Luận văn Hợp tác công - Tư trong lĩnh vực y tếnghiên cứu trường hợp thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÕ QUỐC TRƯỜNG ĐỀ TÀI: HỢP TÁC CÔNG - TƯ TRONG LĨNH VỰC Y TẾ NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÕ QUỐC TRƯỜNG ĐỀ TÀI: HỢP TÁC CÔNG - TƯ TRONG LĨNH VỰC Y TẾ NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: TÀI CHÍNH NHÀ NƯỚC Mã số: 60.31.12 Người hướng dẫn khoa học: TS. DIỆP GIA LUẬT LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011 i LỜI CẢM ƠN ----------o0o---------- Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn Thành Ủy Thành phố Hồ Chí Minh và Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho tôi tham gia Chương Trình 500 Thạc sĩ, Tiến sĩ của Thành phố. Sau thời gian nghiên cứu, với sự giúp đỡ nhiệt tình của quý Thầy, Cô, các Sở, Ban, ngành trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, tôi hoàn thành luận văn với đề tài: “Áp dụng mô hình hợp tác công – tư trong xã hội hóa lĩnh vực y tế tại thành phố Hồ Chí Minh”. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý Thầy, Cô Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh đã cung cấp cho tôi rất nhiều kiến thức trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành đến Tiến sĩ Diệp Gia Luật, người đã hết lòng giảng dạy, giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình học, nghiên cứu khoa học và trong suốt quá trình thực hiện đề tài này. Thêm vào đó, cho phép tôi được gửi lời cảm ơn đến các chuyên gia, các Cô, Chú, Anh, Chị ,đồng nghiệp hiện đang công tác tại Ủy ban nhân dân thành phố, Sở tài chính thành phố, Sở kế hoạch và đầu tư, Sở Y tế thành phố, Công ty Đầu tư Tài chính nhà nước thành phố, Cục thống kê thành phố, Bệnh viện Đại học Y Dược thành phố, Bệnh viên nhân dân 115 đã đóng góp những ý kiến quý báu và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập thông tin phục vụ cho nghiên cứu đề tài. . Nhân đây, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã hỗ trợ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu./. VÕ QUỐC TRƯỜNG ii LỜI CAM KẾT Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực. Các số liệu, kết quả do trực tiếp tác giả thu thập, thống kê và xử lý. Các nguồn dữ liệu khác tác giả sử dụng trong luận văn đều có ghi nguồn trích dẫn. TP. Hồ Chí Minh, ngày 14 tháng 11 năm 2011 Người thực hiện luận văn Võ Quốc Trường iii MỤC LỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................................... viii  DANH SÁCH CÁC BẢNG .............................................................................................. x  DANH SÁCH CÁC SƠ ĐỒ .............................................................................................. x  GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI ........................................................................................................ 1  1.  Sự cần thiết của đề tài .............................................................................................. 1  2.  Giá trị thực tiễn của đề tài ....................................................................................... 2  3.  Mục tiêu đề tài cần hướng đến ................................................................................ 3  4.  Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 4  5.  Đối tượng nghiên cứu .............................................................................................. 4  6.  Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 4  7.  Điểm mới của luận văn ............................................................................................ 4  8.  Kết cấu của luận văn ................................................................................................ 5  CHƯƠNG I ........................................................................................................................ 6  CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH HỢP TÁC CÔNG - TƯ TRONG ĐẦU TƯ CƠ SỞ HẠ TẦNG ......................................................................................................................... 6  1.1.  Khái niệm, đặc điểm ................................................................................................ 6  1.1.1.Khái niệm .................................................................................................................. 6  1.1.2.Đặc điểm của mô hình hợp tác công tư trong lĩnh vực hạ tầng ................................ 8  1.2.Các mô hình hợp tác công tư() ..................................................................................... 9  1.2.1.Hợp đồng dịch vụ ..................................................................................................... 9  1.2.1.1.Khái niệm, đặc điểm .............................................................................................. 9  1.2.1.2.Cơ chế tài chính ................................................................................................... 