Luận văn Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ THỊ THÚY HẰNG SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 8 Ở MỘT SỐ TRƢỜNG THCS HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN QUANG Ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận chính trị Mã số: 8.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGÔ THỊ LAN ANH THÁI NGUYÊN - 2020 LỜI CAM ĐOAN Luận văn thạc sĩ “Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang” do học viên Hà Thị Thúy Hằng thực hiện nghiên cứu dưới sự hướng dẫn của TS. Ngô Thị Lan Anh, Khoa Giáo dục Chính trị, trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên trong thời gian từ tháng 10 năm 2019 đến tháng 8 năm 2020 một cách nghiêm túc, độc lập. Tôi xin cam đoan các kết quả nghiên cứu và số liệu được nêu ra trong luận văn này là trung thực chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình nào khác. Tôi xin cam đoan các thông tin được tác giả trích dẫn trong luận văn đều có nguồn gốc rõ ràng. Thái Nguyên, 20 tháng 9 năm 2020 Tác giả luận văn Hà Thị Thúy Hằng i LỜI CẢM ƠN Lời đầu tôi xin lời cảm ơn sâu sắc nhất tới giảng viên hướng dẫn TS. Ngô Thị Lan Anh - người đã quan tâm và tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình làm luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy cô giáo Khoa Giáo dục Chính trị và Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, đặc biệt là các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn khoá học đã giúp tôi có nền tảng kiến thức để hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, các Tổ chuyên môn, các đồng chí giảng dạy bộ môn Giáo dục công dân và học sinh trường THCS Vĩnh Lộc, THCS Ngọc Hội, THCS Yên Lập, THCS Hòa An đã nhiệt tình cộng tác, cung cấp số liệu, cho ý kiến; những người thân trong gia đình và bạn bè đã luôn quan tâm, động viên, giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập và nghiên cứu trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã cố gắng thật nhiều trong quá trình thực hiện, song đề tài không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được sự thông cảm và đóng góp ý kiến của quý các thầy, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người cùng quan tâm tới những vấn đề được trình bày trong luận văn. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Hà Thị Thúy Hằng ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ ....................................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài ...................................................... 4 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................ 4 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 5 5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 5 6. Đóng góp của đề tài ....................................................................................... 6 7. Kết cấu luận văn ............................................................................................ 6 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 8 Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CỞ SỞ ........................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 7 1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài về phương pháp thảo luận nhóm ......................................................................................................... 7 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước về sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD .............................................................. 8 1.1.3. Những nội dung luận văn tiếp tục nghiên cứu ...................................... 12 1.2. Cơ sở lí luận của việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công dân ở trường THCS ................................................... 13 1.2.1. Phương pháp thảo luận nhóm................................................................ 13 1.2.2. Cấu trúc chương trình và vị trí, vai trò của môn GDCD ở trường THCS ...... 23 Kết luận chương 1 ........................................................................................... 28 iii Chƣơng 2. THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 8 Ở MỘT SỐ TRƢỜNG THCS HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN QUANG ...................................... 29 2.1. Thực trạng việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 29 2.1.1. Khái quát về các trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ..... 29 2.1.2. Việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang .................................................................................................. 34 2.1.3. Đánh giá thực trạng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ................................................................................... 43 2.2. Đề xuất quy trình sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 45 2.2.1. Một số nguyên tắc đảm bảo khi xây dựng quy trình sử dụng PPTLN trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở các trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ............................................................ 45 2.2.2. Quy trình thực hiện phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 48 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 56 iv Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 8 Ở MỘT SỐ TRƢỜNG THCS HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN QUANG ............. 57 3.1. Thực nghiệm sư phạm .............................................................................. 