Luận văn Thiết kế website hổ trợ việc dạy và tự học phần hóa hữu cơ lớp 11 (nâng cao)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ LIỄU THIẾT KẾ WEBSITE HỔ TRỢ VIỆC DẠY VÀ TỰ HỌC PHẦN HÓA HỮU CƠ LỚP 11 (NÂNG CAO) LUẬN VĂN THẠC SĨ HÓA HỌC Người hướng dẫn khoa học : TS. TRỊNH VĂN BIỀU Thành phố Hồ Chí Minh – 2008 LỜI CẢM ƠN Luận văn được hình thành với sự nỗ lực của bản thân, sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô, bạn bè, các em học sinh. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến TS. TRỊNH VĂN BIỀU, Chủ nhiệm khoa Hóa trường Đại học Sư phạm TP.HCM, người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn cao học và tạo mọi điều kiện để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn thầy cô dạy lớp Cao học Lý luận và phương pháp dạy học hóa học khóa 16 đã truyền đạt tất cả kiến thức và kinh nghiệm cho chúng tôi trong suốt khóa học. Tôi cũng xin cảm ơn bạn bè lớp Hóa (1993 – 1997), lớp Cao học Lý luận và dạy học hóa học Khóa 16, quý thầy cô các trường THPT Mạc Đĩnh Chi, Nguyễn Hữu Cầu, Thạnh Lộc, Nguyễn Thị Minh Khai đã tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi có thể thực nghiệm đề tài này. Tôi xin cảm ơn gia đình. Tôi trân trọng dành tặng thành quả của luận văn này cho Cha Mẹ. Nhờ công lao dưỡng dục của Người mà chúng con mới có được thành quả như ngày hôm nay Tp. Hồ Chí Minh, ngày 9 tháng 10 năm 2008 Nguyễn Thị Liễu MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình vẽ, đồ thị MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI ..........................................................3 1.1. Lịch sử vấn đề..................................................................................................3 1.2. Tự học .............................................................................................................4 1.3. Kiểm tra đánh giá............................................................................................9 1.4. Thiết kế bài giảng điện tử, câu hỏi trắc nghiệm khách quan, câu hỏi trắc nghiệm tự luận và bài kiểm tra đánh giá......................................................15 1.5. Website hỗ trợ việc dạy học và tự học...........................................................20 1.6. Các phần mềm hỗ trợ thiết kế website dạy học ............................................25 1.7. Mục tiêu và kiến thức hóa hữu cơ lớp 11 (nâng cao) ....................................33 Chương 2. THIẾT KẾ WEBSITE HỖ TRỢ VIỆC DẠY VÀ HỌC HÓA HỮU CƠ LỚP 11 (NÂNG CAO) ......................................................42 2.1. Giới thiệu website ..........................................................................................42 2.1.1. Sơ đồ website ..........................................................................................42 2.1.2. Ý tưởng ..................................................................................................42 2.1.3. Cách thức sử dụng...................................................................................44 2.1.4. Thiết kế trang chủ....................................................................................45 2.2. Xây dựng hệ thống bài giảng điện tử phần hóa hữu cơ lớp 11 (nâng cao) ....47 2.2.1. Ý tưởng ..................................................................................................47 2.2.2. Thiết kế bài giảng điện tử........................................................................48 2.2.3. Thiết kế trang “Bài giảng” ......................................................................48 2.3. Thiết kế trang “Thí nghiệm – Mô hình” ........................................................50 2.3.1. Ý tưởng ..................................................................................................50 2.3.2. Thiết kế trang “Thí nghiệm – Mô hình” .................................................50 2.4. Xây dựng hệ thống câu hỏi TNKQ và câu hỏi trắc nghiệm tự luận phần hóa hữu