Trong giáo dục học nói chung cũng như trong lí luận dạy học các môn học nói riêng,
hoạt động ngoại khóa luôn luôn được đề cập như một hoạt động hết sức quan trọng. Trong
xu hướng đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục, Bộ Giáo dục đã ban hành nhiều chỉ thị, văn
bản liên quan đến việc đẩy mạnh các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Nội dung của
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đã được xác định trong Điều 26, Điều lệ Trường trung
học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học (Ban hành kèm
theo Quyết định số 07/2007/QĐ-BGD ĐT ngày 02/04/2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo) nêu: “Nhà trường phối hợp với các tổ chức, cá nhân tham gia giáo dục ngoài nhà
trường thực hiện các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp bao gồm các hoạt động ngoại khóa về khoa học, văn học, nghệ thuật, thể dục thể
thao, an toàn giao thông, phòng chống tệ nạn xã hội, giáo dục giới tính, giáo dục pháp luật
nhằm phát triển toàn diện và bồi dưỡng năng khiếu; các hoạt đông vui chơi, tham quan du
lịch, giao lưu văn hóa, giáo dục môi trường; các hoạt động xã hội, từ thiện phù hợp với đặc
điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh”[22, 14]
- Công tác ngoại khóa là một phần quan trọng, có mối quan hệ gắn bó khăng khít với
chính khóa. Ngoại khóa là một hoạt động bổ sung và nâng cao chất lượng của chính khóa lên
một bước. Phạm vi một giờ lên lớp không cho phép người dạy truyền đạt hết tất cả những
vấn đề mà việc dạy học văn phải hướng đến. Bên cạnh những khái niệm, những công thức,
tri thức, việc dạy học cũng phải quan tâm đến quá trình hình thành và phát triển các kĩ
năng, các quan hệ giao tiếp, các mối liên hệ gắn bó giữa người học với hiện thực cuộc sống,
và việc này liên quan mật thiết đến hoạt động ngoại khóa.
105 trang |
Chia sẻ: vietpd | Lượt xem: 7724 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Hoạt động ngoại khóa văn học ở trường trung học phổ thông, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
ĐOÀN THỤY BẢO CHÂU
HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VĂN HỌC
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học môn văn
Mã số: 60 14 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. TRẦN THANH BÌNH
Thành phố Hồ Chí Minh-2010
LỜI CẢM ƠN
Xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến tập thể thầy cô giáo, các cán bộ Phòng
Đào tạo, Phòng Khoa học công nghệ sau đại học, Thư viện và công nhân viên trường Đại
học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh đã tham gia giảng dạy và tạo điều kiện học tập, chăm
sóc sức khỏe, ủng hộ tinh thần và cung cấp tài liệu, sách báo để tôi nghiên cứu đề tài này.
Xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Trần Thanh Bình đã tận tình hướng dẫn,
cùng quý thầy cô trong Hội đồng khoa học đã dành thời gian đọc, góp ý kiến quý báu giúp
tôi hoàn thành luận văn này.
Mặc dù có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không tránh khỏi thiếu sót, rất mong được
sự chỉ dẫn, đóng góp của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp để luận văn hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả
Đoàn Thụy Bảo Châu
KÍ HIỆU VIẾT TẮT
BGH: Ban giám hiệu
THPT: Trung học phổ thong
THCS: Trung học cơ sở
GD&ĐT: Giáo dục và đào tạo
NXB: Nhà xuất bản
GS: Giáo sư
PGS: Phó giáo sư
TS: Tiến sĩ
QLGD: Quản lí giáo dục
TW: Trung ương
XH: Xã hội
SGK: Sách giáo khoa
BTC: Ban tổ chức
BCH: Ban chỉ huy
MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
1.1. Xuất phát từ tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa:
- Trong giáo dục học nói chung cũng như trong lí luận dạy học các môn học nói riêng,
hoạt động ngoại khóa luôn luôn được đề cập như một hoạt động hết sức quan trọng. Trong
xu hướng đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục, Bộ Giáo dục đã ban hành nhiều chỉ thị, văn
bản liên quan đến việc đẩy mạnh các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Nội dung của
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đã được xác định trong Điều 26, Điều lệ Trường trung
học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học (Ban hành kèm
theo Quyết định số 07/2007/QĐ-BGD ĐT ngày 02/04/2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo) nêu: “Nhà trường phối hợp với các tổ chức, cá nhân tham gia giáo dục ngoài nhà
trường thực hiện các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp bao gồm các hoạt động ngoại khóa về khoa học, văn học, nghệ thuật, thể dục thể
thao, an toàn giao thông, phòng chống tệ nạn xã hội, giáo dục giới tính, giáo dục pháp luật
nhằm phát triển toàn diện và bồi dưỡng năng khiếu; các hoạt đông vui chơi, tham quan du
lịch, giao lưu văn hóa, giáo dục môi trường; các hoạt động xã hội, từ thiện phù hợp với đặc
điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh” [22, 14]
- Công tác ngoại khóa là một phần quan trọng, có mối quan hệ gắn bó khăng khít với
chính khóa. Ngoại khóa là một hoạt động bổ sung và nâng cao chất lượng của chính khóa lên
một bước. Phạm vi một giờ lên lớp không cho phép người dạy truyền đạt hết tất cả những
vấn đề mà việc dạy học văn phải hướng đến. Bên cạnh những khái niệm, những công thức,
tri thức,…việc dạy học cũng phải quan tâm đến quá trình hình thành và phát triển các kĩ
năng, các quan hệ giao tiếp, các mối liên hệ gắn bó giữa người học với hiện thực cuộc sống,
và việc này liên quan mật thiết đến hoạt động ngoại khóa.
