Luận văn Rủi ro trong quản lý hải quan đối với hoạt động sản xuất xuất khẩu tại Cục Hải quan TP Cần Thơ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ---------------------- TRẦN MINH SẢN RỦI RO TRONG QUẢN LÝ HẢI QUAN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT XUẤT KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN TP CẦN THƠ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Cần Thơ – Năm 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ---------------------- TRẦN MINH SẢN RỦI RO TRONG QUẢN LÝ HẢI QUAN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT XUẤT KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN TP CẦN THƠ Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính-Ngân hàng Mã số: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS, TS. NGUYỄN HỒNG THẮNG TP. Cần Thơ – Năm 2011 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu thu thập được và kết quả nghiên cứu trình bày trong đề tài này là trung thực. Các tài liệu tham khảo có nguồn trích dẫn rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung và tính trung thực của đề tài nghiên cứu này. Tác giả: Trần Minh Sản MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................3 5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài .............................................................................3 6. Nội dung Luận văn..........................................................................................4 7. Lời cảm ơn ......................................................................................................5 CHƯƠNG 1 Cơ sở lý thuyết 1.1. Rủi ro và độ lớn của rủi ro............................................................................6 1.1.1. Khái niệm rủi ro ........................................................................................6 1.1.2. Nhận diện rủi ro.........................................................................................7 1.1.3. Định lượng độ lớn rủi ro..........................................................................10 1.2. Rủi ro trong quản lý hải quan đối với hoạt động sản xuất xuất khẩu...........15 1.2.1. Quản lý hải quan đối với hoạt động sản xuất xuất khẩu ...........................15 1.2.2. Rủi ro trong công tác hải quan.................................................................16 1.2.3. Quản lý rủi ro và quy trình quản lý rủi ro trong công tác hải quan ...........18 1.3. Tổng quan tình hình nghiên cứu về đề tài ...................................................19 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong công tác hải quan .........................22 1.4.1. Rủi ro hoạt động hải quan theo Công ước KYOTO .................................22 1.4.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong quản lý nhà nước ......................23 1.4.3. Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong công tác hải quan .........24 * Kết luận Chương 1 .........................................................................................26 CHƯƠNG 2 Quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động sản xuất xuất khẩu thuộc địa bàn Hải quan Cần Thơ 2.1. Đặc điểm và tình hình hoạt động SXXK thuộc địa bàn HQ Cần Thơ..........27 2.1.1. Đặc điểm và tình hình..............................................................................27 2.1.2. Mô hình quản lý hoạt động SXXK của Hải quan Cần Thơ ......................29 2.2. Quy trình nghiệp vụ quản lý hải quan đối với nguyên liệu, vật tư nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu................................................................................29 2.2.1. Quy trình sản xuất xuất khẩu ...................................................................29 2.2.2. Quy trình nghiệp vụ quản lý hải quan đối với nguyên liệu, vật tư nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu .......................................................................31 2.3. Quy trình thanh khoản thuế của nguyên liệu, vật tư nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu ..................................................................................................32 2.4. Quy trình quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan......................35 * Kết luận Chương 2 .........................................................................................37 CHƯƠNG 3 Đánh giá mức độ rủi ro trong quản lý hải quan đối với hoạt động sản xuất xuất khẩu thuộc địa bàn Hải quan TP Cần Thơ. 3.1. Mô hình khảo sát ........................................................................................38 3.2. Quy trình khảo sát ......................................................................................39 3.2.1. Bước 1: Xây dựng bảng câu hỏi...............................................................39 