Luận văn Khảo sát đặc điểm sinh học, chu trình phát triển và gây bệnh nhân tạo tầm gửi lá nhỏ (taxillus chinensis) thuộc họ loranthaceae trên cây cao su (hevea brasiliensis muell. arg.)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP.HCM BỘ MÔN CÔNG NGHỆ SINH HỌC  KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ GÂY BỆNH NHÂN TẠO TẦM GỬI LÁ NHỎ (Taxillus chinensis) THUỘC HỌ LORANTHACEAE TRÊN CÂY CAO SU (Hevea brasiliensis Muell. Arg.) Ngành: CÔNG NGHỆ SINH HỌC Niên khóa: 2003 – 2007 Sinh viên thực hiện: Y LIÊN Thành phố Hồ Chí Minh Tháng 09/2007 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP.HCM BỘ MÔN CÔNG NGHỆ SINH HỌC  KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ GÂY BỆNH NHÂN TẠO TẦM GỬI LÁ NHỎ (Taxillus chinensis) THUỘC HỌ LORANTHACEAE TRÊN CÂY CAO SU (Hevea brasiliensis Muell. Arg.) Giáo viên hƣớng dẫn: Sinh viên thực hiện: TS. TRẦN VĂN CẢNH Y LIÊN ThS. PHAN THÀNH DŨNG TS. PHAN PHƢỚC HIỀN Thành phố Hồ Chí Minh Tháng 09/2007 iii LỜI CẢM ƠN Xin chân thành cảm ơn: Ban giám hiệu trường Đại học Nông Lâm Tp. HCM, Bộ môn Công nghệ Sinh học đã tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập tại trường. TS. Trần Văn Cảnh, TS. Phan Phước Hiền, ThS. Phan Thành Dũng đã hết lòng hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện khoá luận. Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến: + Công ty Cao su - Đồng Nai. + Viện Nghiên cứu Cao su Việt Nam. + Phòng thí nghiệm Khoa lâm nghiệp trường Đại học Nông Lâm Tp.HCM. + Những thầy cô làm việc trong phòng thí nghiệm – Bộ môn thực vật của trường Đại học Khoa học Tự nhiên Tp.HCM. Đã giúp đỡ hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình thực hiện khoá luận. Các bạn bè thân yêu lớp CNSH29 đã luôn ở bên tôi, chia sẽ những buồn vui trong suốt thời gian tôi thực tập và thực hiện đề tài. Thành kính ghi ơn ba mẹ cùng những người thân trong gia đình luôn tạo điều kiện và động viên trong suốt quá trình học tập tại trường và trong suốt cuộc đời này. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2007 Y Liên iv TÓM TẮT Đề tài “Khảo sát đặc điểm sinh học, chu trình phát triển và gây bệnh nhân tạo tầm gửi lá nhỏ (Taxillus chinensis) thuộc họ Loranthacea trên cây cao su (Hevea brasiliensis Muell. Arg.)”.  Nội dung nghiên cứu Điều tra tình hình bệnh trên một số lô cao su. Khảo sát sản lượng mủ cao su ở ba lô điều tra bệnh. Khảo sát phổ ký chủ của tầm gửi. Định danh một số loại tầm gửi trên cây cao su. Khảo sát chu trình phát triển của tầm gửi lá nhỏ (Taxillus chinensis). Giải phẫu mô cao su bị tầm gửi ký sinh. Lây nhiễm. Khảo sát ảnh hưởng của nồng độ Garlon 250 lên sự phát triển của TG.  Kết quả đạt được Khảo sát được 33 loài ký chủ khác nhau của tầm gửi. Định danh được 5 loại tầm gửi. Có sự khác nhau giữa mô gỗ bị bệnh và không bị bệnh. Kết quả lây nhiễm:  Có sự khác nhau về tỷ lệ nảy mầm của hạt tầm gửi.  Yếu tố thời gian ảnh hưởng lớn đến việc duy trì sự sống của những hạt tầm gửi đã tạo đầu mút.. Khảo sát được những nồng độ Garlon 250 có ảnh hưởng lên tầm gửi khi tiêm vào thân cây cao su. v ABSTRACT Thesis “Study on biological characteristic, life cycle and artificial inoculation of mistletoe (Taxillus chinensis, Loranthacea) that parasitizing on rubber tree (Hevea brasiliensis Muell. Arg.).  Research contents Survey of mistletoe infection on rubber trees. Investigating rubber latex yield in three infected field. Investigation of alternative host plants. Identification some of mistletoe parasitizes on rubber tree. Study on T. chinensis life cycle. Histological section of rubber wood infected by T. chinensis. Artificial inoculation of mistletoe seed on rubber tree. The results indicated that. Initial investigation of rubber trunk injection by Garlon 250 to control T. chinensis.  Result There are 33 different host species of mistletoe. Identification 5 species of mistletoe. Rubber wood structure is severity affected by mistletoe infection. Artificial inoculation of mistletoe seed on rubber tree: there is significantly difference on percentage of mistletoe seed germination on two rubber clones. Time after inoculation is also affected on infection success of germinated seeds already established root (hostauria) on rubber tree. Effect of various Garlon 250 concentrations on T. chinensis and rubber tree. vi MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... iii TÓM TẮT ................................................................................................................ iv ABSTRACT ............................................................................................................... v MỤC LỤC ................................................................................................................ vi DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... x DANH SÁCH CÁC HÌNH...................................................................................... xi DANH SÁCH BẢNG ............................................................................................. xii Chương 1: MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1.1. Đặt vấn đề ..................................................................................................... 