57 3.1.1. Kế hoạch thực nghiệm .......................................................................... 57 3.1.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ............................................................ 59 3.1.3. Kết quả thực nghiệm ............................................................................. 63 3.2. Một số giải pháp đảm bảo thực hiện có hiệu quả việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.......................... 73 3.2.1. Các nhà quản lý giáo dục cần khuyến khích, tạo điều kiện để giáo viên sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD ở các trường THCS ................................................................................................... 74 3.2.2. Bồi dưỡng kĩ năng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm cho giáo viên dạy GDCD ở các trường THCS ...................................................... 76 3.2.3. Phát huy tính chủ động, tích cực của học sinh trong học tập môn GDCD ..................................................................................................... 78 3.2.4. Đảm bảo cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học cho việc đổi mới phương pháp thảo luận nhóm ở các trường THCS ......................................... 80 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 81 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 87 PHỤ LỤC v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Từ ng ầy ủ 1 ĐC Đối chứng 2 GDCD Giáo dục công dân 3 GV Giáo viên 4 HS Học sinh 5 NXB Nhà xuất bản 6 PP Phương pháp 7 PPDH Phương pháp dạy học 8 PPTLN Phương pháp thảo luận nhóm 9 THCS Trung học cơ sở 10 TN Thực nghiệm vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Cơ cấu đội ngũ GV dạy môn GDCD ở một số trường THCS trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang năm 2019 - 2020 ................................................................................ 31 Bảng 2.2. Quy mô HS ở một số trường THCS trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2015 - 2020 .................. 33 Bảng 2.3. Kết quả học tập năm học 2019 - 2020 của HS khối 8 các trường THCS trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ............... 34 Bảng 2.4. Nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về sự cần thiết khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang. ....................................................................... 35 Bảng 2.5. Đánh giá của giáo viên về mục đích sử dụng PPTLN trong dạy học GDCD lớp 8 tại một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ...................................................................... 36 Bảng 2.6. Đánh giá của giáo viên về mức độ sử dụng các phương pháp trong dạy học GDCD lớp 8 tại một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ......................................................... 37 Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL về mức độ giáo viên sử dụng các phương pháp trong dạy học GDCD lớp 8 tại một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang .............................................. 37 Bảng 2.8. Đánh giá của CBQL và GV về những khó khăn khi giáo viên sử dụng PPTLN trong dạy học GDCD lớp 8................................... 39 Bảng 2.9. Đánh giá của học sinh về mức độ sử dụng PPTLN trong dạy học môn GDCD của giáo viên tại một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang .............................................. 40 Bảng 2.10. Mức độ tích cực của học sinh đối với môn GDCD khi giáo viên sử dụng PPTLN trong dạy học. ................................................ 41 vii Bảng 2.11. Mức độ hứng thú học tập môn GDCD của học sinh khi giáo viên sử dụng PPTLN vào dạy học .................................................... 42 Bảng 3.1. Điểm thi học kỳ I năm học 2019 - 2020 môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Vĩnh Lộc ............. 63 Bảng 3.2. Điểm thi học kỳ I năm học 2019 - 2020 môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Ngọc Hội ............. 63 Bảng 3.3. Điểm thi học kỳ I năm học 2019 - 2020 môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Yên Lập ........ 64 Bảng 3.4. Điểm thi học kỳ I năm 2019-2020 môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Hòa An ......................... 64 Bảng 3.5. Mức độ hứng thú học tập của học sinh đối với môn GDCD ......... 65 Bảng 3.6. Thái độ học tập của học sinh đối với giờ học sử dụng PPTLN ..... 67 Bảng 3.7. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Vĩnh Lộc. ........................................ 69 Bảng 3.8. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Ngọc Hội ......................................... 70 Bảng 3.9. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Yên Lập .......................................... 70 Bảng 3.10. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Hòa An ............................................ 71 viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ HÌNH VẼ Biểu đồ 3.1. Mức độ hứng thú học tập của học sinh đối với môn GDCD ...... 66 Biểu đồ 3.2. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Vĩnh Lộc ........................... 69 Biểu đồ 3.3. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Ngọc Hội .......................... 70 Biểu đồ 3.4. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Yên Lập ............................ 71 Biểu đồ 3.5. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Hòa An .............................. 71 ix