- Hoạt động ngoại khóa có khả năng góp phần đào tạo người học toàn diện về các mặt:
trí, đức, thể mĩ, vừa có lí luận vừa có thực hành, vừa có kiến thức vừa có kĩ năng sản xuất,
vừa có văn hóa nhà trường vừa có tri thức về đời sống xã hội. Hoạt động ngoại khóa chính là
cầu nối giúp học sinh vận dụng kiến thức vào trong đời sống, sinh hoạt gần gũi với tập thể,
với nhân dân thêm một bước.
1.2. Xuất phát từ thực trạng dạy học văn trong nhà trường phổ thông:
Cũng như tất cả các môn học khác, việc nâng cao chất lượng dạy học môn văn có mối
liên hệ gắn bó hữu cơ đến việc nâng cao chất lượng các hoạt động ngoại khóa văn học. Hoạt
động ngoại khóa văn học có tác dụng to lớn trong việc rèn luyện năng khiếu, bồi dưỡng nhân
tài văn học. Ngoài công tác giáo dục tư tưởng, tình cảm, mở rộng, bổ sung cho kiến thức
chính khóa, phát triển tài năng cá nhân, nâng cao khả năng hoạt động tự lập và trình độ thực
hành cho học sinh, nó còn có tác dụng gắn liền học sinh với đời sống một cách có hiệu quả.
Nó có khả năng nâng cao hứng thú học tập văn học cho người học, và có tác dụng rất lớn về
mặt giáo dục, giáo dưỡng.
- Nhiệm vụ của môn văn nói chung, của người giáo viên dạy văn nói riêng là giúp học
sinh khám phá, cảm thụ và thưởng thức cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn chương, từ đó phát
triển toàn diện về tâm hồn và trí tuệ. Tuy nhiên, thực tế dạy học văn trong nhà trường những
năm gần đây ngày càng khiến học sinh xa rời môn văn, có thể nói một phần là do cách dạy
và học còn nặng tính hàn lâm, tách rời văn học với cuộc sống, không mang lại hứng thú cho
người học, lẫn người dạy.
- Yêu cầu của nhà trường hiện nay không chỉ truyền thụ cho người học kiến thức khoa
học mà quan trọng hơn hết là phải hình thành cho họ thái độ sống, kĩ năng sống, khả năng
cần thiết để đảm bảo cho việc nắm vững tri thức và sử dụng tri thức đó trong đời sống.
Chúng ta chủ trương dạy học theo hướng tích cực hóa, dạy học văn không theo lối truyền thụ
một chiều từ giáo viên sang học sinh mà phải là sự tương tác nhiều chiều, mà trục chính vẫn
là giáo viên và học sinh. Giờ văn phải khơi gợi được hứng thú và xúc cảm nơi người đọc.
Đặc biệt, dạy văn không có nghĩa là chỉ dạy cho người học biết một tác phẩm, một tác giả
nào đó được giới thiệu trong nhà trường mà còn phải giới thiệu những vấn đề văn học khác
ngoài SGK để nâng cao “tầm đón nhận” của người học. Quan trọng hơn, việc dạy học văn
phải làm cho học sinh hiểu các nguyên lí: “văn học là nhân học” (M.Gorki), văn học là cuộc
sống,…Theo những tinh thần vừa nói, nâng cao chất lượng của hoạt động ngoại khóa văn
học có ý nghĩa hết sức to lớn. Hoạt động ngoại khóa văn học hiện nay ở các cơ sở giáo dục
phổ thông vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Vì thế, để góp phần khắc phục các nhược điểm và
mang lại cho hoạt động ngoại khóa văn học một hình thức mới, bổ ích, hấp dẫn, thú
vị,…chúng tôi lựa chọn và quyết định thực hiện đề tài: “Hoạt động ngoại khóa văn học ở
trường THPT”.
