Luận văn Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ, yếu tố gây bệnh của vi khuẩn e. coli trong hội chứng tiêu chảy ở bê, nghé tại sơn la và thử nghiệm phác đồ điều trị

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LỪ VĂN TRƢỜNG NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, YẾU TỐ GÂY BỆNH CỦA VI KHUẨN E. COLI TRONG HỘI CHỨNG TIÊU CHẢY Ở BÊ, NGHÉ TẠI SƠN LA VÀ THỬ NGHIỆM PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2008 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LỪ VĂN TRƢỜNG NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, YẾU TỐ GÂY BỆNH CỦA VI KHUẨN E. COLI TRONG HỘI CHỨNG TIÊU CHẢY Ở BÊ, NGHÉ TẠI SƠN LA VÀ THỬ NGHIỆM PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ Chuyên ngành: THÚ Y Mã số: 60.62.50 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. CÙ HỮU PHÚ THÁI NGUYÊN - 2008 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là luận văn do tôi thực hiện. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa ai công bố trong bất cứ cong trình nghiên cứu nào khác.Các tài liệu tham lhaor trích dẫn đều được ghi tên tác giả và tên tài liệu trích dẫn trong phần tài liệu tham khảo. Tác giả luận văn Lừ Văn Trường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Trường Đại học Nông lâm Thái nguyên, Viện Thú y, Chi cục Thú y Sơn La đã cho phép và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành bản luận văn này. Xin chân thành cảm ơn: GS.TS. Cù Hữu Phú; TS. Nguyễn Văn Sửu đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Khoa sau đại học trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên, Bộ môn Vi trùng Viện Thú y, cùng toàn thể bạn bè đồng nghiệp đã tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo và toàn thể cán bộ công chức Chi cục Thú y tỉnh Sơn La, đặc biệt là KS. Lò Văn Tăng Chi cục trưởng Chi cục Thú y đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn trạm Thú y, cán bộ Thú y xã thuộc các huyện Thuận Châu, Mai Sơn, Yên Châu, Mộc Châu, Phù Yên và Sông Mã đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Để góp phần thực hiện thành công luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ đáng kể của gia đình và đồng nghiệp. Nhân dịp này tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó. Tác giả luận văn Lừ Văn Trường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 1. Đặt vấn đề 1 2. Mục tiêu của đề tài 2 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4 1.1. Tình hình nghiên cứu về hội chứng tiêu chảy ở bê, nghé 4 1.1.1. Nguyên nhân do vi khuẩn 4 1.1.2. Nguyên nhân do vi rút 6 1.1.3. Nguyên nhân do ký sinh trùng 6 1.1.4. Ảnh hưởng của môi trường, khí hậu 7 1.1.5. Ảnh hưởng của nuôi dưỡng không đúng kỹ thuật 8 1.2. Tình hình nghiên cứu về vi khuẩn E. coli gây tiêu chảy ở bê, nghé 8 1.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới 8 1.2.