cơ 11 (nâng cao)................................................................................52 2.4.1. Ý tưởng ...................................................................................................52 2.4.2. Tạo hệ thống câu hỏi TNKQ trên phần mềm Violet................................52 2.4.3. Thiết kế câu hỏi trắc nghiệm tự luận ......................................................57 2.4.4. Thiết kế trang “Bài tập” ...........................................................................58 2.5. Thiết kế trang “Đề kiểm tra”...........................................................................60 2.5.1. Ý tưởng .....................................................................................................60 2.5.2. Thiết kế đề kiểm tra...................................................................................60 2.5.3. Thiết kế trang “Đề kiểm tra”.....................................................................65 2.6. Thiết kế trang “Tư liệu” ..................................................................................67 2.6.1. Ý tưởng ...................................................................................................67 2.6.2. Thiết kế một số phương pháp giải toán trong hóa hữu cơ .....................68 2.6.3. Thiết kế trang tư liệu ................................................................................77 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..............................................................79 3.1. Mục đích thực nghiệm ..................................................................................79 3.2. Đối tượng thực nghiệm .................................................................................79 3.3. Phương pháp thực nghiệm .............................................................................79 3.4. Tiến hành thực nghiệm ..................................................................................83 3.5. Kết quả thực nghiệm .....................................................................................85 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................104 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................107 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT CD CTTQ CTPT ĐC đktc ĐHSP GV GTĐT HS HLĐT tr. TN TNKQ TNTL THPT THCS : Compact disk : Công thức tổng quát : Công thức phân tử : Đối chứng : điều kiện tiêu chuẩn : Đại học Sư phạm : Giáo viên : Giáo trình điện tử : Học sinh : Học liệu điện tử : trang : Thực nghiệm : Trắc nghiệm khách quan : Trắc nghiệm tự luận : Trung học phổ thông : Trung học cơ sở DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 : Kế hoạch dạy học hóa học lớp 11 ( nâng cao) .................................36 Bảng 3.1 : % HS đạt điểm xi các lớp TN và ĐC của trường Thạnh Lộc ...........86 Bảng 3.2 : HS đạt điểm xi trở xuống của các lớp TN và ĐC trường Thạnh Lộc.....................................................................................................87 Bảng 3.3 : Tổng hợp phân loại kết quả học tập của các lớp TN và ĐC trường Thạnh Lộc..............................................................................87 Bảng 3.4 : Giá trị các tham số đặc trưng của các lớp TN và ĐC trường Thạnh Lộc .........................................................................................88 Bảng 3.5 : % HS đạt điểm xi của các lớp TN và ĐC trường Nguyễn Hữu Cầu ....................................................................................................89 Bảng 3.6 : % HS đạt điểm xi trở xuống của các lớp TN và ĐC trường Nguyễn Hữu Cầu...............................................................................90 Bảng 3.7 : Tổng hợp phân loại kết quả học tập của các lớp TN và ĐC trường Nguyễn Hữu Cầu...................................................................91 Bảng 3.8 : Giá trị các tham số đặc trưng của các lớp TN và ĐC trường Nguyễn Hữu