Luận văn Quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Kon Tum

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HÀ ĐỨC TÂN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH KON TUM TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số: 60.34.01.02 Đà Nẵng - 2017 Công trình được hoàn thành tại TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN Ngƣời hƣớng dẫn KH: TS. ĐOÀN GIA DŨNG Phản biện 1: PGS. TS. NGUYỄN PHÚC NGUYÊN Phản biện 2: PGS. TS. ĐỖ THỊ THANH VINH Luận văn đã được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Quản trị kinh doanh họp tại Phân hiệu Đại học Đà Nẵng tại Kon Tum vào ngày 8 tháng 9 năm 2017 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng - Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong thế kỷ 21, nhiều thay đổi to lớn đã diễn ra trong mọi lĩnh vực kinh doanh tài chính, và hoạt động tín dụng của các ngân hàng cũng không ngoại lệ. Với những xu hướng phát triển mới dựa trên nền tảng công nghệ, khách hàng cá nhân ngày càng trở thành một bộ phận không thể tách rời của các ngân hàng thương mại, đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng quy mô kinh doanh cũng như mang lại nguồn lợi nhuận cao cho ngân hàng. Điều này khiến các ngân hàng thương mại tận dụng mọi nguồn lực về vốn và nhân sự nhằm xây dựng chiến lược quản trị khách hàng cá nhân cho riêng mình, trong đó có quản lý rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân. Là một trong những ngân hàng bán lẻ hàng đầu Việt Nam, ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam là đơn vị có tăng trưởng tín dụng cao trong hệ thống qua các năm gần đây. Tuy nhiên, quy mô tín dụng càng cao đồng nghĩa với việc nguy cơ phát sinh rủi ro càng lớn. Vấn đề này đặc biệt cần được quan tâm tại Chi nhánh Kon Tum khi mà hoạt động tín dụng ở đây chủ yếu tập trung vào phân khúc khách hàng cá nhân. Từ những lý do trên, tôi quyết định chọn đề tài: “Quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Kon Tum”. 2. Mục tiêu nghiên cứu Thực hiện đề tài này, tác giả đặt mục tiêu chính: - Về lý luận: Tổng quan và hệ thống hóa cơ sở lý luận về hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và công tác quản trị rủi ro đối với khách hàng cá nhân trong hoạt động của ngân hàng thương mại. Từ đó làm cơ sở lý thuyết để phân tích thực trạng và đánh giá toàn diện 2 công tác quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Chi nhánh Kon Tum. - Về thực trạng: Vận dụng lý thuyết đã được phân tích ở chương trước đó vào thực tiễn nhằm phân tích và đánh giá một cách thực tế và toàn diện về công tác quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại cổ phẩn Công thương Việt Nam – Chi nhánh Kon Tum nhằm đưa ra những thuận lợi, khó khăn đang gặp phải, cũng như những kết quả đạt được và hạn chế còn tồn tại để từ đó làm cơ sở cho các giải pháp sẽ được nêu ra ở phần tiếp theo. - Về giải pháp: Trên cơ sở lý thuyết và các thực trạng đã nêu ra, kết hợp với những định hướng và chính sách của Ngân hàng thương mại Cổ phần công thương Việt Nam, luận văn sẽ đề ra một số giải pháp, kiến nghị nhằm góp phần hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng vối với khách hàng cá nhân tại Vietinbank Kon Tum. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu chính của luận văn là toàn bộ các vấn đề liên quan đến hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và công tác quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Kon Tum. - Phạm vi nghiên cứu: + Nội dung: Trong hoạt động của các ngân hàng thương mại có nhiều loại rủi ro khác nhau, nhưng phạm vi nội dung của đề tài này chủ yếu nghiên cứu về rủi ro tín dụng mà không đề cập đến các loại rủi ro khác và đi sâu vào rủi ro tín dụng đối với đối tượng khách hàng là cá nhân. + Không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản trị 3 rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân của Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam trên địa bàn tỉnh Kon Tum. + Thời gian: Đề tài phân tích dựa trên các hồ sơ và dữ liệu của Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Kon Tum trong giai đoạn từ 2012 đến 2016. