Luận văn Nguồn gốc, ứng dụng và các phương pháp sản xuất protein y sinh học

LÔØI MÔÛ ÑAÀU -1- LÔØI MÔÛ ÑAÀU Cuøng vôùi glucid vaø lipid, protein ñoùng moät vai troø quan troïng trong söï toàn taïi, sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa moïi sinh vaät. Nhieàu nghieân cöùu ñaõ laøm saùng toû caùc tính chaát, chöùc naêng cuûa protein, töø ñoù môû ra khaû naêng öùng duïng roäng raõi protein trong dinh döôõng, coâng ngheä thöïc phaåm, saûn xuaát hoaù chaát, y hoïc, döôïc phaåm… Baûn luaän vaên naøy seõ ñi vaøo giôùi thieäu veà nguoàn goác, öùng duïng vaø caùc phöông phaùp saûn xuaát protein y sinh hoïc. CHÖÔNG 1: GIÔÙI THIEÄU -2- CHÖÔNG 1 : GIÔÙI THIEÄU 1.1. KHAÙI QUAÙT: Caùc phaân töû protein laø cô sôû cuûa söï ña daïng veà caáu truùc vaø chöùc naêng cuûa moïi sinh vaät trong töï nhieân. Chuùng coù caáu truùc phöùc taïp hôn raát nhieàu so vôùi glucid, lipid vaø caû nucleic acid. Caùc protein coù caáu truùc khoâng gian 3 chieàu phöùc taïp khi ôû daïng töï nhieân (native) vaø ôû daïng naøy môùi coù hoaït tính sinh hoïc. Protein laø coâng cuï phaân töû hieän thöïc hoùa thoâng tin di truyeàn chöùa treân nucleic acid [8]. Protein y sinh hoïc laø nhöõng protein maø ngoaøi giaù trò dinh döôõng, chuùng coøn coù moät soá aûnh höôûng ñaëc bieät ñeán chöùc naêng sinh lyù cuûa cô theå, töø ñoù coù theå öùng duïng roäng raõi trong y döôïc hoïc. Protein ñaõ ñöôïc con ngöôøi söû duïng töø laâu, nhöng vieäc thu nhaän chuùng deã daøng vôùi soá löôïng lôùn vaø nhieàu chuûng loaïi töøng laø thaùch thöùc cho caùc nhaø khoa hoïc. Ngaøy nay, vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa kyõ thuaät di truyeàn, coâng ngheä protein ñang coù nhöõng böôùc tieán vöôït baäc vôùi nhieàu thaønh töïu ngoaïn muïc. 1.2. PHAÂN LOAÏI CAÙC DAÃN XUAÁT PROTEIN Y SINH HOÏC: 1.2.1. Theo caáu taïo hoùa hoïc:  Amino acid: laø ñôn vò caáu truùc cuûa protein. Chuùng laø nhöõng hôïp chaát höõu cô maïch thaúng hoaëc maïch voøng, trong phaân töû chöùa ít nhaát moät nhoùm amin vaø moät nhoùm carboxyl. Ña soá caùc protein ñeàu ñöôïc caáu taïo töø 20 L--amino acid vaø 2 amide töông öùng. Caùc amino acid coù hoaït tính sinh hoïc ñaëc bieät laø tyrosine (taêng chuyeån hoaù cô baûn, kích thích cho treû em lôùn taêng cöôøng haáp thu calci), lysine, valine, cysteine, histidine (taêng cöôøng khaû naêng haáp thu khoaùng).  Peptide: laø chuoãi amino acid lieân keát vôùi nhau baèng lieân keát peptide. Thöôøng moät maïch polypeptide coù khoaûng 40 ñeán 500 amino acid. Nhieàu peptide coù hoaït tính sinh hoïc nhö insulin, glucagons, oxytocin, enkephalin, bradykinin…  Protein: phaân töû protein coù theå coù 4 baäc caáu truùc nhö sau: - Caáu truùc baäc 1: trình töï caùc amino acid theo maïch thaúng. - Caáu truùc baäc 2: söï saép xeáp thích hôïp trong khoâng gian cuûa moät chuoãi polypeptide, taïo thaønh caáu truùc xoaén oác vaø gaáp neáp. - Caáu truùc baäc 3: caáu truùc khoâng gian 3 chieàu phöùc taïp coù daïng sôïi, cuoän hay khoái caàu. - Caáu truùc baäc 4: caùc “phaàn döôùi ñôn vò” coù caáu truùc baäc 3 lieân hôïp vôùi nhau baèng lieân keát phi ñoàng hoùa trò (lieân keát hydro, töông taùc tónh ñieän, CHÖÔNG 1: GIÔÙI THIEÄU -3- töông taùc kî nöôùc…). Caùc phaàn döôùi ñôn vò naøy coù theå gioáng nhau hoaëc khaùc nhau vaø söï saép xeáp cuûa chuùng khoâng baét buoäc phaûi ñoái xöùng. 