Cầu...............................................................................91 Bảng 3.9 : % HS đạt điểm xi của các lớp TN và ĐC trường Mạc Đĩnh Chi......92 Bảng 3.10 : % HS đạt điểm xi trở xuống của các lớp TN và ĐC trường Mạc Đĩnh Chi ............................................................................................93 Bảng 3.11 : Tổng hợp phân loại kết quả học tập của các lớp TN và ĐC trường Mạc Đĩnh Chi ........................................................................93 Bảng 3.12 : Giá trị các tham số đặc trưng các lớp TN và ĐC trường Mạc Đĩnh Chi ............................................................................................94 Bảng 3.13 : % HS dạt điểm xi của các lớp TN và ĐC ........................................95 Bảng 3.14 : % HS đạt điểm xi trở xuống của của các lớp TN và ĐC ..................96 Bảng 3.15 : Tổng hợp phân loại kết quả học tập của của các lớp TN và ĐC.......96 Bảng 3.16 : Giá trị các tham số đặc trưng các của các lớp TN và ĐC .................97 Bảng 3.17 : Đánh giá website của GV .................................................................99 Bảng 3.18 : Đánh giá hiệu quả sử dụng website của GV ...................................100 Bảng 3.19 : Đánh giá website của học sinh các lớp TN ....................................101 Bảng 3.20 : Đánh giá hiệu quả sử dụng website của HS các lớp TN.................102 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1 : Giao diện thiết kế bài giảng điện tử của Microsot Powerpoint...........26 Hình 1.2 : Giao diện thiết kế website của Macromedia Dreamweaver................27 Hình 1.3 : Giao diện thiết kế hệ thống câu hỏi trắc nghiệm của Violet ...............29 Hình 1.4 : Giao diện thiết kế hình ảnh của Macromedia Fireworks-8................30 Hình 1.5 : Tựa website được thiết kế bằng Macromedia Fireworks-8................30 Hình 1.6 : Cách lưu bài giảng điện tử dạng Powerpoint show.............................31 Hình 1.7 : Cách tạo đường link từ bài giảng đến website ....................................31 Hình 1.8 : Cách tạo đường link từ hệ thống câu hỏi trắc nghiệm đến website ....32 Hình 2.1 : Trang chủ của website.........................................................................44 Hình 2.2 : Tựa trang chủ được thiết kế bằng Macromedia Fireworks-8..............45 Hình 2.3 : Tiêu đề được thiết kế bằng Macromedia Firework-8..........................46 Hình 2.4 : Giao diện dùng để định màu cho các đường link................................47 Hình 2.5 : Bài giảng điện tử được thiết kế bằng PowerPoint...............................48 Hình 2.6 : Trang “Bài giảng ” giới thiệu danh mục các bài giảng điện tử ...........49 Hình 2.7 : Trang “Thí nghiệm – mô hình” giới thiệu danh mục các thí nghiệm phần hóa hữu cơ lớp 11 ..........................................................51 Hình 2.8 : Giao diện phần mềm Violet khi thiết kế hệ thống câu hỏi TNKQ nhiều lựa chọn .....................................................................................53 Hình 2.9 : Giao diện phầm mềm Violet sau khi thiết hệ thống câu hỏi TNKQ nhiều lựa chọn .........................................................................54 Hình 2.10 : Giao diện phần mềm Violet khi thiết kế hệ thống câu hỏi TNKQ đúng sai................................................................................................55 Hình 2.11 : Giao diện phần mềm Violet sau khi thiết kế hệ thống câu hỏi TNKQ đúng sai ...................................................................................55 Hình 2.12 : Giao diện phần mềm Violet khi thiết kế hệ thống câu hỏi TNKQ ghép đôi ...............................................................................................56 Hình 2.13 : Giao diện phần mềm Violet sau khi thiết kế hệ thống câu hỏi TNKQ ghép đôi...................................................................................57 Hình 2.14 : Cách tạo đường link từ câu hỏi TNTL