Luận văn Tác động truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến lạm phát của Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH           TRƯƠNG NGỌC HẢO TÁC ĐỘNG TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN LẠM PHÁT CỦA VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH         TRƯƠNG NGỌC HẢO TÁC ĐỘNG TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN LẠM PHÁT CỦA VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã ngành: 60310105 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.PHAN NỮ THANH THỦY TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2014 LỜI CAM ĐOAN       Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu khoa học nào. Nếu có bất kì sai sót, gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng cũng như kết quả luận văn của mình. TP.Hồ Chí Minh, ngày 12 tháng 6 năm 2014 Tác giả Trương Ngọc Hảo MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ TÓM TẮT CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ........................................................................................... 1 1.1. Đặt vấn đề ........................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 2 1.3. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 3 1.4. Cấu trúc luận văn ................................................................................................ 3 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ............................................................................. 4 2.1. Lý thuyết về tỷ giá hối đoái và lạm phát ............................................................ 4 2.1.1. Lý thuyết về tỷ giá hối đoái .......................................................................... 4 2.1.1.1. Định nghĩa tỷ giá hối đoái ........................................................................... 4 2.1.1.2. Vai trò của tỷ giá hối đoái trong nền kinh tế mở ......................................... 6 2.1.2. Lý thuyết về lạm phát ................................................................................... 8 2.1.2.1. Định nghĩa lạm phát và cách đo lường ....................................................... 8 2.1.2.2. Nguyên nhân của lạm phát ........................................................................ 11 2.1.2.3. Tác hại của lạm phát ................................................................................. 16 2.2. Khung lý thuyết ................................................................................................ 18 2.2.1. Quy luật một giá (LOP) và lý thuyết ngang giá sức mua (PPP) ............... 18 2.2.2. Truyền dẫn tỷ giá hối đoái ......................................................................... 21 2.2.2.1. Khái niệm truyền dẫn tỷ giá hối đoái ........................................................ 21 2.2.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến tác động truyền dẫn tỷ giá hối đoái ............. 22 2.2.2.3. Cơ chế truyền dẫn của tỷ giá hối đoái đến lạm phát ................................. 24 2.3. Tóm tắt nghiên cứu liên quan ........................................................................... 28 2.3.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................... 28 2.3.2. Các nghiên cứu trong nước ....................................................................... 29 CHƯƠNG 3: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ........ ..33 3.1. Tổng quan về tỷ giá hối đoái VND/USD và lạm phát của Việt Nam .............. 33 3.1.1. Tỷ giá hối đoái VND/USD ......................................................................... 33 3.1.1.1. VND liên tục tăng giá trị thực ................................................................... 33 3.1.1.2. Quan điểm ủng hộ và không ủng hộ phá giá Việt Nam đồng .................... 37 3.1.2. Lạm phát của Việt Nam ............................................................................. 44 3.1.3. Tỷ giá hối đoái VND/USD và lạm phát của Việt Nam .............................. 