3.2.2. Bước 2: Xác định số lượng mẫu cần thiết và thang đo cho việc khảo sát .40 3.2.3. Bước 3: Gửi phiếu khảo sát .....................................................................40 3.2.4. Bước 4: Nhận kết quả trả lời....................................................................41 3.2.5. Bước 5: Xử lý dữ liệu bằng phần mềm SPSS...........................................41 3.3. Kết quả khảo sát .........................................................................................42 3.3.1. Phân tích mô tả........................................................................................42 3.3.1.1. Phân tích mô tả đối tượng được khảo sát về mức độ hiểu biết, giới tính, đơn vị công tác, độ tuổi và số năm công tác ......................................................42 3.3.1.2. Phân tích mô tả các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong công tác hải quan đối với hoạt động sản xuất xuất khẩu........................................................42 3.3.2. Đánh giá độ tin cậy của thang đo.............................................................44 3.3.3. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) ..........................................................45 3.3.3.1. Phân tích nhân tố biến độc lập ..............................................................45 3.3.3.2. Phân tích nhân tố biến phụ thuộc (Y)....................................................52 3.3.3.3. Mô hình nghiên cứu điều chỉnh ............................................................53 3.3.4. Hồi quy tuyến tính...................................................................................54 3.3.5. Kiểm định mô hình..................................................................................56 * Kết luận Chương 3 .........................................................................................58 CHƯƠNG 4 Khuyến nghị về mặt chính sách 4.1. Thảo luận về kết quả nghiên cứu ................................................................59 4.1.1. Về khung pháp lý cho hoạt động sản xuất xuất khẩu ...............................59 4.1.2. Vấn đề quản lý nhà nước về hải quan của cơ quan hải quan ....................60 4.1.3. Vấn đề phối hợp giữa cơ quan hải quan và doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất xuất khẩu.............................................................................................63 4.1.4. Về bản thân doanh nghiệp hoạt động SXXK ...........................................64 4.2. Khuyến nghị chính sách .............................................................................65 4.2.1. Nâng cao tính pháp lý trong pháp luật hải quan .......................................65 4.2.2. Đào tạo và tổ chức thực hiện ...................................................................65 4.2.3. Hiện đại hóa công tác quản lý hàng SXXK..............................................66 4.2.4. Quản lý rủi ro hoạt động sản xuất xuất khẩu............................................67 4.2.5. Xây dựng cơ chế tiếp nhận và phản hồi thông tin từ doanh nghiệp và cơ chế giám sát hoạt động hải quan........................................................................68 * Kết luận chương 4 ..........................................................................................69 KẾT LUẬN ..............................................................................................70 Danh mục tài liệu tham khảo .....................................................................71 Phụ lục 1....................................................................................................72 Phụ lục 2....................................................................................................77 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DN Doanh nghiệp EFA Exploratory Factor Analysis (phân tích nhân tố khám phá) GTGT Giá trị gia tăng HQ Hải quan ISO Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế NK Nhập khẩu NSNN Ngân sách nhà nước QLNN Quản lý nhà nước QLRR Quản lý rủi ro SXXK Sản xuất xuất khẩu TTHQ Thủ tục hải quan WTO Tổ chức thương mại thế giới WCO Tổ chức hải quan thế giới XNK Xuất nhập khẩu XK Xuất khẩu DANH MỤC BẢNG - Bảng 3.1. Phân tích mô tả các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong công tác hải quan đối với hoạt động sản xuất xuất khẩu........................................................42 - Bảng 3.2: Phân tích nhân tố EFA các biến độc lập lần 1 .................................45 - Bảng 3.3: Phân tích nhân tố EFA các biến độc lập lần 2 .................................49 - Bảng 3.4: Kết quả phân tích EFA biến phụ thuộc ...........................................52 - Bảng 3.5: Kết quả phân tích hồi quy...............................................................54 DANH