Luận văn Tác động chính sách tỷ giá hối đoái đến tình hình lạm phát ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ---------------------- NGUYEÃN LEÂ PHÖÔNG MAI TÁC ĐỘNG CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN TÌNH HÌNH LẠM PHÁT Ở VIỆT NAM LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ TP. Hồ Chí Minh – Naêm 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ---------------------- NGUYEÃN LEÂ PHÖÔNG MAI TÁC ĐỘNG CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN TÌNH HÌNH LẠM PHÁT Ở VIỆT NAM Chuyeân ngaønh : Kinh teá taøi chính – ngaân haøng Maõ soá : 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS.TS. TRAÀN HOAØNG NGAÂN TP. HCM – Naêm 2011 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, không sao chép của ai. Nội dung luận văn có tham khảo và sử dụng các tài liệu, thông tin được đăng tải trên các tác phẩm, tạp chí và các trang web theo danh mục tài liệu của luận văn. Tác giả luận văn Nguyễn Lê Phương Mai MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, từ viết tắt Danh mục bảng biểu Danh mục các đồ thị Lời mở đầu ................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3 4. Cơ sở khoa học và cơ sở thực tiễn .......................................................................... 3 5. Điểm mới của đề tài ................................................................................................ 3 6. Kết cấu luận văn ..................................................................................................... 3 Chương 1: Tổng quan lý thuyết về tỷ giá và lạm phát .......................................... 4 1.1 Tổng quan về tỷ giá .............................................................................................. 4 1.1.1 Khái niệm về tỷ giá ............................................................................................ 4 1.1.2 Phân loại tỷ giá .................................................................................................. 4 1.1.2.1 Tỷ giá hối đoái danh nghĩa ............................................................................. 4 1.1.2.2 Tỷ giá hối đoái thực ........................................................................................ 4 1.1.3 Chính sách tỷ giá hối đoái ................................................................................. 5 1.1.4 Mặt trái khi đồng tiền được định giá cao .......................................................... 6 1.2 Lạm phát, nguyên nhân và những tổn thất của lạm phát ..................................... 9 1.2.1 Khái niệm lạm phát ........................................................................................... 9 1.2.2 Nguyên nhân lạm phát ....................................................................................... 9 1.2.3 Những tổn thất của lạm phát ............................................................................. 11 1.2.3.1 Đối với lạm phát dự kiến ............................................................................... 11 1.2.3.2 Đối với lạm phát không dự kiến ..................................................................... 11 1.3 Mối quan hệ giữa tỷ giá và lạm phát .................................................................... 11 1.4 Kết hối ngoại tệ .................................................................................................... 13 1.5 Kinh nghiệm của Trung quốc về điều hành chính sách tỷ giá .............................. 15 Kết luận chương 1 .................................................................................................... 19 Chương 2: Tác động chính sách tỷ giá hối đoái từ năm 2008-2011đến lạm phát Việt Nam ................................................................................................................. 21 2.1 Thực trạng tình hình tỷ giá hối đoái ở Việt Nam từ sau năm 2008 ..................... 21 2.1.1 Chính sách tỷ giá hối đoái Việt Nam ................................................................ 21 2.1.2 Diễn biến tỷ giá từ năm 2008 đến 2011 ........................................................... 23 2.1.2.1 Năm 2008 ...................................................................................................... 23 2.1.2.2 Năm 2009 ...................................................................................................... 26 2.1.2.3 Năm 2010 ...................................................................................................... 27 2.1.2.4 Năm 2011 ....................................................................................................... 29 2.2 Tình hình lạm phát ở Việt Nam năm 2008 đến 2011 .......................................... 