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Trong suốt quá trình nghiên cứu, tác giả chủ yếu sử dụng một số phương pháp phổ biến trong khoa học như: Phương pháp nghiên cứu định tính, phương pháp hệ thống hóa, kết hợp với một số phương pháp cụ thể như thống kê, phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh và đối chiếu số liệu. Điều này giúp cho luận văn có được những phân tích sâu sắc nhất, nhằm phản ánh đúng thực trạng đang diễn ra đối với công tác quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh Kon Tum. Ngoài ra, tác giả cũng vận dụng thêm một số kết quả của các nghiên cứu khoa học có liên quan nhằm làm sâu sắc và phong phú hơn các cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. 5. Bố cục đề tài Chương 1: Cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động của ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Kon Tum. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Kon Tum. 4 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu - Nghiên cứu của tác giả Huỳnh Thị Hồng Vân về hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu. Đề tài này tập trung phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng đối với cả khách hàng cá nhân và khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng cổ phần Á Châu chi nhánh Bình Thạnh. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và cải thiện công tác này tại ACB. - Nghiên cứu của tác giả Trần Thị Tuyết về quản trị rủi ro tín dụng khách hàng cá nhân, hộ gia đình tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam chi nhánh Phúc Yên. Tác giả tập trung tổng hợp và phân tích thực trạng của công tác tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Vietinbank Phúc Yên, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể phù hợp với địa phương. - Nghiên cứu của tác giả Đậu Thị Liên về quản trị rủi ro tín dụng cá nhân tại ngân hàng thương mại Cổ phần Nam Việt chi nhánh Thừa Thiên – Huế. Ở đề tài này, tác giả đã giúp chúng ta thấy rõ được những vấn đề nhức nhối đang còn tồn tại trong công tác quản trị rủi ro tín dụng cá nhân ở Ngân hàng Nam Việt chi nhánh Thừa Thiên Huế và đồng thời cũng đề xuất nhiều phương án và giải pháp hợp lý nhằm cải thiện các vấn đề đó. - Nguyễn Minh Kiều, Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại, NXB Lao động – Xã hội, 2011. Ở giáo trình này, Nguyễn Minh Kiều đã đưa ra những góc nhìn sâu sắc nhất về các quy tắc nền tảng trong hoạt động thương mại, từ đó làm cơ sở để đánh giá hoạt động quản trị rủi ro tín dụng – một trong những nền tảng của các ngân hàng. Tuy nhiên, ở các công trình trên, việc nghiên cứu một cách thống nhất và toàn diện, đặc biệt là đề tài quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân tại Vietinbank Kon Tum chưa hề được đề 5 cập đến. Vì vậy, tác giả hi vọng sẽ mang đến những phân tích mới về thực trạng công tác quản trị rủi ro tại Chi nhánh. CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. TÍN DỤNG VÀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1.1. Tín dụng trong hoạt động ngân hàng thƣơng mại Tín dụng ngân hàng là giao dịch tài sản giữa ngân hàng (TCTD) với bên đi vay (là các tổ chức kinh tế, cá nhân trong nền kinh tế) trong đó ngân hàng chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời gian nhất định theo thoả thuận, và bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện cả vốn gốc và lãi cho ngân hàng khi đến hạn thanh toán [4]. 