MỤC HÌNH - Hình 1.1: Rủi ro là tích giữa mức nguy hiểm và khả năng xảy ra ......................7 - Hình 1.2: Quy trình quản lý rủi ro cơ bản..........................................................8 - Hình 1.3: Mối quan hệ và trình tự các bước trong quy trình QLRR...................8 - Hình 1.4: Ví dụ đơn giản dùng sơ đồ xương cá định vị rủi ro..........................11 - Hình 1.5: Một số chiến lược và minh họa các phương pháp đối phó rủi ro thường gặp ........................................................................................................13 - Hình 1.6: Phân loại rủi ro theo mức độ rủi ro ..................................................17 - Hình 1.7: Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong công tác HQ.........25 - Hình 2.1: Mô hình quản lý hoạt động SXXK của Hải quan Cần Thơ ..............29 - Hình 2.2: Quy trình quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan...........35 - Hình 3.1: Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong quản lý hải quan đối với hoạt động sản xuất xuất khẩu ......................................................................39 - Hình 3.2: Mô hình nghiên cứu được điều chỉnh ..............................................53 Phụ lục 1: Phân tích mô tả đối tượng được khảo sát về mức độ hiểu biết, giới tính, đơn vị công tác, độ tuổi và số năm công tác ..............................................72 - Bảng PL.1.1: Hiểu biết về Phương thức qlnn về HQ đv hđ SXXK .................72 - Bảng PL.1.2: Về Giới tính được khảo sát........................................................73 - Bảng PL.1.3: Về Đơn vị công tác hiện nay những người được khảo sát..........74 - Bảng PL.1.4: Về Độ tuổi của những người được khảo sát ..............................75 - Bảng PL.1.5: Về Thâm niên công tác của những người được khảo sát............76 Phụ lục 2: Đánh giá độ tin cậy của thanh đo .....................................................77 - Bảng PL.2.1: Đánh giá độ tin cậy của thang đo đối với các biến quan sát về Phương thức qlnn về hải quan đối với hoạt động SXXK ...................................77 - Bảng PL.2.2: Đánh giá độ tin cậy của thang đo đối với các biến về cơ chế chính sách...................................................................................................................78 - Bảng PL.2.3: Đánh giá độ tin cậy của thang đo đối với các biến liên quan đến doanh nghiệp hoạt động sản xuất xuất khẩu ......................................................79 - Bảng PL.2.4: Đánh giá độ tin cậy của thang đo đối với các biến liên quan đến công tác hải quan...............................................................................................79 - Bảng PL.2.5: Đánh giá độ tin cậy của thang đo đối với các biến liên quan đến đạo đức..............................................................................................................80 - Bảng PL.2.6: Đánh giá độ tin cậy của thang đo đối với nhóm công tác qlnn về hải quan ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất xuất khẩu ......................................80 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sau khi Việt Nam trở thành thành viên của Tổ chức thương mại thế giới, áp lực từ cộng đồng quốc tế đòi hỏi ngành Hải quan phải đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo điều kiện thông thoáng cho hoạt động xuất nhập khẩu và rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa. Đồng thời theo yêu cầu của Chính phủ, ngành Hải quan phải quản lý chặt chẽ hoạt động xuất nhập khẩu, đảm bảo chống thất thu thuế, hạn chế buôn lậu và gian lận thương mại, thực hiện các yêu cầu về quản lý vĩ mô do Chính phủ đề ra cũng như đẩy mạnh xuất khẩu, kiềm chế nhập siêu, bảo hộ sản xuất trong nước. Cách thức quản lý theo phương pháp thủ công truyền thống đã không thể đáp ứng được với đòi hỏi hiện tại. Do đó, ngành Hải quan đã và đang không ngừng đổi mới phương pháp quản lý, đầu tư nhiều trang thiết bị hiện đại, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào quản lý; triển khai thí điểm hải quan điện tử; chuyển từ tiền kiểm (trong thông quan) sang hậu kiểm (kiểm tra sau thông quan); đặc biệt là chuyển dần từ quản lý thủ công truyền thống sang áp dụng phương pháp quản lý hiện đại hay quản lý rủi ro. Cục hải quan TP Cần Thơ quản lý địa bàn rộng lớn gồm TP Cần Thơ, các tỉnh Sóc Trăng, Hậu Giang, Vĩnh Long và Trà Vinh, với khối lượng công việc tăng liên tục trên 15%/năm qua các năm gần đây. Trong đó, loại hình sản xuất xuất khẩu chiếm tỉ trọng khoảng 50% khối lượng công việc nghiệp vụ phải giải quyết tại các Chi cục, số tiền thuế xem xét hoàn thuế, không thu thuế hàng năm lên đến hàng trăm tỉ đồng. Để quản lý tốt loại hình này Cục hải quan TP Cần Thơ thường xuyên chỉ đạo các Chi cục trực thuộc kiểm tra, rà soát các văn bản pháp