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ:
- Ở các nước phát triển trên thế giới và trong khu vực như: Mỹ, Hàn Quốc,
Singapore,…ngoại khóa nói chung, ngoại khóa văn học nói riêng là một phần không thể
thiếu trong chương trình đào tạo của mình (xem [19, 15]). Còn ở Việt Nam, trong khoảng hai
mươi năm trở lại đây, vấn đề ngoại khóa văn học đã được chú ý nghiên cứu trên cả bình diện
lý thuyết và thực hành.
- Trong các giáo trình về lí luận và phương pháp dạy học văn đều có dành một phần
bàn về ngoại khóa và các hoạt động ngoại khóa văn học như: “Hoạt động văn học ngoài nhà
trường, vị trí của công tác ngoại khóa văn học”, “Công tác ngoại khóa văn học với nhiệm vụ
đào tạo con người toàn diện của nhà trường xã hội chủ nghĩa”, “Nguyên tắc hoạt động ngoại
khóa văn học” của GS. Phan Trọng Luận; “Tổ chức và hướng dẫn học sinh đọc ngoại khóa
văn học” của TS.Trần Thanh Bình; gần đây nhất, một số Hội thảo đáng chú ý đề cập đến vấn
đề hoạt động ngoại khóa như: Hội thảo “Hiệu quả của hoạt động ngoại khóa đối với việc
nâng cao chất lượng dạy-học trong nhà trường phổ thông” của Viện Nghiên cứu giáo dục-
Trung tâm Đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục; Hội thảo “Công tác quản lí hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông” của Trường Cán bộ quản lí giáo dục Thành
phố Hồ Chí Minh cũng đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề xung quanh hoạt động ngoại khóa, hoạt
động ngoại khóa văn học.
2.1 Về mặt lí thuyết:
- Nhiều khái niệm liên quan đến hoạt động ngoại khóa chưa được xác định thống nhất.
Chẳng hạn như: ngoại khóa là hình thức học tập hay vui chơi, chính khóa hay ngoại khóa?
Dạy học thêm, bồi dưỡng học sinh giỏi, giúp đỡ họ sinh yếu kém có phải là ngoại khóa hay
không?...
- Các hình thức ngoại khóa, quy trình tổ chức hoạt động ngoại khóa chưa được làm rõ,
giáo viên và học sinh khó áp dụng, khó thực hiện, tính khả thi không cao.
2.1 Về mặt thực tiễn:
- Hầu hết giáo viên phổ thông chưa đánh giá đúng vai trò, tác dụng của các hình thức
ngoại khóa, nên không phát huy được tính chủ động, tự giác và sáng tạo trong việc học tập,
rèn luyện kỹ năng hoạt động ngoại khóa.
- Một số trường phổ thông của các tỉnh Nam Bộ như: Long An, An Giang, Vĩnh Long,
Đồng Nai… do những nguyên nhân khác nhau, hoạt động ngoại khóa văn học hầu như
không được chú ý, hay có tổ chức nhưng chưa đạt được hiệu quả như mong muốn.
Như vậy, nhìn vào tổng thể, chúng ta có thể thấy rằng việc nghiên cứu và triển khai
vấn đề ngoại khóa này chưa được các nhà nghiên cứu đầu tư đúng mức, đôi khi còn nhập
nhằng, chưa phân đinh rõ ràng giữa hoạt động ngoại khóa bộ môn với hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp (được xem như là một môn học riêng biệt đã được BGD-ĐT đưa vào dạy
từ năm học 2006-2007), việc triển khai hoạt động ngoại khóa trong thực tiễn dạy học còn
nhiều khó khăn vướng mắc nên vẫn chưa tháo gỡ được hết những khó khăn cho cả người dạy
và người học. Chính vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài “Hoạt động ngoại khóa văn học ở
trường phổ thông trung học” với hi vọng hệ thống hóa lại những vấn đề cơ bản của hoạt
động ngoại khóa văn học, đóng góp một phần vào việc hoàn thiện cơ sở lí luận cũng như đặt
ra những vấn đề cần lưu ý khi triển khai hoạt động ngoại khóa văn học vào thực tiễn.
3. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Với tính chất bước đầu, luận văn giới hạn đối tượng và phạm vi nghiên cứu như sau:
- Những công trình nghiên cứu lí luận của các nhà nghiên cứu vấn đề ngoại khóa và
ngoại khóa văn học.
- Tìm hiểu thực trạng của công tác ngoại khóa văn học ở một số trường trung học phổ
thông hiện nay.
- Nghiên cứu nội dung và cách thức tổ chức hoạt động ngoại khóa có hiệu quả ở một
số trường phổ thông trung học.
4. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
Đề tài nhằm thực hiện những nhiệm vụ và mục đích sau:
4.1 Mục đích nghiên cứu:
- Khẳng định vấn đề hoạt động ngoại khóa văn học hiện nay là một trong những vấn
đề cần thiết trong việc đổi mới dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động học của học sinh.
- Nghiên cứu đề tài này góp phần làm cho hoạt động ngoại khóa vào việc dạy học môn
Ngữ văn ở nhà trường phổ thông hiện nay được triển khai thực hiện tốt hơn.
4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu:
Vận dụng những thành công của các hoạt động ngoại khóa văn học vào chính khóa để
nâng cao hứng thú học văn của học sinh phổ thông hiện nay.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Để nghiên cứu vấn đề mà luận văn đặt ra, trong quá trình thực hiện, chúng tôi đã kết
hợp, vận dụng linh hoạt phương pháp nghiên cứu lí thuyết và phương pháp nghiên cứu hiện
thực, cụ thể là:
5.1 Phương pháp phân tích, tổng hợp:
Được sử dụng để nghiên cứu lịch sử vấn đề và phát hiện, rút ra những kết luận cần
thiết về cơ sở lí luận thông qua việc tìm hiểu các tư liệu, giáo trình, các bài nghiên cứu thuộc
các lĩnh vực Giáo dục học, Tâm lí học, Lí luận văn học, Lí luận và Phương pháp dạy học
văn, Lí thuyết tiếp nhận văn học,…có liên quan trực tiếp đến phạm vi đề tài.
5.2 Phương pháp điều tra, khảo sát:
Được vận dụng dưới các góc độ sau: Phát phiếu điều tra cho giáo viên và học sinh ở
một số trường Trung học phổ thông ở các tỉnh Long An, Vĩnh Long, Đồng Nai, An Giang,
và thành phố Hồ Chí Minh để nắm bắt tình hình tổ chức hoạt động ngoại khóa văn học.
5.3 Phương pháp thống kê:
Được sử dụng để sử lí các số liệu thu thập được trong quá trình khảo sát, bổ trợ cho
phương pháp phân tích, tổng hợp nhằm đạt đến những kết luận chính xác, khách quan.
5.4 Phương pháp so sánh-đối chiếu:
Được vận dụng trong việc so sánh giữa các đối tượng học sinh trong việc có và không
có tham gia hoạt động ngoại khóa văn học; so sánh, đối chiếu để cho thấy tầm quan trọng
của hoạt động ngoại khóa Văn học trong việc dạy học Ngữ văn ở trường phổ thông ngày
nay.
6. Ý NGHĨA KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI:
Với lí do và phạm vi nghiên cứu của đề tài như đã nêu trên, đề tài “Hoạt động ngoại
khóa văn học ở trường trung học phổ thông” phấn đấu để có thể có những ý nghĩa khoa học
sau:
- Hệ thống hóa các cơ sở lí luận của hoạt động ngoại khóa nói chung và hoạt động
ngoại khóa văn học nói riêng.
- Xác định hệ thống nội dung và các phương thức, hình thức tổ chức các hoạt động
ngoại khóa văn học một cách thích hợp để có thể vận dụng rộng rãi trong trường phổ thông.
7. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN:
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục và Tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm
ba chương với các nhiệm vụ cụ thể như sau:
Chương 1: Làm rõ cơ sở lí luận của hoạt động ngoại khóa nói chung, ngoại khóa văn
học nói riêng; vai trò quan trọng của hoạt động ngoại khóa văn học đối với yêu cầu đổi mới
phương pháp dạy học văn hiện nay.
Chương 2: Khảo sát về thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa văn học ở trường
trung học phổ thông ngày nay và rút ra những nhận xét cần thiết về lí luận và thực tiễn.
