Luận văn Ngữ nghĩa – ngữdụng của vị từ ngôn hành tiếng việt

Trong ngữpháp tiếng Việt, từtrước đến nay, vấn đềphân biệt các kiểu câu vẫn đang là vấn đềchưa được thống nhất giữa các nhà Việt ngữhọc. Việc phân loại các kiểu câu chủyếu theo hai cách. Cách thứnhất là phân loại câu theo cấu trúc cú phaùp. Theo caùch phaân loaïi naøy, ngöôøi ta chia caâu tieáng Vieät ra caâu ñôn, caâu gheùp, caâu bình thöôøng vaø caâu ñaëc bieät. Caùch thöù hai laø phaân loaïi caâu theo muïc ñích giao tieáp. Theo caùch naøy, ngöôøi ta chia ra caùc kieåu caâu nhö: caâu töôøng thuaät, caâunghi vaán, caâu caàu khieán vaø caâu caûm thaùn. Ởcaùch phaân loaïi thöù hai, thöïc ra ranh giôùi xaùc ñònh giöõa caùc kieåu caâu suy cho cuøng cuõng laø döïa vaøo hình thöùc beân ngoaøi. Hôn nöõa, thaät ra xeùt veà nghóa bieåu hieän hay haønh ñoäng ngoân trung cuûa caâu (phaùt ngoân) thì raát khoù ñeå taùch baïch caùc kieåu caâunaøy moät caùch raïch roøi neáu chæ döïa vaøo hình thöùc ngöõ phaùp beân ngoaøi cuûa chuùng. Chaúng haïn hai caâu sau ñeàu laø caâu nghi vaán vaø coù hình thöùc ngöõ phaùp raát gioáng nhau nhöng laïi mang yù nghóa noäi dung raát khaùc nhau nhö: – Có muốn ăn bánh không? – Có muốn ăn roi không? Một câu như Ối giời ơi sao mà đẹp thế!hoàn toàn có thểlà một câu cảm thán nhưng cũng có thểlà một câu mỉa mai. Câu Muốn chết hả?là câu để quát mắng còn câu Sao còn đứng đực ra đấy? là câu mệnh lệnh nhưng ta thấy cảhai câu vừa nêu đều có hình thức của câu nghi vấn. Mục đích nói năng của phát ngôn chỉ được khám phá một cách có hệ thống kểtừkhi nhà triết học người Anh J. L. Austin (1911-1960) viết cuốn How to do things with words? đặt ra vấn đềcâu ngôn hành, xem xét câu nói nhưlà hành dộng. J. L. Austin gọi ý định của người nói được thực hiện bằng lời là hành động ngôn trung. Đó là các hành động như: ra lệnh, yêu cầu, xin lỗi, cảm ơn Nhưvậy, gắn liền với vấn đềcâu ngôn hành là vịtừngôn hành. Naêm 1987, Anna Wierzbicka cho xuaát baûn quyeån English Speech Act Verbs. Trong coâng trình naøy, baø ñaõ duøng ngoân ngöõ ngöõ nghóa (moät thöù sieâu ngoân ngöõ maø chính baø xaây döïng neân) ñeå giaûi nghóa 270 vò töø ngoân haønh trong tieáng Anh, quy thaønh 37 nhoùm. Cho ñeán nay, moät coâng trình töông töï ñoái vôùi vò töø ngoân haønh tieáng Vieät vaãn chöa coù ai laøm. Trong giôùi haïn nghieân cöùu vò töø tieáng Vieät, keá thöøa coù choïn loïc yù töôûng cuûa J. L. Austin vaø theo nhöõng ñeà xuaát coù tính chaát tieân phong cuûa Cao Xuaân Haïo, người viết cho rằngcoù theå xaùc laäp ñöôïc heä thoáng vò töø ngoân haønh tieáng Vieät. Luaän vaên naøy hy voïng thöïc hieän ñöôïc moät danh saùch vò töø ngoân haønh tieáng Vieät (khoâng daùm noùi laø hoaøn chænh). Tuy nhieân vieäc quy caùc vò töø ngoân haønh tieáng Vieät veà thaønh töøng nhoùm nhö Wierzbicka ñaõ laøm thì baûn thaân ngöôøi vieát nhaän thaáy raát khoù khaên. Treân cô sôû tham khaûo kyõ löôõng caùc coâng trình nghieân cöùu cuûa J.L. Austin, Anna Wierzbicka, J. Lyons, Cao Xuaân Haïo, Ñoã Höõu Chaâu, Nguyeãn Vaên Hieäp, Dieäp Quang Ban, vaø caùc taùc giaû khaùc veà vaán ñeà caâu ngoân haønh vaø vò töø ngoân haønh (theo caùch goïi cuûa Cao Xuaân Haïo) ngöôøi vieát mong muoán luaän vaên naøy laø moät taøi lieäu coù ích cho caùc baïn sinh vieân nghieân cöùu veà caâu ngoân haønh vaø vò töø ngoân haønh.