1 1.2. Mục đích ....................................................................................................... 2 1.3. Yêu cầu ......................................................................................................... 2 1.4. Giới hạn đề tài .............................................................................................. 2 Chương 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ....................................................................... 4 2.1. Tổng quan về cây cao su .............................................................................. 4 2.1.1. Một số đặc điểm chung của cao su ....................................................... 5 2.1.2. Những thành tựu đạt được của ngành cao su ....................................... 5 2.1.3. Dự tính sản lượng cao su Việt Nam ..................................................... 6 2.1.4. Một số dòng vô tính cao su thông thường ............................................ 6 2.1.5.1. Dòng vô tính GT 1 ......................................................................... 6 2.1.5.2. Dòng vô tính PB 235 ..................................................................... 8 2.2. Tổng quan về cây tầm gửi ............................................................................ 9 2.2.1. Phân loại tầm gửi .................................................................................. 9 2.2.1.1. Phân loại theo ký chủ .................................................................... 9 2.2.1.2. Phân loại theo các đặc tính khác .................................................... 9 2.2.2. Một số họ tầm gửi thường gặp ở Việt Nam. ....................................... 10 2.2.2.1. Họ Loranthaceae ......................................................................... 10 2.2.2.2. Dendrophthoe Mart. Họ tầm gửi ................................................. 11 vii 2.2.2.3. Helixanthera Lour., họ tầm gửi . ................................................. 12 2.2.2.4. Macrosolen (Blume) Rchb., họ tầm gửi. ..................................... 13 2.2.2.5. Taxillus Tiegh., họ tầm gửi .......................................................... 13 2.2.3. Cách lan truyền ................................................................................... 14 2.2.4. Ngoài ra cũng có một giả thuyết khác ................................................ 15 2.2.5. Cách ký sinh trên cây .......................................................................... 15 2.2.6. Ảnh hưởng của tầm gửi lên những cây chủ ........................................ 15 2.2.7. Lây bệnh nhân tạo (đối với tầm gửi Viscum album L.) ...................... 16 2.2.8. Biện pháp kiểm soát tầm gửi .............................................................. 17 2.2.9. Tổng quan vể Triclopyr butoxyethyl ester .......................................... 18 Chương 3: NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP ....................................................... 20 3.1. Nội dung thực hiện ..................................................................................... 20 3.2. Đối tượng .................................................................................................... 20 3.3. Thời gian và địa điểm ................................................................................. 20 3.3.1. Thời gian ............................................................................................. 20 3.3.2. Địa điểm thực hiện .............................................................................. 20 3.4. Vật liệu và hoá chất .................................................................................... 21 3.4.1. Vật liệu ................................................................................................ 21 3.4.2. Hoá chất .............................................................................................. 21 3.5. Phương pháp tiến hành ............................................................................... 21 3.5.1. Khảo sát mức độ nhiễm bệnh .............................................................. 21 3.5.2. Khảo sát sản lượng mủ cao su trên ba lô bệnh ................................... 22 3.5.3. Nhận dạng các loại TG ....................................................................... 22 3.5.4. Lập bảng điều tra phổ ký chủ của tầm gửi .......................................... 22 3.5.5. Phương pháp định danh một số loại tầm gửi ...................................... 22 3.5.6. Phương pháp khảo sát chu trình phát triển ......................................... 