Luận văn Phát triển dịch vụ giá trị gia tăng trên mạng thông tin di động

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ---------------------------- ---------------------------- PHẠM THỊ THANH HUYỀN PHẠM THỊ THANH HUYỀN “PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ GIÁ TRỊ GIA TĂNG “PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ GIÁ TRỊ GIA TRÊN MẠNG THÔNG TIN DI ĐỘNG” TĂNG TRÊN MẠNG DI ĐỘNG” Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 60.31.05 Mã số: 60.31.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬN VĂN THẠC SĨ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HAY SINH HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HAY SINH TP. Hồ Chí Minh – năm 2009 TP. Hồ Chí Minh – năm 2009 i LỜI CẢM ƠN Toâi xin chaân thaønh caûm ôn quyù Thaày coâ khoa Kinh tế phát triển ñaõ truyeàn ñaït kieán thöùc, kinh nghieäm cho toâi vaø quyù Thaày coâ Phoøng Quaûn lyù Sau ñaïi hoïc taïo ñieàu kieän giuùp ñôõ cho toâi trong suoát khoùa hoïc. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn Tieán só Hay Sinh ñaõ taän tình höôùng daãn, ñoùng goùp caùc yù kieán quyù baùu cho toâi trong quaù trình thöïc hieän luaän vaên. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn Ông Nguyễn Thiện Bàng – Phó giám đốc Công ty Vinaphone TP. Hồ Chí Minh, Ông Hồ Văn Cừu – Phó Trưởng Khoa Viễn thông, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông và Ông Nguyễn Trọng Đường - Vụ Công nghệ thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông đã cung caáp thoâng tin, ñoùng goùp yù kieán lieân quan ñeán dòch vuï thông tin di ñoäng để tôi có thể hoàn thành luận văn. Xin caûm ôn Ban laõnh ñaïo Trung taâm Taàn soá VTÑ khu vöïc 2, caùc baïn ñoàng nghieäp, beø baïn ñaõ giuùp ñôõ, hoã trôï cho toâi trong quaù trình thöïc hieän luaän vaên. Cuoái cuøng toâi xin chaân thaønh caûm ôn söï ñoäng vieân, giuùp ñôõ töø gia ñình trong suoát quaù trình hoïc taäp cuõng nhö khi thöïc hieän luaän vaên toát nghieäp naøy. Xin chaân thaønh caûm ôn! ii LỜI CAM ĐOAN - Tên đề tài: “Phát triển dịch vụ giá trị gia tăng trên mạng thông tin di động” - Giáo viên hướng dẫn: Tiến sĩ Hay Sinh - Tên sinh viên: Phạm Thị Thanh Huyền - Địa chỉ sinh viên: 5A/Đ1 Quang trung, phường 10, quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh. - Số điện thoại liên lạc: 0913141952 - Ngày nộp luận văn: 16/12/2009 - Lời cam đoan: “Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình do chính tôi nghiên cứu và soạn thảo. Tôi không sao chép bất cứ một bài viết nào đã được công bố mà không trích dẫn nguồn gốc. Nếu có bất kỳ một sự sai phạm nào, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm”. Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2010 Phạm Thị Thanh Huyền iii TÓM TẮT ĐỀ TÀI Ngành công nghiệp viễn thông được xác định là một trong những mũi nhọn kinh tế của Việt Nam với doanh thu từ viễn thông năm 2008 đạt 5 tỷ đô la, chiếm khoảng 5% GDP. Vì vậy, mục tiêu của nhà nước là phát triển bền vững ngành viễn thông trong bối cảnh bùng nổ về công nghệ và thị trường. Thị trường dịch vụ thông tin di động Việt Nam được xem là một trong những thị trường phát triển nhanh nhất. Tuy nhiên, sự phát triển này đang có dấu hiệu chậm lại khi doanh thu từ dịch vụ thoại trên di động ngày một giảm đến mức thấp nhất. Để ngành không bị rơi vào tình trạng suy thoái, ngành viễn thông cần tìm ra một hướng phát triển mới đó là dịch vụ giá trị gia tăng trên di động. Chiến lược đưa ngành viễn thông chuyển sang một giai đoạn phát triển mới đã được khởi đầu bằng việc Việt Nam đã có bốn nhà khai thác thông tin di động thế hệ thứ ba (3G), hứa hẹn một sự bùng nổ về dịch vụ nội dung như đã từng xảy ra với dịch vụ thoại. Trước tình hình mới đó, đề tài này đã tập trung nghiên cứu thực trạng dịch vụ giá trị gia tăng trên di động, những khó khăn cũng như cơ hội khi phát triển dịch vụ này nhằm tìm ra các giải pháp hữu hiệu để phát triển dịch vụ giá trị gia tăng trên di động thông qua các phương