Luận văn Quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện Đăk Glei, tỉnh Kon Tum

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HOÀNG ĐỖ TƢỜNG VY QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN ĐĂK GLEI, TỈNH KON TUM TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60.34.04.10 Đà Nẵng - 2019 Công trình được hoàn thành tại TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN Ngƣời hƣớng dẫn KH: TS. NGUYỄN HIỆP Phản biện 1: TS. LÊ BẢO Phản biện 2: PGS.TS. HỒ ĐÌNH BẢO Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Quản lý kinh tế họp tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng vào ngày 7 tháng 9 năm 2019 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng - Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những chính sách quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội của các quốc gia trên thế giới. BHXH là một trong những công cụ hữu ích của Nhà nước trong việc thực hiện các mục tiêu tăng trưởng, ổn định và công bằng trong quản lý kinh tế vĩ mô. Hoạt động quản lý công tác thu BHXH có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình thực hiện chính sách BHXH và công tác chi trong tương lai. Nếu không thu được BHXH thì quỹ BHXH không có nguồn để chi trả cho các chế độ cho người lao động. Do đó, thực hiện công tác thu BHXH đóng vai trò quyết định trong quá trình đảm bảo sự ổn định cho cuộc sống của người lao động cũng như giúp cho các đơn vị sử dụng lao động được hoạt động bình thường. BHXH huyện Đăk Glei là tổ chức sự nghiệp BHXH cấp huyện, chịu sự quản lý trực tiếp, toàn diện của BHXH tỉnh Kon Tum; sự quản lý về mặt hành chính Nhà nước của Uỷ ban Nhân dân huyện Đăk Glei, có nhiệm vụ quản lý thu và tổ chức chi trả các chế độ BHXH trên địa bàn khu vực. Trong thời gian qua công tác thu BHXH tại BHXH huyện Đăk Glei có nhiều cố gắng và đạt được kết quả tốt, luôn hoàn thành và vượt kế hoạch được giao. Tính đến 31/12/2018, tổng số người đang tham gia BHXH trên địa bàn huyện Đăk Glei là 46.835 người với tổng số đã thu 67.611.000.000 đồng. Tuy nhiên theo báo cáo của đơn vị này thì vẫn còn một số hạn chế, đặc biệt là diện bao phủ BHXH còn thấp. Tình trạng đơn vị trốn đóng và nợ BHXH, BHYT, BHTN còn nhiều, có biểu hiện lạm dụng, trục lợi quỹ bảo hiểm và vi phạm pháp luật còn chiếm tỷ lệ cao. Điều này đã có ảnh hưởng 2 không nhỏ đến việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH cho người lao động. Trong các nguyên nhân của thực trạng trên có nguyên nhân khách quan từ nhận thức của một bộ phận chủ sử dụng lao động, người lao động và nhân dân về bảo hiểm còn chưa cao và cũng xuất phát chủ quan từ chính những hạn chế của công tác quản lý thu BHXH. Do vậy, để khắc phục thực trạng trên, qua đó mở rộng và tăng trưởng nguồn thu BHXH, phát triển bền vững quỹ BHXH trên địa bàn huyện, rất cần có những giải pháp cụ thể tăng cường công tác quản lý thu BHXH hội tại huyện Đăk Glei. Từ nhận thức những vấn đề nêu trên, việc chọn thực hiện nghiên cứu đề tài "Quản lý thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Đăk Glei, tỉnh Kon Tum" là hợp lý bởi tính cần thiết và cấp bách. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu tổng quát: Trên cơ sở lý luận cơ bản về bảo hiểm xã hội và quản lý thu BHXH, luận văn sẽ làm rõ thực trạng công tác quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Đăk Glei từ năm 2016 - 2018, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý thu BHXH tại đơn vị. Mục tiêu cụ thể: - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý thu BHXH. - Đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Đăk Glei giai đoạn 2016 - 2018, chỉ ra những vấn đề còn tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại đó. - Đề xuất các giải pháp tăng cường công tác quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Đăk Glei trong thời gian tới. 3. Câu hỏi nghiên cứu - Nội dung cơ bản của công tác quản lý thu BHXH bao gồm 3 những vấn đề gì? Nhân tố nào ảnh hướng đến công tác quản lý thu BHXH? - Công tác quản lý thu BHXH tại huyện Đăk Glei được tổ chức, thực hiện những năm qua như thế nào? Những thành công đạt được, hạn chế và nguyên nhân? - Các giải pháp nào để tăng cường công tác quản lý BHXH tại BHXH huyện Đăk Glei trong thời gian tới? 