Luận văn Tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán TP HCM – trường hợp ngành công nghiệp chế biến thực phẩm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------------------ NGUYỄN THỊ TRẦN NHÂN ÁI TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC TÀI CHÍNH ĐẾN HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN TP.HCM – TRƯỜNG HỢP NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN THỰC PHẨM Chuyên ngành: Kinh tế tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ THỊ KHOA NGUYÊN Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2011. ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Lê Thị Khoa Nguyên. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Tác giả Nguyễn Thị Trần Nhân Ái iii MỤC LỤC Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................ 1 Câu hỏi nghiên cứu................................................................................................ 1 Phương pháp nghiên cứu....................................................................................... 2 Cấu trúc đề tài ....................................................................................................... 2 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN .......................................................................... 4 1.1. Cấu trúc tài chính của doanh nghiệp và các chỉ tiêu đánh giá ........................ 4 1.1.1. Khái niệm cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ....................................... 4 1.1.2. Các chi tiêu phản ánh cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ..................... 4 1.2. Hiệu quả tài chính của doanh nghiệp .............................................................. 5 1.3. Các lý thuyết về cấu trúc tài chính và hiệu quả doanh nghiệp ....................... 7 1.3.1. Thuyết cơ cấu vốn tối ưu .......................................................................... 7 1.3.2. Lý thuyết MM .......................................................................................... 8 1.3.2.1. Trong trường hợp không có thuế: ........................................................ 8 1.3.2.2. Trong trường hợp có thuế: ................................................................... 9 1.3.2.3. Hạn chế của lý thuyết này .................................................................. 11 1.3.3. Thuyết đánh đổi cấu trúc vốn ................................................................. 11 1.3.4. Thuyết thông tin bất cân xứng ................................................................ 12 1.3.4.1. Lý thuyết tín hiệu ............................................................................... 12 1.3.4.2. Thuyết trật tự phân hạng .................................................................... 13 1.4. Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả doanh nghiệp. ................................................................................................ 14 1.4.1. Nghiên cứu thực nghiệm tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả công ty ở Anh ......................................................................................... 14 iv 1.4.2. Nghiên cứu thực nghiệm tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả công ty ở Jordan ..................................................................................... 17 1.4.3. Nghiên cứu thực nghiệm tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả doanh nghiệp ở Đài Loan ....................................................................... 19 1.4.4. Các nghiên cứu thực nghiệm ở các nước khác ....................................... 20 1.5. Kết luận chương 1 ......................................................................................... 20 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH CHẾ BIẾN THỰC PHẨM NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN TP.HCM TRONG 3 NĂM 2008-2010 ................................ 22 2.1. Tổng quan ngành chế biến thực phẩm .......................................................... 22 2.1.1. Đặc trưng ngành ..................................................................................... 22 2.1.2. Vị trí, vai trò của ngành chế biến thực phẩm ......................................... 23 2.2. Thực trạng hoạt động của ngành chế biến thực phẩm .................................. 