1.2.2. Theo chöùc naêng sinh hoïc:  Hormone: laø nhöõng chaát höõu cô ñöôïc saûn xuaát vôùi moät löôïng raát nhoû bôûi caùc teá baøo noäi tieát, baøi tieát tröïc tieáp vaøo maùu vaø vaän chuyeån tôùi caùc boä phaän khaùc nhau cuûa cô theå, töø ñoù taïo ra nhöõng taùc duïng sinh hoïc. Chöùc naêng chuû yeáu cuûa heä noäi tieát laø kieåm soaùt caùc quaù trình chuyeån hoùa khaùc nhau cuûa cô theå dieãn ra trong teá baøo, quaù trình vaän chuyeån vaät chaát qua maøng teá baøo hay caùc daïng khaùc cuûa hoaït ñoäng teá baøo nhö phaùt trieån vaø baøi tieát. Heä noäi tieát thöïc hieän chöùc naêng naøy thoâng qua caùc saûn phaåm cuûa noù laø hormone. Caùc hormone coù baûn chaát hoùa hoïc protein thöôøng laø caùc hormone cuûa vuøng döôùi ñoài, tuyeán yeân, tuyeán tuî nhö insulin, hormone taêng tröôûng…  Khaùng theå: laø nhöõng globulin xuaát hieän trong maùu cuûa ñoäng vaät khi ñöa khaùng nguyeân vaøo cô theå vaø coù khaû naêng lieân keát ñaëc hieäu vôùi caùc khaùng nguyeân ñaõ kích thích sinh ra noù. Nhö vaäy, khaùng theå nhö nhöõng “lính gaùc” baûo veä, nhaän bieát vaät laï ñeå loaïi tröø chuùng ra khoûi cô theå. Trong maùu ngöôøi coù caùc loaïi khaùng theå IgG, IgA, IgM, IgE, IgD.  Enzyme: laø nhöõng protein ñaëc bieät coù chöùc naêng xuùc taùc caùc phaûn öùng. Haàu heát caùc phaûn öùng cuûa cô theå soáng töø ñôn giaûn nhö phaûn öùng hydrat hoùa, phaûn öùng khöû nhoùm carboxyl ñeán phöùc taïp nhö sao cheùp maõ di truyeàn… ñeàu do enzyme xuùc taùc. 1.2.3. Theo khaû naêng öùng duïng: - Ñieàu trò: insulin, hormone taêng tröôûng, insulin… - Chaån ñoaùn: khaùng theå ñôn doøng… - Phaân tích: glucose oxidase, cholesterol oxidase… - Thöïc phaåm chöùc naêng - Myõ phaåm: collagen. - Moät soá lónh vöïc khaùc Chöông 2: KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA PROTEIN Y SINH HOÏC -4- CHÖÔNG 2 : KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA PROTEIN Y SINH HOÏC 2.1. TRONG ÑIEÀU TRÒ: 2.1.1. Insulin: Beänh tieåu ñöôøng laø moät trong nhöõng caên beänh ñe doïa nghieâm troïng tôùi söùc khoeû cuûa con ngöôøi. Treân theá giôùi, con soá nhöõng ngöôøi maéc beänh tieåu ñöôøng öôùc tính khoaûng töø 151 trieäu ñeán 171 trieäu (naêm 2000), vaø döï kieán con soá naøy seõ laø 221 trieäu (naêm 2010), naêm 2030 seõ leân ñeán 366 trieäu ngöôøi. Vaø ñöông nhieân, vieäc gia taêng con soá nhöõng ngöôøi maéc beänh tieåu ñöôøng seõ keùo theo söï gia taêng caùc bieán chöùng cuûa caên beänh naøy nhö beänh tim maïch vaø ñoät quî, beänh thaän, muø, caùc vaán ñeà veà thaàn kinh, nhieãm truøng lôïi vaø hoaïi töû… Theo öôùc tính, soá ngöôøi töû vong treân theá giôùi do beänh tieåu ñöôøng trong naêm 2000 laø 2,9 trieäu vaø con soá naøy seõ coøn tieáp tuïc taêng. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi phaûi tìm ra nhöõng höôùng tieáp caän môùi cho vieäc ngaên ngöøa vaø ñieàu trò caên beänh naøy. Coù 3 loaïi beänh tieåu ñöôøng laø tieåu ñöôøng type I, type II vaø tieåu ñöôøng thôøi kì thai ngheùn:  Tieåu ñöôøng type I (tieåu ñöôøng phuï thuoäc insulin), tröôùc ñaây ñöôïc goïi laø tieåu ñöôøng ôû tuoåi vò thaønh nieân, thöôøng ñöôïc phaùt hieän ôû treû em, thanh thieáu nieân. Trong loaïi tieåu ñöôøng naøy, caùc teá baøo beta cuûa tuyeán tuïy khoâng coøn saûn xuaát insulin nöõa bôûi vì heä mieãn dòch cuûa cô theå ñaõ taán coâng vaø huyû dieät chuùng.  Tieåu ñöôøng type II (tieåu ñöôøng khoâng phuï thuoäc insulin), tröôùc ñaây ñöôïc goïi laø tieåu ñöôøng taán coâng ôû ngöôøi lôùn, laø daïng phoå bieán nhaát. Con ngöôøi coù theå maéc beänh daïng naøy ôû baát kì löùa tuoåi naøo, thaäm chí khi môùi maáy thaùng tuoåi. Daïng tieåu ñöôøng naøy xaûy ra do cô theå khoâng söû duïng insulin moät caùch hieäu quaû, thöôøng baét ñaàu baèng söï roái loaïn tieát insulin (do taêng ñöôøng huyeát maõn tính, taêng noàng ñoä acid beùo töï do), ñeà khaùng insulin ngoaïi bieân (chuû yeáu ôû cô vaø gan) vaø gan taêng saûn xuaát glucose quaù möùc.  Tieåu ñöôøng ôû thôøi kì thai ngheùn xaûy ra ôû moät soá phuï nöõ trong nhöõng giai ñoaïn cuoái cuûa thai kì. Maëc duø daïng tieåu ñöôøng naøy thöôøng maát ñi sau khi ñöùa treû ñöôïc sinh ra, nhöng moät phuï nöõ töøng bò loaïi beänh naøy coù nhieàu khaû naêng hôn ñeå tieán trieån thaønh tieåu ñöôøng type II trong töông lai. Tieåu ñöôøng ôû thôøi kì thai ngheùn gaây ra bôûi hormone do mang thai, hay do söï thieáu huït cuûa insulin. Chöông 2: KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA PROTEIN Y SINH HOÏC -5- Hình 2.1. Caáu truùc ñaûo Langerhans cuûa tuyeán tuïy (Pancreas) Haøm löôïng ñöôøng trong maùu ñöôïc duy trì ôû möùc bình thöôøng laø do söï caân baèng giöõa caùc yeáu toá laøm taêng löôïng ñöôøng trong maùu (nhö glucagon, cortisol, catecholamine…) vôùi caùc yeáu toá laøm giaûm löôïng ñöôøng trong maùu [2]. Haøm löôïng ñöôøng trong maùu taêng coù theå gaây ra söï baøi tieát ñöôøng qua nöôùc tieåu, keát quaû laø bò maát glucose, ñoù chính laø beänh tieåu ñöôøng. Insulin laø hormone duy nhaát coù theå laøm giaûm löôïng ñöôøng trong maùu baèng caùch:  Taêng tính thaám glucose qua maøng teá baøo, ñoàng thôøi cuõng laøm taêng söï thaåm thaáu cuûa caùc ion K+ vaø phosphate voâ cô, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï phosphoryl hoùa vaø söû duïng glucose. Caàn chuù yù raèng, coù moät soá toå chöùc khoâng nhaïy caûm vôùi insulin, do vaäy ôû nhöõng toå chöùc naøy insulin khoâng laøm thay ñoåi noàng ñoä glucose trong teá baøo (nhö toå chöùc thaàn kinh, baïch caàu, phoåi, thaän vaø nhaát laø gan). ÔÛ gan, glucose thaám qua maøng teá baøo moät caùch töï do duø coù hay khoâng coù maët insulin.  