30 2.2.1 Diễn biến lạm phát năm 2008 ........................................................................... 30 2.2.2 Diễn biến lạm phát năm 2009 ........................................................................... 31 2.2.3 Diễn biến lạm phát năm 2010 ............................................................................ 32 2.2.4 Diễn biến lạm phát năm 2011 ............................................................................ 34 2.3 Phân tích tác động chính sách tỷ giá năm 2008- 2011 đến lạm phát Việt Nam .. 35 2.3.1 Mối quan hệ tỷ giá và lạm phát ......................................................................... 36 2.3.2 Mối quan hệ tỷ giá và xuất nhập khẩu .............................................................. 39 2.3.3 Ảnh hưởng của chính sách tỷ giá hối đoái lên cung cầu ngoại tệ tại Việt Nam 2008-2011 .................................................................................................................. 45 2.4 Đánh giá tác động chính sách tỷ giá hối đoái lên lạm phát Việt Nam thời gian qua .................................................................................................................................... 48 2.4.1 Tác động tiêu cực .............................................................................................. 48 2.4.2 Tác động tích cực .............................................................................................. 49 Kết luận chương 2 .................................................................................................... 51 Chương 3: Giải pháp hạn chế tác động chính sách tỷ giá đến lạm phát Việt Nam .................................................................................................................................... 53 3.1 Giải pháp về phía Chính phủ Việt Nam ............................................................... 54 3.1.1 Định hướng phát triển nền kinh tế dựa vào xuất khẩu từ nay cho đến năm 2020 .................................................................................................................................... 54 3.1.2 Giảm tỷ trọng hàng nhập trong hàng xuất ........................................................ 55 3.1.3 Ổn định kinh tế vĩ mô để kiềm chế lạm phát Việt Nam .................................... 56 3.1.3.1 Đối với việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài .................................................. 58 3.1.3.2 Đối với cải thiện hiệu quả sử dụng vốn ......................................................... 58 3.2 Giải pháp về phía Ngân hàng Nhà nước ............................................................. 59 3.2.1 Đối với chính sách tỷ giá ................................................................................. 59 3.2.2 Hạn chế cung tiền và kiểm soát tăng trưởng tín dụng ....................................... 59 3.2.3 Điều hành lãi suất linh hoạt .............................................................................. 60 3.2.4 Kiểm soát chặt thị trường ngoại hối ................................................................. 62 3.2.5 Chống tình trạng Đô la hóa ............................................................................... 64 3.3 Giải pháp về phía các NHTM .............................................................................. 67 Kết luận chương 3 ..................................................................................................... 68 Kết luận ..................................................................................................................... 70 Tài liệu tham khảo DANH MỤC CHỮ, KÝ HIỆU VIẾT TẮT 1 . NHNN : Ngân hàng nhà nước 2. VNĐ : Việt Nam đồng 3. USD : Đô la Mỹ 4. PPP : Ngang giá sức mua 5. NDT : Đồng nhân dân tệ 6. CCTM : Cán cân thương mại 7. CCTT : Cán cân thanh toán 8. FDI : Đầu tư trực tiếp nước ngoài 9. FII : Đầu tư gián tiếp nước ngoài 10. CPI : Chỉ số giá tiêu dùng 11. NHTM : Ngân hàng thương mai 12. ĐTNN : Đầu tư nước ngoài 13. DNNN : Doanh nghiệp nhà nước 14. GDP : Tổng sản phẩm quốc nội 15. CSLP : Chỉ số lạm phát DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 2.1 Tỷ giá và lạm phát Việt Nam (2008-2011) ................................................. 37 Bảng 2.2 Tỷ giá USD/VND và chênh lệch lạm phát Việt Nam – Mỹ ....................... 38 Bảng 2.3 Tình hình xuất nhập khẩu Việt Nam (2007-2011) ...................................... 39 Bảng 2.4 Chỉ số tỷ giá hối đoái thực và tỷ lệ xuất nhập khẩu Việt Nam (2007-2011)40 Bảng 2.5 Danh sách mặt hàng xuất khẩu chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu .......... 42 Bảng 2.6 Danh sách hàng nhập khẩu chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu ................. 