Báo chí Cách mạng Việt Nam là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và các tổ chức
chính trị, xã hội, nghề nghiệp, là diễn đàn tin cậy của nhân dân. Báo chí tuyên truyền, phổ
biến đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, phản ánh nguyện vọng chính đáng của
các tầng lớp nhân dân. Báo chí cònlà một vũ khí chống lại kẻ thù của nhân dân. 86năm
qua, kể từ số báo Thanh niên đầu tiên (21/06/1925), báo chí Việt Nam không ngừng phát
triển phong phú và đa dạng. Tính đến tháng 12/2009,cả nước đã có tới 178 báo in và 528
tạp chí, có Đài Phát thanh Quốc gia, Đài Truyền hình Quốc gia, tất cả các tỉnh, thành đều
có đài phát thanh, đài truyền hình của tỉnh, thành và hơn 600 đài truyền thanh -truyền
hình cấp huyện. Ngoài ra còn có 37tờ báo điện tử và 160trang điện tửcủa các cơ quan
báo chí và hàng ngàn trang thông tin điện tử. [9]
Sự tăng trưởng của báo chí Việt Nam trong hơn 20 năm đổi mới đãgắn bó chặt chẽ
với sự phát triển về loại hình.Trước hết, phải kể đến sự phát triển phong phú các loại hình
báo in. Ngoài các ấn phẩmđịnh kỳ vốn có như: nhật báo, tuần báo, báo thưa kỳ, tạp chí,
bản tin., đã xuất hiện những tờ tạp chí với nội dung thiên về giải trí và mục đích rõ ràng
là tập trung thu hút quảng cáo. Điều ấy cũng có nghĩa là đã xuất hiện một loại sản phẩm
báo chí có mục đích thương mại rõ ràng. Mặt khác, nếu vào thời điểm năm 1986, cả nước
mới chỉ có 5 tờ nhật báo thì hiện nay, số lượng nhật báo đã lên đến trên 20. Một số tờ báo
của ngành, đoàn thể ở trung ương hay các thành phố lớn cũng đã ra hàng ngày. [14]
Nổi bật nhất là sự tăng trưởng với tốc độ lớn về số lượng người sử dụng Internetvà
các tờ báo, trang thông tin trên mạng. Tính đến tháng 12/2010đã có đến 26,78triệu người
sử dụng Internet, chiếm khoảng 33,11% dân số Việt Nam. Số liệu tương tự năm 2003 của
Việt Nam là 3,09triệu người, 3,8% dân số. Tức là, ở Việt Nam trong 7năm qua, số lượng
người sử dụng Internettăng 88,5% (trong khi việc chính thức đưa vào sử dụng Internet ở
Việt Nam chỉ mới bắt đầu từ năm 1997) [1] .
Sự phát triển nhanh chóng Internetvà các loại hình báo intạo ra sức ép, làm cho
các tòa soạnbuộc phải tìm ra phương hướng phát triển thích hợp, nếu như muốn sản
phẩm báo chí được công chúng tiếp nhận. Phương hướng ấy được thể hiện khá rõ ở sự đa
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
dạng hóa về loại hình và phương tiện ở các cơ quanbáo chí lớn. Hầu như tất cả các cơ
quan báo chí lớn đều có trang báo mạng điện tửsong hành với loại hình báo chí truyền
thống. Một số tờ báo đơn nhất đã thực sự trở thành những cơ quan báo chí đa phương tiện
với việc xuất bản đồng thời nhiều loại hình sản phẩm báo chí khác nhau như: nhật báo,
tuần báo, nguyệt san, chuyên san, báo buổi chiều, báo điện tử. Sự tồn tại đồng thời các
loại hình sản phẩm báo chí truyền thông khác nhau cho phép các cơ quan báo chí có thể
mở rộng phạm vi ảnh hưởng, tạo điều kiện cho các loại hình sản phẩm hỗ trợ lẫn nhau về
mặt tài chính, quảng bá thương hiệu, cũng như tận dụng các khả năng khai thác thông tin,
tư liệu.
