Trường Cao đẳng công nghiệp Thái Nguyên được thành lập theo Quyết
định số 5618 /QĐ/BGD & ĐT ngày 09 tháng 10 năm 2006 với nhiệm vụ đào
tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực có trình độ Cao đẳng kỹ thuật, kinh tế công
nghiệp và các trình độ thấp hơn: Trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề gồm các
ngành chủ yếu: Công nghệ kỹ thuật cơ khí, công nghệ kỹ thuật điện, công
nghệ thông tin, công nghệ kỹ thuật điện tử, công nghệ cơ khí động lực, công
nghệ kỹ thuật may, là cơ sở nghiên cứu, triển khai khoa học phục vụ quản lý,
sản xuất kinh doanh của ngành công nghiệp và yêu cầu phát triển kinh tế xã
hội trong cả nước đặc biệt là các các tỉnh miền núi phía Bắc. Hiện nay nhà
trường đào tạo đa cấp học, đa ngành nghề gồm: Cao đẳng chính qui, cao đẳng
nghề, trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề. Qui mô đào tạo hiện nay
gồm gần 4000 học sinh, sinh viên, trong đó số học nghề chiếm phần lớn.
Đứng trước những yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao về nguồn nhân lực,
vấn đề đào tạo công nhân lành nghề đáp ứng nhu cầu của xã hội đang trở
thành vấn đề quan trọng và cấp bách của các cơ sở đào tạo nghề. Nhằm góp
phần thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X là: “Sớm đưa
đất nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển. Cải thiện rõ rệt, đời sống vật
chất và tinh thần của nhân dân. Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và
phát triển kinh tế tri thức, tạo nền tảng để đưa nước ta cơ bản trở thành một
nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020”. Mục tiêu phát triển
giáo dục nghề nghiệp trong Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010 đã chỉ
rõ:“ đặc biệt quan tâm nâng cao chất lượng dạy nghề gắn với nâng cao ý
thức kỷ luật lao động và tác phong lao động hiện đại. Gắn đào tạo với nhu
cầu sử dụng, gắn việc làm trong các khu công nghiệp, khu chế xuất”, "Con
người và nguồn nhân lực là nhân tố quyết định sự phát triển đất nước trong
thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, cần tạo sự chuyển biến cơ bản toàn
diện về giáo dục, trong đó ưu tiên nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực".
Tại Nghị quyết số 37/2004/QH 11 khoá XI kỳ họp thứ 6 của Quốc hội
về giáo dục đào tạo cũng chỉ rõ “Chất lượng giáo dục còn nhiều yếu kém, bất
cập, hiệu quả giáo dục còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân
lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển đất nước, công tác quản lí giáo dục còn
nhiều hạn chế. Những tiêu cực trong giáo dục như thiếu trung thực trong học
tập, dạy thêm, học thêm tràn lan mang tính áp đặt, thi cử nặng nề, tốn kém
gây bức xúc trong xã hội”.
Trước tình hình này, nhiều năm qua nhà trường đã có một số giải pháp
trong công tác quản lý hoạt động dạy nghề nói chung và quản lý dạy học thực
hành nghề nói riêng nhưng chưa có cơ sở lý luận, chưa mang tính hệ thống.
Điều đó đặt ra cho nhà trường phải xem xét một cách tổng thể việc tổ chức,
quản lý dạy thực hành, đặc biệt là thực hành nghề cho học sinh trung cấp .