Chương 3: Chương thực nghiệm
Mô tả nội dung và cách thức tổ chức-tiến hành một số hình thức hoạt động ngoại khóa
văn học ở trường trung học phổ thông.
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN
1.1 HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
1.1.1 Vài nét lịch sử hoạt động ngoại khoá
Trong lịch sử giáo dục, hoạt động ngoại khóa đã xuất hiện từ lâu, vào thế kỉ XVI, thời
kì Phục Hưng, Rabơle (Francois Rabelais (1494-1553)), một nhà tư tưởng người Pháp đã có
sáng kiến tổ chức các hình thức giáo dục ngoài giờ lên lớp như ngoài việc ở lớp còn có
những buổi tham quan xưởng thợ, các cửa hàng, tiếp xúc với các nhà văn, các nghị sĩ, đặc
biệt là mỗi tháng một lần, thầy và trò về sống ở nông thôn một ngày [14, 986].
Isma’il Al-Qabbani (1898-1963), nhà cải cách giáo dục tiên phong vĩ đại của Ai Cập
đã đưa chủ nghĩa thực dụng (do John Dewey-người Mỹ-khởi sướng) đến với nhân dân Ai
Cập và áp dụng nó rất thành công, đó là: sử dụng phương pháp giảng dạy theo nguyên tắc
“học đi đôi với hành, tăng khả năng quan sát, nhận thức, phân tích và đánh giá. Phương pháp
này ngược với phương pháp truyền thống: “đọc, viết, nghe và đọc”. Phát triển tinh thần tự
do, khuyến khích dân chủ, tự định hướng và tôn trọng lẫn nhau giữa các trẻ, nuôi dưỡng khả
năng sáng tạo” [14, 1001].
Đến thập niên 20, 30 của thế kỉ XX, A.S.Macarenco-nhà giáo dục nổi tiếng người Nga
đầu thế kỉ XX-đã bàn về tầm quan trọng của công tác này. Ông phát biểu: “Tôi kiên trì nói
rằng các vấn đề giáo dục, phương pháp giáo dục không thể hạn chế trong các vấn đề giảng
dạy, lại càng không thể để cho quá trình giáo dục chỉ thực hiện trên lớp học, mà đáng ra phải
là trên mỗi mét vuông của đất nước chúng ta…” Nghĩa là “trong bất kì hoàn cảnh nào cũng
không được quan niệm rằng công tác giáo dục chỉ được tiến hành trong lớp” [28, 225].
Trong thực tiễn công tác của mình, Macarenco đã tổ chức các hoạt động bên ngoài lớp học
trên cơ sở hoàn toàn tự nguyện, các em có thể xin ra khỏi tổ bất cứ lúc nào, nhưng các tổ
phải kỷ luật trong quá trình hoạt động.
E. K. Krupskaja bàn về công tác ngoại khóa tại trong Hội nghị giáo dục toàn quốc
nước Nga năm 1938: “Nên hiểu cho đến cùng: như thế nào là hạnh phúc của con em. Vấn đề
này hoàn toàn không có nghĩa là phải chiều chuộng phục vụ, phục vụ và phục vụ trẻ con như
con em của một tên tư bản nào đó…Biết gây nhiều hứng thú mới cho trẻ em, biết làm cho
con em chúng ta phát triển toàn diện, đó là cần thiết. Một trong những nhiệm vụ chủ yếu của
công tác ngoài trường là làm cho đời sống con em chúng thật sự trở thành đời sống có văn
hóa, dạy các em sống theo kiểu mới, sống tập thể. Nên để cho con em chúng ta được học tập
hơn nhiều nữa, gần gũi với đời sống nhiều hơn nữa” [27, 12].
Ở nước ta, đã nhiều lần Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu giáo viên phải chú ý giáo dục
nhiều mặt cho học sinh như đức, trí, thể, mĩ, lao động. Trong Thư gửi Hội nghị cán bộ phụ
trách nhi đồng toàn quốc, Bác viết: “Trong lúc học cũng cần làm cho các cháu vui, trong lúc
vui cũng cần làm cho các cháu học. Ở trong nhà trường, trong xã hội, các cháu đều vui, đều
học.” [11] Và trong chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam từ 2001 đến 2010 đã nêu rõ
quan điểm giáo dục của Đảng ta: “Phát triển con người toàn diện trên các mặt tình cảm, trí
tuệ, tinh thần và thể chất là lí tưởng của sự phát triển xã hội mà chúng ta từng bước tiến tới.”
[25].