Taùc duïng tröïc tieáp chuyeån glycogen synthetase töø daïng khoâng hoaït ñoäng thaønh daïng hoaït ñoäng, do ñoù taêng cöôøng quaù trình chuyeån glucose thaønh glycogen.  Kích thích söï toång hôïp glucosekinase ôû gan, öùc cheá toång hôïp moät soá enzyme xuùc taùc söï taân taïo ñöôøng nhö pyruvat carboxylase…  Giaûm taùc duïng cuûa glucose 6-phosphatase.  ÖÙc cheá phaân huûy lipid, cho neân taêng cöôøng ñoát chaùy glucose. Do ñoù, khi khaû naêng tieát hormone naøy giaûm ñi (do moät soá nguyeân nhaân) thì insulin khoâng cung caáp ñuû cho cô theå, töø ñoù gaây ra beänh tieåu ñöôøng. Chöông 2: KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA PROTEIN Y SINH HOÏC -6- Insulin ngöôøi- coâng thöùc hoùa hoïc: C257H383N65O77S6 - laø moät polypeptide bao goàm moät chuoãi A vôùi 21 amino acid vaø moät chuoãi B vôùi 30 amino acid, coù moät caàu noái disulfide trong chuoãi A vaø 2 caàu noái disulfide noái giöõa hai chuoãi A, B. Gene maõ hoùa insulin naèm treân nhieãm saéc theå soá 11, vò trí locus 11p15.5. Khi con ngöôøi tieâu hoaù thöùc aên, insulin ban ñaàu ñöôïc toång hôïp ôû daïng preproinsulin (tieàn insulin) treân ribosome ôû teá baøo beta trong ñaûo Langerhans cuûa tuyeán tuïy. Preproinsulin laø moät phaân töû daïng thaúng bao goàm: moät peptide tín hieäu chöùa 24 amino acid (SP), chuoãi B, peptide C vôùi 31 amino acid (C) vaø chuoãi A noái vôùi nhau theo thöù töï SP-B-C-A. Khi vaän chuyeån qua löôùi noäi chaát, peptide tín hieäu bò phaân caét bôûi enzyme signal peptidase taïo ra proinsulin (B-C-A). Proinsulin hình thaønh caàu noái disulfide trong löôùi noäi chaát, taïo neân caáu truùc baäc ba, sau ñoù bò phaân caét bôûi enzyme carboxypeptidase taïi lieân keát giöõa peptide vôùi chuoãi A vaø chuoãi B. Keát quaû cuoái cuøng cuûa quaù trình phaân caét taïo thaønh insulin. Hình 2.2. Caáu truùc cuûa phaân töû insulin Hình 2.3. Quaù trình hình thaønh insulin Chöông 2: KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA PROTEIN Y SINH HOÏC -7- Trong naêm 2005, nhu caàu insulin trò beänh tieåu ñöôøng öôùc tính khoaûng 4.000 ñeán 5.000 kg vaø döï kieán naêm 2010 laø 16.000 kg. Nhu caàu insulin cuûa theá giôùi vöôït qua con soá vaøi taán/naêm vaø vì theá, nguoàn cung caáp insulin ñang thieáu huït. Töø thaäp nieân 1920 ñeán nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp nieân 1980, insulin ñöôïc taïo ra baèng caùch coâ laäp töø tuyeán tuïy cuûa ñoäng vaät nhö heo, boø. Tuy nhieân, insulin ngöôøi coù söï khaùc bieät trong thaønh phaàn amino acid so vôùi insulin boø (hai vò trí trong chuoãi A, moät vò trí trong chuoãi B) vaø insulin heo (moät vò trí trong chuoãi B). Vì theá gaây ra nhöõng taùc duïng khoâng mong muoán (nhö dò öùng) khi söû duïng insulin coù nguoàn goác töø heo hay boø. Ngoaøi ra, quaù trình saûn xuaát