Luận văn Một số giải pháp nhằm phát triển công ty cổphần dịch vụ bưu chính viễn thông Sài Gòn đến năm 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp. HCM ------------------------ VÕ ĐÌNH HOÀI THANH MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN CÔNG TY CỔ PHẦN DỊCH VỤ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG SÀI GÒN ĐẾN NĂM 2015 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2006 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp. HCM ------------------------ VÕ ĐÌNH HOÀI THANH MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN CÔNG TY CỔ PHẦN DỊCH VỤ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG SÀI GÒN ĐẾN NĂM 2015 Chuyên ngành: Quản trị Kinh doanh Mã số: 60.34.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN THỊ LIÊN DIỆP Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2006 MỤC LỤC Lời mở đầu Chương 1. Giới thiệu về thị trường viễn thông Việt Nam..................................1 1.1. Đặc điểm ngành viễn thông: ..........................................................................1 1.1.1. Đặc điểm dịch vụ viễn thông: .........................................................................1 1.1.2. Đặc điểm doanh nghiệp viễn thông: ...............................................................2 1.2. Vai trò của ngành viễn thông đối với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước: ..............................................................................................................3 1.2.1. Đóng góp vào ngân sách quốc gia: .................................................................3 1.2.2. Phục vụ phát triển kinh tế - xã hội: .................................................................3 1.2.3. Góp phần đảm bảo an ninh quốc gia, phòng chống thiên tai, cứu nạn: ..........4 1.2.4. Phục vụ nhu cầu thông tin liên lạc vùng sâu, vùng xa, nơi có điều kiện kinh tế khó khăn:.....................................................................................................4 1.3. Quá trình phát triển ngành viễn thông Việt Nam: .........................................5 1.3.1. Độc quyền:......................................................................................................5 1.3.2. Từ độc quyền sang cạnh tranh với sự xuất hiện của các doanh nghiệp mới: .7 1.3.3. Trước thềm hội nhập:......................................................................................8 Chương 2. Thực tiễn hoạt động của SPT trong thời gian qua.........................10 2.1. Giới thiệu về SPT: .......................................................................................10 2.1.1. Quá trình thành lập và phát triển: .................................................................10 2.1.2. Các dịch vụ cơ bản của SPT: ........................................................................11 2.2. Tình hình hoạt động của SPT: .....................................................................12 2.2.1. Kết quả kinh doanh:......................................................................................12 2.2.2. Tình hình tài chính:.......................................................................................17 2.2.3. Tình hình sản xuất: .......................................................................................17 2.2.4. Hoạt động tiếp thị: ........................................................................................17 2.2.5. Năng lực mạng:.............................................................................................19 2.2.6. Hoạt động đầu tư: .........................................................................................20 2.2.7. Nguồn nhân lực:............................................................................................20 2.2.8. Các hoạt động khác:......................................................................................21 2.3. Tác động của môi trường bên ngoài đến hoạt động của SPT: .....................23 2.3.1. Môi trường vĩ mô:.........................................................................................23 2.3.2. Môi trường vi mô:.........................................................................................29 2.4. Đánh giá vị thế của SPT trên thị trường: .....................................................58 Chương 3. Một số giải pháp nhằm phát triển Công ty SPT đến năm 2015 ...59 3.1. Sứ mạng và mục tiêu của SPT: ....................................................................59 3.1.1. Sứ mạng của SPT:.........................................................................................59 3.1.2. Mục tiêu của SPT:.........................................................................................59 3.2. Một số giải pháp nhằm phát triển Công ty SPT đến năm 2015: ..................60 3.2.1. Hình thành giải pháp:....................................................................................60 3.2.2. Lựa chọn giải pháp mang tính chiến lược: ...................................................62 3.3. Một số kiến nghị đến Nhà nước:..................................................................76 Tài liệu tham khảo Phụ lục A Phụ lục B Phụ lục C Phụ lục D Danh mục từ viết tắt Định nghĩa một số thuật ngữ chuyên ngành viễn thông LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Xu thế hội nhập kinh tế quốc tế đang mở ra cho Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp viễn thông Việt Nam nói riêng nhiều cơ hội và thách thức. Thị trường mở cửa và đặc biệt là yếu tố độc quyền bị bãi bỏ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mới thâm nhập thị trường. Đồng thời, càng nhiều doanh nghiệp có mặt trên thị trường thì cạnh tranh càng gay gắt. Đặt chân vào một thị trường trở nên dễ dàng hơn nhưng làm sao để trường tồn mới là điều căn bản và khó khăn. Trong bối cảnh thị trường luôn không ngừng vận động và biến đổi, áp lực cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt, làm sao để tồn tại và khẳng định vị thế của mình trên thị trường là mục tiêu hàng đầu của Công ty Cổ phần Dịch vụ Bưu chính Viễn thông Sài Gòn (SPT). Để đạt được mục tiêu này, SPT cần phải xây dựng cho mình một chiến lược dài hạn trên cơ sở phát huy điểm mạnh, năng lực lõi, khắc phục điểm yếu. Thật vậy, một chiến lược lâu dài và đúng đắn có thể giúp một doanh nghiệp không những thích nghi được với những biến động của thị trường mà còn chủ động hạn chế những biến động xấu có thể ảnh hưởng đến doanh nghiệp. Bên cạnh đó, chiến lược hợp lý sẽ giúp doanh nghiệp nắm bắt và khai thác tốt cơ hội, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực trong quá trình phát triển, tạo ra lợi thế cạnh tranh trên thị trường để nâng cao kết quả hoạt động kinh doanh. Xuất phát từ yêu cầu thiết thực trên, thông qua đề tài nghiên cứu này, người viết mong muốn được đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần phát triển Công ty Cổ phần Dịch vụ Bưu chính Viễn thông Sài Gòn, cụ thể trong lĩnh vực viễn thông. Trên cơ sở nghiên cứu và đánh giá toàn diện các yếu tố của môi trường bên trong và bên ngoài của công ty, người viết hy vọng rằng những giải pháp đề ra tại đây mang tính thực tiễn và sẽ được xem xét ứng dụng tại Công ty SPT. 2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: - Nghiên cứu các yếu tố môi trường bên trong và môi trường bên ngoài (bao gồm môi trường vi mô và vĩ mô) có ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của SPT. - Nghiên cứu kinh nghiệm của một số công ty viễn thông và nhà làm luật nước ngoài. - Từ những nghiên cứu trên, đề xuất giải pháp góp phần phát triển Công ty Cổ phần Dịch vụ Bưu chính Viễn thông Sài Gòn trong lĩnh vực viễn thông. 3. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, đồng thời dựa trên quy luật phát triển tất yếu khách quan của một số vấn đề kinh tế xã hội. 1 Chương 1. Giới thiệu về thị trường viễn thông Việt Nam 1.1. Đặc điểm ngành viễn thông: 1.1.1. Đặc điểm dịch vụ viễn thông: Theo Pháp lệnh BCVT Việt Nam, dịch vụ viễn thông bao gồm: - Dịch vụ cơ bản: là dịch vụ truyền đưa tức thời dịch vụ viễn thông qua mạng viễn thông 1 hoặc Internet mà không làm thay đổi loại hình hoặc nội dung thông tin; - Dịch vụ giá trị gia tăng: là dịch vụ làm tăng thêm giá trị thông tin của người sử dụng dịch vụ bằng cách hoàn thiện loại hình, nội dung thông tin hoặc cung cấp khả năng lưu trữ, khôi phục thông tin đó trên cơ sở sử dụng mạng viễn thông hoặc Internet; - Dịch vụ kết nối Internet: là dịch vụ cung cấp cho các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ Internet khả năng kết nối với nhau và với Internet quốc tế. - Dịch vụ truy nhập Internet: là dịch vụ cung cấp cho người sử dụng khả năng truy nhập Internet; - Dịch vụ ứng dụng Internet trong bưu chính, viễn thông: là dịch vụ sử dụng Internet để cung cấp dịch vụ bưu chính, viễn thông cho người sử dụng. Dịch vụ ứng dụng Internet trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội khác phải tuân theo các quy định pháp luật về bưu chính, viễn thông và các quy định khác của pháp luật có liên quan. Bên cạnh những đặc điểm cố hữu của sản phẩm dịch vụ, dịch vụ viễn thông còn có những đặc điểm riêng biệt, ảnh hưởng đến quy trình sản xuất kinh doanh dịch vụ, chẳng hạn: - Thị trường viễn thông là thị trường độc quyền tự nhiên: Cơ cấu thị trường viễn thông theo chiều dọc được chia thành (1) Thiết bị; (2) Dịch vụ mạng; (3) Dịch vụ cho người dùng cuối. Trong đó, thị trường (2) và (3) thường tích hợp với nhau. Xuất phát từ các đặc thù như lợi thế về quy mô (economies of scale), lợi thế về mục đích (economies of scope), sự phát triển nhanh chóng của công nghệ nên thị trường (2) và (3) được xem là thị trường độc quyền tự nhiên. Đây là rào cản đối với các 1 Định nghĩa 2 doanh nghiệp muốn gia nhập thị trường. Nói cách khác, cơ sở hạ tầng là “thắt cổ chai” hạn chế sự tham gia và phát triển của các doanh nghiệp mới. - Quá trình sản xuất không tách rời khỏi quá trình tiêu thụ: Quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm hữu hình thường diễn ra theo trình tự sản xuất – phân phối – tiêu dùng. Tuy nhiên, đối với ngành dịch vụ, sản xuất và tiêu dùng xảy ra đồng thời. Do đặc điểm này, yếu tố chất lượng rất quan trọng và phải được quan tâm hàng đầu vì bất kỳ sai sót trong quá trình sản xuất sẽ ảnh hưởng ngay và trực tiếp đến khách hàng. - Nhu cầu dịch vụ chịu ảnh hưởng bởi yếu tố mùa vụ, khu vực: Thông thường, nhu cầu thông tin liên lạc tăng đột biến vào mùa lễ, tết. Nếu nhà cung cấp không có kế hoạch phân bổ nguồn lực như năng lực mạng, nhân lực... kịp thời thì sẽ dễ dẫn đến sự cố. Xét yếu tố khu vực, nhu cầu dịch vụ viễn thông tập trung nhiều nhất ở các thành phố lớn. Điều này ảnh hưởng đến chiến lược đầu tư, phân phối của doanh nghiệp viễn thông. 1.1.2. Đặc điểm doanh nghiệp viễn thông: Doanh nghiệp viễn thông Việt Nam được chia thành hai loại: - Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng: Sản phẩm của doanh nghiệp này là dịch vụ cho thuê những yếu tố thuộc mạng viễn thông như đường truyền, cổng kết nối..., khách hàng là các công ty trong ngành hoặc ngoài ngành có nhu cầu. Theo quy định hiện hành của Nhà nước, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng phải là doanh nghiệp nhà nước hoặc doanh nghiệp mà vốn góp của Nhà nước chiếm trên 50% mới được xem xét cấp giấy phép thiết lập hạ tầng mạng và cung cấp dịch vụ mạng. - Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông: Sản phẩm của doanh nghiệp này là các dịch vụ viễn thông. Các quy định đối với những doanh nghiệp này được nới lỏng hơn doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng và cạnh tranh giữa các doanh nghiệp này diễn ra gay gắt hơn. 3 1.2. Vai trò của ngành viễn thông đối với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước: 1.2.1. Đóng góp vào ngân sách quốc gia: Mỗi năm, nhất là những năm gần đây, ngành Bưu chính Viễn thông Việt Nam đã đóng góp đáng kể vào ngân sách Nhà nước, khoảng từ 3.000 tỷ đồng đến 5.000 tỷ đồng (năm 2004 là 4.900 tỷ và năm 2005 là 5.000 tỷ), đứng thứ 3 cả nước sau ngành dầu khí và điện lực. Tỷ lệ đóng góp trong GDP cũng tăng một cách khả quan từ 1,9% năm 2001 lên 2,3% năm 2002 và hơn 4% năm 2005. 