pháp trao đổi chuyên gia, thảo luận nhóm, bảng câu hỏi, thống kê, so sánh, phân tích,... Kết quả nghiên cứu đã phản ánh đúng thực tế là chất lượng dịch vụ và giá dịch vụ giá trị gia tăng trên di động chưa đáp ứng được nhu cầu của người sử dụng. Cụ thể là chất lượng mạng, chất lượng phục vụ chưa đúng như các doanh nghiệp công bố, chất lượng nội dung chưa được kiểm soát tốt. Giá sử dụng các dịch vụ giá trị gia tưng chất lượng cao như truy cập Internet, truyền tải dữ liệu còn cao, giá các thiết bị đầu cuối để sử dụng dịch vụ 3G chưa phù hợp với đa số người sử dụng. Nhóm giả i pháp nâng cao chất lượng dịch vụ được tác giả đề nghị bao gồm: cơ quan quản lý nhà nước về viễn thông phải xây dựng tiêu chuẩn đánh giá chất lượng mới phù hợp với đặc thù của dịch vụ giá trị gia tăng trên di động để tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý chất lượng dịch vụ; các doanh nghiệp phải có chiến lược iv đầu tư mạng lưới đồng bộ và chia sẻ hạ tầng viễn thông nhằm nâng cao chất lượng phục vụ của mạng lưới cũng như tiết kiệm chi phí; nâng cao chất lượng nội dung bằng cách thuê các công ty cung cấp nội dung chuyên nghiệp. Về giá sử dụng dịch vụ, doanh nghiệp cần thực hiện chiến lược chia sẻ hạ tầng viễn thông để tiết kiệm chi phí và chiến lược thuê ngoài (cung cấp dịch vụ giá trị gia tăng hoặc xây dựng, vận hành mạng) để tối ưu hoá chi phí, tạo ra dịch vụ có giá thành rẻ. Ngoài ra, các doanh nghiệp phải thiết kế nhiều gói cước phù hợp với các đối tượng khách hàng khác nhau kết hợp với chính sách giảm giá thoại và các dịch vụ giá trị gia tăng cơ bản. Về giá thiết bị đầu cuối (đối với dịch vụ 3G), doanh nghiệp nên hỗ trợ người sử dụng bằng cách tặng máy hay trả dần tiền mua máy. Bên cạnh đó, tác giả còn đề nghị nhà nước cần sớm hoàn thiện môi trường pháp lý về viễn thông (Luật viễn thông và các cơ chế, chính sách liên quan) để làm tiền đề cho ngành viễn thông phát triển ổn định, bền vững. Với những giải pháp này, tác giả tin tưởng rằng, thị trường dịch vụ giá trị gia tăng trên di động sẽ thật sự khởi sắc, mang lại những lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp, cho bản thân người sử dụng và cho cả xã hội. v MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ...................................................................................... 1 2. VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.................................................................................... 2 3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................................................................. 3 4. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ............................................................................... 4 4.1 Mục tiêu tổng quát .............................................................................................. 4 4.2 Mục tiêu cụ thể.................................................................................................... 4 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................................................... 4 5.1 Khung phân tích.................................................................................................. 4 5.2 Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... 5 5.3 Thiết kế nghiên cứu............................................................................................. 5 5.4 Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu ............................................................... 7 5.5 Phương pháp lấy mẫu, cỡ mẫu............................................................................ 7 5.6 Thiết kế bảng câu hỏi.......................................................................................... 9 6. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.................................................... 9 7. ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI .................................................................................. 