Luận văn Tăng cường quyền tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập nghiên cứu trường hợp Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH LÊ THỊ THANH TUYỀN TĂNG CƯỜNG QUYỀN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP GIÁO DỤC CÔNG LẬP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TP. HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH LÊ THỊ THANH TUYỀN TĂNG CƯỜNG QUYỀN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP GIÁO DỤC CÔNG LẬP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TP. HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : Kinh tế tài chính ngân hàng Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Giáo viên hướng dẫn khoa học PGS.TS. Sử Đình Thành TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ kinh tế này là do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong luận văn là hoàn thiện trung thực và đúng với nguồn trích dẫn. Những giải pháp, kiến nghị được nêu trong luận văn là của cá nhân tôi đúc kết từ quá trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm với nội dung cam đoan trên. Người cam đoan Lê Thị Thanh Tuyền MỤC LỤC Trang LỜI MỞ ĐẦU 01 CHƯƠNG 1 QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP GIÁO DỤC CÔNG LẬP 04 1.1. TỔNG QUAN VỀ ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 04 1.1.1. Khái niệm. 04 1.1.2. Đặc điểm. 05 1.1.3. Phân loại đơn vị sự nghiệp. 07 1.1.4. Vai trò của đơn vị sự nghiệp trong nền kinh tế. 11 1.2. QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP GIÁO DỤC CÔNG LẬP. 14 1.2.1. Những nguyên tắc quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập. 14 1.2.1.1. Nguyên tắc toàn diện (đầy đủ, trọn vẹn) 14 1.2.1.2. Sử dụng đúng mục đích các khoản kinh phí. 15 1.2.1.3. Nguyên tắc rõ ràng, trung thực và chính xác. 16 1.2.1.4. Nguyên tắc công khai, minh bạch. 16 1.2.2. Cơ chế quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập. 17 1.2.2.1. Cơ chế quản lý tài chính nhà nước (không tự chủ tài chính). 17 1.2.2.2. Cơ chế tự chủ tài chính 19 1.2.3. Nội dung, công cụ quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập 21 1.2.3.1. Quản lý các nguồn lực tài chính 21 1.2.3.2. Quản lý chi phí (sử dụng kinh phí) 23 1.2.3.3. Quản lý tài sản và các quỹ tài chính. 24 1.2.3.4. Qui chế chi tiêu nội bộ. 24 1.2.3.5. Lập dự toán (ngân sách) 25 1.2.3.6. Báo cáo tài chính. 26 1.3. HIỆU QUẢ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 27 1.3.1. Đảm bảo kỹ luật tài chính tổng thể 27 1.3.2. Hiệu quả phân bổ (phân bổ ngân sách theo ưu tiên mục tiêu) 28 1.3.3. Hiệu quả hoạt động (hiệu quả chi phí) 29 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG VỀ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH CỦA CÁC ĐƠN VỊ................... 31 2.1. ĐẶC ĐIỂM KT-XH VÀ THỰC TRẠNG GIÁO DỤC Ở THÀNH PHỐ. 31 2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội của Thành phố Hồ Chí Minh. 31 2.1.2. Thực trạng ngành giáo dục và đào tạo thành phố. 34 2.2. CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA CÁC ĐƠN VỊ 38 2.2.1. Khuôn khổ pháp lý hiện hành. 38 2.2.2. Nội dung cơ chế tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập. 39 2.2.2.1. Phân loại đơn vị tự chủ tài chính. 39 2.2.2.2. Nội dung tự chủ tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập. 40 2.2.3. Cơ chế tài chính nhà nước (không thực hiện chế độ tự chủ) 43 2.3. TÌNH HÌNH THỰC HIỆN QUYỀN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH 45 2.3.1. Tổ chức triển khai thực hiện cơ chế tự chủ tài chính. 45 2.3.2. Chi sự nghiệp giáo dục từ ngân sách Thành phố. 47 2.3.2.1. Định mức phân bổ ngân sách. 47 2.3.2.2. Phân bổ ngân sách cho Giáo dục đào tạo. 52 2.3.3. Thực hiện tự chủ tài chính giai đoạn 2007 - 2010. 54 2.3.3.1. Quản lý các nguồn lực tài chính. 54 2.3.3.2. Quản lý việc sử dụng các nguồn lực. 56 2.4. ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH.............. 60 2.4.1. Những thành tựu. 60 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân. 61 Chương 3 TĂNG CƯỜNG QUYỀN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH.......................................... 66 3.1. MỤC TIÊU TĂNG CƯỜNG QUYỀN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH. 66 3.1.1. Tăng cường huy động các nguồn lực tài chính ... 66 3.1.2. Tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm .. 