỊ HỒNG VÂN HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU Chuyên ngành: Kinh tế tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ LOAN Thành phố Hồ Chí Minh – năm 2011 LỜI CAM ĐOAN  Tôi xin cam đoan số liệu nêu trong luận văn này được thu thập từ nguồn thực tế, được công bố trên các báo cáo của các cơ quan nhà nước; được đăng tải trên các tạp chí, báo chí, các website hợp pháp. Những thông tin và nội dung nêu trong đề tài đều dựa trên nghiên cứu thực tế và hoàn toàn đúng với nguồn trích dẫn. Tác giả đề tài: Huỳnh Thị Hồng Vân MỤC LỤC  DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ DANH MỤC CÁC PHƯƠNG TRÌNH PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................................................................3 1.1. Rủi ro tín dụng ...............................................................................................3 1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng...........................................................................3 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng.............................................................................3 1.1.2.1. Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro..............................................3 1.1.2.2. Căn cứ theo tính khách quan, chủ quan của nguyên nhân gây ra rủi ro .4 1.1.2.3. Căn cứ vào khả năng trả nợ của khách hàng.........................................5 1.1.3. Đặc điểm của rủi ro tín dụng ......................................................................5 1.1.4. Ảnh hưởng của rủi ro tín dụng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng và nền kinh tế xã hội ....................................................................................................6 1.1.4.1. Ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng..........................6 1.1.4.2. Ảnh hưởng đến nền kinh tế xã hội.......................................................6 1.1.5. Đo lường rủi ro tín dụng ............................................................................7 1.1.5.1. Mô hình định tính - Mô hình 6C..........................................................7 1.1.5.2. Mô hình lượng hóa rủi ro tín dụng .......................................................8 1.1.6. Chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụng............................................................... 12 1.1.6.1. Tỷ lệ nợ quá hạn................................................................................ 12 1.1.6.2. Tỷ lệ nợ xấu ...................................................................................... 13 1.1.6.3. Hệ số rủi ro tín dụng.......................................................................... 14 1.1.6.4. Chỉ tiêu hệ số thu nợ.......................................................................... 14 1.1.7. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng ....................................................... 14 1.2. Quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại ...................................16 1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng ............................................................ 16 1.2.2. Sự cần thiết của quản trị rủi ro tín dụng.................................................... 16 1.2.3. Mục tiêu của quản trị rủi ro tín dụng ........................................................ 17 1.2.4. Một số công cụ cần thiết trong quản trị rủi ro tín dụng ......................... 17 1.2.4.1. Chính sách quản trị rủi ro tín dụng .................................................... 17 1.2.4.2. Chính sách phân bổ tín dụng.............................................................. 17 1.2.4.3. Lãi suất.............................................................................................. 18 1.2.4.4. Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ .................................................... 18 1.3. Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng tại một số quốc gia..........................19 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU................................ 23 2.1. Giới thiệu chung về ACB ............................................................................. 23 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ............................................................ 23 2.1.2. Kết quả hoạt động của ACB.....................................................................26 2.2. Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại ACB ............................ 30 2.2.1.Các công cụ quản trị rủi ro tín dụng đã được triển khai ............................. 