đến website ...........................57 Hình 2.15 : Câu hỏi TNTL được lưu dưới dạng webpage .....................................58 Hình 2.16 : Trang “Bài tập” giới thiệu hệ thống bài tập phần hóa hữu cơ.............59 Hình 2.17 : Cách tạo nút liên kết đến bài kiểm tra.................................................66 Hình 2.18 : Trang “Đề kiểm tra” giới thiệu một số đề kiểm tra.............................67 Hình 2.19 : Trang “Tư liệu” giới thiệu một số phương pháp giải toán hóa hữu cơ ..................................................................................................77 Hình 3.1 : Đồ thị biểu diễn % HS đạt điểm xi của các lớp TN và ĐC trường Thạnh Lộc............................................................................................86 Hình 3.2 : Đồ thị đường tích lũy bài kiểm tra của các lớp TN và ĐC trường Thạnh Lộc............................................................................................87 Hình 3.3 : Biểu đồ phân loại kết quả học tập của các lớp TN và ĐC trường Thạnh Lộc............................................................................................88 Hình 3.4 : Đồ thị biểu diễn % HS đạt điểm xi của các lớp TN và ĐC trường Nguyễn Hữu Cầu.................................................................................89 Hình 3.5 : Đồ thị biểu diễn %HS đạt điểm xi trở xuống của các lớp TN và ĐC trường Nguyễn Hữu Cầu ..............................................................90 Hình 3.6 : Biểu đồ biểu diễn sự phân loại học sinh của các lớp TN và ĐC trường Nguyễn Hữu Cầu .....................................................................91 Hình 3.7 : Đồ thị biểu diễn % HS đạt điểm xi của các lớp TN và ĐC trường Mạc Đĩnh Chi ......................................................................................92 Hình 3.8 : Đồ thị biểu diễn %HS đạt điểm xi trở xuống của các lớp TN và ĐC trường Mạc Đĩnh Chi....................................................................93 Hình 3.9 : Biểu đồ biểu diễn sự phân loại kết quả học tập của các lớp TN và ĐC trường Mạc Đĩnh Chi ..............................................................94 Hình 3.10 : Đồ thị biểu diễn % HS đạt điểm xi của các các lớp TN và ĐC .........95 Hình 3.11 : Đồ thị biểu diễn % HS đạt điểm xi trở xuống của các các lớp TN và ĐC ..................................................................................................96 Hình 3.12 : Biểu đồ biểu tổng hợp phân loại kết quả học tập của các các lớp TN và ĐC ...........................................................................................97 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nhân loại bước vào thế kỷ 21, thế kỷ của khoa học kỹ thuật phát triển, nền kinh tế cạnh tranh cao, tri thức và kỹ năng của con người được xem là yếu tố quyết định sự phát triển xã hội. Con người do giáo dục đào tạo phải có tri thức và phẩm chất trí tuệ cao, có năng lực giao tiếp, có những giá trị nhân văn đạo đức sâu sắc, phong phú, có kỹ năng, kỹ xảo, khả năng thích ứng và tự điều chỉnh. Để đào tạo con người đáp ứng được nhu cầu xã hội, hòa nhập với nền giáo dục trên thế giới, phục vụ nhu cầu ngày càng cao của sự phát triển xã hội, nghị quyết Đại hội Đảng IX đã khẳng định: “Sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy và học, phát huy tư duy sáng tạo và năng lực đào tạo của người học, coi trọng thực hành, thực nghiệm, làm chủ kiến thức, tránh nhồi nhét, học vẹt, học chay, đổi mới và tổ chức thực nghiệm nghiêm chỉnh chế độ thi cử”[10, tr.6]. Hiện nay, quá trình giải quyết các vấn đề thực tiễn đòi hỏi con người phải có kiến thức và phương pháp tư duy độc lập, sáng tạo. Nhà trường phổ thông phải trang bị kiến thức cơ bản và rèn luyện năng lực tư duy độc lập, sáng tạo thông qua quá trình học tập của các em - học có hướng dẫn của giáo viên và tự học của học sinh. Muốn vậy, cần phải có sự đổi mới về nội dung lẫn phương pháp dạy học. Tuy nhiên, hiện nay tư liệu hỗ trợ cho việc giảng dạy của giáo viên cũng như việc học tập, nghiên cứu của học sinh về môn hóa nói chung và phần hữu cơ nói riêng còn hạn chế. Vì vậy “Thiết kế Website nhằm hỗ trợ việc dạy và tự học phần hữu cơ lớp 11 (nâng cao) THPT” là vấn đề cần thiết. 