67 3.1.3. Đáp ứng mục tiêu, phương hướng phát triển . 68 3.1.4. Thực hiện công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình. 68 3.2. MỤC TIÊU, PHƯƠNG HƯỚNG PHÁT TRIỂN SỰ NGHIỆP .. 69 3.2.1. Những mục tiêu cơ bản. 69 3.2.2. Phương hướng phát triển. 69 3.3. NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH .. 70 3.3.1. Hoàn thiện nội dung qui chế chi tiêu nội bộ. 70 3.3.2. Lập dự toán (ngân sách) 72 3.3.2.3. Dự báo dòng tiền 74 3.3.2.4. Lập báo cáo tài chính 74 3.4. CÁC NHÓM GIẢI PHÁP. 75 3.4.1. Nhóm giải pháp về thể chế 75 3.4.1.1. Chính sách học phí linh hoạt và đa dạng; định mức...................... 76 3.4.1.2. Ban hành các chỉ tiêu đánh giá mức độ tự chủ, tự chịu ..... 76 3.4.1.3. Xây dựng các tiêu chuẩn, định mức chi chuyên môn 77 3.4.1.4. Cơ quan quản lý giáo dục phối kết hợp với cơ quan tài chính .. 79 3.4.1.5. Đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình . 80 3.4.2. Nhóm giải pháp về cơ chế hoạt động 81 3.4.3. Nhóm giải pháp về nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý. 82 KẾT LUẬN 84 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT - CP Chính phủ - DT Dự toán - KBNN Kho bạc Nhà nuớc - NSNN Ngân sách Nhà nước - NSTW Ngân sách Trung ương - GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross domestic product) - TC Tài chính - UBND Uỷ ban nhân dân - VP Văn phòng DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ STT MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG 01 Sơ đồ số 01 Đơn vị dự toán các cấp 10 02 Sơ đồ số 02 Quản lý dự toán ngân sách 10 03 Bảng 2.1 Qui mô kinh tế, dân số của TP.HCM 32 Cơ cấu kinh tế và tốc độ tăng trưởng của các 04 Bảng 2.2 33 ngành kinh tế Tình hình ngân sách trên địa bàn Thành phố 05 Bảng 2.3 34 giai đoạn 2006 – 2010 Cơ cấu trường, cơ cấu học sinh của cả nước 06 Bảng 2.4 35 và Thành phố HCM Số lượng và cơ cấu giáo viên ngành giáo dục 07 Bảng 2.5 36 Thành phố 08 Bảng 2.6 Tình hình cơ sở vật chất 37 09 Bảng 2.7 Số đơn vị thực hiện tự chủ tài chính 46 Định mức phân bổ ngân sách thường xuyên 10 Bảng 2.8 48 cho giáo dục Định mức phân bổ chi ngân sách thường 11 Bảng 2.9 49 xuyên cho đào tạo và dạy nghề 12 Bảng 10 Khung học phí của Trung ương 49 13 Bảng 2.11 Định mức chi ngân sách 01 học sinh/năm 52 14 Bảng 2.12 Kinh phí ngân sách cấp 53 15 Bảng 2.13 Tình hình thực hiện các khoản thu của đơn vị 55 So sánh tốc độ tăng chi giáo dục và tăng chi 16 Bảng 2.14 56 thường xuyên Cơ cấu chi sự nghiệp giáo dục giai đoạn 2006 17 Bảng 2.15 58 – 2010 Tình hình thu nhập tăng thêm bình quân 18 Bảng 2.16 59 người/năm LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giáo dục, đào tạo, y tế là những hoạt động có vị trí quan trọng đặc biệt trong nền kinh tế quốc dân, đóng góp cho sự ổn định và phát triển lâu dài của đất nước. Các lĩnh vực này không tạo ra hàng hóa thông thường cho nền kinh tế mà là những loại dịch vụ đặc biệt: dịch vụ liên quan đến chất lượng nguồn nhân lực. Chính vì thế mà nhà nước rất quan tâm tạo cơ chế đầu tư, cung cấp nguồn vốn cho các lĩnh vực sự nghiệp này (giáo dục, y tế ). Đầu tư cho phát triển con người được nhiều nước coi là đầu tư cho sự phát triển kinh tế xã hội một cách lâu dài. Vấn đề đặt ra là phải xem xét đến tính hợp lý, hiệu quả khi huy động và sử dụng các nguồn tài chính đầu tư cho các hoạt động này. Công cuộc đổi mới cơ chế quản lý nền kinh tế, nhà nước xóa bỏ dần cơ chế bao cấp và từng bước thực hiện xã hội hóa nhiều lĩnh vực y tế, văn hóa, giáo dục theo phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm”. Theo đó, các hình thức thu phí, lệ phí ngày càng phát triển và mở rộng; công tác quản lý tài chính của đơn vị sự nghiệp có thu đã thay đổi theo hướng phát huy quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính của các đơn vị sự nghiệp nói chung, và quyền tự chủ về tài chính của các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, chưa mang lại hiệu quả mong muốn. Vì vậy, tác giả chọn đề tài “Tăng cường quyền tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập nghiên cứu trường hợp Thành phố Hồ Chí Minh” làm nội dụng luận văn thạc sĩ kinh tế. 2. Mục tiêu nghiên cứu. Nhận thức được yêu cầu trên, người thực hiện đề tài mong muốn đạt được những mục tiêu sau: “Đề xuất những giải pháp tăng cường hơn nữa quyền tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập tại Thành phố Hồ Chí Minh”