Vấn đề ở đây là quản lí dạy học thực hành hệ trung cấp chưa thực sự phù hợp
với hệ này, ngay từ quan niệm cho đến cách làm. Do đặc thù của hệ trung cấp
nghề nên các biện pháp quản lí dạy học thực hành phải khác với quản lí ở hệ
Cao đẳng và Trung cấp chuyên nghiệp. Chính vì lý do đó tôi đã chọn và
nghiên cứu đề tài: “Quản lý dạy học thực hành nghề (hệ trung cấp) ở
trƣờng Cao đẳng Công nghiệp Thái Nguyên”
108 trang |
Chia sẻ: oanhnt | Lượt xem: 1236 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Quản lý dạy học thực hành nghề (hệ trung cấp) ở trƣờng Cao đẳng Công nghiệp Thái Nguyên, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
TÔ VĂN KHÔI
QUẢN LÝ DẠY HỌC THỰC HÀNH NGHỀ
(HỆ TRUNG CẤP) Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG
CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN – 2008
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
TÔ VĂN KHÔI
QUẢN LÝ DẠY HỌC THỰC HÀNH NGHỀ
(HỆ TRUNG CẤP) Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG
CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 60.14.05
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn: PGS.TS ĐẶNG THÀNH HƯNG
THÁI NGUYÊN - 2008
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trường Cao đẳng công nghiệp Thái Nguyên được thành lập theo Quyết
định số 5618 /QĐ/BGD & ĐT ngày 09 tháng 10 năm 2006 với nhiệm vụ đào
tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực có trình độ Cao đẳng kỹ thuật, kinh tế công
nghiệp và các trình độ thấp hơn: Trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề gồm các
ngành chủ yếu: Công nghệ kỹ thuật cơ khí, công nghệ kỹ thuật điện, công
nghệ thông tin, công nghệ kỹ thuật điện tử, công nghệ cơ khí động lực, công
nghệ kỹ thuật may, là cơ sở nghiên cứu, triển khai khoa học phục vụ quản lý,
sản xuất kinh doanh của ngành công nghiệp và yêu cầu phát triển kinh tế xã
hội trong cả nước đặc biệt là các các tỉnh miền núi phía Bắc. Hiện nay nhà
trường đào tạo đa cấp học, đa ngành nghề gồm: Cao đẳng chính qui, cao đẳng
nghề, trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề. Qui mô đào tạo hiện nay
gồm gần 4000 học sinh, sinh viên, trong đó số học nghề chiếm phần lớn.
Đứng trước những yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao về nguồn nhân lực,
vấn đề đào tạo công nhân lành nghề đáp ứng nhu cầu của xã hội đang trở
thành vấn đề quan trọng và cấp bách của các cơ sở đào tạo nghề. Nhằm góp
phần thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X là: “Sớm đưa
đất nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển. Cải thiện rõ rệt, đời sống vật
chất và tinh thần của nhân dân. Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và
phát triển kinh tế tri thức, tạo nền tảng để đưa nước ta cơ bản trở thành một
nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020”. Mục tiêu phát triển
giáo dục nghề nghiệp trong Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010 đã chỉ
rõ:“ đặc biệt quan tâm nâng cao chất lượng dạy nghề gắn với nâng cao ý
thức kỷ luật lao động và tác phong lao động hiện đại. Gắn đào tạo với nhu
cầu sử dụng, gắn việc làm trong các khu công nghiệp, khu chế xuất”, "Con
người và nguồn nhân lực là nhân tố quyết định sự phát triển đất nước trong
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, cần tạo sự chuyển biến cơ bản toàn
diện về giáo dục, trong đó ưu tiên nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực".
Tại Nghị quyết số 37/2004/QH 11 khoá XI kỳ họp thứ 6 của Quốc hội
về giáo dục đào tạo cũng chỉ rõ “Chất lượng giáo dục còn nhiều yếu kém, bất
cập, hiệu quả giáo dục còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân
lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển đất nước, công tác quản lí giáo dục còn
nhiều hạn chế. Những tiêu cực trong giáo dục như thiếu trung thực trong học
tập, dạy thêm, học thêm tràn lan mang tính áp đặt, thi cử nặng nề, tốn kém…
gây bức xúc trong xã hội”.
Trước tình hình này, nhiều năm qua nhà trường đã có một số giải pháp
trong công tác quản lý hoạt động dạy nghề nói chung và quản lý dạy học thực
hành nghề nói riêng nhưng chưa có cơ sở lý luận, chưa mang tính hệ thống.