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến quản lý thu BHXH thuộc phạm vi chức năng của chính quyền cấp huyện. Phạm vi nghiên cứu: đề tài giới hạn thực trạng công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Đăk Glei từ năm 2016 đến năm 2018 và đề xuất các giải pháp mang tính ngắn và trung hạn. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập thông tin: khảo cứu thông tin thứ cấp lưu trữ từ các tài liệu đã được công bố trên sách, báo, tạp chí, niên giám thống kê, các báo cáo tổng kết của địa phương, đơn vị và trên các trang thông tin điện tử chính thức của các cơ quan tổ chức. Các số liệu cơ bản liên quan đến luận văn được thu thập tại BHXH huyện Đăk Glei. - Phương pháp phân tích + Phương pháp thống kê mô tả: thu thập tài liệu, phân tích, tổng hợp; So sánh các chỉ tiêu, dữ liệu ở các thời điểm, thời kỳ khác nhau. Thông qua việc xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê toán học trên excel, thấy được sự thay đổi và mức độ đạt được của các hiện tượng, chỉ tiêu cần phân tích trong công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện Đăk Glei. Từ đó rút ra những vấn đề còn 4 vướng mắc trong công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội, đề xuất giải pháp hoàn thiện. + Phương pháp phân tích tổng hợp: dựa trên cơ sở những kiến thức đã tích lũy được về thu BHXH và quá trình tham khảo tài liệu chuyên ngành, tạp chí BHXH để phân tích, đánh giá v..v. + Phương pháp so sánh: thông qua việc so sánh, phân tích nhằm nêu ra được các mặt tích cực và tiêu cực của việc thu BHXH tại huyện Đăk Glei. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Về mặt lý luận: luận văn tập hợp và khái quát hóa được các vấn đề lý luận về quản lý thu BHXH, làm nền tảng cho các nghiên cứu cùng quan tâm. Về mặt thực tiễn: luận văn phân tích và làm rõ thực trạng quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Đăk Glei và đề xuất giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH, cung cấp cho các nhà quản lý của BHXH huyện Đăk Glei những cơ sở thực tiễn và những ý tưởng giải pháp khả thi và hiệu quả cho hoạt động thu BHXH tại đơn vị. 7. Sơ lƣợc tài liệu nghiên cứu chính sử dụng trong nghiên cứu 8. Tổng quan tài liệu nghiên cứu 9. Bố cục đề tài Ngoài các phần: Mục lục, mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục các bảng biểu số liệu, luận văn được bố cục gồm 03 chương, cụ thể như sau: - Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm xã hội. - Chương 2. Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội tại BHXH huyện Đăk Glei. - Chương 3. Giải pháp tăng cường quản lý thu bảo hiểm xã hội tại BHXH huyện Đăk Glei. 5 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ THU BHXH 1.1.1. Khái niệm bảo hiểm xã hội Theo cách hiểu chung nhất, có thể định nghĩa: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội” (Theo Điều 3.1 Luật BHXH số 58/2014/QH13) [24]. 1.1.2. Khái niệm quản lý thu bảo hiểm xã hội Theo Nguyễn Viết Vượng, 2006, Giáo trình kinh tế bảo hiểm thì: “Thu bảo hiểm xã hội thực chất là quá trình phân phối lại một phần thu nhập của các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội, phân phối và phân phối lại một phần của cải của xã hội dưới dạng giá trị, nhằm giải quyết hài hòa các mối quan hệ về mặt lợi ích kinh tế, góp phần đảm bảo công bằng xã hội”. 1.1.3. Đặc điểm quản lý thu bảo hiểm xã hội Đặc điểm hoạt động thu bảo hiểm xã hội Đặc điểm quản lý thu bảo hiểm xã hội 1.1.4. Vai trò của quản lý thu bảo hiểm xã hội Tạo sự thống nhất trong hoạt động thu bảo hiểm xã hội Đảm bảo thu bảo hiểm xã hội ổn định, bền vững, hiệu quả Kiểm tra, đánh giá hoạt động thu bảo hiểm xã hội Tăng thu, bảo đảm cân đối quỹ bảo hiểm xã hội 1.1.5. Mục đích quản lý thu bảo hiểm xã hội Thứ nhất, đảm bảo cho yếu tố "đầu vào" (tiền nộp BHXH). Thứ hai, xác lập rõ ràng quyền và trách nhiệm của các bên 6 tham gia BHXH. Thứ ba, không bỏ sót nguồn thu, quản lý chặt chẽ, đảm bảo nguồn thu BHXH. Thứ tư, đảm bảo cho các quy định về thu bảo hiểm xã hội được thực hiện nghiêm túc, hiệu quả. 