9 8. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI.................................................................................. 10 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM, DỊCH VỤ MỚI ...................................................................... 11 1.1 LÝ THUYẾT VỀ CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN NGÀNH............................. 11 1.1.1 Các vấn đề cơ bản trong phát triển ngành......................................................... 11 1.1.2 Các tiến trình phát triển ngành.......................................................................... 12 1.1.3 Các quan hệ chủ yếu trong quá trình phát triển ngành ..................................... 14 1.2 CHIẾN LƯỢC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP .............................. 15 vi 1.2.1 Những yếu tố tác động đến tình hình cạnh tranh trong ngành.......................... 15 1.2.2 Các chiến lược cạnh tranh................................................................................. 17 1.3 CHIỂN LƯỢC PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM, DỊCH VỤ MỚI......................... 19 1.3.1 Tầm quan trọng của phát triển sản phẩm, dịch vụ mới..................................... 19 1.3.2 Chiến lược phát triển sản phẩm, dịch vụ mới ................................................... 20 1.4 TỔNG QUAN NGÀNH VIỄN THÔNG VÀ DỊCH VỤ GTGT TRÊN MẠNG THÔNG TIN DI ĐỘNG ................................................................................. 23 1.4.1 Tổng quan ngành viễn thông Việt Nam............................................................ 23 1.4.2 Dịch vụ GTGT trên mạng di động................................................................... 25 1.5 KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ GTGT TRÊN DI ĐỘNG CỦA MỘT SỐ NƯỚC .......................................................................................................... 30 1.5.1 AT&T................................................................................................................ 30 1.5.2 KDDI................................................................................................................. 31 1.5.3 Maxis................................................................................................................. 32 1.6 CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY................................................................ 33 Chương 2: PHÂN TÍCH THỊ TRƯỜNG DỊCH VỤ GIÁ TRỊ GIA TĂNG TRÊN DI ĐỘNG ........................................................................................................ 36 2.1 QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN .............................................................................. 36 2.1.1 Thiết kế bảng câu hỏi........................................................................................36 2.1.2 Tổng hợp số liệu về hiện trạng sử dụng dịch vụ GTGT trên mạng di động.....38 2.2 PHÂN TÍCH HIỆN TRẠNG DỊCH VỤ GTGT TRÊN MẠNG DI ĐỘNG .... 45 2.2.1 Đối với mạng di động 2G..................................................................................45 2.2.2 Đối với mạng di động 3G..................................................................................49 2.3 TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ GTGT TRÊN DI ĐỘNG 52 2.3.1 Đối với người sử dụng dịch vụ .........................................................................52 2.3.2 Đối với doanh nghiệp cung cấp dịch vụ ...........................................................55 2.3.3 Đối với xã hội....................................................................................................57 vii 2.4 NHỮNG KHÓ KHĂN TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ GTGT TRÊN DI ĐỘNG.......................................................................................................... 58 2.4.1 Khó khăn về chất lượng dịch vụ .......................................................................58 2.4.2 Khó khăn về giá ................................................................................................64 TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................................ 