Điều đó đặt ra cho nhà trường phải xem xét một cách tổng thể việc tổ chức,
quản lý dạy thực hành, đặc biệt là thực hành nghề cho học sinh trung cấp .
Vấn đề ở đây là quản lí dạy học thực hành hệ trung cấp chưa thực sự phù hợp
với hệ này, ngay từ quan niệm cho đến cách làm. Do đặc thù của hệ trung cấp
nghề nên các biện pháp quản lí dạy học thực hành phải khác với quản lí ở hệ
Cao đẳng và Trung cấp chuyên nghiệp. Chính vì lý do đó tôi đã chọn và
nghiên cứu đề tài: “Quản lý dạy học thực hành nghề (hệ trung cấp) ở
trƣờng Cao đẳng Công nghiệp Thái Nguyên”.
2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Xây dựng một số biện pháp quản lý dạy học thực hành nghề đáp ứng
được đặc thù của hệ trung cấp nghề nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của
trường CĐCN Thái Nguyên hiện nay.
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU
3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý dạy học thực hành nghề (hệ trung cấp) của trường Cao
đẳng Công nghiệp Thái Nguyên.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý dạy học thực hành nghề (hệ trung cấp) của
trường Cao đẳng Công nghiệp Thái Nguyên.
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu những biện pháp quản lý dạy học thực hành nghề bảo đảm tính
đồng bộ với quá trình quản lí dạy học và quản lí đào tạo của nhà trường, có
tính thực tiễn, phù hợp với điều kiện của trường thì kết quả dạy học sẽ được
cải thiện.
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
5.1. Xác định cơ sở lý luận việc quản lý hoạt động dạy học thực hành
nghề ở hệ trung cấp nghề tại trƣờng CĐCN Thái Nguyên
5.2. Đánh giá thực trạng quản lý dạy học thực hành nghề( hệ trung cấp)
ở trƣờng CĐCN Thái Nguyên hiện nay.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học thực hành nghề (hệ trung
cấp) của Trƣờng CĐCN Thái Nguyên.
5.4. Tổ chức lấy ý kiến thẩm định kết quả nghiên cứu
6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
6.1. Khảo sát thực trạng công tác quản lý dạy học thực hành nghề
đƣợc thực hiện ở tất cả các lớp hệ trung cấp nghề đang đào tạo tại
trƣờng CĐCN Thái Nguyên.
6..2. Các biện pháp quản lý dạy học thực hành nghề đƣợc đề xuất để áp
dụng cho Giám hiệu và các cán bộ quản lí đào tạo của hệ trung cấp nghề
ở trƣờng CĐCN Thái Nguyên.
7. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
7.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu đường lối chính sách của Đảng và nhà nước về công tác
dạy nghề
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
- Nghiên cứu lý luận về công tác quản lý dạy thực hành nghề.
- Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến quản lý dạy thực hành nghề.
7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Quan sát sư phạm
+ Dự giờ lên lớp của một số lớp thực hành nghề
+ Tìm hiểu những điều kiện dạy học thực hành nghề ở trường
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm quản lí hoạt động thực hành nghề
qua các báo cáo thực hiện nhiệm vụ dạy nghề của trường, của ngành giáo dục
và đào tạo.
- Toạ đàm: Tổ chức hội thảo khoa học về” Đổi mới công tác quản lý và
giảng dạy thực hành nghề”.
- Điều tra bằng phiếu hỏi: Thăm dò ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên
và học sinh.
7.3. Các phƣơng pháp khác
- Phương pháp sử dụng thống kê toán học: thu thập xử lí các thông tin
số liệu điều tra và nghiên cứu các hồ sơ thống kê.
- Phương pháp chuyên gia: lấy ý kiến các nhà quản lí, các giáo viên có
nhiều kinh nghiệm, ý kiến của học sinh nhằm thẩm định các biện pháp quản lí
đã đề xuất.