10  iv 1.2.1.3.Ưu điểm và hạn chế ............................................................................................. 10  1.2.2.Hợp đồng quản lý ................................................................................................... 11  1.2.2.1.Khái niệm, đặc điểm ............................................................................................ 11  1.2.2.2.Cơ chế tài chính ................................................................................................... 11  1.2.2.3.Ưu điểm và hạn chế ............................................................................................. 13  1.2.3.Hợp đồng cho thuê .................................................................................................. 14  1.2.3.1.Khái niệm, đặc điểm ............................................................................................ 14  1.2.3.2.Cơ chế tài chính ................................................................................................... 14  1.2.3.3.Ưu điểm và hạn chế ............................................................................................. 15  1.2.4.Hợp đồng nhượng quyền ........................................................................................ 15  1.2.4.1.Khái niệm, đặc điểm ............................................................................................ 15  1.2.4.2.Cơ chế tài chính ................................................................................................... 16  1.2.4.3.Ưu điểm và hạn chế ............................................................................................. 17  1.2.5.Hợp đồng BOT ....................................................................................................... 18  1.2.5.1.Khái niệm, đặc điểm ............................................................................................ 18  1.2.5.2.Cơ chế tài chính ................................................................................................... 20  1.2.5.3.Ưu điểm và hạn chế ............................................................................................. 20  1.3.  Cơ chế tài chính của mô hình hợp tác công - tư .................................................... 20  1.4.  Những lợi ích và hạn chế khi thực hiện hợp tác công tư ....................................... 23  1.4.1. Lợi ích khi thực hiện hợp tác công tư .................................................................... 23  1.4.2. Những rủi ro tiềm tàng khi thực hiện hợp tác công tư: ......................................... 25  1.4.3. Những can thiệp vì người nghèo trong bối cảnh của mối quan hệ đối tác nhà nước - tư nhân ........................................................................................................................... 27  1.5.  Đặc điểm của lĩnh vực y tế - bệnh viện ................................................................. 29  1.6.  Ý nghĩa của hợp tác công - tư trong y tế ............................................................... 30  v 1.7.  Cơ chế tài chính trong mô hình hợp tác công - tư ................................................. 31  1.8.  Mô hình hợp tác công - tư trong y tế ở một số nước ............................................. 32  1.8.1. Hợp tác công tư trong lĩnh vực y tế tại Singapore ................................................. 33  1.8.1.1.Điều kiện và bối cảnh() ........................................................................................ 33  1.8.1.2.Hệ thống y tế Singapore() ..................................................................................... 34  1.8.1.3.Hợp tác công tư trong lĩnh vực y tế - bệnh viện tại Singapore ........................... 35  1.8.1.4.Cơ chế tài chính ................................................................................................... 35  1.8.2. Hợp tác công tư trong lĩnh vực y tế tại Trung Quốc ............................................. 38  1.8.2.1.Điều kiện và bối cảnh .......................................................................................... 39  1.8.2.2.Hệ thống y tế - bệnh viện Trung Quốc ................................................................ 40  1.8.2.3.Hợp tác công tư trong lĩnh vực y tế - bệnh viện tại Trung Quốc ........................ 41  1.8.2.4.Cơ chế tài chính ................................................................................................... 42  1.8.2.5.Kết luận ................................................................................................................ 45  1.8.3. Bài học kinh nghiệm về hợp tác công - tư trong y tế tại các nước ........................ 46  1.8.3.1.Hợp tác công tư trong y tế - bệnh viện tại Singapore .......................................... 46  1.8.3.2.Hợp tác công tư trong lĩnh vực y tế - bệnh viện tại Trung Quốc ........................ 