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước 14 1.3. Một số đặc tính của Vi khuẩn E. coli 16 1.3.1. Đặc tính về hình thái 16 1.3.2. Đặc tính nuôi cấy 16 1.3.3. Đặc tính sinh hoá 18 1.3.4. Sức đề kháng 18 1.3.5. Cấu trúc kháng nguyên của vi khuẩn E. coli 19 1.3.5.1. Kháng nguyên O (Somatic-kháng nguyên thân) 19 1.3.5.2. Kháng nguyên H (flagellar-kháng nguyên lông) 20 1.3.5.3. Kháng nguyên K (Capsular-kháng nguyên bề mặt) 21 1.3.5.4. Kháng nguyên giáp mô (kháng nguyên vỏ bọc) 21 1.3.5.5. Kháng nguyên K (Fimbriae-kháng nguyên bám dính) 22 1.4. Các yếu tố gây bệnh của vi khuẩn E. coli 24 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 1.4.1. Các yếu tố không phải là độc tố 24 1.4.1.1. Khả năng bám dính của vi khuẩn 24 1.4.1.2. Khả năng xâm nhập của vi khuẩn 26 1.4.1.3. Khả năng dung huyết 26 1.4.1.4. Khả năng kháng kháng sinh 27 1.4.1.5. Yếu tố kháng khuẩn của vi khuẩn 30 1.4.2. Độc tố-yếu tố gây bệnh của vi khuẩn 30 1.4.2.1. Ngoại độc tố (Exotoxin) 30 1.4.2.2. Nội độc tố (Endotoxin) 31 1.5. Cơ chế gây bệnh của vi khuẩn E. coli 33 1.6. Bệnh tiêu chảy do vi khuẩn gây ra ở bê, nghé 36 1.6.1. Triệu chứng 36 1.6.2. Bệnh tích 37 1.6.3. Chẩn đoán bệnh 37 1.6.4. Phòng bệnh 38 1.6.5. Điều trị bệnh 39 Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG, VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 40 2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu 40 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 40 2.1.2. Địa điểm nghiên cứu 40 2.1.3. Thời gian nghiên cứu 40 2.2. Vật liệu dùng trong nghiên cứu 40 2.2.1. Mẫu bệnh phẩm 40 2.2.2. Môi trường, hoá chất, dụng cụ và động vật thí nghiệm 40 2.2.2.1. Các loại hoá chất môi trường 40 2.2.2.2. Động vật dùng cho thí nghiệm 41 2.2.2.3. Các loại kháng huyết thanh chuẩn để định type vi khuẩn E. coli phân lập được 41 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 2.2.2.4. Các loại hoá chất và môi trường dùng trong phản ứng PCR 41 2.2.2.5. Máy móc thiết bị 41 2.3. Nội dung nghiên cứu 41 2.3.1. Điều tra hội chứng tiêu chảy ở bê, nghé nuôi tại Sơn La 41 2.3.2. Nuôi cấy phân lập và xác định tỷ lệ nhiễm vi khuẩn E. coli gây bệnh tiêu chảy ở bê, nghé 42 2.3.3. Xác định đặc tính sinh vật, hoá học các chủmg vi khuẩn E. coli phân lập được 42 2.3.4. Xác định serotype vi khuẩn E. coli phân lập được 42 2.3.5 Xác định các yếu tố gây bệnh của vi khuẩn E. coli phân lập được 42 2.3.6. Xác định độc lực của vi khuẩn E. coli phân lập được trên động vật thí nghiệm 42 2.3.7. Xác định khả năng mẫn cảm kháng sinh của các chủng vi khuẩn E. coli phân lập được 42 2.3.8. Xây dựng một số phác đồ điều trị bệnh tiêu chảy bê, nghé do vi khuẩn gây ra tại Sơn La 42 2.4. Phương pháp nghiên cứu 42 2.4.1. Phương pháp nghiên cứu dịch tễ 42 2.4.1.1. Phương pháp chọn mẫu điều tra 42 2.4.1.2. Các phương pháp đo lường trong dịch tễ 42 2.4.2. Phương pháp lấy mẫu 43 2.4.3. Phương pháp phân lập và xác định của vi khuẩn E. coli 43 2.4.3.1. Phương pháp phân lập vi khuẩn E. coli 43 2.4.3.2. Phương pháp xác định số lượng vi khuẩn E. coli 45 2.4.3.3. Giám định một số đặc tính sinh hoá chủ yếu của các chủng E. coli phân lập được 45 2.4.3.4. Xác định type của vi khuẩn E. coli phân lập được 48 2.4.3.5. Xác định các yếu tố gây bệnh của vi khuẩn E. coli phân lập được 48 2.4.4. Phương pháp xác định độc lực của vi khuẩn E. coli phân lập được trên động vật thí nghiệm 51 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8 2.4.5. Phương pháp xác định khả năng mẫn cảm với kháng sinh của các chủng E. coli phân lập được 51 2.4.6. Thử nghiệm một số phác đồ điều trị bệnh tiêu chảy bê, nghé do vi khuẩn E. coli gây ra tại Sơn La 52 Chƣơng 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 