8. CẤU TRÚC LUẬN VĂN
Mở đầu
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc quản lý dạy học thực hành nghề ở
trường CĐCN
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý dạy học thực hành nghề (hệ
trung cấp) tại trường CĐCN Thái Nguyên.
Chương 3: Một số biện pháp quản lý dạy học thực hành nghề ở trường
CĐCN Thái Nguyên.
Kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo & phần Phụ lục.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC QUẢN LÍ
DẠY HỌC THỰC HÀNH NGHỀ Ở TRƢỜNG CĐCN
1.1. TỔNG QUAN LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU
1.1.1. Đặc trƣng đào tạo nghề ở một số nƣớc
Tuỳ thuộc vào điều kiện, trình độ phát triển kinh tế xã hội, khoa học
công nghệ và văn minh của mỗi quốc gia mà việc hình thành các hệ thống
giáo dục- đào tạo, hệ thống dịch vụ việc làm và hệ thống sử dụng quản lý lao
động xã hội ở mỗi nước khác nhau.
1.1.1.1. Hoa Kỳ
- Đào tạo công nhân được tiến hành trong các trường THPT phân ban,
các trường dạy nghề trung học, các cơ sở đào tạo sau trung học.
- Tốt nghiệp được cấp bằng chúng nhận và chứng chỉ công nhân lành
nghề và có quyền được đi học tiếp theo.
- Thời gian đào tạo từ 2 - 7 năm tuỳ từng nghề.
1.1.1.2. Đài Loan
- Học sinh tốt nghiệp Trung cấp cơ sở học tại trường trung cấp nghề ra
trường được công nhận là công nhân lành nghề.
- Học sinh tốt nghiệp trung cấp nghề và công nhân lành nghề được học
tiếp theo ở bậc cao đẳng, tốt nghiệp được cấp bằng kỹ thuật viên, công nhân
kỹ thuật bậc cao và có quyền học tiếp lên đại học.
1.1.1.3. Cộng hoà liên bang Đức
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
Có hệ thống đào tạo nghề và TCCN, về mặt trình độ một bộ phận được
xếp vào bậc trung học tương đương với THPT từ lớp 9 đến lớp 13, một bộ
phận cao hơn vào bậc sau trung học.
1.1.1.4. Liên Xô (trước đây)
- Công tác đào tạo nghề ở Liên xô đã có truyền thống từ lâu đời là đào
tạo tại xí nghiệp. Tháng 7 năm 1920 Lê Nin đã ký sắc lệnh” về chế độ học tập
kỹ thuật-nghề nghiệp”, sắc lệnh này bắt buộc đối với mọi người từ 18 đến 40
tuổi. Việc đào tạo rất đa dạng đó là dạy nghề cạnh xí nghiệp và trường dạy
nghề. Các trường dạy nghề và trường cạnh xí nghiệp với thời gian học tập
khác nhau: 2 năm đào tạo công nhân bậc 3 và 4; 2 năm rưỡi và 3 năm đào tạo
công nhân bậc 5 và 6; 3 năm và 4 năm đào tạo công nhân lành nghề bbặc cao.
- Giai đoạn1: Đào tạo lý thuyết và thực hành cơ bản tại cơ sở đào tạo
của xí nghiệp.
- Giai đoạn 2: Đào tạo thực hành tại vị trí làm việc dưới sự hướng dẫn
của thợ cả hoặc hướng dẫn viên thực hành.