46  CHƯƠNG II .................................................................................................................... 48  THỰC TRẠNG XÃ HỘI HÓA BỆNH VIỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................................................................................................................... 48  2.1. Quá trình xã hội hóa y tế trong khoảng thời gian 2005-2010 ................................... 48  2.1.1. Chủ trương xã hội hóa y tế() ................................................................................... 48  2.1.2. Các chính sách khuyến khích() ............................................................................... 50  2.1.3. Hệ thống y tế TP.HCM .......................................................................................... 52  2.1.3.1. Hệ thống y tế công lập ........................................................................................ 52  vi 2.1.3.1.1. Đối với các cơ sở y tế đã hoàn thành tự chủ tài chính và các cơ sở y tế tự chủ tài chính một phần() .......................................................................................................... 52  2.1.3.1.2. Đối với các cơ sở y tế chưa tự chủ tài chính ................................................... 53  2.1.3.2. Hệ thống y tế ngoài công lập .............................................................................. 53  2.1.4. Tình hình thực hiện quá trình xã hội hóa lĩnh vực y tế của TP.HCM. .................. 54  2.1.4.1. Xã hội hóa các cơ sở y tế công lập ..................................................................... 54  2.1.4.2. Xã hội hóa các cơ sở y tế ngoài công lập ........................................................... 62  2.2. Cơ chế tài chính chung của bệnh viện công ............................................................. 65  2.2.1 Những mặt còn hạn chế trong quá trình xã hội hóa ................................................ 65  2.2.2 Nhận xét đánh giá về tình hình thực hiện xã hội hóa trong lĩnh vực y tế trong thời gian qua của TP.HCM ..................................................................................................... 67  CHƯƠNG III: .................................................................................................................. 71  GIẢI PHÁP ĐỂ GIÁI QUYẾT CÁC VẤN ĐỀ CÒN HẠN CHẾ TRONG QUÁ TRÌNH XÃ HỘI HÓA Y TẾ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ........................ 71  3.1. Điều kiện kinh tế - xã hội để phát triển mô hình hợp tác nhà nước – tư nhân trong lĩnh vực y tế tại thành phố. .............................................................................................. 71  3.2. Chủ trương, mục tiêu của thành phố về phát triển y tế............................................. 73  3.2.1. Xu hướng để phát triển mô hình hợp tác công tư .................................................. 73  3.2.2. Chủ trương của thành phố ..................................................................................... 74  3.2.3. Mục tiêu chung ...................................................................................................... 74  3.2.4. Mục tiêu cụ thể ...................................................................................................... 75  3.2.5. Nhu cầu vốn đầu tư ngành y tế: ............................................................................. 76  3.3. Ứng dụng mô hình hợp tác công tư trong quá trình xã hội hóa y tế ......................... 76  3.3.1. Ý kiến của chuyên gia về phát triển mô hình hợp tác công – tư tại TP.HCM. ..... 77  vii 3.3.2. Lựa chọn mô hình hợp tác công – tư tại Thành phố .............................................. 78  3.3.2.1. Đặc điểm của mô hình BOT ............................................................................... 79  3.3.2.2. Vai trò của nhà nước và tư nhân trong dự án BOT ............................................ 79  3.3.2.3. Cơ chế tài chính của dự án hợp tác công – tư theo BOT .................................... 82  3.3.2.4 Kết quả mong đợi từ mô hình PPP trong lĩnh vực bệnh viện .............................. 84  3.4. Các giải pháp để triển khai mô hình PPP trong lĩnh vực y tế tại TP. HCM ............. 