Mỗi một phương tiện truyền thông đều có ưu và khuyết điểm của nó. Báo in là loại
hình truyền thông ra đời sớm nhất trong các loại hình truyền thông đại chúng. Đối với
một nước đang phát triển như Việt Nam thì việc lựa chọn báo in vẫn còn chỗ đứng trong
lòng công chúng. Ưu điểm nổi bật của báo in chính là chiều sâu và tính chính xác của nội
dung, bên cạnh đó bạn đọc dễ dàng tiếp cận báo in ở mọi lúc mọi nơi mà không cần phải
trang bị các phương tiện hiện đại. Báo mạng điện tử là một loại hình báo chí mới nhưng
tích hợp trong nó là những ưu điểm vượt trội so với các loại hình báo chí truyền thống.
Tính thời sự của thông tin ở báo mạng điện tử cập nhật nhanh hơn báo in do báo in phụ
thuộc vào thời gian phát hành. Báo mạng điện tử có khả năng tìm kiếm thông tin nhanh,
người đọc có thể chủ động tìm đọc các thông tin khác nhau theo nhu cầu của mỗi cá nhân
người đọc. Tuy nhiên, để báo mạng điện tử có thể được truy cập ở những vùng sâu, vùng
xa thì cần phải có một thời gian nữa và do thông tin phải được cập nhật nhanh nên nhiều
lúc thông tin trên báo điện tử thiếu sự chính xác gây mất lòng tin nơi bạn đọc. Do đó việc
nghiên cứu xu hướng lựa chon báo in và báo điện tử của bạn đọc để nhằm nắm bắt nhu
cầu và hành vi của bạn đọc là vấn đề quan trọng hiện nay đối với các tòa soạn.
Báo Tuổi Trẻ -cơ quan ngôn luận của Đoàn Thanh Niên Cộng Sản Hồ Chí Minh
TP.HCM từ mộtbản tin của Thành đoàn đã trở thành một tờ nhật báo với số lượng phát
hành vào loại cao nhất củacả nước400.000 bản/ ngày. Bạn đọc của Tuổi Trẻ không còn
giới hạn ở là những đoàn viên, thanh niên mà là bạn đọc cả nước thuộc mọi thành phần,
mọi lứa tuổi. Cùng với xu thế phát triển nhanh chóng của Internet ở Việt Nam, từ
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
1/12/2003 báo điện tử Tuổi Trẻ Online (TTO) ra mắt chính thức, chỉ chưa đầy hai năm
sau, TTO đã vươn lên vị trí thứ 3 về số lượtngười truy cập trong bảng xếp hạng tất cả các
website tiếng Việt trên thế giới. Hiện nay với tên miềnmới trang báo điện tử
Ở Việt Nam, xu hướng chuyển từ đọc báo in sang đọc báomạng cũng đang xảy ra
dù tình hình chưa đến nỗi khốc liệt như ở một số nước khác. Từ khi báo Tuổi Trẻ điện tử
ra đời, theo xu hướng chung của báo chí thế giới thìcó nhiều dự đoán là số lượng báo in
sẽ giảmvà bạn đọc sẽ chuyển sang đọc báo điện tử nhiều hơn. Nhưng trên thực tế là số
lượng báo in của Tuổi Trẻ khônggiảm mà vẫn tiếp tụctăng từ năm 2003 và vẫn giữ số
lượng ổn định cho đến nay. Điều này chứng minh một điều là mỗi loại hình của báo Tuổi
Trẻ đã thu hút đượclượng bạn đọc riêng. Báo chí cũng làmột sản phẩm, do đó việc điều
tra, khảo sát, đánh giá đo lường mứcđộ cảm nhận của bạn đọc về sảnphẩm là rất quan
trọng, liên quan đến sự sống còn của đơn vị, của sản phẩm, nhất là trong giai đoạn thị
trường báo chí hiện nay đang có sự cạnh tranh khốc liệt như hiện nay về số lượng phát
hành báo in và số lượt truy cập báo điện tử. Thế nhưng tòa soạn Tuổi Trẻ chưa có cuộc
thăm dò được thực hiện một một cách đúng mức và bài bản (ngoài cuộc thăm dò năm
2006 dành cho bạn đọc báo in) nào đối với bạn đọc của từng loại hình báo để tìm hiểu
những nguyên nhân chính trong sự lựa chọn của bạn đọccũng như thị hiếu của bạn đọc
hiện nay như thế nào, đối tượng bạn đọc của báo là aiđể từ đó đưa ra những định hướng
phát triển cho sản phẩm báo in và báo điện tử để giữ đượcbạn đọccũ, thu hút thêm bạn
đọc mới. Từ đó tôi đã chọn cho mình đề tài là “Phân tích xu hướng lựa chọn báo invà
báo điện tửcủa bạn đọc báo Tuổi Trẻtại thành phố Hồ Chí Minh”nhằm tìm hiểu
những yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn của bạn đọc giữa hai loại hình của báo Tuổi
Trẻ.