Trên thế giới, hầu hết các nước đều bố trí hệ thống giáo dục kỹ thuật và
dạy nghề bên cạnh hệ phổ thông và đại học. Trung Quốc có hệ thống GDCN
gồm 3 trình độ dạy nghề sơ trung, dạy nghề cao trung và trung cấp chuyên
nghiệp. Dạy nghề sơ trung tương đương với sơ trung phổ thông hay THCS ở
nước ta, Dạy nghề cao trung tương đương với cao trung phổ thông hay THPT
ở nước ta. TCCN chia làm 2 trình độ: Cao trung và sau cao trung 2 năm
1.1.2. Tình hình đào tạo Việt Nam
Hệ thống giáo dục nghề nghiệp Việt Nam được được hình thành trên 50
năm. Điều 32 Luật giáo dục năm 2005 qui định giáo dục nghề nghiệp bao
gồm: Trung cấp chuyên nghiệp được thực hiện từ 3 đến 4 năm đối với người
tốt nghiệp trung học cơ sở, từ 1 đến 2 năm đối với người tốt nghiệp phổ thông
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
trung học và dạy nghề dưới 1 năm đối với sơ cấp và từ 1 đến 3 năm đối với
trung cấp nghề và cao đẳng nghề.
Qua phân tích đặc trưng của một số nước về hệ thống giáo dục nghề
nghiệp ta thấy hệ thống giáo dục nghề nghiệp được hình thành do yêu cầu của
thị trường lao động và do nhu cầu hoạt động nghề nghiệp, nhu cầu việc làm
của người lao động trong xã hội. Hệ thống giáo dục nghề nghiệp là cung cấp
cho xã hội, cho thị trường lao động những kỹ thuật viên trung cấp và công
nhân kỹ thuật trung cấp và công nhân kỹ thuật, nhân viên nghiệp vụ có trình
độ cao, năng lực hành nghề thể hiện ở các kiến thức, kỹ năng, thái độ và kinh
nghiệm làm việc được đào tạo trong các cơ sở đào tạo. Hình thức đào tạo
nghề nghiệp phong phú và đa dạng: Đào tạo dài hạn và đào tạo ngắn hạn; đào
tạo chính qui và đào tạo không chính qui; đào tạo tại các trường hay các
trường hay các trung tâm dạy nghề. Đặc trưng nổi bật của hệ thống nghề
nghiệp là đào tạo người lao động có kỹ năng, kỹ xảo hành nghề trên cơ sở
nắm vững lý thuyết. Do đó vấn đề dạy thực hành, luyện tập kỹ năng là những
hoạt động cốt lõi trong quá trình đào tạo. Sức mạnh của hệ thống giáo dục
nghề nghiệp và chất lượng đào tạo cao là sự đảm bảo hoạt động coá hiệu quả
của thị trường lao động. Đó cũng là cơ sở để thị trường lao động có thể thực
hiện được các qui luật cung cầu, qui luật giá trị và qui luật cạnh tranh.
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN
1.2.1. Quản lí và Quản lí giáo dục
Có nhiều định nghĩa khác nhau về khái niệm quản lí. Theo Hà Thế Ngữ
và Đặng Vũ Hoạt, “Quản lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục
tiêu, quản lý có hệ thống là quá trình tác động đến hệ thống nhằm đạt được
những mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặc trưng cho trạng thái mới
của hệ thống mà người quản lý mong muốn ” 21. Hà Sỹ Hồ cho rằng: “Quản
lý là một quá trình tác động có định hướng (có chủ đích) có tổ chức, lựa chọn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
trong các tác động có thể có dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng
và môi trường, nhằm giữ cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm
cho nó phát triển tới mục đích đã định ” 16. Theo Nguyễn Văn Lê: “ Quản
lý là một công việc vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật ”. Ông
viết “ Quản lý một hệ thống xã hội là khoa học và nghệ thuật tác động vào hệ
thống đó mà chủ yếu là vào những con người nhằm đạt hiệu quả tối ưu theo
mục tiêu đề ra” 20
Khái niệm quản lí phản ánh một dạng lao động trí tuệ của con người có
chức năng bảo đảm và khuyến khích những nỗ lực của những người khác để
thực hiện thành công công việc nhất định. Quản lý là công tác phối hợp có
hiệu quả hoạt động của những người cộng sự khác cùng chung một tổ chức...
Quan niệm hiện đại về quản lí thừa nhận đó là toàn bộ các hoạt động huy
động, tổ chức, thực thi các nguồn lực vật chất và tinh thần, sử dụng chúng
nhằm tác động và gây ảnh hưởng tích cực đến những người khác để đạt được
những mục tiêu của tổ chức hay cộng đồng 28 .