30 2.2.1.1. Xây dựng bộ máy quản lý tín dụng và thẩm quyền phê duyệt tín dụng .............................................................................................................................. 30 2.2.1.2. Quản trị rủi ro tín dụng dựa trên chính sách tín dụng ......................... 30 2.2.1.3. Quản trị rủi ro tín dụng dựa trên quy trình tín dụng ........................... 34 2.2.1.4. Quản trị rủi ro tín dụng dựa trên kết quả xếp hạng tín dụng nội bộ khách hàng............................................................................................................ 36 2.2.1.5. Quản trị rủi ro tín dụng dựa trên điều kiện về bảo đảm tiền vay ......... 39 2.2.1.6. Quản trị rủi ro tín dụng thông qua việc điều hành lãi suất cho vay .....39 2.2.1.7. Quản trị rủi ro tín dụng thông qua công tác quản lý và xử lý nợ xấu ..40 2.2.2. Những kết quả đạt được trong hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại ACB40 2.2.2.1. Tình hình hoạt động tín dụng tại ACB ............................................... 40 2.2.2.2. Cơ cấu dư nợ tín dụng của ACB được duy trì hợp lý ......................... 41 2.2.2.3. Kiểm soát được tỷ lệ nợ xấu .............................................................. 45 2.2.3. Tồn tại trong quản trị rủi ro tín dụng tại ACB .......................................... 47 2.2.3.1. Tài sản thế chấp được xem trọng hơn hiệu quả của phương án vay vốn .............................................................................................................................. 47 2.2.3.2. Việc kiểm tra, giám sát khoản vay chưa thường xuyên và còn mang tính hình thức ........................................................................................................ 48 2.2.3.3. Thông tin được thu thập chưa đầy đủ và chính xác ............................ 48 2.2.3.4. Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ dành cho doanh nghiệp của ACB còn nhiều hạn chế..................................................................................................49 2.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng tại ACB........................................... 50 2.3.1. Nhóm nguyên nhân chủ quan...................................................................50 2.3.1.1. Từ phía khách hàng vay.....................................................................50 2.3.1.2. Từ phía ngân hàng cho vay................................................................ 52 2.3.2. Nhóm nguyên nhân khách quan ............................................................... 54 2.3.2.1. Môi trường kinh tế không ổn định ..................................................... 54 2.3.2.2. Môi trường pháp lý chưa thuận lợi .................................................... 56 2.3.3. Nhóm nguyên nhân khác.......................................................................... 57 2.3.3.1. Rủi ro tín dụng do tăng quy mô hoạt động tín dụng ........................... 57 2.3.3.2. Thị trường tín dụng có tính cạnh tranh ngày càng cao........................ 58 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU ........... 61 3.1. Định hướng phát triển hoạt động tín dụng tại ACB ...................................61 3.1.1. Định hướng phát triển kinh doanh............................................................ 61 3.1.2 Định hướng phát triển hoạt động tín dụng ................................................. 63 3.1.2.1. Đối với khách hàng doanh nghiệp ..................................................... 63 3.1.2.2. Đối với khách hàng cá nhân .............................................................. 64 3.1.3. Định hướng kiểm soát và quản lý rủi ro tín dụng......................................65 3.2. Giải pháp hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại ACB ............ 65 3.2.1. Hoàn thiện chính sách tín dụng ................................................................ 65 3.2.2. Nâng cao hiệu quả thực thi quy trình tín dụng, quy trình quản trị rủi ro tín dụng tại ACB ........................................................................................................ 68 3.2.2.1. Quy trình cho vay.............................................................................. 68 3.2.2.2. Quy trình quản trị rủi ro tín dụng ....................................................... 73 3.2.3. Về nhân sự và cơ cấu tổ chức...................................................................77 3.2.3.1. Phân công công việc và trách nhiệm rõ ràng giữa các bộ phận, phòng ban ........................................................................................................................ 77 3.2.3.2. Xây dựng cơ chế trao đổi thông tin hiệu quả trong toàn hệ thống ......79 3.2.3.3. Tiêu chuẩn hóa cán bộ tín dụng ......................................................... 