Luận văn Nâng cao vai trò chợ chuyên doanh lúa gạo thốt nốt trong việc tạo ra giá trị gia tăng cho hạt gạo

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 4 TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ================ PHAN VĂN TÂN NÂNG CAO VAI TRÒ CHỢ CHUYÊN DOANH LÚA GẠO THỐT NỐT TRONG VIỆC TẠO RA GIÁ TRỊ GIA TĂNG CHO HẠT GẠO LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2009 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 4 ================ PHAN VĂN TÂN NÂNG CAO VAI TRÒ CHỢ CHUYÊN DOANH LÚA GẠO THỐT NỐT TRONG VIỆC TẠO RA GIÁ TRỊ GIA TĂNG CHO GẠO Chuyên ngành: Quản trị Kinh doanh Mã số : 60.34.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS: Lê Khương Ninh TP. Hồ Chí Minh – Năm 2009 - ii - LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Phan Văn Tân - iii - LÔØI TRI AÂN Đề tài tốt nghiệp này được hoàn thành là sự nổ lực cố gắng của bản thân tác giả, và hơn thế nữa, đó là sự đóng góp của biết bao người đã hết lòng nhiệt tình giúp đỡ, động viên Tôi thật sự cảm kích và ghi nhớ những điều này. Trước tiên, tôi xin trân trọng gửi lời cảm tạ đến tất cả giáo sư giảng dạy chương trình lớp cao học quản trị kinh doanh khóa 15C của hai Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh và Trường Đại học Cần Thơ đã truyền đạt những kiến thức hữu ích cho tôi trong suốt quá trình học tập. Với lòng kính trọng, tôi chân thành cảm ơn PGS. TS Lê Khương Ninh, người đã hướng dẫn tôi hoàn thành chuyên đề với tất cả tinh thần trách nhiệm, trực tiếp theo dõi, đôn đốc , giúp đỡ, chỉ dẫn tôi nhiều điều bổ ích trong suốt quá trình làm luận văn tốt nghiệp. Xin chân thành cảm ơn sự quan tâm của Lãnh đạo Công ty Lương thực Sông Hậu, Lãnh đạo Ban Quản lý Dự án số 3 đã tạo điều kiện cho tôi được tham gia học tập và dành nhiều thời gian nghiên cứu, cũng như đã ủng hộ cho tôi nhiều về vật chất lẫn tinh thần giúp tôi có được những kiến thức ngày hôm nay. Với bạn bè, bạn đồng nghiệp những người đã đóng góp cho tôi nhiều ý kiến quý báo, động viên tôi trong quá trình nghiên cứu đề tài. Cho tôi gửi đến tất cả các bạn lời cảm ơn chân thành nhất. Phan Văn Tân - iv - MỤC LỤC Trang phụ bìa....................................................................................trang -- Lời cam đoan....................................................................................trang ii Lời tri ân...........................................................................................trang iii Mục lục.............................................................................................trang iv Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt...................................................trang vii Danh mục các bảng...........................................................................trang viii Danh mục các hình vẽ, biểu đồ, đồ thị..............................................trang ix Phần Mở đầu.................................................................................................trang 01 1. Sự cần thiết nghiên cứu....................................................................trang 01 2. Mục tiêu nghiên cứu.........................................................................trang 03 - Mục tiêu chung...............................................................................trang 03 - Mục tiêu cụ thể...............................................................................trang 03 3. Phương pháp nghiên cứu..................................................................trang 03 - Phương pháp thu thập số liệu........................................................trang 03 - Phương pháp phân tích .................................................................trang 03 4. Phạm vi nghiên cứu..........................................................................trang 04 Chương 1: Tổng quan về chuỗi giá trị và giao dịch nông sản...................trang 05 1.1 Các khái niệm chuỗi giá trị và phương pháp tiếp cận ......................trang 05 1.1.1 Định nghĩa...............................................................................trang 05 1.1.2 Các khái niệm chính về chuỗi giá trị........................................trang 06 1.2 Khái niệm, bản chất và nội dung của giao dịch nông sản.................trang 11 1.2.1 Khái niệm thị trường và thị trường nông sản...........................trang 11 1.2.2 Khái niệm giao dịch và giao dịch nông sản..............................trang 12 1.2.3 Một số luận giải về sản xuất theo hợp đồng trong tiêu thụ....... nông sản.........................................................................................................trang 14 - v - Chương 2: Phân tích thực trạng chuỗi giá trị lúa gạo và sản xuất theo.. hợp đồng tại các Chợ Trung tâm nông sản trực thuộc Tổng Công ty...... Lương thực Miền Nam ................................................................................trang 20 2.1 Giới thiệu các Chợ Trung tâm nông sản trực thuộc TCT Lương..... Thực Miền Nam.............................................................................................trang 20 2.2 