53 3.1. Một số đặc điểm dịch tễ của hội chứng tiêu chảy ở bê, nghé tại Sơn La 53 3.1.1. Tỷ lệ bê, nghé bị tiêu chảy và chết do tiêu chảy tại Sơn La 53 3.1.2. Tỷ lệ bê, nghé bị tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo lứa tuổi tại Sơn La 55 3.1.3. Tỷ lệ bê, nghé bị tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo mùa tại Sơn La 58 3.1.4. Bệnh tích đại thể ở bê, nghé bị chết do tiêu chảy tại Sơn La 60 3.2. Kết quả phân lập vi khuẩn E. coli gây bệnh tiêu chảy bê, nghé tại Sơn la 61 3.2.1. Kết quả phân lập vi khuẩn E. coli từ phân bê, nghé bị tiêu chảy và bình thường 61 3.2.2. Kết quả phân lập vi khuẩn E. coli từ một số loại bệnh phẩm bê, nghé bị chết do tiêu chảy 63 3.2.3. Biến động số lượng vi khuẩn E. coli ở phân bê, nghé bị tiêu chảy và bình thường 64 3.3. Kết quả giám định đặc tính sinh vật hoá học của các chủng E. coli phân lập được 65 3.4. Kết quả xác định type vi khuẩn E. coli phân lập được 66 3.5. Kết quả xác định các yếu tố gây bệnh của vi khuẩn E. coli phân lập được 69 3.5.1. Xác định khả năng dung huyết 69 3.5.2. Kết quả xác định khả năng sản sinh độc tố chịu nhiệt và không 70 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9 chịu nhiệt của một số chủng vi khuẩn E. coli phân lập được 3.5.3. Kết quả xác định yếu tố bám dính của vi khuẩn E. coli phân lập được 71 3.5.4. Tổ hợp các yếu tố gây bệnh mang trong các chủng E. coli phân lập được 72 3.6. Kết quả xác định độc lực vi khuẩn E. coli phân lập được bằng tiêm truyền chuột bạch 73 3.7. Kết quả kiểm tra khả năng mẫn cảm của các chủng E. coli phân lập được với một số loại kháng sinh 76 3.8. Kết quả một số phác đồ điều trị bệnh tiêu chảy bê, nghé do vi khuẩn E. coli gây ra tại Sơn La 77 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 80 4.1. Kết luận 80 4. 2. Đề nghị 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO 83 A. Tài liệu tham khảo bằng tiếng việt 83 B. Tài liệu tham khảo bằng tiếng nước ngoài 86 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 10 DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU Trang Bảng 1.1. Các serotype và yếu tố gây bệnh chủ yếu của vi khuẩn E. coli ở bò, bê 13 Bảng 2.1. Chu trình của phản ứng PCR 50 Bảng 3.1. Kết quả xác định tỷ lệ bê, nghé tiêu chảy và chết do tiêu chảy tại một số địa bàn Sơn La 54 Bảng 3.2. Kết quả xác định tỷ lệ bê, nghé tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo lứa tuổi tại một số địa bàn Sơn La 55 Bảng 3.3. Kết quả xác định tỷ lệ bê, nghé tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo mùa tại một số địa bàn Sơn La 59 Bảng 3.4. Bệnh tích đại thể ở bê, nghé bị chết do tiêu chảy tại Sơn La 61 Bảng 3.5. Kết quả phân lập vi khuẩn E. coli từ phân bê, nghé tiêu chảy và bình thường tại Sơn La 62 Bảng 3.6. Tỷ lệ phân lập vi khuẩn E. coli từ một số nội tạng bê, nghé chết do tiêu chảy tại Sơn La 64 Bảng 3.7. Kết quả xác định biến động số lượng vi khuẩn E. coli ở phân bê, nghé bị tiêu chảy và bình thường 65 Bảng 3.8. Kết quả giám định đặc tính sinh hoá các chủng vi khuẩn E. coli phân lập được tại Sơn La 66 Bảng 3.9. Kết quả xác định type vi khuẩn E. coli phân lập được tại Sơn La 68 Bảng 3.10. Kết qủ xác định khả năng gây dung huyết của vi khuẩn E. coli phân lập được tại Sơn La 69 Bảng 3.11. Kết quả xác định độc tố