Hình 1.1. Sơ đồ logic của khái niệm quản lý
Từ những điểm chung của các quan niệm trên có thể hiểu:
Chủ thể
quản lý
MỤC TIÊU
Môi
Trường
Đối tượng
bị quản lý
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
“Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý
lên đối tượng quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ
hội của hệ thống để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của
môi trường”. Với khái niệm trên quản lý phải bao gồm các yếu tố (các điều
kiện) sau:
- Phải có một mục tiêu và một quỹ đạo đã đặt ra cho cả đối tượng và
chủ thể. Mục tiêu này là căn cứ để chủ thể tạo ra các tác động.
- Chủ thể phải thực hành việc tác động.
- Quản lý bao giờ cũng có chủ thể quản lý và đối tượng bị quản lý.
- Quản lý bao giờ cũng liên quan đến việc trao đổi thông tin và đều có
mối liên hệ ngược.
- Quản lý bao giờ cũng có khả năng thích nghi.
Hoạt động và các quan hệ quản lí chính là đối tượng của khoa học quản
lí. Quản lý ra đời chính là để tạo ra một hiệu quả hoạt động cao hơn hẳn so
với việc làm của từng cá nhân riêng rẽ của một nhóm người khi họ tiến hành
các công việc có mục tiêu chung gần gũi với nhau. Nói một cách khác, thực
chất của quản lý là quản lý con người trong tổ chức, thông qua đó sử dụng có
hiệu quả nhất mọi tiềm năng và cơ hội của tổ chức. Ngày nay công tác quản
lý được coi là một trong năm nhân tố phát triển kinh tế xã hội là vốn - nguồn
lực lao động - khoa học kỹ thuật công nghệ - tài nguyên và quản lý. Trong đó
quản lý có vai trò quyết định sự thành bại của công việc.
Về khái niệm quản lí giáo dục cũng có nhiều cách hiểu. Do giáo dục là
một lĩnh vực hoạt động xã hội nên quản lí giáo dục được xem là quản lí xã
hội. Quản lý giáo dục luôn bám sát việc thực hiện nhiệm vụ chính trị-xã hội,
phát triển kinh tế trong từng thời kỳ, giai đoạn lịch sử của mỗi quốc gia. Phạm
Minh Hạc quan niệm rằng: “Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có mục
đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ giáo dục
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
10
vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các
tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là
quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến
tiến lên trạng thái mới về chất ” 15.
Có thể hiểu khái niệm quản lí giáo dục là quản lý những tác động có hệ
thống, khoa học, có ý thức và có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng
quản lý là quá trình dạy học và giáo dục diễn ra ở các cơ sở giáo dục như các
trường học, trung tâm khoa học kỹ thuật, hướng nghiệp dạy nghề hay một tập
hợp các cơ sở phân bố trên địa bàn dân cư. Đa số các nguồn và tác giả tuy
diễn đạt khác nhau song căn bản đều hiểu khái niệm quản lí giáo dục tương tự
như trên (Nguyễn Ngọc Quang, 1989, Đặng Quốc Bảo, 1997, Trần Kiểm,
2002, Bùi Văn Quân, 2007, v.v…)
Quản lý giáo dục có thể hiểu theo nghĩa hẹp là quản lý các hoạt động
giáo dục trong ngành giáo dục, quản lý một số cơ sở giáo dục đào tạo ở một
địa phương hành chính nào đó. Quản lý giáo dục có thể hiểu theo nghĩa rộng
là quản lý các hoạt động giáo dục diễn ra trong nhà trường hay ngoài xã hội.
Quản lý xã hội có hệ thống nguyên tắc, chức năng và các giai đoạn của chu
trình quản lý giáo dục cụ thể. Song cần hiểu khái niệm quản lý giáo dục một
cách toàn diện bao gồm cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp bởi vì suy đến cùng dù
được hiểu theo nghĩa nào thì đích cuối cùng của quản lý giáo dục vẫn là vận
dụng các quy luật khách quan để nâng cao chất lượng giáo dục.