43 DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ Trang Hình 2.1 Diễn biến lạm phát năm 2008 .................................................................... 31 Hình 2.2 Diễn biến lạm phát năm 2009 ..................................................................... 32 Hình 2.3 Diễn biến lạm phát năm 2010 ...................................................................... 33 Hình 2.4 Diễn biến lạm phát năm 2011 ..................................................................... 34 Hình 2.5 Mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái thực và tỷ lệ X/N .................................... 41 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Mối quan hệ giữa tỷ giá và lạm phát, tác động của tỷ giá tới lạm phát, tăng tỷ giá có cứu được lạm phát là những vấn đề đã, đang và vẫn được nhiều người quan tâm nghiên cứu trong nền kinh tế. Giả sử trong điều kiện cạnh tranh lành mạnh, năng suất lao động của hai nước tương đương như nhau, cơ chế quản lý ngoại hối tự do, khi đó tỷ giá biến động phụ thuộc vào mức chênh lệch lạm phát của hai đồng tiền: nước nào có mức độ lạm phát lớn hơn thì đồng tiền của nước đó bị mất giá so với đồng tiền nước còn lại. Dựa trên tỷ giá hối đoái, chúng ta có thể tính được giá xuất nhập khẩu của một loại hàng hoá của một nước theo tiền tệ của một nước khác. Vì vậy, tỷ giá thay đổi kéo theo sự thay đổi của giá cả hàng hoá xuất nhập khẩu. Tỷ giá hối đoái tăng hay giảm còn có ảnh hưởng không nhỏ tới dòng vốn ngoại tệ lưu chuyển giữa các nước, tức tới hoạt động đầu tư và tín dụng quốc tế. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Các nhà nghiên cứu cho rằng: Khi mức độ giảm giá của tiền tệ lớn hơn sự mất giá của hàng hóa, lạm phát sẽ gia tăng. Khi mức độ mất giá của tiền tệ thấp hơn sự mất giá của hàng hóa, lạm phát sẽ được hạn chế. Bởi vậy khi lạm phát trầm trọng, tăng tỷ giá có thể hạn chế được lạm phát. Lạm phát ảnh hưỏng đến tỷ giá hối đoái. Khi một nước có lạm phát, sức mua đồng nội tệ giảm, với tỷ giá hối đoái không đổi, hàng hoá dịch vụ trong nước đắt hơn trên thị trường nứơc ngoài trong khi hàng hoá dịch vụ nước ngoài rẻ hơn trên thị trường trong nứơc. Theo quy luật cung cầu, cư dân trong nước sẽ chuyển sang dùng hàng ngoại nhiều hơn vì giá rẻ hơn, nhập khẩu tăng, cầu ngoại tệ tăng, tỷ giá hối đoái tăng. Tương tự vì tăng giá, cư dân nước ngoài sẽ dùng ít hàng nhập khẩu hơn. Hoạt động xuất khẩu giảm sút, cung ngoại tệ trên thị trường giảm, tỷ giá hối đoái tăng. Như vậy lạm phát ảnh hưởng đến cả cung và cầu ngoại tệ theo hướng tăng giá ngoại tệ, tác động cộng gộp làm cho tỷ giá hối đoái tăng nhanh hơn. Trên thị trưòng tiền tệ, lạm phát làm đồng tiền mất giá, người 2 dân sẽ chuyển sang nắm giữ các tài sản nước ngoài nhiều hơn, cầu ngoại tệ gia tăng đẩy tỷ giá hối đoái tăng. Trong trường hợp các quốc gia đều có lạm phát thì những tác động trên sẽ phụ thuộc vào tỷ lệ lạm phát tương đối giữa các quốc gia. Quốc gia nào có tỷ lệ lạm phát cao hơn, đồng nội tệ quốc gia đó sẽ mất giá một cách tương đối và tỷ giá hối đoái tăng. Thông thường, khủng hoảng tỷ giá hối đoái xảy ra khi những người tham gia vào thị trường tài chính kết luận rằng mức tỷ giá hối đoái hiện hành không thể duy trì được nữa, và nước đó có thể sớm giảm giá. Nhằm bù đắp cho các nhà đầu tư về rủi ro giảm giá dự kiến, NHNN phải tăng lãi suất trong nước, thường là rất cao. Quốc gia này phải đối mặt với sự lựa chọn: duy trì lãi suất ở một mức rất cao, dẫn đến giảm cầu hàng hóa và kích hoạt một cuộc suy thoái: hoặc phải giảm giá đồng tiền. Năm 2008, tỷ lệ lạm phát trung bình của Việt Nam là 22,97% và để đối phó với lạm phát tăng cao Việt Nam đã liên tục tăng tỷ giá. Năm 2008 được giới phân tích tài chánh coi là “năm bất ổn của tỷ giá” với những biến động tỷ giá rất phức tạp và những ảnh hưởng từ các yếu tố vĩ mô, cung cầu ngoại tệ và thậm chí cả tin đồn. Chỉ trong năm 2008, biên độ tỷ giá đã được điều chỉnh 5 lần, một mật độ chưa từng có trong trong lịch sử. Vậy chính sách tỷ giá hối đóai trên đã tác động đến lạm phát ở Việt Nam như thế nào? Nhận thấy đây là vấn đề cần nghiên cứu, nên tôi đã chọn đề tài “Tác động chính sách tỷ giá hối đoái đến tình hình lạm phát ở Việt Nam” làm luận văn nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu Đề tài nghiên cứu việc điều hành chính sách tỷ giá hối đoái ở Việt Nam trong thời gian qua đã có tác động đến lạm phát như thế nào? Liệu Việt Nam thực hiện chính sách tiền tệ giảm giá VNĐ trong thời gian qua có giúp kiểm soát và ổn định thị trường ngoại hối, cải thiện dự trữ ngoại hối, hạn chế nhập siêu và có kiềm chế lạm phát đang gia tăng hay không? Từ đó hình thành định hướng cho việc điều hành tỷ giá của Việt Nam trong thời gian tới. Hy vọng, tỷ giá sẽ là một công cụ chính sách tiền tệ giúp cải thiện tình hình kinh tế hiện nay.