84  TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC viii TỪ VIẾT TẮT ADB Asia Development Bank Ngân hàng phát triển Châu Á AFD Agency of French Development Cơ quan phát triển pháp AIDS Acquired immune deficiency syndrome Hội chứng suy giảm miễn dịch BOO Build - Own – Operate Xây dựng - sở hữu - vận hành BOT Build Operate Transfer Xây dựng - vận hành - chuyển giao BT Build – Transfer Xây dựng - chuyển giao BTC Ministry of Finance Bộ tài chính BTL Build - Transfer - Leasing Xây dựng - chuyển giao - cho thuê BTO Build - Transfer - Operate Xây dựng - chuyển giao - vận hành CFA Chief Financial Analysis Chuyên viên phân tích tài chính CT300 300 Programme Chương trình 300 Thạc sĩ, Tiến sĩ của TP.HCM DBFO Design-Build- Fiunance – Operation Thiết kế - xậy dựng - Tài trợ - vận hành DBO Design - Build - Operate Thiết kế - xây dựng - vận hành FOSCO Service Company to foreign Commission Công ty TNHH MTV Dịch vụ Cơ quan nước ngoài GDP Gross Domestic Product Tổng Sản phầm quốc nội HDP HIFU Development Project Dự án Phát triển HIFU HFIC HoChiMinh City Finance and Investment State-owned Company Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước TP.HCM ix HIFU HoChiMinh City investment Fund for urban development Quỹ Đầu tư phát triển đô thị TP.HCM HIV Human immunodeficiency virus Virus suy giảm miễn dịch ở người Medifund Medical fund Quỹ tiết kiệm Medisave Medical saving account Tài khoản tiết kiệm Medisheild Medical shield account Tài khoản tiết kiệm MTV Một Thành viên NGO Non-Government Organisation Tổ chức phi Chính phủ PPP Public Private Partnership Hợp tác công - tư SGD Singapore dollar Đồng đô la Singapore Sở KH&ĐT Department of Planning and Investment Sở Kế hoạch và Đầu tư SPV Special Purpose Vehicle Công ty có chức năng đặc biệt TB Tuberculosis Bệnh lao TCKT Accounting department Phòng Tài chính Kế toán TNHH (LLP) Limited Liability Partnertship Công ty trách nhiệm hữu hạn TP.HCM Ho Chi Minh City Thành phố Hồ Chí Minh UBND TP.HCM The People committee of Ho Chi Minh City Ùy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh UNBD The People committee Ùy ban nhân dân UNDP United Nations Development Programme Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc USD United State dollars Đồng đô la Mỹ VND Viet Nam Dong Tiền Việt Nam WB World Bank Ngân hàng thế giới WHO World Health Organisation Tổ chức y tế thế giới WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới x DANH SÁCH CÁC BẢNG Bảng 1.1 Dự án PPP nằm ở giữa của dự án đầu tư công và đầu tư tư nhân: .... 8 Bảng 1.2 Những lợi ích nổi bậc cho các thành phần trong nền kinh tế .......... 25 Bảng 1.2 Bảng kê về chính sách hỗ trợ cho các loại phòng ở Singapore ....... 37 Bảng 2.1 Tình hình chi ngân sách ngành Y tế TP.HCM năm 2000 - 2008 .... 58 Bảng 2.2 Chương trình sức khỏe .................................................................... 60 Bảng 2.3 Chương trình sức khỏe .................................................................... 61 DANH SÁCH CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Cấu trúc của Hợp đồng quản lý .................................................. 12 Sơ đồ 1.2 Cấu trúc của Hợp đồng cho thuê ................................................ 15 Sơ đồ 1.3 Cấu trúc của hợp đồng nhượng quyền ........................................ 16 Sơ đồ 1.4 Cấu trúc của Hợp đồng BOT ...................................................... 19 Sơ đồ 2.1 Cơ chế tài chính của bệnh viện ................................................... 65 -1- GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI 1. Sự cần thiết của đề tài Trong thời gian qua ngành Y tế Thành phố cũng đã có nhiều chuyển biến tích cực. Các đơn vị y tế công lập tăng cường đổi mới trang thiết bị khám chữa bệnh kỹ thuật cao, phát triển cơ sở hạ tầng …v…v...nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và chất lượng phục vụ nhân dân. Bên cạnh đó, khu vực y tế ngoài công lập cũng phát triển nhanh chóng, nhiều phòng khám, bệnh viện tư nhân với quy mô lớn, trang thiết bị hiện đại ra đời tạo môi trường cạnh tranh với các cơ sở y tế công lập. Tuy nhiên, việc đầu tư phát triển cơ sở vật chất, nâng cao năng lực chuyên môn bước đầu là giải pháp hiệu quả nhưng chưa đủ, cần thiết phải có một mô hình hoạt động mới và một cơ chế chính sách quản lý thích hợp với điều kiện của kinh tế thị trường và phát triển bền vững. Sau nhiều năm thực hiện chủ trương xã hội hóa của chính phủ trong lĩnh vực hạ tầng xã hội, trong đó bao gồm các lĩnh vực như giáo dục, y tế, văn hóa và thể dục thể thao đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, quá trình xã hội hóa còn bộc lộ nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai, thực hiện. Cụ thể, lĩnh vực y tế, cơ chế gò bó của nhà nước đã ảnh hưởng lớn đến quá trình xã hội hóa trong lĩnh vực này. Điển hình, trong lĩnh vực bệnh viện công lập bộc lộ một số khó khăn như: - Sự quá tải của các cơ sở khám, chữa bệnh ; - Sự thiếu hụt tài chính cho đầu tư trang thiết bị hiện đại và tu sửa cơ sở khám, chữa bệnh; - Thiếu nguồn tài chính cho đào tào nguồn lực y, bác sĩ - Sự chảy máu chất xám: do cơ chế đãi ngộ chưa phù hợp. Sự gồng gánh và bao cấp của nhà nước cho các bệnh viện công lập hiện nay đã thật sự không còn phù hợp, nên có một sự cải tiến nhất định nhằm thúc đẩy sự phát triển của hệ thống bệnh viện hơn. Cần thiết đẩy mạnh hơn nữa phát triển các cơ sở y tế ngoài công lập để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân, không còn hình ảnh chen lấn nhau mua vé khám bệnh, hình ảnh ngủ hành lang của các bệnh nhân và người thăm bệnh và quan trọng hơn góp phần xóa đi