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Trang i
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Trần Nguyễn Ngọc
Anh Thư, người đã dành thời gian quý báu để tận tình hướng dẫn tôi trong suốt thời
gian thực hiện đề tài.
Xin cảm ơn các Thầy, Cô Trường Đại học Kinh tế Tp.HCM đã tận tình giảng dạy,
truyền đạt nhiều kiến thức quý báu cho bản thân tôi để hoàn thành khóa học.
Xin chân thành cảm ơn các anh, chị trong tòa soạn Báo Tuổi Trẻ và những bạn đọc
của báo đã tạo điều kiện và hỗ trợ cho tôi trong việc thu thập các số liệu có liên quan đến
đề tài.
Và cuối cùng, tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, động viên về mặt tinh thần của tất cả
những người thân trong gia đình, bạn bè và đồng nghiệp.
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Trang ii
LỜI CAM KẾT
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả
nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào
khác.
Với tư cách là tác giả của nghiên cứu, tôi xin cam đoan rằng những nhận định và
luận cứ khoa học đưa ra trong luận văn này hoàn toàn không sao chép từ các công trình
khác mà xuất phát từ chính kiến bản thân tác giả, mọi sự trích dẫn đều có nguồn gốc rõ
ràng. Nếu có sự đạo văn và sao chép tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước hội đồng
khoa học.
TP. Hồ Chí Minh, ngày 09 tháng 11 năm 2011
Người thực hiện luận văn
Trần Lê Trung Huy
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Trang iii
MỤC LỤC
Trang
DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................................ix
DANH MỤC CÁC HÌNH ...............................................................................................x
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................x
Lời mở đầu : GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..................................................1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ................................................................................................1
2. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ............................................................................................3
3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU..........................................................................................4
4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................................................................4
5. Ý NGHĨA .....................................................................................................................4
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................................4
7. KẾT CẤU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ..............................................................................5
Chương 1 : CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ..............................7
1.1 MỘT SỐ KHÁI NIỆM ...............................................................................................7
1.1.1 Sự lựa chọn..............................................................................................................7
1.1.2 Xu hướng lựa chọn...................................................................................................7
1.2 NHỮNG ĐẶC TRƯNG CỦA SẢN PHẨM BÁO CHÍ...............................................7
1.2.1 Chất lượng thông tin ................................................................................................7
1.2.2 Tốc độ thông tin .......................................................................................................8
1.2.3 Hình thức tờ báo ......................................................................................................8
1.2.4 Giá cả sản phẩm.......................................................................................................9
1.3 PHÂN BIỆT BÁO IN VÀ BÁO ĐIỆN TỬ ...............................................................10
1.3.1 Báo in ...................................................................................................................10
1.3.1.1 Khái niệm báo in.................................................................................................10
1.3.1.2 Phân loại báo in...................................................................................................10
1.3.1.3 Đặc điểm của loại hình báo in .............................................................................11
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Trang iv
1.3.2 Báo điện tử.............................................................................................................13
1.3.2.1 Khái niệm báo điện tử .........................................................................................13
1.3.2.2 Những đặc trưng của báo điện tử ........................................................................13
1.3.2.3 Đặc điểm độc giả báo điện tử .............................................................................16
1.3.2.4 So sánh đặc điểm độc giả báo in và báo điện tử...................................................17
1.4 CÁC MÔ HÌNH THÁI ĐỘ .......................................................................................17
1.4.1 Mô hình thái độ đơn thành phần (single component attitude model).......................17
1.4.2 Mô hình thái độ ba thành phần (tricomponent attitude model)................................18
1.4.3 Mô hình thái độ đa thuộc tính (multi-attribute attitude model) ...............................19
1.4.4 Thuyết hành động hợp lý (Theory of Reasoned Action – TRA)..............................20
1.4.5 Thuyết hành vi dự định (Theory of Planned Behaviour – TPB) ..............................22
1.5 CÁC MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU TRƯỚC ................................................................24
1.5.1 Mô hình 1 ..............................................................................................................24
1.5.2 Mô hình 2 ..............................................................................................................25
1.5.3 Mô hình 3 ..............................................................................................................26