22 3.5.7. Phương pháp giải phẫu ....................................................................... 23 3.5.7.1. Phương pháp lấy mẫu .................................................................. 23 3.5.7.2. Khảo sát cấu tạo thô đại ............................................................... 23 viii 3.5.7.3. Khảo sát cấu tạo hiển vi ............................................................... 23 3.5.8. Phương pháp khảo sát tính mẫn cảm . ................................................ 25 3.5.9. Khảo sát phương pháp xử lý TG bằng hoá chất. ................................ 26 Chương 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .............................................................. 28 4.1. Khảo sát mức độ nhiễm bệnh .................................................................... 28 4.2. Sản lượng mủ cao su ở những lô điều tra ................................................... 30 4.3. Nhận dạng cây tầm gửi ............................................................................... 31 4.4. Một số ký chủ chính của cây tầm gửi ......................................................... 31 4.5. Định danh một số loại tầm gửi trên cây cao su. ......................................... 34 4.5.1. Viscum articulatum Burm.F. ............................................................... 34 4.5.2. Helixathera cylindrica (Roxb.) Dans. ................................................. 34 4.5.3. Helixanthera ligustrina (Wall.) Dans. ................................................ 35 4.5.4. Taxillus chinensis (L.) Miq. ................................................................ 36 4.5.5. Macrosolen cochinchinensis (Lour.) ................................................. 36 4.6. Kết quả khảo sát chu trình phát triển .......................................................... 37 4.6.1. Thời gian ra hoa .................................................................................. 37 4.6.2. Thời gian kết trái ................................................................................. 37 4.6.3. Thời gian nảy mầm và tạo đầu mút .................................................... 37 4.7. Kết quả giải phẫu ........................................................................................ 38 4.7.1. Khảo sát cấu tạo thô đại ...................................................................... 38 4.7.2. Khảo sát cấu tạo hiển vi ...................................................................... 38 4.8. Khảo sát tính mẫn cảm của dòng cao su vô tính ........................................ 39 4.8.1. Lây nhiễm nhân tạo trên cây cao su .................................................... 40 4.8.2. Những kết quả thu được của thí nghiệm 2 .......................................... 40 4.8.2.1. Khảo sát tính mẫn cảm của hai dvtcs .......................................... 40 4.8.2.2. Ảnh hưởng của yếu tố thời gian .................................................. 42 4.9. Thử nghiệm hoá chất để xử lý tầm gửi....................................................... 44 Chương 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ................................................................... 47 5.1. Kết luận ...................................................................................................... 47 ix 5.2. Đề nghị ....................................................................................................... 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 49 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 51 x DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT ĐNTL: Đường Nơ Trang Long. ĐĐBP: Đường Điện Biên Phủ. CVLVT: Công Viên Lê Văn Tám. ĐNĐC: Đường Nguyễn Đình Chiểu. ĐBL: Đường Bình Lợi. NTOQ: Nông trường Cao su Ông Quế. TLTK: Tài liệu tham khảo. Dvtcs: Dòng vô tính cao su. CS: cao su. TG: Tầm gửi. NT: Nghiệm thức. TN: Thí nghiệm. ĐHKHTN: Đại học Khoa học Tự nhiên. xi DANH SÁCH CÁC HÌNH Hình 2. 1. Vườn cây cao su GT 1 ........................................................................ 6 Hình 2. 2. Vườn cây cao su PB 235 ..................................................................... 7 Hình 3. 2. Tạo lỗ bơm Garlon 250 .................................................................... 25 Hình 3. 3. Bơm Garlon 250 vào ........................................................................ 25 Hình 3. 4. Bao miệng lỗ lại ............................................................................... 25 Hình 4. 1. Vườn cây cao su bị nhiễm tầm gửi .................................................. 27 Hình 4. 2. Tầm gửi Viscum articulatum ............................................................. 33 Hình 4. 3. Tầm gửi Viscum articulatum ............................................................. 33 Hình 4. 4. Tầm gửi Helixathera cylindrica ........................................................ 