1.1.2 Khái niệm hoạt động ngoại khoá
Hoạt động ngoại khóa là một mô hình hoạt động rất hữu ích. Sau những giờ học tập
căng thẳng trên lớp, thời gian dành cho những hoạt động ngoại khóa giúp học sinh chủ động
tham gia, vui vẻ xả stress, nâng cao được kĩ năng sống; tham gia những hoạt động ngoại
khóa, học sinh còn có điều kiện gần gũi nhau hơn, chia sẻ với nhau những kiến thức mà
mình đã học tập được, rèn luyện bản lĩnh tuổi trẻ, tính tự lập, lòng dũng cảm, sự nhanh nhẹn
tháo vát và tinh thần tương thân tương ái trong quan hệ cộng đồng, bạn bè. Ngoại khóa cũng
là một loại hình hoạt động giáo dục đào tạo nằm trong những phạm vi quy phạm giáo dục
của nhà trường. Đó những hoạt động ngoài thời gian trên lớp, có hoặc không có sự chỉ đạo
hay hướng dẫn của giáo viên, đối tượng tham gia chính là học sinh; có nội dung liên quan
trực tiếp hay gián tiếp đến môi trường dạy và học mang tính giáo dục cao.
Xã hội hiện đại đòi hỏi người có học vấn không chỉ có khả năng lấy ra từ trí nhớ các
tri thức dưới dạng có sẵn, đã lĩnh hội ở nhà trường phổ thông; mà còn phải có năng lực
chiếm lĩnh, sử dụng các tri thức một cách độc lập; khả năng đánh giá các sự kiện, các tư
tưởng, các hiện tượng mới một cách thông minh, sáng suốt khi gặp vấn đề trong cuộc sống,
trong lao động và trong mối quan hệ giữa người với người. Nội dung kiến thức được hình
thành và phát triển trong quá trình được đào tạo trong nhà trường và quá trình tự học phải
góp phần quan trọng để phát triển hứng thú và năng lực nhận thức của học sinh; cung cấp
cho học sinh những kĩ năng cần thiết cho việc tự học và tự giáo dục sau này.
Tuy nhiên, những nội dung kiến thức được trình bày trong sách giáo khoa không đủ
đáp ứng được yêu cầu phát triển con người mới theo mong muốn. Chính vì vậy, bên cạnh các
hoạt động phục vụ chương trình chính khóa, phải có các hoạt động ngoại khóa. Hoạt động
ngoại khóa là dịp để học sinh củng cố, đối chiếu những kiến thức đã được học và giúp các
em phát huy cao độ tính tích cực, chủ động sáng tạo trong việc tiếp thu tri thức mới.
Hoạt động ngoại khóa là hoạt động giáo dục sự lĩnh hội và hoạt động thẩm mĩ, là các
hoạt động nằm ngoài chương trình học chính khóa, thường mang tính chất tự nguyện hơn là
bắt buộc, là một hoạt động không đặt sự giảng dạy của giáo viên lên hàng đầu, mà xem trọng
hoạt động tự giác, sự vận dụng sáng tạo của học sinh. Các hoạt động ngoại khóa cho phép
học sinh tự thể hiện ý kiến và suy nghĩ, góp phần xây dựng kỹ năng lãnh đạo và áp dụng kiến
thức vào thực tế. Học sinh biết cách học một cách kiên nhẫn để đạt đến mục tiêu, phát triển
tài năng hay kỹ năng cũng như xây dựng nhân cách trong quá trình tự học tập. Học sinh có
thể tham gia hoạt động ngoại khóa ở lớp/trường hoặc ngoài xã hội với nhiều lựa chọn khác
nhau: thể thao, văn hóa, nghệ thuật, tình nguyện, tổ chức,…
1.1.3 Đặc trưng hoạt động ngoại khóa
Nhiệm vụ trung tâm mà nhà trường phổ thông ngày nay đang ra sức phấn đấu chính là
nhiệm vụ rèn luyện đào tạo con người mới phát triển toàn diện về trí, đức, thể, mĩ,…Để đảm
đương được nhiệm vụ to lớn đó, nhà trường phải nổ lực phấn đấu với tất cả những khả năng
có thể có của mình. Những kết quả nghiên cứu tâm-sinh lý của học sinh và điều tra xã hội
gần đây trên thế giới cũng như ở nước ta cho thấy thanh thiếu niên có những thay đổi trong
sự phát triển tâm-sinh lý, đó là sự thay đổi có gia tốc. Trong điều kiện phát triển của các
phương tiện thông tin đại chúng, trong bối c