đường ruột các chủng vi khuẩn E. coli phân lập được tại Sơn La 70 Bảng 3.12. Kết quả xác định yếu tố bám dính vi khuẩn E. coli phân 71 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 11 lập được Bảng 3.13. Tổ hợp các yếu tố gây bệnh mang trong các chủng vi khuẩn E. coli phân lập được 72 Bảng 3.14. Các yếu tố gây bệnh các chủng vi khuẩn E. coli được lựa chọn để thử độc lực 74 Bảng 3.15. Kết quả kiểm tra độc lực một số chủng vi khuẩn E. coli trên chuột bạch 75 Bảng 3.16. Kết quả kiểm tra khả năng mẫn cảm của các chủng E. coli phân lập được với một số loại kháng sinh 77 Bảng 3.17. Kết quả điều trị thực nghiệm một số phác đồ điều trị bệnh tiêu chảy bê, nghé tại Sơn la 78 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 12 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ bê, nghé tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo lứa tuổi 56 Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ bê, nghé tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo mùa 58 Biểu đồ 3.3. So sánh kết quả xác định type vi khuẩn E. coli phân lập được 67 Biểu đồ 3.4. So sánh các yêu tô gây bệnh trong các chủng vi khuẩn E. coli phân lập được 72 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 13 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ADN : Acid Deboxy nucleic AEEC : Adhereneia Enteropathogenic E. coli AMP : Adenosine Monophosphate ATP : Adenosin Triphosphate BHI : Brai-heart infusion Colv : Colicin V C. perfrigens : Clostridium perfringens E. coli : Escherichia coli EMB : Eosin Methylene Blue Agar EPEC : Enteropathogenic E. coli ETEC : Eneterotoxigenic E. coli ETEE : Enterotoxinic E. coli F : Fimbriae GTP : Guanosin 5-Triphosphate Hly : Heamolyzin LT : Heat-Labile-Toxin LTa : Heat-Labile-Toxin a LTb : Heat-Labile-Toxin b NTEC : Nectrotoxigenic E. coli PCR : Polymerase Chain Reaction TLCTLT : Tỷ lệ chết theo lứa tuổi TLTCTLT : Tỷ lệ tiêu chảy theo lứa tuổi ST : Heat-Stable-Toxin VTEC : Verotoxigenic E. coli Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Sơn La là một tỉnh miền núi, điều kiện tự nhiên rất thuận lợi cho việc phát triển chăn nuôi trâu, bò. Tỉnh đã đưa ra mục tiêu phát triển chăn nuôi là theo hướng sản xuất hàng hoá tập trung, toàn diện vững chắc, ưu tiên những loại gia súc ăn cỏ có khả năng thích ứng cao với địa hình bãi chăn thả và nguồn thức ăn đa dạng, đặc biệt là phát triển bò sữa, bò thịt chất lượng cao, phấn đấu đến năm 2010 tỷ trọng chăn nuôi đạt từ 30-35% trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Do có cơ chế chính sách thích hợp và việc áp dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật trong chăn nuôi số lượng đàn trâu, bò tăng bình quân hằng năm: trâu 2,9%, bò 5,8% [22] Chăn nuôi trâu, bò ngoài cung cấp thịt, sữa, sức kéo, còn đem lại nguồn thu nhập lớn cho nhiều hộ gia đình, nhiều hộ đã thoát nghèo nhờ chăn nuôi trâu bò. Song song với việc phát triển đàn trâu bò, việc phòng và trị bệnh cũng luôn được coi trọng. Trong khi một số các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như: lở mồm long móng, tụ huyết trùng, nhiệt thán ... đã được khống chế thì bệnh tiêu chảy ít được quan tâm cho nên đã gây thiệt hại không nhỏ cho người chăn nuôi trâu bò, nhất là bê, nghé. Theo số liệu dịch tễ của Chi cục Thú y tỉnh từ năm 2005-2007 [1] số bê, nghé bị tiêu chảy trung bình hằng năm trên 2.000 con trong đó tỷ lệ chết là 8,30%/ năm trong số con bị mắc bệnh. Hội chứng tiêu chảy ở gia súc nói chung và ở bê, nghé nói riêng là một hiện tượng bệnh lý rất phức tạp gây ra bởi sự tác động tổng hợp của nhiều nguyên nhân, bao gồm các nhân tố điều kiện ngoại cảnh bất lợi gây ra các stress cho cơ thể như: chăm sóc, quản lí kém, thời tiết... và do bản thân con vật tạo điều kiện thuận lợi cho việc cho việc xâm nhập các vi sinh vật gây bệnh vào vật chủ, đặc biệt là các vi sinh vật gây bệnh ở đường tiêu hoá dẫn tới Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 sự nhiễm khuẩn loạn khuẩn. Theo Lê Minh Chí (1995) [2] thì ở bê, nghé 70 - 80% tổn thất trong thời kỳ nuôi dưỡng và 80 - 90% trong số đó là hậu quả của bệnh tiêu chảy gây ra. Các vi khuẩn gây bệnh tiêu chảy ở bê, nghé như: E. coli, Salmonella, C. perfringens, Streptococcus ... Trong đó vi khuẩn E. coli đã được nhiều tác giả trên thế giới thống nhất là một trong các nguyên nhân thường gặp và quan trọng nhất gây bệnh tiêu chảy ở bê, nghé. Vì vậy nghiên cứu xác định dịch tễ của bệnh để có một cách nhìn tổng quát về nguyên nhân gây bệnh theo mùa, tuổi có liên quan đến bệnh đồng thời đề ra những biện pháp phòng, trị bệnh đạt hiệu quả cao. Mặt khác, trong những năm gần đây việc dụng sử dụng thuốc kháng sinh trong điều trị bệnh tiêu chảy ở bê, nghé không được hướng dẫn và quản lý chặt chẽ, phần lớn phụ vào sự chủ quan của người bán thuốc và sử dụng tuỳ tiện của người chăn nuôi dẫn tới tình trạng kháng thuốc của vi khuẩn hiệu quả điều trị không cao, thậm chí còn một số thuốc không còn tác dụng. Như vậy, đã có hiện tượng một số vi khuẩn chính gây bệnh trong đó có E. coli đã kháng lại kháng sinh dùng để điều trị. Để góp phần hạn chế thiệt hại bệnh tiêu chảy do vi khuẩn E. coli gây ra ở bê, nghé và giải quyết yêu cầu cấp thiếp cho chăn nuôi trâu, bò ở địa phương chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: "Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ, yếu tố gây bệnh của vi khuẩn E.coli trong hội chứng tiêu chảy ở bê, nghé tại Sơn La và thử nghiệm phác đồ điều trị". 2. Mục tiêu của đề tài - Xác định một số đặc điểm dịch tễ hội chứng tiêu chảy ở bê, nghé. - Phân lập, giám định đặc tính, vai trò gây bệnh của vi khuẩn E.coli trong hội chứng tiêu chảy ở bê, nghé tại Sơn La. - Xây dựng một số phác đồ điều trị bệnh tiêu chảy bê, nghé do vi khuẩn E. coli gây ra trên địa bàn tỉnh Sơn La. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Đây là đề tài đầu tiên nghiên cứu về hội chứng tiêu chảy do vi khuẩn E. coli gây ra ở bê, nghé trên địa bàn tỉnh Sơn La. Đồng thời xác định được nguyên nhân chính gây bệnh để có cơ sở khoa học để đưa ra các biện pháp phòng trị hội chứng tiêu chảy ở bê, nghé. - Xây dựng và áp dụng quy trình phòng chống bệnh tiêu chảy bê, nghé phù hợp với điều kiện ở Sơn La, góp phần thúc đẩy chăn nuôi trâu bò phát triển về cả số lượng và chất lượng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Tình hình nghiên cứu về hội chứng tiêu chảy ở bê nghé Tiêu chảy là một biểu hiện lâm sàng của quá trình bệnh lý đặc thù của đường tiêu hoá. Hiện tượng lâm sàng này tuỳ theo đặc điểm, tính chất diễn biến, tuỳ theo độ tuổi mắc bệnh, tuỳ theo