1.1.2. Rủi ro tín dụng trong hoạt động của ngân hàng thƣơng mại a. Khái niệm rủi ro tín dụng “RRTD trong hoạt động ngân hàng của TCTD là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do KH không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết.” [7] b. Phân loại rủi ro tín dụng ngân hàng Có 3 phương pháp chính để phân loại RRTD trong hoạt động ngân hàng * Dựa vào khả năng trả nợ của khách hàng 6 - RRTD do không có khả năng hoàn trả - Rủi ro tín dụng do không hoàn trả đúng hạn * Dựa vào tính chủ quan, khách quan của nguyên nhân - Rủi ro tín dụng chủ quan - Rủi ro tín dụng khách quan * Dựa vào nguyên nhân phát sinh rủi ro tín dụng - Rủi ro tín dụng giao dịch: - Rủi ro tín dụng danh mục c. Những căn cứ chủ yếu để xác định rủi ro tín dụng * Tỷ lệ nợ quá hạn * Tỷ lệ nợ xấu * Phân loại nợ d. Các nhân tố dẫn đến rủi ro tín dụng * Từ phía khách hàng * Từ phía ngân hàng * Từ môi trường bên ngoài 1.2. QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG 1.2.1. Khái niệm Quản trị rủi ro tín dụng là quá trình tiếp cận rủi ro một cách khoa học, toàn diện và có hệ thống nhằm nhận dạng, kiểm soát, phòng ngừa và giảm thiểu những tổn thất, mất mát, những ảnh hưởng bất lợi của RRTD thông qua việc xây dựng chính sách tín dụng, thiết lập quy trình tín dụng, giám sát việc tuân thủ chính sách và quy chế cho vay, xử lý trục trặc và vi phạm về chính sách, quy trình và khoản cấp tín dụng cụ thể. 1.2.2. Mục tiêu của công tác quản lý rủi ro tín dụng - Mục tiêu của quản lý RRTD trong cho vay là để tối đa hóa lợi nhuận trên cơ sở giữ mức độ rủi ro hoặc tổn thất tín dụng trong 7 cho vay ở mức ngân hàng có thể chấp nhận được và trong phạm vi nguồn lực tài chính của ngân hàng. - Hoạch định phương hướng, kế hoạch phòng chống rủi ro. Dự đoán rủi ro có thể xảy ra đến đâu, trong điều kiện nào, nguyên nhân và hậu quả ra sao, Đồng thời, tổ chức phòng chống rủi ro một cách khoa học nhằm chỉ ra những mục tiêu cụ thể cần đạt được, ngưỡng an toàn, mức độ sai sót có thể kiểm soát được. - Xây dựng các chương trình nghiệp vụ, cơ cấu kiểm soát phòng chống rủi ro, phân quyền hạn và trách nhiệm cho từng thành viên, lựa chọn những công cụ kỹ thuật phòng chống rủi ro, xử lý rủi ro và giải quyết hậu quả do rủi ro gây ra một cách nghiêm túc. - Kiểm tra, kiểm soát để đảm bảo việc thực hiện theo đúng kế hoạch phòng chống rủi ro đã hoạch định, phát hiện các rủi ro tiềm ẩn, các sai sót khi thực hiện giao dịch, trên cơ sở đó kiến nghị các biện pháp điều chỉnh và bổ sung nhằm hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro. 1.2.3. Đặc điểm của quản trị rủi ro tín dụng - Rủi ro mang tính gián tiếp - Rủi ro có tính chất đa dạng và phức tạp - RRTD có tính tất yếu luôn tồn tại gắn liền với hoạt động tín dụng của NHTM 1.2.4. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng Hai mô hình quản trị rủi ro tín dụng được áp dụng là: - Mô hình tập trung - Mô hình phân tán 1.2.5. Các nhân tố ảnh hƣởng quản trị rủi ro tín dụng a. Nhân tố cơ chế, chính sách, mô hình tổ chức quản trị rủi ro tín dụng b. Nhân tố con người 8 c. Nhân tố công nghệ 1.3. NỘI DUNG CỦA QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG 1.3.1. Nhận diện rủi ro tín dụng Có 4 phương pháp chính được sử dụng thường xuyên để nhận diện rủi ro tín dụng trong hoạt động của ngân hàng thương mại: a. Phương pháp phân tích lưu đồ b. Phương pháp phân tích hồ sơ tổn thất c. Phương pháp lập bảng điều tra d. Phương pháp thẩm định thực tế 1.3.2. Đo lƣờng rủi ro tín dụng Đo lường RRTD là việc xây dựng mô hình thích hợp để lượng hoá mức độ các rủi ro cũng như biết được xác suất xảy ra rủi ro, mức độ tổn thất khi rủi ro xảy ra để xem xét khả năng chấp nhận nó của ngân hàng. 1.3.3. Kiểm soát rủi ro tín dụng Các kỹ thuật kiểm soát rủi ro thông thường được sử dụng, gồm: Né tránh; ngăn ngừa rủi ro; giảm thiểu tổn thất; đa dạng hóa sản phẩm nhằm phân tán rủi ro. 1.3.4. Tài trợ rủi ro tín dụng Tùy theo tính chất của từng loại tổn thất, NH được sử dụng những nguồn vốn thích hợp để bù đắp: - Đối với các tổn thất đã lường trước được rủi ro: Ngân hàng có thể sử dụng nguồn vốn từ quỹ DPRR đã được xếp loại theo tiêu chuẩn để bù đắp. Mặc dù nguồn vốn này được trích lập từ chi phí kinh doanh nhưng nếu tỷ lệ trích lập quá cao sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và quyền lợi của cổ đông làm giảm uy tín của ngân hàng trên thị trường. - Đối với các tổn thất không lường trước được rủi ro: Ngân