Luận văn Thiết kế e-Book dạy học môn hóa học lớp 12 – chương trình nâng cao

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HCM ------------------------- Đàm Thị Thanh Hưng Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học Hóa học Mã số: 60 14 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ ANH TUẤN Thành phố Hồ Chí Minh - 2009 THIẾT KẾ E-BOOK DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC LỚP 12 – CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO -1- LỜI CẢM ƠN  Luận văn tốt nghiệp là kết quả sự nỗ lực học tập của tôi trong thời gian qua. Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, góp ý, động viên của các thầy cô, đồng nghiệp, các em học sinh và những người thân trong gia đình. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo ở trường ĐHSP Hà Nội và ĐHSP. TP.HCM đã tận tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức trong suốt thời gian tôi học tại trường. Tôi xin gửi lời tri ân đến TS. Trịnh Văn Biều, Trưởng khoa Hóa, người đã trực tiếp giảng dạy môn Nghiên cứu khoa học trong dạy học Hóa học và truyền đạt những kinh nghiệm để thực hiện một đề tài khoa học. Đặc biệt, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS. Vũ Anh Tuấn – Giáo viên hướng dẫn trực tiếp đề tài, đã giúp đỡ và dành thời gian cũng như tâm huyết để sửa chữa những thiếu sót, khuyết điểm cho đề tài và đề ra những hướng giải quyết tốt nhất để tôi hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin cảm trân trọng cảm ơn Sở Giáo dục - Đào tạo Đồng Nai đã tạo điều kiện cho tôi được tham gia khóa học này và hỗ trợ kinh phí thực hiện luận văn; Ban giám hiệu, tổ Hóa trường THPT Trấn Biên, Ngô Quyền và các trường THPT khác trong tỉnh cùng các em học sinh đã tạo điều kiện cho tôi điều tra, tham khảo ý kiến và tiến hành thực nghiệm để có số liệu viết luận văn, cũng như những góp ý cho E-book để đề tài được hoàn thiện hơn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô trong phòng CN & SĐH đã hướng dẫn thủ tục, tạo điều kiện cho tôi nộp luận văn đúng thời hạn. Cuối cùng, không thể quên gửi lời cảm ơn đến gia đình tôi, đã giúp đỡ, ủng hộ về vật chất và tinh thần để tôi yên tâm hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có nhiều đầu tư về thời gian và công sức để thực hiện, nhưng luận văn sẽ không thể tránh khỏi những sai sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự giúp đỡ và góp ý của thầy cô và các bạn. Xin kính chúc mọi người sức khỏe và thành công! -2- MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa ..............................................................................................................0 Lời cảm ơn .................................................................................................................1 Mục lục........................................................................................................................2 Danh mục các chữ viết tắt ...........................................................................................5 Danh mục các bảng .....................................................................................................6 Danh mục các hình vẽ, đồ thị......................................................................................7 MỞ ĐẦU ....................................................................................................................9 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .....................12 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .......................................................................12 1.2. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học.....................................................13 1.2.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học ...........................................13 1.2.2. Phương pháp dạy học tích cực ...............................................................13 1.3. Tự học................................................................................................................20 1.3.1. Thế nào là tự học? ..................................................................................20 1.3.2. Các hình thức tự học...............................................................................21 1.3.3. Chu trình tự học......................................................................................21 1.3.4. Vai trò của tự học ...................................................................................24 1.4. Công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học .................................25 1.4.1. Công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT&TT)...............................25 1.4.2. Vai trò của CNTT&TT trong dạy học ...................................................26 1.4.3. Xu hướng ứng dụng CNTT&TT trong dạy học.....................................27 1.4.4. Ứng dụng CNTT&TT trong dạy học và nghiên cứu hóa học................29 1.5. E-book..............................................................................................................29 1.5.1. Khái niệm về E-book .............................................................................29 1.5.2. Các yêu cầu thiết E-book .......................................................................30 1.5.3. Các phần mềm tin học dùng thiết kế E-book........................................32 -3- 1.6. Thực trạng việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học môn hóa học tại trường trung học phổ thông ở Đồng Nai .........................................................45 Kết luận chương 1 ...................................................................................................48 CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ E-BOOK DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC LỚP 12, CHƯƠNG 6 – CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO ..................................................49 2.1. Nội dung sách giáo khoa chương 6, hóa học 12-Nâng cao ...........................49 2.1.1. Cấu trúc của chương...............................................................................49 2.1.2. Chuẩn kiến thức và kỹ năng ...................................................................53 2.1.3. Phương pháp dạy học cơ bản..................................................................57 2.2. Cấu trúc E-book ...............................................................................................58 2.3. Thiết kế E-book ................................................................................................60 2.3.1. “Trang chủ” ............................................................................................60 2.3.2. Trang “Giới thiệu”..................................................................................64 2.3.3. Trang “Hướng dẫn” ................................................................................66 2.3.4. Trang “Bài học”......................................................................................68 2.3.5. Trang “Bài tập”.......................................................................................70 2.3.6. Trang “Tư liệu” ......................................................................................76 2.3.7. Trang “Vui học” .....................................................................................78 2.4. Hướng dẫn sử dụng E-book ............................................................................80 Kết luận chương 2 ...................................................................................................81 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM..........................................................82 3.1. Mục đích thực nghiệm ....................................................................................82 3.2. Nội dung thực nghiệm......................................................................................82 3.3. Thời gian và đối tượng thực nghiệm ..............................................................82 3.4. Phương pháp xử lí kết quả thực nghiệm .......................................................83 3.5. Tiến hành thực nghiệm ....................................................................................85 3.6. Kết quả thực nghiệm........................................................................................85 3.6.1. Kết quả nhận xét của giáo viên về E-book.............................................85 3.6.2. Kết quả nhận xét của học sinh về E-book ..............................................89 -4- 3.6.3. Kết quả bài kiểm tra của học sinh ..........................................................93 Kết luận chương 3 .................................................................................................102 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT ..................................................................................103 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................105 PHỤ LỤC ...............................................................................................................112 -5- DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ADSL: Asymmetric Digital Subscriber Line - Đường dây thuê bao số bất đối xứng CNTT&TT: Công nghệ thông tin và truyền thông ĐC: Đối chứng GV: Giáo viên HS: Học sinh HTML: HyperText Markup Language – Ngôn ngữ siêu văn bản LAN: Local area network – Mạng cục bộ PP: Phương pháp PPDH: Phương pháp dạy học Sở GD-ĐT: Sở Giáo dục và Đào tạo TN: Thực nghiệm THCS: Trung học cơ sở THPT: Trung học phổ thông WAN: Wide area network – Mạng diện rộng -6- DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Các lớp tham gia thực nghiệm và đối chứng............................................83 Bảng 3.2. Danh sách các giáo viên nhận xét E-book................................................86 Bảng 3.3. Bảng kết quả nhận xét của GV về E-book................................................87 Bảng 3.4. Bảng kết quả nhận xét của HS về E-book ................................................90 Bảng 3.5. Bảng điểm bài kiểm tra lần 1....................................................................93 Bảng 3.6. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 1 .............93 Bảng 3.7. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra lần 1 ............................................94 Bảng 3.8. Tổng hợp các tham số đặc trưng của bài kiểm tra lần 1 ...........................95 Bảng 3.9. Bảng điểm bài kiểm tra lần 2................................................................... 95 Bảng 3.10. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 2 ...........95 Bảng 3.11. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra lần 2 ..........................................96 Bảng 3.12. Tổng hợp các tham số đặc trưng của bài kiểm tra lần 2 .........................97 Bảng 3.13. Bảng điểm bài kiểm tra lần 2..................................................................97 Bảng 3.14. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 3 ...........98 Bảng 3.15. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra lần 3 ..........................................99 Bảng 3.16. Tổng hợp các tham số đặc trưng của bài kiểm tra lần 3 .........................99 Bảng 3.17. Tổng hợp kết quả của 3 bài kiểm tra ....................................................100 Bảng 3.18. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích tổng hợp 3 bài kiểm tra100 Bảng 3.18. Tổng hợp kết quả học tập của 3 bài kiểm tra........................................101 Bảng 3.20. Tổng hợp các tham số đặc trưng của 3 bài kiểm tra.............................101 -7- DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1. Chu trình học ba thời.................................................................................22 Hình 1.2. Mô hình lượng giá bốn bậc theo Kirkpatrick............................................32 Hình 1.3. Màn hình khởi động Macromedia Dreamweaver 8 ..................................33 Hình 1.4. Cửa sổ làm việc của Macromedia Dreamweaver 8...................................33 Hình 1.5. Màn hình khởi động của Macromedia Flash 8 .........................................34 Hình 1.6. Cửa sổ làm việc của Macromedia Flash 8 ................................................34 Hình 1.7. Cửa sổ làm việc của Macromedia FlashPaper 2 .......................................35 Hình 1.8. Cửa sổ làm việc của Adobe Photoshop CS...............................................36 Hình 1.9. Cửa sổ làm việc của Sothink Glanda ........................................................37 Hình 1.10. Màn hình khởi động FLIP Flash Album Deluxe ....................................38 Hình 1.11. Cửa sổ làm việc của FLIP Flash Album Deluxe.....................................38 Hình 1.12. Cửa sổ làm việc của Easy Button & Menu Maker..................................39 Hình 1.13. Màn hình khởi động Crystal Button 2007...............................................40 Hình 1.14. Cửa sổ làm việc của Crystal Button 2007...............................................40 Hình 1.15. Màn hình khởi động ProShow Producer.................................................41 Hình 1.16. Cửa sổ làm việc của ProShow Producer .................................................42 Hình 1.17. Cửa sổ làm việc của EclipseCrossword ..................................................42 Hình 1.18. Màn hình kết quả của EclipseCrossword................................................43 Hình 1.19. Màn hình khởi động Articulate QuizMaker ’09 .....................................44 Hình 1.20. Cửa sổ làm việc của Articulate QuizMaker ’09......................................44 Hình 1.21. Cửa sổ làm việc của CamStudio .............................................................45 Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc nội dung chương 6 ............................................................51 Hình 2.2. Sơ đồ cấu trúc E-book...............................................................................59 Hình 2.3. Giao diện Trang chủ..................................................................................60 Hình 2.4. Cửa sổ làm việc Crystal Button- định dạng chữ cho nút liên kết .............62 Hình 2.5. Cửa sổ làm việc Crystal Button- thay đổi kích thước nút liên kết ............63 Hình 2.6. Cửa sổ làm việc M.Dreamweaver – tạo bố cục trang bằng CSS ............63 Hình 2.7. Giao diện trang Giới thiệu.........................................................................65 -8- Hình 2.8. Giao diện trang Hướng dẫn.......................................................................66 Hình 2.9. Cửa sổ làm việc PS – vẽ hình elip.............................................................67 Hình 2.10. Tô màu elip .............................................................................................67 Hình 2.11. Tạo dải màu Gradient..............................................................................67 Hình 2.12. Thao tác cuối cùng tạo nút nhấn liên kết ................................................68 Hình 2.13. Giao diện trang Bài học ..........................................................................69 Hình 2.14. Giao diện trang Bài tập ...........................................................................71 Hình 2.15. Điền thông tin tạo câu hỏi trắc nghiệm trên thẻ Start .............................72 Hình 2.16. Điền thông tin tạo câu hỏi trắc nghiệm trên thẻ Option..........................73 Hình 2.17. Điền thông tin tạo câu hỏi trắc nghiệm trên thẻ Assets ..........................74 Hình 2.18. Cửa sổ tạo câu hỏi trắc nghiệm bằng Articulate Quizmaker '09.............75 Hình 2.19. Cửa sổ tạo thuộc tính cho bài kiểm tra bằng Articulate Quizmaker '09 76 Hình 2.20. Giao diện trang Tư liệu ...........................................................................77 Hình 2.21. Giao diện trang Vui học ..........................................................................79 Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 1 ...................................................94 Hình 3.2. Đồ thị kết quả học tập bài kiểm tra lần 1 ..................................................94 Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 2 ...................................................96 Hình 3.4. Đồ thị kết quả học tập bài kiểm tra lần 2 ..................................................97 Hình 3.5. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 3 ...................................................98 Hình 3.6. Đồ thị kết quả học tập bài kiểm tra lần 3 ..................................................99 Hình 3.7. Đồ thị đường lũy tích 3 bài kiểm tra .......................................................100 Hình 3.8. Đồ thị tổng hợp kết quả học tập của 3 bài kiểm tra ................................101  -9- MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài “Công nghệ thông tin sẽ làm thay đổi nền giáo dục một cách cơ bản vào đầu thế kỉ XXI”, đó là dự báo mà UNESCO đã đưa ra từ thập niên 90 của thế kỉ trước. Quả đúng như vậy, thế giới đang chịu những biến động về nhiều mặt dưới tác động của công nghệ thông tin, trong đó nền giáo dục không phải là ngoại lệ. Công nghệ thông tin ngày càng khẳng định vai trò và sức mạnh to lớn của nó trong mọi phương diện của đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội. Với ngành giáo dục nó đang và sẽ tạo ra cuộc “cách mạng” trong công tác dạy- học. Hòa nhập với xu thế chung của toàn thế giới, Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm đến vấn đề này và đưa ra nhiều chỉ thị về đẩy mạnh ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa - chỉ thị số 58-CT/TW ngày 17/10/2000 của Bộ Chính trị có viết: “Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giáo dục và đào tạo ở các cấp học, bậc học, ngành học. Phát triển các hình thức đào tạo từ xa phục vụ cho nhu cầu học tập của toàn xã hội. Đặc biệt tập trung phát triển mạng máy tính phục vụ cho giáo dục và đào tạo, kết nối Internet tới tất cả các cơ sở giáo dục và đào tạo”. Chỉ thị số 29/2001/CT-BGD&ĐT: “Đẩy mạnh ứng dụng Công nghệ thông tin trong giáo dục và đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng Công nghệ thông tin như là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập ở tất cả các môn học”. Và mới đây, Chỉ thị số 55/2008/CT- BGDĐT của Bộ giáo dục và Đào tạo Về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành giáo dục giai đoạn 2008-2012: “Triển khai áp dụng CNTT trong dạy và học, hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, tích hợp ứng dụng CNTT ngay trong mỗi môn học một cách hiệu quả và sáng tạo ở những nơi có điều kiện thiết bị tin học; xây dựng nội dung thông tin số phục vụ giáo dục; phát huy tính tích cực tự học, tự tìm tòi thông tin qua mạng Internet của người học; tạo điều kiện để người học có thể học ở mọi nơi, mọi lúc, tìm được nội dung học phù hợp; xóa bỏ sự lạc hậu về công nghệ và thông tin do khoảng cách -10- địa lý đem lại”. Nhận thấy tầm quan trọng trong việc ứng dụng công nghệ thông tin để góp phần đổi mới phương pháp dạy học, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “THIẾT KẾ E-BOOK DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC LỚP 12, CHƯƠNG 6 – CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO” nhằm tạo ra công cụ hỗ trợ giáo viên dạy học được thuận tiện hơn và tích cực hóa hoạt động học tập ở học sinh, từ đó nâng cao chất lượng dạy học. 2. Mục đích của việc nghiên cứu Tạo ra một E-book hỗ trợ cho việc dạy và học môn Hóa học lớp 12, chương 6 – Chương trình nâng cao. 3. Nhiệm vụ của đề tài - Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài. - Thiết kế E-book dạy học môn Hóa học lớp 12, chương 6 - Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm - Chương trình nâng cao. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của E-book đã thiết kế. 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Thiết kế E-book dạy học môn Hóa học lớp 12, chương 6 - Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm - Chương trình nâng cao. - Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Hóa học ở trường trung học phổ thông. 5. Phạm vi nghiên cứu Thiết kế E-book dùng cho việc dạy học chương 6, môn Hóa học lớp 12 – Chương trình nâng cao. 6. Giả thuyết khoa học Nếu thiết kế được E-book có chất lượng sẽ tạo điều kiệ