34 Hình 4. 5. Tầm gửi Helixanthera ligustrina ...................................................... 34 Hình 4. 6. Tầm gửi Taxillus chinensis ............................................................... 35 Hình 4. 7. Hạt tầm gửi Taxillus chinensis .......................................................... 35 . Hình 4. 8. Tầm gửi Macrosolen cochinchinensis ............................................. 35 Hình 4. 9. Tầm gửi 1 tháng tuổi ......................................................................... 36 Hình 4. 10. Tầm gửi 75 ngày tuổi ...................................................................... 36 Hình 4. 11. Khảo sát cấu tạo thô đại .................................................................. 37 Hình 4. 12. Mô gỗ cao su không bệnh ............................................................... 37 Hình 4. 13. Mô gỗ cao su bị bệnh ...................................................................... 37 Hình 4.14. Mô gỗ cao su bị phá hoại nặng ........................................................ 38 xii DANH SÁCH BẢNG Bảng 3. 1: Phương pháp 5 điểm ................................................................................ 21 Bảng 3. 2. Phân cấp bệnh .......................................................................................... 22 Bảng 4.1. Kết quả điều tra mức độ bệnh tầm gửi trên cây cao su. ........................... 29 Bảng 4. 2. Sản lượng cao su tại những lô khảo sát mức độ bệnh. ............................ 30 Bảng 4. 3. Một số cây ký chủ của tầm gửi ................................................................ 31 Bảng 4. 4. Kết quả khảo sát lây nhiễm bằng hạt tầm gửi .......................................... 40 Bảng 4. 5. Kết quả khảo sát tính mẫn cảm của hai dvtcs GT 1 và PB 235 ............... 41 Bảng 4. 6. Kết quả khảo sát sự ảnh hưởng của thời gian .......................................... 42 Bảng 4.7. Kết quả được rút ra từ thí nghiệm 2 ......................................................... 43 Bảng 4. 8. Kết quả thử nghiệm hóa chất ................................................................... 45 DANH SÁCH CÁC ĐỒ THỊ Đồ thị 4. 1. Tỷ lệ mọc khác nhau của TG trên hai dvtcs GT 1 và PB 235 ............... 41 Đồ thị 4. 2. Đồ thị biểu diễn sự ảnh hưởng của thời ................................................. 42 Đồ thị 4. 3. Đồ thị biểu diễn của bảng 4.7 ................................................................ 43 1 Chƣơng 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Cao su (Hevea brasiliensis Muell. Arg.) là loại cây cho sản lượng mủ cao, phẩm chất mủ tốt nhất trong các loại cây cho nhựa mủ. Cao su (CS) là một trong 4 nguyên liệu cơ bản của nền công nghiệp hiện đại (than đá, gang thép, dầu hoả, cao su). CS có nhiều tác dụng lớn trong các lĩnh vực: công nghiệp, nông nghiệp, quốc phòng, dân dụng...Trong đời sống xã hội có tới 5 vạn loại sản phẩm có chất liệu cao su, chẳng hạn một áo đi mưa cần 1kg cao su khô, một ô tô cần 240 kg và 1 máy bay cần 600 kg cao su khô,... Trong kinh doanh, cao su là cây thu được lợi nhuận lớn gấp 7 – 10 lần so với cây trồng lương thực. Ngoài ra hạt cao su có thể ép dầu (tỷ lệ dầu 25%) làm xà phòng, khô dầu cho chăn nuôi, dầu đốt,... (Nguyễn Văn Bình và ctv, 1996). Vỏ quả CS cứng có thể chế than hoạt tính làm pin đèn, gỗ dán, gỗ cao cấp. Cây cao su không những có giá trị kinh tế cao mà còn có nhiều ý nghĩa khác như: làm sạch môi trường, ổn định sinh thái... (Nguyễn Văn Bình và ctv, 1996). Diện tích cao su tại nước ta đạt khoảng 400.000 ha vào năm 2004 và tăng đến 492.000 ha vào năm 2006. Dự tính sẽ tăng khoảng 700.000 ha vào năm 2015 trên nhiều vùng sinh thái khác nhau (Phan Thành Dũng, 2004). Trong khi theo Chee (1976), tổng hợp tình hình bệnh hại cao su trên thế giới có 550 loài vi sinh vật tấn công, với 24 loài có tầm quan trọng về kinh tế, gồm 14 loại phá hại lá, 8 loại hại thân cành và 5 loại hại rễ (Phan Thành Dũng dẫn nhập, 2004). Ngoài ra, cỏ dại cũng gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng và sản lượng mủ cao su, không những trực tiếp gia tăng giá thành sản xuất mà còn gián tiếp ảnh hưởng tới đời sống của người trồng cao su. Trong đó, cây tầm gửi (TG) là đối tượng dịch hại đang phát triển mạnh gần đây ở một số nơi tại Việt Nam. 2 Do vậy công tác bảo vệ thực vật cho cây cao su ngày càng đóng vai t rò cấp th iế t nhằm giảm thiệt hại do : vi s inh vật , côn t rùng và cỏ dại gây ra . Tuy hiện nay ở Việt Nam cũng như thế giới , việc đầu tư nghiên cứu cho công tác bảo vệ thực vật nói chung hay cây cao su nói r iêng rấ t được chú t rọng phát t r iển và cũng thu được những thành tựu đáng kể. song đối với bệnh hại cây cao su do tầm gửi việc nghiên cứu và t ìm ra cách xử lý hiệu quả đang đi vào ngõ cụt . Ngoài ra t rên thế giới cũng chưa t ìm ra được phương pháp hiệu quả để xử lý TG trên diện rộng. Với đề tài “Khảo sát đặc điểm sinh học, chu trình phát