TÓM TẮT CHƯƠNG 1..................................................................................................27
Chương 2 : ĐÁNH GIÁ THỰC TẾ VỀ BÁO IN VÀ BÁO ĐIỆN TỬ TẠI BÁO
TUỔI TRẺ ....................................................................................................................28
2.1 TỔNG QUAN VỀ BÁO TUỔI TRẺ .........................................................................28
2.1.1 Chức năng – nhiệm vụ và đối tượng phục vụ .........................................................28
2.1.1.1 Chức năng ...........................................................................................................28
2.1.1.2 Nhiệm vụ ............................................................................................................29
2.1.1.3 Đối tượng phục vụ ..............................................................................................29
2.1.2 Quá trình phát triển ................................................................................................29
2.1.3 Cơ cấu tổ chức .......................................................................................................31
2.2 THỰC TRẠNG BÁO TUỔI TRẺ IN........................................................................33
2.2.1 Về công tác phát hành............................................................................................33
2.2.2 Chất lượng nội dung...............................................................................................34
2.2.3 Tốc độ thông tin .....................................................................................................37
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Trang v
2.2.4 Hình thức báo in ....................................................................................................37
2.2.5 Giá cả báo in ..........................................................................................................37
2.2.6 Bạn đọc của báo Tuổi Trẻ in ..................................................................................38
2.3 THỰC TRẠNG BÁO TUỔI TRẺ ĐIỆN TỬ (TUỔI TRẺ ONLINE - TTO) .............41
2.3.1 Thống kê lượt truy cập ...........................................................................................41
2.3.2 Chất lượng nội dung...............................................................................................43
2.3.3 Tốc độ thông tin .....................................................................................................44
2.3.4 Hình thức(Giao diện) báo điện tử ...........................................................................44
2.3.5 Giá cả báo điện tử ..................................................................................................45
2.3.6 Bạn đọc của TTO...................................................................................................45
TÓM TẮT CHƯƠNG 2..................................................................................................46
Chương 3 : THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU...................47
3.1 QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ...................................................................................47
3.2 NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH ....................................................................................48
3.2.1 Thiết kế nghiên cứu................................................................................................48
3.2.2 Xác định các biến độc lập ......................................................................................48
3.2.2.1 Yếu tố chất lượng nội dung .................................................................................49
3.2.2.2 Yếu tố hình thức..................................................................................................49
3.2.2.3 Yếu tố ảnh hưởng xã hội .....................................................................................50
3.2.2.4 Yếu tố kiểm soát hành vi cảm nhận .....................................................................50
3.2.3 Đo lường thang đo xu hướng lựa chọn loại hình báo Tuổi Trẻ................................50
3.2.4 Thang đo hiệu chỉnh...............................................................................................50
3.3 MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ NGHỊ.......................................................................51
3.4 NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG ................................................................................52
3.4.1 Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................52
3.4.2 Thiết kế mẫu nghiên cứu........................................................................................52
3.4.3 Phương pháp thu thập dữ liệu.................................................................................53
3.4.4 Thiết kế bảng câu hỏi .............................................................................................53
3.4.5 Phương pháp xử lý số liệu......................................................................................53
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Trang vi
TÓM TẮT CHƯƠNG 3..................................................................................................56
Chương 4 : PHÂN TÍCH KẾT QUẢ VÀ KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU.57
4.1 MẪU DÙNG TRONG PHÂN TÍCH DỮ LIỆU ........................................................57
4.1.1 Mô tả mẫu thu được ...............................................................................................57
4.1.2 Các nhóm bạn đọc tham gia trả lời phỏng vấn........................................................57
4.1.2.1 Theo giới tính......................................................................................................57
4.1.2.2 Theo nhóm tuổi ...................................................................................................58
4.1.2.3 Theo trình độ học vấn .........................................................................................59
4.1.2.4 Theo nghề nghiệp................................................................................................59