24 2.2.1. Thực trạng doanh thu, lợi nhuận, tốc độ phát triển của ngành ............... 24 2.2.2. Thực trạng tài sản của doanh nghiệp ngành chế biến thực phẩm .......... 27 2.3. Thực trạng cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ngành chế biến thực phẩm niêm yết trên HOSE ............................................................................................. 31 2.4. Kết luận chương 2 ......................................................................................... 35 CHƯƠNG 3. MÔ HÌNH TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC TÀI CHÍNH ĐẾN HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN TP.HCM – TRƯỜNG HỢP NGÀNH CHẾ BIẾN THỰC PHẨM ......................................................................................... 37 3.1. Nguồn số liệu nghiên cứu, mẫu sử dụng ....................................................... 37 3.2. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 38 3.3. Các biến tác động trong mô hình .................................................................. 38 v 3.4. Giả thuyết ...................................................................................................... 42 3.5. Mô hình sử dụng ........................................................................................... 44 3.6. Thống kê mô tả các biến ............................................................................... 44 3.7. Mối tương quan giữa các biến độc lập .......................................................... 45 3.8. Mô hình tác động của cấu tài chính đến hiệu quả doanh nghiệp .................. 46 3.9. Kết luận chương 3 ......................................................................................... 50 CHƯƠNG 4. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CHO CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN TP.HCM – TRƯỜNG HỢP NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN THỰC PHẨM ........................................................................................ 52 4.1. Giải pháp tác động đến cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ....................... 52 4.1.1. Tối ưu hoá cấu trúc tài chính hiện tại của doanh nghiệp ........................ 52 4.1.2. Sử dụng các công cụ tài chính linh hoạt ................................................. 54 4.1.3. Nâng cao trình độ quản trị cấu trúc tài chính ......................................... 54 4.2. Giải pháp tác động đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ............................... 55 4.2.1. Đầu tư có chiến lược, sử dụng vốn hiệu quả .......................................... 55 4.2.2. Phát triển thị trường kinh doanh ............................................................. 55 4.2.3. Xây dựng nguồn nguyên liệu ổn định giúp đảm bảo chất lượng, số lượng và giá cả đầu vào .......................................................................... 56 4.2.4. Đổi mới công nghệ sản xuất ................................................................... 56 4.3. Giải pháp phát triển thị trường vốn trung dài hạn ........................................ 56 4.3.1. Đồng bộ hoá việc điều hành thị trường tài chính ................................... 56 4.3.2. Đa dạng hoá nguồn cung cấp vốn cho doanh nghiệp ............................. 57 4.3.2.1. Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp .................................... 57 vi 4.3.2.2. Phát triển thị trường cho thuê tài chính .............................................. 60 4.4. Kết luận chương 4 ......................................................................................... 63 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 65 PHỤ LỤC 1 ...................................................................................................... 67 PHỤ LỤC 2 ...................................................................................................... 69 vii TỪ VIẾT TẮT MBVR: Thị giá vốn cổ phần trên giá trị số sách vốn chủ sở hữu MBVE: Tổng thị giá cổ phần với giá trị số sách khoản phải trả trên giá trị số sách vốn chủ sở hữu NETPRO: Lợi nhuận biên tế ROA: Tỷ suất sinh lợi trên tài sản ROE: Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu PROF: Tỷ suất sinh lợi trước thuế, lãi vay và khấu hao/tổng tài sản TDPT: Tốc độ phát triển TDTA: Tổng nợ trên tổng tài sản SIZE: Quy mô doanh nghiệp STDVCF: Rủi ro hoạt động viii DANH SÁCH BẢNG BIỂU BẢNG 2.1: THỐNG KÊ DOANH THU & LỢI NHUẬN BÌNH QUÂN CỦA 38 DOANH NGHIỆP NGÀNH CHẾ BIẾN THỰC PHẨM .......................... 