yếu tố được coi là nguyên nhân chính mà nó được gọi theo nhiều tên khác nhau: chứng khó tiêu, chứng rối loạn tiêu hoá, Colibacillosis… Tuy nhiên, thực chất tiêu chảy là một hội chứng bệnh lý liên quan đến rất nhiều yếu tố như: dinh dưỡng, chăm sóc, điều kiện ngoại cảnh, ký sinh trùng, vi khuẩn, vi rút trong đó có yếu tố là nguyên nhân nguyên phát, có yếu tố là nguyên nhân thứ phát và việc phân biệt rõ ràng nguyên nhân gây tiêu chảy là rất khó khăn. Cho dù bất cứ nguyên nhân nào dẫn đến tiêu chảy thì hậu quả của nó cũng là gây viêm nhiễm, tổn thương thực thể đường tiêu hoá và cuối cùng là quá trình nhiễm khuẩn (Trịnh Văn Thịnh, 1964) [28], (Hồ Văn Nam và cộng sự, 1997) [11]. Dù nguyên nhân nào thì tiêu chảy cũng dẫn đến triệu chứng chung là: tiêu chảy, mất nước, mất chất điện giải, suy kiệt, nếu trầm trọng dễ bị trụy tim mạch và có thể chết. Bằng nhiều nghiên cứu và thực nghiệm, người ta đã tìm ra những nguyên nhân chính gây hội chứng tiêu chảy ở bê nghé, bao gồm: 1.1.1. Nguyên nhân do vi khuẩn Trong đường ruột của gia súc nói chung và của bê, nghé nói riêng có rất nhiều loài vi sinh vật sinh sống. Chúng tồn tại dưới dạng cân bằng và có lợi cho cơ thể vật chủ. Dưới tác động của sự bất lợi nào đó, trạng thái cân bằng của khu hệ vi sinh vật trong đường ruột bị phá vỡ, tất cả hoặc chỉ một loài nào đó sinh sản quá nhiều sẽ gây ra hiện tượng loạn khuẩn, hấp thu ở ruột bị rối loạn, hậu quả là bê, nghé bị ỉa chảy. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 Fetisova K, (1989) [51], Contrepois M, (1990) [43] đã nghiên cứu hội chứng viêm dạ dày, ruột ở bê sơ sinh và vai trò của E. coli và Salmonella trong bệnh viêm dạ dày, ruột ở bê. Hồ Văn Nam và cộng sự, 1997) [11] khi nghiên cứu trâu bị ỉa chảy, đã cho thấy: thấy số lượng vi khuẩn thường gặp trong phân trâu như: E. coli, Salmonella, Klebsiella, Staphylococcus, Streptococcus tăng lên rất rõ so với bình thường, nhất là trâu già và nghé bị bệnh. Nguyễn Ngã và cộng sự (2000) [15] qua theo dõi 425 bê, nghé dưới 12 tháng tuổi tại 2 tỉnh Khánh Hoà và Ninh Thuận cho thấy có 115 bê, nghé bị ỉa chảy (26,71%) chủ yếu tập trung vào tháng 9-10 và tháng 4-5 và ở bê, nghé 1- 9 tháng tuổi. Xác định lượng vi khuẩn trong phân bê, nghé ỉa chảy cho thấy nhiều gấp 3 lần so với bê, nghé khoẻ mạnh. Phân lập và giám định vi khuẩn trong 189 mẫu phân ỉa chảy cho thấy có 4 loài chính: E.coli, Salmonella, Klebsienlla và Shigella, trong đó cao nhất là E. coli (72,48%) và Salmonella (51,32%). Nguyễn Văn Quang (2004) [20] khi nghiên cứu vai trò của Salmonella và E. coli trong hội chứng tiêu chảy của bò, bê đã cho biết khi bò, bê bị tiêu chảy E. coli và Salmonella bội nhiễm với số lượng cao (vi khuẩn /1g phân). E. coli gấp 3 lần, Salmonella gấp 1, 98 lần. Theo Nguyễn Văn Sửu (2005) [23] khi nghiên cứu ở 3 tỉnh miền núi phía Bắc đã kết luận: vi khuẩn E. coli, Salmonella và Cl. Perfringens thấy ở bê, nghé bị tiêu chảy cao hơn bê, nghé ở trạng thái bình thường. Trương Văn Quang và cộng sự (2006) [21] khi bê nghé bị tiêu chảy thì số lượng và tỷ lệ các chủng vi khuẩn E. coli phân lập được mang các yếu gây bệnh và sản sinh độc tố tăng rất cao so với bê nghé bình thường. Điều này khẳng định vi khuẩn E. coli có vai trò đặc biệt quan trọng và thực sự là tác nhân làm cho qu