4.1.2.5 Theo thu nhập .....................................................................................................61
4.1.2.6 Các trang mục thường đọc của bạn đọc báo TT...................................................61
4.1.2.7 Thói quen đọc báo của bạn đọc ...........................................................................62
4.1.2.8 Các loại báo thường đọc của bạn đọc báo Tuổi Trẻ .............................................65
4.1.2.9 Tỷ lệ bạn đọc sử dụng internet ............................................................................65
4.2 PHÂN TÍCH KẾT QUẢ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH
BÁO TUỔI TRẺ IN........................................................................................................65
4.2.1 Kết quả thống kê mô tả xu hướng chọn báo in của bạn đọc báo TT........................66
4.2.1.1 Kết quả đánh giá xu hướng chọn báo TT in.........................................................66
4.2.1.2 Kết quả đánh giá về chất lượng nội dung báo TT in ............................................67
4.2.1.3 Kết quả đánh giá hình thức báo TT in .................................................................68
4.2.1.4 Kết quả đánh giá mức độ ảnh hưởng xã hội của bạn đọc báo TT in .....................69
4.2.1.5 Kết quả đánh giá kiểm soát hành vi cảm nhận của bạn đọc báo TT in .................71
4.2.2 Kiểm định phương trình hồi quy của báo TT in......................................................72
4.2.2.1 Kết quả đánh giá độ tin cậy của thang đo ............................................................72
4.2.2.2 Phân tích nhân tố khám phá EFA ........................................................................75
4.2.2.3 Điều chỉnh mô hình nghiên cứu từ kết quả EFA..................................................77
4.2.2.4 Kết quả phân tích hồi quy bội..............................................................................78
4.2.3 Phân tích sự khác biệt theo các đặc điểm cá nhân đối với các yếu tố ảnh hưởng đến
xu hướng chọn báo in .....................................................................................................81
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Trang vii
4.3 PHÂN TÍCH KẾT QUẢ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH
BÁO TUỔI TRẺ ĐIỆN TỬ ............................................................................................82
4.3.1 Kết quả thống kê mô tả xu hướng chọn báo điện tử của bạn đọc TT.......................82
4.3.1.1 Kết quả đánh giá xu hướng chọn TTO.................................................................82
4.3.1.2 Kết quả đánh giá chất lượng nội dung TTO.........................................................83
4.3.1.3 Kết quả đánh giá hình thức của TTO...................................................................84
4.3.1.4 Kết quả đánh giá mức độ ảnh hưởng xã hội của bạn đọc TTO.............................86
4.3.1.5 Kết quả kiểm soát hành vi cảm nhận của bạn đọc TTO .......................................87
4.3.2 Kiểm định phương trình hồi quy của TTO .............................................................88
4.3.2.1 Kết quả đánh giá độ tin cậy của thang đo ............................................................88
4.3.2.2 Phân tích nhân tố khám phá EFA ........................................................................90
4.3.2.3 Kết quả phân tích hồi quy bội..............................................................................92
4.3.3 Phân tích sự khác biệt theo các đặc điểm cá nhân đối với các yếu tố ảnh hưởng đến
xu hướng chọn báo điện tử..............................................................................................95
TÓM TẮT CHƯƠNG 4..................................................................................................96
CHƯƠNG 5 : KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...............................................................98
5.1 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .......................................................................................98
5.2 KIẾN NGHỊ............................................................................................................100
5.2.1 Đối với báo Tuổi Trẻ in........................................................................................100
5.2.2 Đối với báo Tuổi Trẻ điện tử................................................................................102
5.2.3 Một số giải pháp bổ trợ ........................................................................................104
5.2.3.1 Tăng cường sự tương tác với bạn đọc................................................................104
5.2.3.2 Tăng cường quảng bá thương hiệu ....................................................................105
5.2.3.3 Thực hiện thăm dò ý kiến bạn đọc.....................................................................106
5.2.3.4 Phương thức thực hiện ......................................................................................106
5.3 HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI........................................................................................107
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................................................108
PHỤ LỤC 1: BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT................................................................111
PHỤ LỤC 2 : THỐNG KÊ MÔ TẢ MẪU....................................................................115
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Trang viii
PHỤ LỤC 3 : PHÂN TÍCH CRONBACH ALPHA, PHÂN TÍCH NHÂN TỐ VÀ PHÂN
TÍCH HỒI QUY BÁO TUỔI TRẺ IN ..........................................................................122
PHỤ LỤC 4 : PHÂN TÍCH CRONBACH ALPHA, PHÂN TÍCH NHÂN TỐ VÀ PHÂN
TÍCH HỒI QUY BÁO TUỔI TRẺ ĐIỆN TỬ ...............................................................132
PHỤ LỤC 5 : PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI ANOVA BÁO TUỔI TRẺ IN ..................151
PHỤ LỤC 6 : PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI ANOVA BÁO TUỔI TRẺ ĐIỆN TỬ .......158
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ HVTH : Trần Lê Trung Huy
______________________________________________________________________________
______________________________