1.2.2. Phục vụ phát triển kinh tế - xã hội: Thông tin liên lạc chính là một trong những yếu tố đầu vào quan trọng của các doanh nghiệp và là nhu cầu không thể thiếu của con người trong thời đại ngày nay. Với đặc điểm truyền đạt thông tin một cách nhanh chóng, an toàn, tiện lợi, bất kể thời gian, dịch vụ viễn thông giúp nâng cao hiệu quả giao dịch giữa các đối tác bất kể khoảng cách địa lý. Chính vì tầm quan trọng của dịch vụ viễn thông, các chỉ số về hạ tầng viễn thông, về khả năng tiếp cận dịch vụ viễn thông của một quốc gia được xem là một trong những yếu tố để đánh giá năng lực cạnh tranh của quốc gia đó. Đối với xã hội, dịch vụ viễn thông vừa thỏa mãn nhu cầu thông tin liên lạc - một nhu cầu cố hữu - của con người, vừa góp phần nâng cao trình độ dân trí. Đặc biệt, dịch vụ truy cập internet đã đem một luồng ánh sáng mới cho văn minh nhân loại vì nó cho phép mọi người tiếp cận một kho tàng thông tin và kiến thức khổng lồ chỉ với một chiếc máy tính. Dịch vụ viễn thông cũng cung cấp cho xã hội một kênh giải trí phong phú với nhiều loại hình như trò chơi trực tuyến, xem phim và nghe nhạc trực tuyến, “game show” v.v. Cuối cùng, một mô hình quản lý hành chánh công và kinh doanh thông qua môi trường dịch vụ viễn thông - đã rất phổ biến ở các nước phát triển - đã và đang được ứng dụng tại Việt Nam, đó là chính phủ điện tử (E-Government) và thuơng mại điện tử (E-Commerce). Chính phủ điện tử là giải pháp hữu hiệu để nâng cao hiệu quả của hệ thống hành chánh công, tiết kiệm thời gian giao dịch, giảm tiêu cực trong quá trình cấp phép v.v Thương mại điện tử giúp 4 doanh nghiệp có thêm một kênh phân phối và quảng bá thương hiệu, nhanh chóng tiếp cận khách hàng trong nước và quốc tế v.v. 1.2.3. Góp phần đảm bảo an ninh quốc gia, phòng chống thiên tai, cứu nạn: Ngay từ khi mới thành lập, ngành Bưu chính Viễn thông đã đóng vai trò quan trọng trong các cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam bảo vệ độc lập và chủ quyền của đất nước. Nhiệm vụ góp phần đảm bảo an ninh quốc gia tiếp tục duy trì cho đến hiện nay khi đất nước đã bước sang thời bình. Việc phủ sóng đến các vùng biên giới, hải đảo luôn được Nhà nước quan tâm, đóng góp tích cực vào sự nghiệp bảo vệ an ninh và chủ quyền quốc gia, nhanh chóng phát hiện và ngăn ngừa tội phạm, góp phần gìn giữ trật tự an toàn xã hội. Bên cạnh đó, hoạt động phòng chống thiên tai, cứu nạn rất cần hạ tầng viễn thông. Hiện nay, Công ty Điện tử Viễn thông Hàng hải (Vishipel) đang có mạng lưới chuyên phục vụ hoạt động này. 1.2.4. Phục vụ nhu cầu thông tin liên lạc vùng sâu, vùng xa, nơi có điều kiện kinh tế khó khăn: Cách đây 6 năm, mô hình Bưu điện Văn hoá xã (BĐVHX) ra đời - mô hình kết hợp giữa kinh doanh và phát triển văn hoá tại vùng nông thôn - mở ra triển vọng đưa nhiều dịch vụ bưu chính viễn thông, Internet xuống cộng đồng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội ở nông thôn, miền núi, hải đảo. Từ khi có các điểm BĐVHX, khoảng cách bình quân tới các điểm giao dịch bưu điện của người nông dân đã giảm từ 8 – 10km xuống còn 1,6 km, tạo điều kiện thuận lợi để bà con sử dụng dịch vụ viễn thông, nâng cao chất lượng cuộc sống và mở mang kiến thức. Năm 2004, dự án “Đưa Internet về các vùng nông thôn” đã được VNPT triển khai tại các điểm BĐVHX. Sau 1 năm VNPT triển khai giai đoạn I, với tổng kinh phí gần 28 tỷ đồng, đã có 2.000 điểm BĐVHX có dịch vụ Internet với 2.200 máy tính nối mạng, trong đó, 1.800 điểm sử dụng hình thức Internet quay số trực tiếp, 200 điểm sử dụng đường truyền tốc độ cao ADSL. Tháng 5/2005, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình cung cấp dịch vụ viễn thông công ích trên phạm vi toàn quốc từ nay đến năm 2010. Chương trình 5 cung cấp dịch vụ viễn thông công ích này nhằm đẩy nhanh việc phổ cập dịch vụ viễn thông và Internet đến mọi người dân trên cả nước, trong đó tập trung phát triển phổ cập dịch vụ cho các vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn. Theo đó, đến năm 2010, chương trình sẽ đảm bảo 100% số xã có điểm truy