vaø tinh saïch insulin töø ñoäng vaät cuõng gaëp nhieàu khoù khaên. Sau ñoù, caùc phöông phaùp baùn toång hôïp insulin ngöôøi töø insulin heo vaø boø ñaõ ñöôïc phaùt trieån baèng caùch söû duïng phaûn öùng chuyeån peptide (transpeptidation) vôùi trypsin, nhöng vaãn khoâng ñem laïi hieäu quaû cao. Söï ra ñôøi cuûa kó thuaät taùi toå hôïp DNA ñaõ taïo neân moät cuoäc caùch maïng thaät söï trong vieäc saûn xuaát insulin. Naêm 1982, laàn ñaàu tieân Coâng ty Genetech (Mó) ñöa ra thò tröôøng saûn phaåm insulin saûn xuaát baèng kó thuaät di truyeàn. Ñaây cuõng laø laàn ñaàu tieân trong lòch söû, caùc nhaø nghieân cöùu öùng duïng coâng ngheä sinh hoïc vaøo döôïc phaåm thaønh coâng. Keå töø ñoù, insulin ñöôïc saûn xuaát chuû yeáu baèng phöông phaùp naøy, vôùi chi phí thaáp vaø hieäu quaû cao. 2.1.2. Hormone taêng tröôûng: Hormone taêng tröôûng cuûa caùc loaøi vaät ñeàu coù caáu truùc phaân töû töông töï nhau, nhöng khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau. Ñieàu ñaëc bieät laø hormone taêng tröôûng cuûa ngöôøi coù taùc duïng leân söï phaùt trieån cuûa chuoät; nhöng ngöôïc laïi, hormone taêng tröôûng cuûa ñoäng vaät nhö chuoät thì khoâng coù taùc duïng treân ngöôøi. Hormone taêng tröôûng cuûa ngöôøi (Human Growth Hormone-hGH) laø moät chuoãi 191 amino acid vôùi 2 caàu disulfide (giöõa amino acid 53 vaø 165, amino acid 182 vaø 189), coù phaân töû löôïng laø 22 kilodalton, ñöôïc tieát ra töø thuøy tröôùc cuûa tuyeán yeân [2]. Gene maõ hoùa hGH naèm treân nhieãm saéc theå soá 17, vò trí locus 17q22-17q24. Do caáu truùc phöùc taïp, hGH khoâng theå ñöôïc saûn xuaát baèng phöông phaùp toång hôïp hoaù hoïc bình thöôøng. Tröôùc naêm 1985, hGH phaûi ñöôïc trích ly töø tuyeán tieàn yeân cuûa xaùc ngöôøi ñeå chöõa trò cho treû em taêng tröôûng chaäm do khoâng theå ñieàu tieát hGH. Tuy nhieân, ñeán khoaûng ñaàu thaäp nieân 80, ngöôøi ta phaùt hieän ra moät soá treû em ñöôïc trò lieäu baèng hGH (laáy töø xaùc ngöôøi) bò nhieãm beänh Creutzfeldt-Jakob (moät beänh coù lieân heä ñeán beänh “boø ñieân” hay Mad Cow disease). Ñieàu naøy ñaõ gaây hoang mang trong giôùi y hoïc ñöông thôøi. May maén thay, cuøng luùc ñoù kó thuaät taùi toå hôïp DNA ñöôïc khaùm phaù; nhôø vaäy coâng ngheä sinh hoïc ñaõ ñöôïc aùp duïng ñeå gheùp gene maõ hoùa Chöông 2: KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA PROTEIN Y SINH HOÏC -8- hGH vaøo vi khuaån E. Coli. Töø ñoù, vieäc saûn xuaát hGH treân quy moâ lôùn ñöôïc baét ñaàu; vaø hGH trích ly töø xaùc ngöôøi khoâng coøn ñöôïc pheùp söû duïng nöõa. Hieän nay, hGH ñaõ ñöôïc Cô quan quaûn lyù thöïc phaåm vaø döôïc phaåm Hoa Kyø (FDA) cho pheùp söû duïng trong tröôøng hôïp treû em bò beänh chaäm lôùn hay ngöôøi lôùn khoâng coù khaû naêng ñieàu tieát hGH. Ñaây laø moät protein coù phaân töû löôïng cao neân khoâng theå ñöôïc baøo cheá thaønh thuoác vieân ñeå uoáng vì noù seõ bò phaân huûy bôûi acid vaø caùc enzyme (nhö