65 Chương 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ GTGT TRÊN DI ĐỘNG.... 67 3.1 XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN NGÀNH VIỄN THÔNG.................................... 67 3.2 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ GTGT TRÊN MẠNG THÔNG TIN DI ĐỘNG ..................................................................................................................... 70 3.2.1 Giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ............................................................. 70 3.2.2 Giải pháp giá ..................................................................................................... 77 3.2.3 Các giải pháp khác ............................................................................................ 80 TÓM TẮT GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ GTGT TRÊN DI ĐỘNG............. 81 KẾT LUẬN .......................................................................................... 84 1. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC ................................................................................... 84 2. HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO............................................................. 85 PHỤ LỤC A: TÀI LIỆU PHỎNG VẤN NHÓM VÀ PHỎNG VẤN CHUYÊN GIA .............................................................................................................................. 88 PHỤ LỤC B: PHIẾU GHI NHẬN Ý KIẾN KHÁCH HÀNG VỀ DỊCH VỤ GIÁ TRỊ GIA TĂNG TRÊN MẠNG THÔNG TIN DI ĐỘNG............................. 92 PHỤ LỤC C: KẾT QUẢ XỬ LÝ SỐ LIỆU ............................................................ 94 viii DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH VẼ Trang 25 Hình 1. Khung phân tích 5 Hình 2. Tóm tắt quá trình nghiên cứu 7 Hình 1.1. Biểu đồ tăng trưởng thuê bao di động Việt Nam 25 Hình 1.2. Thị phần điện thoại di động Việt Nam 25 Hình 1.3. Tổng quan dịch vụ GTGT trên mạng 2G và 3G 29 Hình 2.1. Hiện trạng sử dụng DV GTGT 39 Hình 2.2. Những khó khăn khi sử dụng DV GTGT trên mạng di động 39 Hình 2.3. Tiếp cận DV GTGT trên các mạng TTDĐ hiện nay 40 Hình 2.4. Đặc điểm lựa chọn DV GTGT trên di động 41 Hình 2.5. Hiểu biết về dịch vụ GTGT 3G 41 Hình 2.6. Tiếp cận thông tin về dịch vụ 3G 42 Hình 2.7. Nhận thức của khách hàng về lợi ích của dịch vụ 3G 43 Hình 2.8. Các dịch vụ 3G khách hàng mong muốn được sử dụng 43 Hình 2.9. Các rào cản đối với khách hàng khi sử dụng DV 3G 44 Hình 2.10. Các hỗ trợ từ nhà cung cấp để khách hàng có thể sử dụng dịch vụ 3G 45 Hình 3.1. Hội tụ công nghệ - dịch vụ 69 Hình 3.2. Các lĩnh vực ứng dụng công nghiệp nội dung số 69 Bảng 1. Các bước nghiên cứu 6 Bảng 2.1. Chỉ tiêu chất lượng TCN 68-186:2006 59 Bảng 2.2. Chỉ tiêu chất lượng dịch vụ của các doanh nghiệp thông tin di động 60 Bảng 2.3. Các chỉ tiêu chất lượng dịch vụ theo đánh giá của khách hàng 62 Bảng 3.1. Chỉ tiêu đánh giá chất lượng dịch vụ GTGT trên di động 70 Bảng PL.A. Danh sách phỏng vấn nhóm 88 Bảng PL.B. Danh sách phỏng vấn chuyên gia 90 Bảng PL.C.1. Hiện trạng sử dụng DV GTGT 94 ix Bảng PL.C.2. Những khó khăn khi sử dụng DV GTGT trên mạng di động 94 Bảng PL.C.3. Tiếp cận DV GTGT trên các mạng TTDĐ hiện nay 95 Bảng PL.C.4. Đặc điểm lựa chọn DV GTGT trên di động 96 Bảng PL.C.5. Hiểu biết về dịch vụ GTGT 3G 96 Bảng PL.C.6. Tiếp cận thông tin về dịch vụ 3G 97 Bảng PL.C.7. Nhận thức của khách hàng về lợi ích của dịch vụ 3G 97 Bảng PL.C.8. Các dịch vụ 3G khách hàng mong muốn được sử dụng 98 Bảng PL.C.9. Các rào cản đối với khách hàng khi sử dụng DV 3G 98 Bảng PL.C.10. Các hỗ trợ từ nhà cung cấp để khách hàng có thể sử dụng dịch vụ 3G 99