79 3.2.4. Hoàn thiện hệ thống thông tin đánh giá khách hàng .................................81 3.2.5. Hoàn thiện hệ thống chấm điểm tín dụng ................................................. 82 3.2.6. Phát triển hệ thống công nghệ thông tin ................................................... 83 3.2.7. Giải pháp hỗ trợ ....................................................................................... 84 3.2.7.1. Đối với Hội sở................................................................................... 84 3.2.7.2. Đối với kênh phân phối .....................................................................85 3.3. Giải pháp hỗ trợ từ phía ban, ngành liên quan........................................... 87 3.3.1. Kiến nghị đối với ngân hàng nhà nước..................................................... 87 3.3.2. Kiến nghị đối với chính phủ.....................................................................90 KẾT LUẬN.......................................................................................................... 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 94 PHỤ LỤC.................................................................................................................95 DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT  ACB Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu CBTD Cán bộ tín dụng CLMS Chương trình quản lý tín dụng cá nhân CNTT Công nghệ thông tin DN Doanh nghiệp DP Dự phòng KH Khách hàng KHCN Khách hàng cá nhân KHDN Khách hàng doanh nghiệp NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NQH Nợ quá hạn QTRRTD Quản trị rủi ro tín dụng RRTD Rủi ro tín dụng TCBS Hệ thống quản trị ngân hàng TCTD Tổ chức tín dụng TSĐB Tài sản đảm bảo XHTD Xếp hạng tín dụng DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU  Bảng 1.1 – Những hạng mục và điểm số tín dụng trong tín dụng tiêu dùng ........... 10 Bảng 1.2 – Xếp hạng của Moody’s và Standard & Poor ........................................ 11 Bảng 2.1 – Một số chỉ tiêu tài chính cơ bản của ACB............................................ 26 Bảng 2.2 – Cơ cấu tài sản của ACB giai đoạn 2008 - 2010....................................27 Bảng 2.3 – Cơ cấu nguồn vốn của ACB giai đoạn 2008 - 2010 ............................. 28 Bảng 2.4 – Bảng dư nợ cho vay theo loại hình ngành nghề ...................................42 Bảng 2.5 – Bảng dư nợ cho vay theo kỳ hạn của ACB .......................................... 43 Bảng 2.6 – Bảng dư nợ cho vay theo thành phần kinh tế ....................................... 44 Bảng 2.7 – Cơ cấu tín dụng theo khu vực .............................................................. 45 Bảng 2.8 – Tình hình kiểm soát nợ quá hạn tại ACB ............................................. 45 Bảng 2.9 – Tỷ lệ nợ xấu một số NH năm 2010 ...................................................... 46 Bảng 2.10 – Dư nợ cho vay phân theo nhóm nợ tại ACB ......................................46 Bảng 2.11 – Quỹ dự phòng rủi ro tín dụng tại ACB .............................................. 47 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ  Biểu đồ 2.1 – Mức huy động vốn qua các năm ...................................................... 27 Biểu đồ 2.2 – Lợi nhuận trước thuế qua các năm của ACB....................................29 Biểu đồ 2.3 – Tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng của các NH ............................... 41 DANH MỤC CÁC PHƯƠNG TRÌNH  Phương trình 1.1 – Mô hình tính điểm theo mô hình điểm số Z...............................8 Phương trình 1.2 – Tỷ lệ nợ quá hạn ............................................................... ......12 Phương trình 1.3 – Tỷ lệ nợ xấu ............................................................................ 13 Phương trình 1.4 – Hệ số rủi ro tín dụng ............................................................... 14 Phương trình 1.5 – Hệ số thu nợ............................................................................ 14 1PHẦN MỞ ĐẦU  1. Tính cấp thiết của đề tài Quá trình toàn cầu hóa làm tăng thêm mức độ phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế trên thế giới. Trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng cũng không ngoại lệ. Với những biến động khôn lường của nền kinh tế, nhất là thị trường tài chính đã tạo ra những rủi ro khó tránh khỏi cho các DN. Nhằm hạn chế những điều này, các quốc gia phải thực hiện cải cách, xây dựng hệ thông quản lý tài chính và cơ chế phòng ngừa rủi ro tài chính, công khai, minh bạch trong hoạt động ngân hàng để tránh những nguy cơ biến động mạnh của thị trường tài chính. Trong những năm gần đây, tình hình tăng nóng tín dụng đã chứa đựng nhiều nguy cơ rủi ro cao trong hoạt động