nhập dịch vụ điện thoại công cộng và có 70% số xã trên toàn quốc có điểm truy nhập dịch vụ Internet công cộng. Các dịch vụ viễn thông phổ cập bao gồm: dịch vụ điện thoại tiêu chuẩn; dịch vụ truy nhập Internet theo tiêu chuẩn. Dịch vụ viễn thông bắt buộc bao gồm: Dịch vụ liên lạc khẩn cấp như y tế, an ninh - trật tự xã hội, cứu hoả; Dịch vụ viễn thông phục vụ tìm kiếm, cứu nạn, phòng chống thiên tai theo quy định của cấp có thẩm quyền; Dịch vụ trợ giúp tra cứu số điện thoại cố định; Các dịch vụ viễn thông phục vụ các hoạt động khẩn cấp của Nhà nước theo quy định của cấp có thẩm quyền. Đến năm 2010, mật độ điện thoại tại các vùng được cung cấp dịch vụ viễn thông công ích cũng sẽ phải đạt trên 5 máy/100 dân, riêng các dịch vụ viễn thông bắt buộc (điện thoại khẩn cấp như y tế, an ninh – trật tự xã hội, cứu hoả; phục vụ tìm kiếm, cứu nạn, phòng chống thiên tai theo quy định của cấp có thẩm quyền...) được hỗ trợ trên phạm vi toàn quốc. Nguồn kinh phí thực hiện chương trình này ước tính khoảng 5.200 tỷ đồng. Trong đó, kinh phí từ Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam là 5.100 tỷ đồng (do các doanh nghiệp viễn thông đóng góp), còn lại là các nguồn vốn khác. 1.3. Quá trình phát triển ngành viễn thông Việt Nam: 1.3.1. Độc quyền: Trước năm 1945, Bưu điện Việt Nam nằm trong tay thực dân Pháp, tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn, thị xã để phục vụ chính sách xâm lược và khai thác thuộc địa, bảo vệ chính quyền thực dân, đồng thời để đàn áp phong trào cách mạng của nhân dân ta. Năm 1945, Cách mạng Tháng tám thành công, toàn bộ hệ thống tổ chức Bưu điện của chế độ cũ thuộc về chính quyền cách mạng. Nhiệm vụ của ngành Bưu điện thời kỳ này là phục vụ sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước để hoàn thành hai nhiệm vụ chiến lược là kháng chiến và kiến quốc. 6 Đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới, theo Nghị định của Chính phủ số 480/TTg ngày 8/3/1955, Tổng cục Bưu điện Việt Nam thuộc Bộ Giao thông Bưu điện ra đời trên cơ sở đổi tên Nha Bưu điện-Vô tuyến điện Việt Nam. Từ đây, hoạt động của Ngành từ quản lý hành chính sự nghiệp bắt đầu chuyển sang hoạt động có kinh doanh. Để tạo điều kiện thuận lợi cho ngành Bưu điện hoàn thành nhiệm vụ của mình, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, ngày 13/5/1961 Hội đồng Chính phủ ra Quyết định số 63/CP tách Tổng cục Bưu điện ra khỏi Bộ Giao thông và Bưu điện, đặt thành cơ quan trực thuộc Chính phủ. Năm 1976, Tổng cục Bưu điện đã chính thức tham gia 2 tổ chức quốc tế là: Liên minh Bưu chính thế giới (UPU) và Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) và tăng cường mở rộng quan hệ quốc tế với nhiều nước trên thế giới. Ngày 15/8/1987, Hội đồng Bộ trưởng ra Nghị định số 121-HĐBT ban hành Điều lệ Bưu chính và Viễn thông, xác định: “Mạng lưới bưu chính và viễn thông quốc gia là mạng lưới thông tin liên lạc tập trung thống nhất trong cả nước, do Nhà nước độc quyền tổ chức và giao cho ngành Bưu điện quản lý, khai thác để phục vụ nhu cầu truyền tin của các cơ quan Đảng, Nhà nước các cấp, các lực lượng vũ trang, các tổ chức kinh tế, xã hội và nhân dân theo phương thức kinh doanh xã hội chủ nghĩa và chế độ hạch toán kinh tế.” Ngày 7/4/1990, Hội đồng Bộ trưởng ra Nghị định số 115/HĐBT chuyển Tổng cục Bưu điện thành Tổng Công ty Bưu chính - Viễn thông Việt Nam, thuộc Bộ Giao thông vận tải và Bưu điện. Tuy nhiên, sau hai năm hoạt động theo mô hình tổ chức mới đã xuất hiện nhiều bất cập trong công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực bưu chính-viễn thông và sản xuất kinh doanh. Để tháo gỡ những vướng mắc trong cơ cấu tổ chức, ngày 26/10/1992, Chính phủ ra Nghị định số 03/CP về việc thành lập Tổng cục Bưu điện là cơ quan trực thuộc Chính phủ, có chức năng quản lý nhà nước về Bưu chính Viễn thông, kỹ thuật truyền dẫn tín hiệu Phát thanh Truyền hình và công nghiệp Bưu điện trong cả nước. Để thay đổi cơ chế sao cho phù hợp hơn với chức năng sản xuất kinh doanh, công tác quản lý Nhà nước từng bước tách ra khỏi công tác quản l