1.1.6. Nguyên tắc quản lý thu bảo hiểm xã hội Thứ nhất: Đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời Thứ hai: Đảm bảo tập trung, thống nhất, công bằng,công khai Thứ ba: Đảm bảo an toàn, hiệu quả 1.2. NỘI DUNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.2.1. Triển khai phổ biến các văn bản quy phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội và thu bảo hiểm xã hội Nội dung công tác tuyên truyền Đối tượng công tác tuyên truyền cần hướng đến Hình thức tuyên truyền 1.2.2. Lập dự toán thu bảo hiểm xã hội Xác định đối tượng Việc xác định đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội là nhiệm vụ quan trọng đầu tiên trong quản lý thu bảo hiểm xã hội. Đối tượng tham gia là người sử dụng lao động và người lao động. Họ là những người trực tiếp tham gia đóng góp tạo nên quỹ bảo hiểm xã hội với một tỷ lệ nhất định so với tiền lương, tiền công của người lao động theo quy định của Luật. Xác định mức thu Mức đóng sẽ dựa trên tiền lương, tiền công tháng của người lao động. Để đảm bảo tính hợp lý khi thu, cần phải có căn cứ để đưa ra những mức đóng góp phù hợp với người lao động. Tiền lương của người lao động được lấy làm cơ sở để tính mức đóng, điều này là hợp lý. Bảo hiểm xã hội bắt buộc được áp dụng đối với người lao động có thời hạn làm việc ở mức 7 nhất định, thu nhập ổn định. Theo đó tùy thuộc vào mức lương của mình mà người lao động đóng theo các định mức mà pháp luật đặt ra. Lập dự toán thu BHXH huyện sẽ căn cứ vào kết quả thực hiện dự toán thu bảo hiểm xã hội năm trước và 6 tháng đầu năm hiện tại, trên cơ sở văn bản hướng dẫn và thông báo số kiểm tra dự toán thu năm kế hoạch của BHXH tỉnh, ước thực hiện dự toán thu năm sau. Lập 2 bản dự toán thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN được Giám đốc BHXH huyện duyệt, ký và đóng dấu, gửi BHXH tỉnh 01 bản theo quy định. Xét duyệt và giao dự toán thu Tại BHXH huyện: trước ngày 01/8 hằng năm, căn cứ dự toán thu BHXH, BHYT, BHTN được BHXH tỉnh giao, tình hình thực hiện 6 tháng đầu năm và các yếu tố ảnh hưởng đến dự toán thu trong năm, tiến hành rà soát, tính toán khả năng thực hiện dự toán thu BHXH, BHYT, BHTN và báo cáo về BHXH tỉnh.. 1.2.3. Tổ chức hoạt động thu bảo hiểm xã hội Quản lý đối tượng Để đảm bảo nguồn thu cho quỹ bảo hiểm xã hội, phải nắm rõ các đơn vị tham gia, những biến động về tình hình sử dụng lao động của các đơn vị trên địa bàn quản lý nhằm có những biện pháp gia tăng số đối tượng tham gia, tăng nguồn thu. Quản lý tiền thu - Hình thức đóng tiền + Chuyển khoản: chuyển tiền đóng bảo hiểm xã hội vào tài khoản chuyên thu của cơ quan BHXH mở tại Ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà nước. 8 + Tiền mặt: đơn vị nộp trực tiếp tiền đóng bảo hiểm xã hội tại Ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà nước. - Chuyển tiền thu: BHXH huyện chuyển toàn bộ số tiền đã thu về tài khoản chuyên thu của cấp trên kịp thời theo quy định. Số tiền thực thu là số tiền đã chuyển vào tài khoản chuyên thu của BHXH các cấp theo chứng từ báo có của Ngân hàng và Kho bạc Nhà nước. Quản lý nợ, đôn đốc thu nợ Quản lý nợ: - Phân loại nợ gồm có 4 loại: nợ chậm đóng, nợ đọng, nợ kéo dài và nợ khó thu. - Xác minh nợ: - Đôn đốc thu nợ: 1.2.4. Quyết toán thu bảo hiểm xã hội Hàng quý, cán bộ thu tổng hợp căn cứ trên số liệu phải thu và số đã thu của từng đơn vị sử dụng lao động, lập báo cáo quyết toán thu để quyết toán số thu thừa, thiếu với đơn vị sử dụng lao động và BHXH tỉnh. Sau khi đối chiếu khớp đúng số liệu với bộ phận Kế hoạch - tài chính thì trình Giám đốc BHXH phê duyệt và ký, đóng dấu. Thời hạn báo cáo chậm nhất đến ngày 5 của tháng đầu quý sau. Vào tháng đầu của mỗi quý trong năm, BHXH tỉnh sẽ duyệt quyết toán đối với BHXH huyện, đảm bảo qua các năm tại BHXH huyện không có tình trạng thu sai quy định phải hoàn trả lại tiền thu. 1.2.5. Thanh, kiểm tra và xử lý vi phạm về thu BHXH Cơ quan BHXH cấp huyện sẽ kiểm tra những trường hợp khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật về thu BHXH. Nếu trường hợp quá nghiêm trọng thì báo cáo về BHXH tỉnh để tiến hành thanh tra. Sau khi có kết luận thanh tra của BHXH tỉnh, cõ quan BHXH