pepsin) trong bao töû vaø cô quan tieâu hoaù. Do ñoù, ñeå söû duïng, beänh nhaân phaûi ñöôïc tieâm hoaëc truyeàn thuoác naøy thaúng vaøo ñöôøng maùu. Hình 2.4. Tuyeán yeân (Pituitary), vuøng döôùi ñoài (Hypothalamus) vaø vò trí cuûa chuùng ôû naõo boä Taêng tröôûng laø moät quy trình raát phöùc taïp vaø ñoøi hoûi söï tham gia moät caùch coù heä thoáng cuûa nhieàu yeáu toá khaùc nhau. Hai nhaø khoa hoïc Salmon vaø Daughaday cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Washington ñaõ chöùng minh raèng cô cheá chính cuûa hGH trong quaù trình phaùt trieån cuûa cô theå laø kích thích gan vaø caùc moâ khaùc tieát ra IGF-I (Insulin-like Growth Factor–1). Chính IGF-I kích thích söï taêng tröôûng cuûa teá baøo xöông vaø teá baøo cô baép. Ngoaøi ra, hGH coøn coù taùc duïng tröïc tieáp leân moâ môõ, bieán môõ thaønh acid beùo töï do ñeå cung caáp naêng löôïng cho caùc teá baøo khaùc taêng tröôûng. Theâm vaøo ñoù, hGH coøn coù aûnh höôûng quan troïng ñeán quaù trình chuyeån hoùa cuûa protein, lipid vaø glucid. Vì vaäy, hGH coù aûnh höôûng quan troïng ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa cô theå. Löôïng hGH trong maùu ñöôïc ñieàu hoøa bôûi hai kích thích toá ñoái nghòch: GHRF (Growth Hormone Releasing Factor) vaø GHIF (Growth Hormone Inhibitory Factor). Chöông 2: KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA PROTEIN Y SINH HOÏC -9- Hình 2.5. Caáu truùc hGH  Taùc duïng cuûa hGH ñoái vôùi treû em: ÔÛ treû em trong ñoä tuoåi ñang lôùn, hGH ñöôïc ñieàu tieát nhieàu laàn trong ngaøy, nhieàu nhaát laø vaøo ban ñeâm (trong khi nguû). Treû em khoâng tieát ñuû hGH seõ tröôûng thaønh chaäm vaø khoâng theå ñaït ñöôïc chieàu cao bình thöôøng. Neáu naëng, coù khi daãn ñeán hieän töôïng “ngöôøi luøn” (dwarfism). Trong nhöõng thí nghieäm laâm saøng ñöôïc baùo caùo treân caùc taïp chí khoa hoïc, caùc beù ôû Myõ sôùm ñöôïc chaån ñoaùn beänh vaø ñöôïc chöõa trò (neáu caàn) vaøo khoaûng luùc 9 tuoåi. Do ñoù, söï taêng tröôûng chieàu cao coù theå gia taêng töø 4,4 cm moät naêm ñeán 10 cm moät naêm. Sau taùm naêm trò lieäu caùc em trai trung bình ñaït ñöôïc möùc cao laø 172 cm vaø em gaùi laø 156 cm. Ñoái vôùi treû em chaäm lôùn nhöng vaãn coù khaû naêng ñieàu tieát hGH moät caùch bình thöôøng thì vieäc trò lieäu laø moät vaán ñeà phöùc taïp vì hieäu quaû cuûa hGH trong tröôøng hôïp naøy khoâng ñöôïc xaùc minh moät caùch roõ raøng. Do caùc haõng thuoác khoâng laøm thöû nghieäm laâm saøng moät caùch quy moâ neân caùc keát quaû chæ döïa treân baùo caùo cuûa moät soá baùc só: sau nhieàu naêm trò lieäu, caùc em naøy coù theå cuõng taêng tröôûng nhanh hôn veà Chöông 2: KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA PROTEIN Y SINH HOÏC -10- chieàu cao (khoaûng töø 5 ñeán 6 cm so vôùi treû em cuøng daùng daáp nhöng khoâng duøng hGH).  