47 3.2. Mô hình nghiên cứu .......................................................................................... 48 3.2.1. Mô hình kinh tế .......................................................................................... 48 3.2.2. Ước lượng mô hình nghiên cứu ................................................................. 52 3.2.2.1. Mô hình hiệu chỉnh sai số (Error Correction Model) ............................... 52 3.2.2.2. Quy trình ước lượng mô hình hiệu chỉnh sai số ........................................ 54 3.2.3. Dữ liệu nghiên cứu..................................................................................... 57 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................... 59 4.1. Kiểm định tính dừng và bậc liên kết ................................................................ 59 4.2. Kiểm định đồng liên kết ................................................................................... 61 4.3. Mối quan hệ trong dài hạn giữa các biến nghiên cứu ....................................... 63 4.4. Mối quan hệ trong ngắn hạn giữa các biến nghiên cứu .................................... 64 4.5. Kết quả nghiên cứu ........................................................................................... 66 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................. 70 5.1. Kết luận ............................................................................................................. 70 5.2. Kiến nghị .......................................................................................................... 71 5.3. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo .................................. 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ADB: Ngân hàng phát triển Châu Á BRER: Tỷ giá thực song phương CNY: Nhân dân tệ CPI: Chỉ số giá tiêu dùng DGDP: Chỉ số điều chỉnh GDP ECM: Mô hình hiệu chỉnh sai số GDP: Tổng sản phẩm trong nước GSO: Tổng cục thống kê IMF: Quỹ tiền tệ quốc tế MRER: Tỷ giá thực đa phương NER: Tỷ giá danh nghĩa song phương NHNN: Ngân hàng nhà nước NHTƯ: Ngân hàng trung ương OLS: Phương pháp bình phương bé nhất PPP: Thuyết ngang giá sức mua USD: Đôla Mỹ VAR: Tự hồi qui vetor VECM: Mô hình vetor hiệu chỉnh sai số VND: Việt Nam đồng DANH MỤC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ Bảng 4.1: Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị (ADF Unit Root Test) cho các chuỗi số liệu trong nghiên cứu (dạng log) ...60 Bảng 4.2: Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị (ADF Unit Root Test) cho các chuỗi số liệu trong nghiên cứu (dạng sai phân bậc 1) .60 Bảng 4.3: Kết quả kiểm định đồng liên kết giữa các biến 62 Bảng 4.4. Kết quả hồi quy tuyến tính đồng liên kết giữa các biến ...63 Bảng 4.5: Kết quả hồi quy mô hình hiệu chỉnh sai số ..65 Sơ đồ 2.1: Truyền dẫn của tỷ giá hối đoái đến lạm phát ..25 Sơ đồ 2.2: Truyền dẫn trực tiếp của tỷ giá đến lạm phát trong nghiên cứu của Nicoleta, 2007 ...26 Sơ đồ 2.3: Truyền dẫn trực tiếp của tỷ giá đến lạm phát trong nghiên cứu của Panit Wattanakoon, 2011 ...27 DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 2.1: Lạm phát cầu kéo ..13 Hình 2.2: Lạm phát chi phí đẩy .14 Hình 3.1: Chỉ số tỷ giá danh nghĩa song phương (NER) và tỷ giá thực song phương (BRER) của VND so với USD, 1992 – 2001 ...34 Hình 3.2: Chỉ số tỷ giá danh nghĩa song phương (NER) và tỷ giá thực song phương (BRER) của VND so với USD, 2000 – 2010 ...34 Hình 3.3: Chỉ số tỷ giá danh nghĩa song phương (NER) và tỷ giá thực đa phương (MRER) của VND, 1992 – 2001 ..35 Hình 3.4: Chỉ số tỷ giá danh nghĩa song phương (NER) và tỷ giá thực đa phương (MRER) của VND, 2000 – 2010 ..35 Hình 3.5: Lạm phát của Việt Nam, 1992 – 2012 (%/năm) ...44 Hình 3.6: Tỷ lệ lạm phát và tốc độ tăng trưởng của Việt Nam, 1992 – 2012 (%/năm) 45 Hình 3.7: Tỷ giá danh nghĩa VND/USD và lạm phát của Việt Nam, 1992 – 2012 ...48 Hình 4.1: Lạm phát của Việt Nam và một số quốc gia Châu Á (%/năm) .67 Hình 4.2: Tỷ trọng nhập khẩu/GDP (%/năm) của Việt Nam và một số quốc gia .67 Hình 4.3: Mức tăng M2 thực tế và mục tiêu (%/năm) của Việt Nam qua các năm 68 TÓM TẮT Tỷ giá hối đoái và lạm phát là những vấn đề vĩ mô hết sức quan trọng của một quốc gia. Do đó, phá giá Việt Nam đồng hay không là một quyết định khó khăn, mang tính đánh đổi mục tiêu cao, bởi vì bên cạnh những lợi ích mà đặt biệt là mở rộng xuất khẩu có được khi thực hiện phá giá thì những lo ngại về tác động bất lợi đến nền kinh tế, nhất là đến lạm phát là có cơ sở. Luận văn với đề tài “Tác động truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến lạm phát của Việt Nam” đã tập trung nghiên cứu sự tác động của tỷ giá hối đoái VND/USD đến lạm phát của Việt Nam trong giai đoạn 1992 – 2012 thông qua mô hình kinh tế gồm 4 biến số vĩ mô là lạm phát của Việt Nam, tỷ giá hối đoái VND/USD, giá nhập khẩu của Việt Nam và giá gạo thế giới. Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu là phương pháp ngang giá sức mua theo đề xuất của Hooper và Mann (1989), phân tích tác động của tỷ giá hối đoái đến lạm phát theo kênh tác động trực tiếp thông qua giá hàng nhập khẩu. Đồng thời luận văn phân tích định lượng với các công cụ đồng liên kết và mô hình hiệu chỉnh sai số của Engle và Granger (1987). Kết quả nghiên cứu của luận văn cho thấy tỷ giá hối đoái thực sự có ảnh hưởng lớn đến lạm phát của Việt Nam. Mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến lạm phát ở Việt Nam trong giai đoạn 1992 – 2012 như sau: trong ngắn hạn truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến lạm phát là không hoàn toàn, nếu tỷ giá hối đoái tăng 1% thì tỷ lệ lạm phát được dự đoán sẽ tăng 0,35% và trong dài hạn thì truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến lạm phát là hoàn toàn, ở mức rất cao, nếu tỷ giá hối đoái tăng 1% thì tỷ lệ lạm phát sẽ tăng 1,3%. Kết quả nghiên cứu là một phát hiện mới dưới góc độ thực nghiệm, cho thấy trong điều kiện các yếu tố khác không đổi thì một khi Việt Nam đồng bị phá giá tất yếu sẽ ảnh hưởng làm tăng mạnh tỷ lệ lạm phát của Việt Nam. Kết quả này góp phần vào thảo luận chính sách điều hành tỷ giá hối đoái của Việt Nam hiện nay và trong tương lai. 1 Chương 1 GIỚI THIỆU Chương này trình bày giới thiệu chung về vấn đề nghiên cứu và tính cấp thiết của đề tài. Đặt ra câu hỏi nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của luận văn. Trên cơ sở đó các chương sau sẽ trả lời mục tiêu nghiên cứu. 1.1. Đặt vấn đề Tỷ giá hối đoái là một loại giá cả cực kỳ quan trọng đối với nền kinh tế, nhất là trong thời đại toàn cầu hóa với thương mại là động lực tăng trưởng của mỗi quốc gia. Do đó, điều hành chính sách tỷ giá luôn là một vấn đề nhạy cảm, được các nhà kinh tế, các nhà lập chính sách thường xuyên quan tâm, thảo luận. Kết quả nghiên cứu trong khuôn khổ dự án “Hỗ trợ nâng cao năng lực tham mưu, thẩm tra và giám sát kinh tế vĩ mô” của Ủy ban kinh tế Quốc hội năm 2013 cho thấy tỷ giá hối đoái có ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam. Kết luận này có thể không hoàn toàn mới nhưng nó tái khẳng định khả năng Việt Nam có thể sử dụng công cụ tỷ giá hối đoái trong việc mở rộng xuất khẩu. Trong khi đó, Việt Nam đồng có xu hướng tăng giá trị thực và mức độ lên giá thực ngày càng mạnh trong những năm gần đây, cán cân thương mại của Việt Nam liên tiếp thâm hụt lớn kéo dài, sức cạnh tranh của hàng Việt suy giảm ngay trong thị trường nội địa, theo tiến trình tự do thương mại thì Việt Nam sẽ phải giảm tiến tới bãi bỏ phần lớn thuế nhập khẩu. Đặt biệt là năm 2015, Việt Nam phải thực thi toàn bộ Hiệp định tự do thương mại ASEAN – Trung Quốc, nhiều dự báo Việt Nam sẽ phải đối mặt với dòng thác hàng Trung Quốc. Đồng thời, Việt Nam cũng đang đàm phán Hiệp định đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP). Để đáp lại những thách thức trên, gần đây (và tác giả dự đoán trong những năm tới) xuất hiện trở lại quan điểm cổ vũ cho việc phá giá mạnh Việt Nam đồng để khuyến khích xuất khẩu, cải thiện cán cân thương mại và tăng sức cạnh tranh của