2. Mục đích nghiên cứu Thiết kế website để hỗ trợ việc dạy và tự học phần hóa hữu cơ lớp 11 (nâng cao) THPT. 3. Nhiệm vụ của đề tài - Nghiên cứu cơ sở lý luận về kiểm tra đánh giá bằng trắc nghiệm khách quan. - Nghiên cứu thực trạng dạy học phần hóa hữu cơ lớp 11 ở một số trường trung học phổ thông. - Thiết kế Website hỗ trợ việc dạy và học phần hóa hữu cơ lớp 11 (nâng cao). - Thực nghiệm sư phạm ở một số trường phổ thông để chứng minh tính khả thi và hữu hiệu của đề tài. Từ đó rút ra những biện pháp thực tiễn nhằm nâng cao khả năng tự học của học sinh và đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá ở trường phổ thông. 3. Giả thuyết khoa học Nếu Website được xây dựng chuẩn mực và đưa vào sử dụng một các khoa học sẽ nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn hóa học ở trường phổ thông. 4. Khách thể và đối tượng nguyên cứu a. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học hóa học ở trường phổ thông. b. Đối tượng nghiên cứu Việc thiết kế Website phần hóa hữu cơ lớp 11 (nâng cao). 5. Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành các nhiệm vụ này, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Đọc và nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài. - Phương pháp phân tích và tổng hợp. - Phương pháp điều tra. - Phương pháp chuyên gia. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm. - Dùng toán học thống kê để xử lý các kết quả thực nghiệm. 6. Điểm mới của luận văn - Xây dựng website trong đó có các bài giảng điện tử cung cấp và củng cố kiến thức để nâng cao khả năng tự học bộ môn hóa hữu cơ của học sinh. - Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan và bài kiểm tra chương trình hóa hữu cơ lớp 11 (nâng cao). - Giới thiệu một số phương pháp giải bài tập hóa hữu cơ lớp 11. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Lịch sử vấn đề Hiện nay, có không ít các website về hóa học phổ thông nhưng đa số các trang website này đều sử dụng ngôn ngữ nước ngoài hoặc kiến thức tổng quát. Một số đề tài nghiên cứu sử dụng công nghệ thông tin và thiết kế website trong dạy học hóa học: 1. Nguyễn Thị Diệp (2003), Sử dụng phối hợp một số phần mềm dạy học với các phương tiện kỹ thuật dạy học khác trong dạy học hoá học ở lớp 10 trường trung học phổ thông, Luận án tiến sĩ, ĐHSP Hà Nội. 2. Lê Thị Phương Lan (2003), Ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra đánh giá kiến thức hoá học phần hữu cơ lớp 11 trung học phổ thông, Luận án tiến sĩ, ĐHSP Hà Nội. 3. Nguyễn Thị Kim Thành (2003), Sử dụng phần mềm thí nghiệm hoá học để dạy học phần kim loại và phi kim (THPT) nhằm phát huy tính tích cực của học viên ở các trung tâm giáo dục thường xuyên, Luận án tiến sĩ, trường ĐHSP Hà Nội. 4. Nguyễn Thị Điểu (2004), Xây dựng đĩa CD - ROM về thí nghiệm và hình ảnh minh hoạ cấu trúc một số phân tử hoá học lớp 9 – THCS, Luận án tiến sĩ, ĐHSPHN. 5. Hỉ A Mổi (2005), Thiết kế website tự học môn hóa học lớp 11 chương trình phân ban thí điểm, Khóa luận tốt nghiệp, trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh. 6. Cao Duy Chí Trung (2005), Thiết kế webiste giáo dục môi trường qua môn Hóa Học ở trường THPT, Khóa luận tốt nghiệp, trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh. 7. Phạm Dương Hoàng Anh (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia Dreamweaver MX và Macromedia Flash MX 2004 để thiết kế website hỗ trợ cho việc học tập và củng cố kiến thức môn Hóa học phần Hiđrocacbon không no mạch hở dành cho học sinh THPT, Khóa luận tốt nghiệp, trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh. 8. Nguyễn Thị Thanh Hà (2006), Ứng dụng phần mềm Macromedia Flash và Macromedia Dreamver để thiết kế website về lịch sử hóa học 10 góp phần nân