1.2.2. Quản lí nhà trƣờng và Quản lí dạy học
Nhiều người giải thích quản lí nhà trường (quản lí trường học) là quản
lí giáo dục ở cấp vi mô, tức là thực hiện toàn bộ những nhiệm vụ quản lí giáo
dục tại cơ sở giáo dục, trong phạm vi cơ sở giáo dục (Trần Kiểm, Nguyễn
Ngọc Quang, Nguyễn Văn Lê, Bùi Văn Quân…). Trần Kiểm cho rằng đó là
hệ thống những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
11
thống, hợp qui luật) của chủ thể quản lí đến tập thể giáo viên, công nhân viên,
tập thể học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà
trường nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà
trường (2006). Trong luận văn này chúng tôi tán thành cách hiểu trên nhưng
không phân biệt các cấp vĩ mô và vi mô, bởi vì trong quản lí nhà trường thì
các chủ thể quản lí vẫn là mọi cấp quản lí từ cao xuống thấp, chẳng hạn Chính
phủ cũng là chủ thể quản lí nhà trường chứ không riêng Hiệu trưởng mới là
chủ thể quản lí. Chúng tôi sử dụng quan niệm của Đặng Thành Hưng (Giáo
trình Giáo dục so sánh, 1998) coi quản lí nhà trường là quản lí giáo dục ở cấp
cơ sở, phản ánh đầy đủ mục tiêu, chức năng, nội dung và phương tiện quản lí
giáo dục trong phạm vi trường học. Trong quản lí nhà trường có những đối
tượng quản lí cụ thể tạo nên những lĩnh vực quản lí tương đối khác nhau, cụ
thể như sau:
- Quản lí hành chính và tài chính
- Quản lí hoạt động chuyên môn (hay quản lí chương trình giáo dục)
- Quản lí nhân sự (giáo viên, nhân viên, người học)
- Quản lí cơ sở hạ tầng kĩ thuật
- Quản lí các quan hệ giáo dục trong nhà trường, giữa nhà trường với
gia đình, cộng đồng địa phương.
Do đó quản lí dạy học là một mảng trong quản lí nhà trường và là mảng
quan trọng nhất. Quản lí các lĩnh vực khác chẳng qua là để quản lí dạy học có
hiệu quả cao. Quản lí dạy học chính là quản lí các nguồn lực và hoạt động của
nhà trường nhằm thực hiện chương trình đào tạo. Nội dung chủ yếu của quản
lí dạy học là:
- Quản lí kế hoạch hoạt động dạy học
- Quản lí nội dung, kế hoạch, chương trình giảng dạy
- Quản lí phương pháp dạy học
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
12
- Quản lí hoạt động dạy học của giáo viên
- Quản lí hoạt động học tập của học sinh
1.2.3. Dạy học thực hành và Quản lí dạy học thực hành
Quá trình dạy học trong giáo dục và đào tạo nói chung và trong đào tạo
nghề nói riêng thường được phân chia ra một cách tương đối thành hai quá
trình bộ phận là dạy học lí thuyết và dạy học thực hành. Dấu hiệu quan trọng
của quá trình dạy học đặc biệt là dạy thực hành trong GDCN là dạy học
không phải chủ yếu là truyền đạt, cung cấp thông tin mà phải chủ yếu là hình
thành kĩ năng, rèn luyện kĩ xảo, phát triển khả năng tìm tòi, phát hiện, quản lý
và sử lí thông tin thành sản phẩm có ý nghĩa đáp ứng nhu cầu nghề nghiệp.
Dạy lí thuyết nghề là truyền đạt và lĩnh hội hệ thống tri thức chung và
tri thức lí thuyết nghề nghiệp, trên cơ sở đó phát triển năng lực trí tuệ cũng
như giáo dục cơ sở thế g