25 BẢNG 2.2: KẾT QUẢ THỐNG KÊ ROA, ROE 3 NĂM .............................. 26 BẢNG 2.3: THỐNG KÊ TÀI SẢN BÌNH QUÂN CỦA 38 DOANH NGHIỆP NGÀNH CHẾ BIẾN THỰC PHẨM ............................................... 28 BẢNG 2.4: SỐ LIỆU THỐNG KÊ CẤU TRÚC TÀI SẢN VÀ VÒNG QUAY HÀNG TỒN KHO, VÒNG QUAY PHẢI THU ................................ 30 BẢNG 2.5: SỐ LIỆU THỐNG KÊ TỔNG TÀI SẢN, NỢ, VỐN CHỦ SỞ HỮU BÌNH QUÂN CÁC DOANH NGHIỆP QUAN SÁT ........................... 31 BẢNG 3.1: KẾT QUẢ THỐNG KÊ MÔ TẢ CÁC BIẾN ............................. 44 BẢNG 3.2: HỆ SỐ TƯƠNG QUAN GIỮA CÁC BIẾN ĐỘC LẬP ............. 45 BẢNG 3.3: KẾT QUẢ HỒI QUY TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC TÀI CHÍNH ĐẾN HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP .......................... 47 BẢNG 3.4: MÔ HÌNH TÁCĐ ỘNG CỦA CẤU TRÚC TÀI CHÍNH ĐẾN HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH SAU KHI LOẠI BỎ BIẾN .................................... 49 DANH SÁCH BIỂU ĐỒ HÌNH 2.1: BIỂU ĐỒ DOANH THU VÀ LỢI NHUẬN BÌNH QUÂN CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH CHẾ BIẾN THỰC PHẨM .......................... 25 HÌNH 2.2: BIỂU ĐỒ CẤU TRÚC TÀI SẢN CỦA DOANH NGHIỆP NGÀNH CHẾ BIẾN THỰC PHẨM .......................................................... 29 HÌNH 2.3: CẤU TRÚC VỐN HÌNH THÀNH TỔNG TÀI SẢN ............. 32 1 LỜI NÓI ĐẦU Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp luôn đứng trước nhu cầu huy động vốn để tài trợ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư mở rộng. Doanh nghiệp có thể lựa chọn các nguồn huy động vốn khác nhau như nguồn vốn chủ sở hữu (cổ phiếu), quỹ đầu tư phát triển, lợi nhuận giữ lại, vốn vay ngân hàng, trái phiếu doanh nghiệp Việc sử dụng các nguồn tài trợ khác nhau để đáp ứng vốn đã tạo nên cấu trúc tài chính của doanh nghiệp. Đa phần các doanh nghiệp trong cấu trúc vốn của mình luôn có sử dụng nợ. Tại sao doanh nghiệp lại sử dụng nợ trong cấu trúc vốn? Việc sử dụng nợ có nâng cao hiệu quả tài chính của doanh nghiệp? Xuất phát từ những câu hỏi trên, đề tài nghiên cứu tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp được lập ra. Do hạn chế về thời gian, số liệu nên tôi chỉ chọn đánh giá thực trạng tác động cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán TP.HCM – trường hợp ngành công nghiệp chế biến thực phẩm năm 2008 đến 2010. Câu hỏi nghiên cứu Mục tiêu của bài viết này là giúp giải quyết các vấn đề sau: - Các lý thuyết nào đã đ ề cập đến tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp? - Cấu trúc tài chính của ngành chế biến thực phẩm hiện nay như thế nào? - Cấu trúc tài chính tác động đến hiệu quả tài chính doanh nghiệp ra sao? - Đâu là mô hình h ồi quy thích hợp để lý tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính doanh nghiệp. 2 Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp được sử dụng trong quá trình thực hiện luận văn là: - Phương pháp định tính được tiến hành nghiên cứu bằng phương pháp thống kê mô tả và so sánh để đánh giá thực trạng hoạt động của các doanh nghiệp ngành chế biến thực phẩm - Phương pháp nghiên cứu định lượng được thực hiện bằng cách thu thập những thông tin đại diện cho các biến quan sát dùng để đo lường tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp thông qua mô hình Hồi quy bội chạy trên phần mềm Eview. Giới hạn của đề tài Do hạn chế về thời gian và sự phát triển của thị trường chứng khoán TP.HCM chưa cao nên đề tài chỉ nghiên cứu hiệu quả tài chính của doanh nghiệp thông qua các chỉ tiêu ROE trong 3 năm 2008- 2010 mà chưa đề cập đến hiệu quả tính trên phương diện thị trường của doanh nghiệp. Cấu trúc đề tài Đề tài được viết theo cấu trúc 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận Trình bày những khái niệm, lý thuyết liên quan đến cấu trúc tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp cũng như kinh nghiệm đánh giá thực tế tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Chương 2: Thực trạng hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp chế biến thực phẩm trên thị trường chứng khoán TP.HCM năm 2008-2010 Phần này sơ lược về tình hình hoạt động, đặc điểm tài sản, và thực trạng cấu trúc vốn của các doanh nghiệp ngành chế biến thực phẩm.