Thực trạng chuỗi giá trị lúa gạo tại các Chợ Trung tâm nông sản....trang 25 2.2.1 Phân tích thực trạng chuỗi giá trị lúa gạo....................................trang 25 2.2.1 Sơ đồ chuỗi giá trị....................................................................trang 25 2.2.2 Mối liên kết và lợi ích giữa các bên tham gia chuỗi.................trang 28 2.2.3 Phân tích kinh tế chuỗi giá trị lúa gạo......................................trang 45 2.2.3.1 Giá trị gia tăng chuỗi lúa gạo tiêu thụ nội địa....................trang 45 2.2.3.2 Giá trị gia tăng chuỗi lúa gạo xuất khẩu............................trang 47 2.2.3.3 So sánh GTGT chuỗi lúa gạo tiêu thụ nội địa & xuất khẩu.trang 49 2.2.3.3 Phân tích tổng hợp chuỗi lúa gạo tiêu thụ nội địa và XK....trang 51 2.3 Phân tích lợi thế cạnh tranh ngành hàng lúa gạo .............................trang 52 2.4 Sản xuất theo hợp đồng trong chuỗi giá trị lúa gạo..........................trang 54 2.4.1 Các hình thức hợp đồng trong tiêu thụ lúa..................................trang 55 2.4.2 Tình hình thực hiện hợp đồng.....................................................trang 55 2.4.3 Những vấn đề của sản xuất lúa theo hợp đồng...........................trang 61 2.5 Phân tích điểm mạnh, yếu, cơ hội, đe dọa cho Chợ Chuyên doanh.. Lúa gạo Thốt Nốt ..........................................................................................trang 64 Chương 3: Giải pháp nâng cao vai trò của Chợ chuyên doanh lúa gạo... Thốt Nốt trong việc tạo ra giá trị gia tăng cho gạo...................................trang 70 3.1 Giải pháp 1: Hoàn thiện quy chế và mô hình hoạt động của Chợ.....trang 72 3.2 Giải pháp 2: Cần đào tạo một đội ngũ nhà quản lý, nhà chuyên môn đủ hiểu biết về hoạt động của sàn giao dịch hàng hóa nông sản, Tổ chức...... Trung tâm thông tin và tư vấn khách hàng, giúp nông dân định hướng về..... sản xuất, tiêu thụ, dự trữ.................................................................................trang 75 3.3 Giải pháp 3: Nâng cao nhận thức cho mọi tầng lớp trong xã hội...... - vi - về lợi ích hoạt động giao dịch hàng hóa tập trung, từ đó thu hút nông dân,... người sản xuất trực tiếp thương nhân, DN tham gia hoạt động tại Chợ..........trang 76 3.4 Giải pháp 4: Phát phiển cơ sở hạ tầng phục vụ chuỗi giá trị lúa gạo trang 77 3.5 Giải pháp 5: Tổ chức lại hệ thống trung gian và phát triển mở......... rộng chuỗi ......................................................................................................trang 81 Phần Kết luận và Khuyến nghị....................................................................trang 86 1 Kết luận ..............................................................................................trang 86 2 Kiến nghị ............................................................................................trang 87 Tài liệu tham khảo........................................................................................trang 91 Phụ lục...........................................................................................................trang 92 - vii - DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ======================= Ký hiệu Ý nghĩa chữ viết tắt & Và ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp nhà nước GAP Good Agricultural Practices (thực hành sản xuất nông nghiệp tốt) GTGT Giá trị gia tăng HTX Hợp tác xã ND Nông dân PTNT Phát triển nông thôn Tập đoàn CP Tập đoàn Charoen Pokphand TNHH Trách nhiệm hữu hạn TP. Cần Thơ Thành phố Cần Thơ TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh UBND Uỷ ban nhân dân VN Việt Nam - viii - DANH MỤC CÁC BẢNG =================== Số bảng, Tên bảng, biểu biểu Bảng 2-1 Diện tích, năng suất, sản lượng lúa Việt Nam từ năm 2004-2008 Bảng 2-2 Khối lượng và kim ngạch xuất khẩu của gạo Việt Nam 2004-2008 Bảng 2-3 Giá thành và lợi nhuận của nông dân sản xuất lúa Bảng 2-4 GTGT chuỗi lúa gạo tiêu thụ nội địa (gạo 25% tấm) Bảng 2-5 GTGT chuỗi lúa gạo thơm tiêu thụ nội địa (Jasmin) Bảng 2-6 GTGT chuỗi gạo 25% tấm xuất khẩu (bán FOB) Bảng 2-7 GTGT chuỗi gạo thơm Jasmin xuất khẩu (bán FOB) Bảng 2-8 So sánh GTGT chuỗi lúa gạo tiêu thụ nội địa & xuất khẩu Bảng 2-9 Tình hình sản xuất lúa theo hợp đồng TCT Lương thực Miền Nam Bảng 2-10 Tình hình sản xuất lúa theo hợp đồng ở thành phố Cần Thơ Bảng 2-11 Diện tích và sản lượng ký hợp đồng ở thành phố Cần Thơ - ix - DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ ====================== Số hình vẽ, Tên hình, đồ thị đồ thị Hình 1-1 Chuỗi giá trị của Michael Porter Hình 1-2 Hệ thống giá trị Chuỗi giá trị lúa gạo tại các Chợ Trung tâm nông sản Hình 2-1 thuộc TCT Lương thực Miền Nam Hình 3-1 Mô hình tổ chức lại hệ thống trung gian Biểu đồ 1 Chuỗi giá trị gạo 25% tấm tiêu thụ nội địa Biểu đồ 2 Chuỗi giá trị gạo thơm Jasmin tiêu thụ nội địa Biểu đồ 3 Chuỗi giá trị gạo 25% tấm xuất khẩu Biểu đồ 4 Chuỗi giá trị gạo thơm Jasmin xuất khẩu Biểu đồ 5 So sánh lợi ích các bên tham gia chuỗi gạo 25% tấm Biểu đồ 6 So sánh lợi ích các bên tham gia chuỗi gạo thơm Jasmin Đồ thị 1 Đồ thị chuỗi giá trị hạt gạo