Taùc duïng cuûa hGH ñoái vôùi ngöôøi tröôûng thaønh: hGH cuõng ñöôïc chaáp thuaän cho ngöôøi tröôûng thaønh söû duïng trong tröôøng hôïp tuyeán tieàn yeân khoâng theå ñieàu tieát chaát naøy. Nhöõng beänh nhaân naøy thöôøng hay coù löôïng môõ cao trong maùu, maäp hôn bình thöôøng, löôïng moâ môõ gia taêng trong khi theå tích baép thòt giaûm xuoáng, xöông doøn vaø deã gaõy, vaø do ñoù coù nhieàu nguy bieán do beänh tim maïch gaây ra. Trong moät thí nghieäm laâm saøng, caùc nhaø nghieân cöùu ghi nhaän raèng: sau moät naêm chöõa trò baèng hGH, beänh nhaân phuïc hoài söùc khoûe gaàn ñeán möùc bình thöôøng (löôïng môõ trong maùu cuûa beänh nhaân thuyeân giaûm, löôïng môõ döôùi da vaø quanh buïng giaûm xuoáng 61%, theå tích cô baép gia taêng 11%, khaû naêng taäp theå duïc taêng töø 11% -19% vaø söùc maïnh cuûa cô baép taêng töø 7% -19%.)  Taùc duïng ñoái vôùi caùc baäc cao nieân: Chuùng ta bieát raèng cô theå ñieàu tieát hGH nhieàu nhaát ôû tuoåi daäy thì vaø sau ñoù giaûm daàn khi lôùn tuoåi. Tuy nhieân, do caùc haõng thuoác khoâng thöû nghieäm döôïc phaåm treân ngöôøi khoâng coù beänh, neân chöa coù döï ñoaùn chính thöùc vaø chaéc chaén veà taùc duïng laâu daøi cuûa hGH ñoái vôùi vieäc choáng laõo hoùa. Caùc cuoäc khaûo saùt caù nhaân ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc chuyeân gia y teá treân caùc baäc cao nieân thöôøng coù giôùi haïn veà soá löôïng ngöôøi tham gia vaø thôøi gian theo doõi beänh lyù. Ví duï, vaøo naêm 1990, coâng trình thí nghieäm cuûa baùc só Daniel Rudman ñaõ ñöôïc aùp duïng treân 21 ngöôøi ñaøn oâng treân 60 tuoåi [11]. Trong soá naøy, 12 ngöôøi ñöôïc tieâm hGH 3 laàn moät tuaàn vaø 9 ngöôøi khaùc khoâng ñöôïc chích thuoác. Sau 6 thaùng theo doõi, nhöõng ngöôøi ñöôïc tieâm hGH ñeàu coù nhöõng daáu hieäu khaû quan: löôïng môõ döôùi da vaø buïng giaûm, löôïng thòt baép taêng vaø da ñaày ñaën hôn (troïng löôïng cô baép trong cô theå taêng 4-7 kg, troïng löôïng môõ trong cô theå giaûm 3-5 kg, maät ñoä cuûa xöông löng taêng 0,02 g/cm2...). Ngoaøi ra, beänh nhaân coøn cho bieát laø söùc khoeû ñaõ gia taêng vaø taâm lyù laïc quan hôn. OÂng Rudman keát luaän raèng taùc duïng cuûa hGH treân caùc baäc cao nieân raát ñaùng quan taâm vaø caàn ñöôïc nghieân cöùu theâm. Baøi baùo caùo naøy cuûa oâng ñaõ thu huùt söï chuù yù cuûa coäng ñoàng y hoïc treân theá giôùi vì hoï hy voïng raèng, cuoái cuøng chuùng ta ñaõ coù theå tìm ñöôïc moät “nguoàn nöôùc tröôøng sinh”. Nghieân cöùu treân ñaõ bò laïm duïng vì giôùi thöông maïi duøng noù laøm neàn taûng cho söï kinh doanh vaø quaûng baù vieäc söû duïng hGH ñeå choáng laõo hoaù. Tuy nhieân, nhöõng nghieân cöùu gaàn ñaây söû duïng caùc phöông phaùp chính xaùc vaø nghieâm ngaët hôn vôùi soá löôïng ngöôøi tham gia ñoâng hôn ñaõ keát luaän raèng aûnh höôûng cuûa hGH trong vieäc choáng laõo hoùa khoâng lôùn nhö ngöôøi ta töôûng. Theâm vaøo ñoù, hoï cuõng Chöông 2: KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA PROTEIN Y SINH HOÏC -11- ñaõ keát luaän laø theå duïc ñieàu ñoä coù taùc du