Luận văn Tăng cường tính hiệu quả của Phương thức chi trả cổ tức bằng cổ phiếu tại các Công ty niêm yết trên Thị trường Chứng khoán Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH •Ëœ LÊ THỊ QUỲNH YÊN TĂNG CƯỜNG TÍNH HIỆU QUẢ CỦA PHƯƠNG THỨC CHI TRẢ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU TẠI CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH : KINH TẾ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Mà SỐ : 60.31.12 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN NGỌC ẢNH TP. Hồ Chí Minh – Năm 2011 LỜI CAM ĐOAN ˜{™ Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân, các thông tin và số liệu sử dụng trong luận văn đều có nguồn gốc, trung thực và được phép công bố. Tác giả luận văn Lê Thị Quỳnh Yên MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ DANH MỤC CÁC CÔNG THỨC PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ................................................................... 1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ........................................................................ 2 3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ..................................................................... 2 4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ........................................................................... 2 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................... 3 6. KẾT CẤU ĐỀ TÀI ...................................................................................... 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN ........................................................................... 5 1.1. CỔ TỨC ....................................................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm ..................................................................................................... 5 1.1.2. Mục đích, ý nghĩa của việc chi trả cổ tức .................................................... 5 1.1.3. Giá trị của cổ tức ......................................................................................... 5 1.1.4. Lãi suất hay cổ tức ....................................................................................... 5 1.2. CHÍNH SÁCH CỔ TỨC ............................................................................. 6 1.2.1. Khái niệm ..................................................................................................... 6 1.2.2. Đo lường chính sách cổ tức ......................................................................... 6 1.2.1.1. Tỷ lệ chi trả cổ tức .............................................................................. 6 1.2.1.2. Tỷ suất cổ tức ...................................................................................... 7 1.2.3. Quá trình trả cổ tức ..................................................................................... 9 1.2.4. Các chính sách chi trả cổ tức .................................................................... 11 1.2.5. Các phương thức trả cổ tức ....................................................................... 13 1.2.5.1. Trả cổ tức bằng tiền mặt ................................................................... 13 1.2.5.2. Trả cổ tức bằng cổ phiếu .................................................................. 14 1.2.5.3. Cổ tức trả bằng tài sản ...................................................................... 14 1.2.5.4. Mua lại cổ phần ................................................................................ 14 1.3. PHƯƠNG THỨC CHI TRẢ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU ..................... 15 1.3.1. Cơ sở đánh giá quy mô của một đợt chi trả cổ tức bằng cổ phiếu ........... 15 1.3.2. Những thuận lợi và bất lợi của phương thức trả cổ tức bằng cổ phiếu ... 15 1.3.2.1. Những điểm thuận lợi của phương thức trả cổ tức bằng cổ phiếu ... 16 1.3.2.2. Những điểm bất lợi của phương thức chi trả cổ tức bằng cổ phiếu . 18 1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn phương thức chi trả cổ tức bằng cổ phiếu của Doanh nghiệp ............................................................... 19 1.4. THỜI KỲ CỦA TRẢ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU ................................. 28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VÀ TÍNH HIỆU QUẢ PHƯƠNG THỨC CHI TRẢ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU TẠI CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM ................................................. 34 2.1. TỔNG QUAN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN TỪ 2005 – NAY ............................................................................. 34 2.1.1. Về môi trường pháp lý............................................................................... 34 2.1.2. Về thể chế ................................................................................................... 36 2.1.3. Về quy mô thị trường ................................................................................ 37 2.2. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH CHI TRẢ CỔ TỨC CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM THỜI GIAN VỪA QUA ....................................................................................... 41 2.2.1. Tổng quan chung về tình hình chi trả cổ tức toàn thị trường ................. 41 2.2.2. Thống kê tỷ lệ lợi nhuận chi trả cổ tức ..................................................... 44 2.2.3. Thống kê tỷ suất chi trả cổ tức .................................................................. 