của các ngân hàng. Rủi ro tín dụng luôn tồn tại và nợ xấu là một thực tế hiển nhiên ở bất cứ ngân hàng nào, kể cả các ngân hàng hàng đầu trên thế giới bởi có những rủi ro nằm ngoài tầm kiểm soát của con người. Tuy nhiên, sự khác biệt cơ bản của các ngân hàng có năng lực quả trị rủi ro tín dụng là khả năng quản trị nợ xấu ở một tỷ lệ có thể chấp nhận được nhờ xây dựng một mô hình quản trị rủi ro hiệu quả, phù hợp với môi trường kinh doanh và năng lực hoạt động của ngân hàng mình. NHTMCP Á Châu là một trong những ngân hàng hàng đầu trong khối NHTMCP ở nước ta, tình hình kiểm soát tín dụng thời gian qua cũng được xem là khá tốt. Tuy nhiên, trong tình hình hiện nay, việc hướng đến các tiêu chuẩn quốc tế là việc cần làm ở bất kỳ NH nào, và ACB cũng không ngoại lệ. Do đó, yêu cầu kiểm soát và quản lý rủi ro tín dụng một cách bài bản, có hiệu quả, phù hợp với điều kiện Việt Nam là một đòi hỏi cấp thiết để đảm bảo hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng, hướng tới các chuẩn mực quốc tế trong quản trị rủi ro, phù hợp với môi trường hội nhập. Trước những đòi hỏi cấp thiết của tình hình quản trị rủi ro hiện nay, tôi đã chọn đề tài: “Hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn của mình. 22. Mục tiêu nghiên cứu - Làm sáng tỏ một số vấn đề cơ bản về cơ sở lý luận trong quản trị rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại. - Phân tích thực trạng hoạt động tín dụng, nguyên nhân dẫn đến rủi ro và các phương pháp quản trị rủi ro tín dụng tại NHTMCP Á Châu. - Trên cơ sở lý luận và phân tích thực trạng rủi ro tín dụng, từ đó đưa ra một số biện pháp nhằm hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại NHTMCP Á Châu. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: Hệ thống lý luận về quản trị rủi ro tín dụng, nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng, các biện pháp nhằm quản lý rủi ro . Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu về hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại NHTMCP Á Châu trong giai đoạn 2008 – 2010. Từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại NHTMCP Á Châu. 4. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học kết hợp với các phương pháp thống kê, so sánh, phân tích,… đi từ cơ sở lý thuyết đến thực tế nhằm giải quyết và làm sáng tỏ mục đích nghiên cứu của luận văn. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu làm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu Chương 3: Giải pháp hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu 3CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI  1.1. Rủi ro tín dụng 1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng là loại rủi ro phát sinh trong quá trình cấp tín dụng của ngân hàng, biểu hiện trên thực tế qua việc khách hàng không trả được nợ hoặc trả nợ không đúng hạn cho ngân hàng. Căn cứ vào Khoản 01 Điều 02 của Quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro, theo Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 của Thống đốc NHNN thì: “Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng, do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết” Như vậy, có thể nói rằng rủi ro tín dụng có thể xuất hiện trong các mối quan hệ mà trong đó ngân hàng là chủ nợ, mà khách hàng nợ lại không thực hiện hoặc không đủ khả năng thực hiện nghĩa vụ nghĩa trả nợ khi đến hạn. Nó diễn ra trong quá trình cho vay, chiết khấu công cụ chuyển nhượng và giấy tờ có giá, cho thuê tài chính, bảo lãnh, bao thanh toán của ngân hàng. Đây còn được gọi là rủi ro mất khả năng chi trả và rủi ro sai hẹn, là loại rủi ro liên quan đến chất lượng hoạt động tín dụng của ngân hàng. 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng 1.1.2.1. Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro - Rủi ro giao dịch: là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch bao gồm rủi ro lựa chọn, rủi ro đảm bảo và rủi ro nghiệp vụ: 4• Rủi ro lựa chọn: là rủi ro có liên quan đến đánh giá và phân tích tín dụng khi NH lựa chọn những phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết định cho vay. • Rủi ro đảm bảo: phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm như các điều khoản trong hợp đồng cho vay, các loại tài sản đảm bảo, chủ thể đảm bảo, hình thức đảm bảo và mức cho vay trên giá trị của tài sản đảm bảo. • Rủi ro nghiệp vụ: là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các khoản vay có vấn đề. - Rủi ro danh mục: là rủi ro mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của NH, được phân thành rủi ro nội tại và rủi ro tập trung. • Rủi ro nội tại: xuất phát từ các yếu tố, đặc điểm riêng bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn vay của khách hàng vay. • Rủi ro tập trung: là trường hợp NH tập trung cho vay quá