47 2.3. PHƯƠNG THỨC CHI TRẢ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU ..................... 50 2.3.1. Thực trạng việc chi trả cổ tức bằng cổ phiếu của các Công ty niêm yết tại Việt Nam .................................................................................................... 51 2.3.1.1. Sự gia tăng của phương thức chi trả cổ tức bằng cổ phiếu .............. 51 2.3.1.2. Có sự tập trung trong việc lựa chọn phương thức chi trả cổ tức bằng cổ phiếu của các Công ty niêm yết .................................................... 53 2.3.1.3. Tỷ lệ chi trả cổ tức bằng cổ phiếu cao hơn nhiều so với tỷ lệ chi trả cổ tức bằng tiền mặt .............................................................................. 55 2.3.1.4. Phát hành cổ phiếu thưởng với tỷ lệ cao khá phổ biến và được nhà đầu tư đánh đồng như một hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu ....... 56 2.3.2. Tính hiệu quả của phương thức chi trả cổ tức bằng cổ phiếu tại các Công ty niêm yết giai đoạn 2005 – 2010 ............................................................. 59 2.3.2.1. Tác động đến giá cổ phiếu ................................................................ 59 2.3.2.2. Tác động đến hiệu quả sử dụng vốn ................................................. 62 2.3.2.3. Tác động đến khả năng thanh toán .................................................. 63 2.3.2.4. Tác động đến hiệu quả sử dụng đòn bẩy tài chính ........................... 65 2.3.2.5. Tác động đến hiệu quả hoạt động đầu tư dự án .............................. 67 2.3.2.6. Tác động đến các chỉ tiêu sinh lời .................................................... 69 2.3.3. Những tồn tại rút ra từ thực trạng trả cổ tức bằng cổ phiếu tại các Công ty niêm yết trên TTCK Việt Nam giai đoạn 2005 – 2010 ......................... 73 2.3.3.1. Chưa quan tâm tới các yếu tố tác động khi ra quyết định trả cổ tức bằng cổ phiếu .................................................................................... 73 2.3.3.2. Chưa có kế hoạch dài hạn đối với các quyết định trả cổ tức bằng cổ phiếu tại các Công ty niêm yết .......................................................... 73 2.3.3.3. Chưa có sự cân bằng giữa lợi ích cổ đông và lợi ích Công ty trong các đợt chi trả cổ tức bằng cổ phiếu ........................................................ 75 2.3.3.4. Những quan điểm lệch lạc về việc sử dụng phương thức trả cổ tức bằng cổ phiếu .................................................................................... 76 2.3.3.5. Tỷ lệ chi trả cổ tức bằng cổ phiếu quá cao ....................................... 77 2.3.3.6. Chưa minh bạch thông tin dẫn đến làm lợi cho một nhóm cổ đông . 77 2.3.3.7. Phương thức chi trả cổ tức chưa đặt trong mối liên hệ với thuế TNCN phải nộp ............................................................................................ 78 CHƯƠNG 3: TĂNG CƯỜNG TÍNH HIỆU QUẢ CỦA PHƯƠNG THỨC CHI TRẢ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU TẠI CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM ................................................ 81 3.1. PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH LỰA CHỌN PHƯƠNG THỨC CHI TRẢ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU ........ 81 3.2. CÂN NHẮC MỘT SỐ NGUYÊN TẮC CƠ BẢN ĐỂ XÂY DỰNG CHÍNH SÁCH CỔ TỨC HỢP LÝ TRONG MỐI LIÊN HỆ VỚI PHƯƠNG THỨC CHI TRẢ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU ....................................... 83 3.3. CÁC BIỆN PHÁP CỤ THỂ NHẰM TĂNG CƯỜNG TÍNH HIỆU QUẢ CỦA PHƯƠNG THỨC CHI TRẢ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU TẠI CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM ........................................................................................................... 87 3.3.1. Lập kế hoạch tài chính dài hạn bao gồm trả cổ tức bằng cổ phiếu tại các Công ty niêm yết ........................................................................................ 87 3.3.2. Phát hành cổ phiếu trả cổ tức theo đặc điểm chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp .............................................................................................. 91 3.3.3. Lựa chọn tỷ lệ chi trả hợp lý ..................................................................... 94 3.3.4. Hạn chế những quan điểm lệch lạc về trả cổ tức bằng cổ phiếu .............. 98 3.3.5. Lựa chọn phương thức chi trả cổ tức bằng cổ phiếu trên cơ sở xem xét mối quan hệ với thuế thu nhập ................................................................. 99 3.3.5.1. Thực tiễn việc đánh thuế thu nhập lên cổ tức tại Việt Nam ........... 100 3.3.5.2. Lựa chọn phương thức chi trả cổ tức trong mối liên hệ với thuế TNCN .............................................................................................. 103 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ˜{™ CP : Cổ phần CSH : Chủ sở hữu DN : Doanh nghiệp DY : Dividend Yeild EPS : Thu nhập trên mỗi cổ phần HNX : Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội HOSE : Sở Giao dịch Thành phố Hồ Chí Minh KT : Kỹ thuật SGDCK : Sở Giao dịch Chứng khoán TMCP : Thương mại cổ phần TNDN : Thu nhập doanh nghiệp TNCN : Thu nhập cá nhân TPCP : Trái phiếu Chính phủ Tp. HCM : Thành phố Hồ Chí Minh TTCK : Thị trường Chứng khoán TTLKCK : Trung tâm lưu ký Chứng khoán UBCKNN : Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Upcom : Thị trường Giao dịch cổ phiếu của Công ty đại chúng chưa niêm yết VSD : Trung tâm lưu ký Chứng khoán Việt Nam DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU ˜{™ Bảng 1 – 1. Top 10 Công ty có tỷ suất cổ tức cao nhất hiện nay của S&P 500 tính đến thời điểm 28/08/2011 ................................................................................... 9 Bảng 1 – 2. Danh sách các Công ty trả cổ tức bằng cổ phiếu có tỷ suất cổ tức cao trong năm 2010 ................................................................................................ 25 Bảng 1 – 3. Danh sách các REITs trả cổ tức bằng cổ phiếu có tỷ suất cổ tức cao trong năm 2010 ................................................................................................ 27 Bảng 1 – 4. Danh sách các Công ty nhỏ trả cổ tức bằng cổ phiếu có tỷ suất cổ tức cao trong năm 2010 .................................................................................... 28 Bảng 2 – 1. Top các Công ty có mức chi trả cổ tức cao nhất từ năm 2005 – 2010 ......................................................................................................................... 44 Bảng 2 – 2. Top các Công ty niêm yết trả cổ tức cao, ổn định .......................... 46 Bảng 2 – 3. So sánh tỷ suất cổ tức của TTCK Việt Nam và S&P 500 ................ 49 Bảng 2 – 4. Top 10 các Công ty trả cổ tức bằng cổ phiếu giai đoạn 2005 – 2010 ......................................................................................................................... 52 Bảng 2 – 5. Danh sách các Công ty chi trả cổ tức bằng cổ phiếu từ 3 năm trở lên .. 54 Bảng 2 – 6. Tóm tắt diễn biến giá cổ phiếu S99 sau các đợt trả cổ tức bằng cổ phiếu ................................................................................................................................... 60 Bảng 3 – 1. Tình hình thuế suất bình quân toàn cầu ......................................... 98 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ˜{™ Biểu đồ 1 – 1. Tình hình biến động của tỷ suất cổ tức các Công ty S&P 500 giai đoạn 1881 – nay .......................................................................................... 8 Biểu đồ 2 – 1. Số lượng Công ty niêm yết trên 2 sàn HOSE, HNX giai đoạn 2005 – nay .................................................................................................................................. 38 Biểu đồ 2 – 2. Tình hình chi trả cổ tức của các Công ty niêm yết từ năm 2005 – 2010 ........................................................................................................................................ 42 Biểu đồ 2-3. Tỷ trọng các Công ty niêm yết có chi trả cổ tức từ năm 2005 – 2010 ......................................................................................................................... 43 Biểu đồ 2 – 4. Tỷ lệ lợi nhuận chi trả cổ tức của các Công ty Niêm yết ............ 45 Biểu đồ 2 – 5. Cơ cấu tỷ lệ chi trả cổ tức của các Công ty niêm yết giai đoạn 2005 – 2010 ..................................................................................................... 46 Biểu đồ 2 – 6. Tỷ suất cổ tức của các Công ty niêm yết giai đoạn 2005 – 2010 47 Biểu đồ 2 – 7. Cơ cấu tỷ suất cổ tức của các Công ty niêm yết giai đoạn 2005 – 2010 ........................................................................................................................................ 48 Biểu đồ: 2 – 8. Tình hình biến động của tỷ suất cổ tức bình quân .................... 50 Biểu đồ 2 – 9. Tỷ trọng các Công ty thực hiện chi trả cổ tức bằng cổ phiếu ..... 51 Biểu đồ: 2 – 10: Cơ cấu tỷ lệ chi trả của các Công ty trả cổ tức bằng cổ phiếu ... ......................................................................................................................... 55 Biểu đồ 2- 11. Tình hình gia tăng phát hành cổ phiếu thưởng của các Công ty 57 Biểu đồ 2- 12. Cơ cấu tỷ lệ chi trả cổ phiếu thưởng của các Công ty Niêm yết 58 Biểu đồ 2 – 13. Diễn biến giá cổ phiếu ILC từ ngày 01/02/2007 – 29/03/2007 ...... 59 Biểu đồ 2 – 14. Diễn biến thị giá cổ phiếu S99 trước và sau các đợt chi trả cổ tức bằng cổ phiếu năm 2006, 2007, 2008 và 2009 .................................................. 61 Biểu đồ 2 – 15. Hiệu quả sử dụng vốn của các Công ty trả cổ tức bằng cổ phiếu ......................................................................................................................... 62 Biểu đồ 2 – 16. Diễn biến tình hình lãi suất cơ bản giai đoạn 2005 – nay ........ 65 Biểu đồ 2 – 17. Diễn biến tình hình lạm phát giai đoạn 2007 – nay ................. 66 Biểu đồ 2 – 18. Tình hình biến động ROE – ROA bình quân các Công ty niêm yết trả cổ tức bằng cổ phiếu giai đoạn 2005 – 2010 ............................................... 70 Biểu đồ 2 – 19. Tình hình biến động ROE – ROA bình quân toàn thị trường giai đoạn 2005 – 2010 ...................................................................................... 71 Biểu đồ 2 – 20. Diễn biến EPS bình quân từ năm 2005 – 2010 ........................ 72 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ˜{™ Sơ đồ 1-1. Quy trình chi trả cổ tức ...................................................................11 Sơ đồ 3-1. Quy trình ra quyết định trả cổ tức ................................................... 90 DANH MỤC CÁC CÔNG THỨC ˜{™ Công thức 1.1. Tỷ lệ chi trả cổ tức .......................................................................... 6 Công thức 1.2. Tỷ suất cổ tức ................................................................................. 7 Công thức 1.3. Giá tham chiếu của cổ phiếu trong ngày giao dịch không hưởng quyền..................................................................................................................... 10