Luận văn Thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại khu chứng tích Sơn Mỹ, tỉnh Quảng Ngãi

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ MỸ NỮ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI TÍCH TẠI KHU CHỨNG TÍCH SƠN MỸ, TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ MỸ NỮ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI TÍCH TẠI KHU CHỨNG TÍCH SƠN MỸ, TỈNH QUẢNG NGÃI Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHAN THANH HẢI HÀ NỘI, năm 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng luận văn thạc sĩ chính sách công “Thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại Khu Chứng Tích Sơn Mỹ, tỉnh Quảng Ngãi” là kết quả qua quá trình học tập, nghiên cứu của bản thân. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác trong cũng lĩnh vực. Tôi xin chịu trách nhiệm lời cam đoan của mình./. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Mỹ Nữ MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH CÔNG VÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ CÁC DI TÍCH LỊCH SỬ ............................................................................................... 6 1.1. Khái niệm chính sách công, thực thi chính sách công ............................... 6 1.2. Các bước tổ chức thực thi chính sách công, tiêu chí đánh giá chính sách công ................................................................................................................... 8 1.3. Khái niệm di tích lịch sử văn hóa, nội dung việc thực hiện thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử ................................. 9 CHƯƠNG 2: 13THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA TẠI KHU CHỨNG TÍCH SƠN MỸ, TỈNH QUẢNG NGÃI ...................................... 13 2.1. Khái quát về Khu chứng tích Sơn Mỹ ..................................................... 13 2.2. Thực trạng thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hóa hiện nay tại Khu Chứng Tích Sơn Mỹ ................................ 19 2.3. Đánh giá kết quả thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại KCT Sơn Mỹ .............................................................................................. 35 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ CÁC DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA TẠI KHU CHỨNG TÍCH SƠN MỸ, TỈNH QUẢNG NGÃI ................................................................................... 44 3.1. Định hướng nhằm nâng cao hiệu quả của công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích .................................................................................................... 44 3.2. Giải pháp tăng cường thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại KCT Sơn Mỹ ....................................................................................... 46 KẾT LUẬN .................................................................................................... 58 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ CSC Chính sách công DSVH Di sản văn hóa LS - VH Lịch sử - Văn hóa NĐ-CP Nghị định - Chính phủ NQ Nghị quyết QĐ-UBND Quyết định - Ủy ban nhân dân TT-BVHTTDL Thông tư - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch UBND Ủy ban nhân dân VHTTDL Văn hóa, Thể thao và Du lịch KCT Khu chứng tích BQL Ban quản lý MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Di tích được coi là một thiết chế văn hóa đặc thù trong hệ thống văn hóa xã hội, đồng thời là nền tảng, là động lực phát triển của xã hội. Bên cạnh đó, di tích còn góp phần không nhỏ trong nhận thức của xã hội đối với những vấn đề thuộc về lịch sử, truyền thống và văn hóa của mỗi quốc gia. Chính vì vậy, di tích có một vai trò quan trọng trong việc truyền tải lịch sử, văn hóa của mỗi đất nước đến với đông đảo khách tham quan. Di tích giúp cho con người hiểu được nguồn cội của mình, hiểu được truyền thống lịch sử, đặc trưng văn hóa của đất nước mình, từ đó tác động tới việc hình thành nhân cách con người Việt Nam ngày nay. Cho đến nay, trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã có đông đảo lượt du khách đến tham quan các di tích. Điều này khẳng định các di tích ngày càng có vị trí vai trò nhất định trong đời sống văn hóa xã hội của mỗi quốc gia. Đây là một dấu hiệu tốt, nhưng đồng thời cũng là bài toán khó cho mỗi di tích, làm thế nào để làm tốt quá trình bảo tồn và phát huy giá trị di tích của mình mà không bị trùng lặp và nhầm lẫn với các di tích khác là điều vô cùng cần thiết. Di tích Vụ thảm sát Sơn Mỹ thuộc loại di tích ghi dấu tội ác của quân đội Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Di tích này đã được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích lịch sử văn hóa quốc gia theo quyết định công nhận số 54/VH-QĐ ngày 29/4/1979. Ngày nay Sơn Mỹ vẫn còn là nỗi đau nhức nhối đối với nhân loại yêu chuộng hòa bình trên toàn thế giới. Khu chứng tích Sơn Mỹ không chỉ là nơi tưởng nhớ 504 đồng bào vô tội đã ngã xuống, mà còn là nơi ghi dấu tội ác chiến tranh, truyền thông điệp hòa bình cho thế giới. 1 Hàng năm, Khu chứng tích Sơn Mỹ đón ngàn lượt khách trong nước và quốc tế đến tham quan, nghiên cứu và tìm hiểu. Công tác bảo tồn, phát huy giá trị tại di tích đã có những hoạt động cụ thể để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách, đồng thời làm cho nơi đây trở thành một “địa chỉ đỏ” trên bản đồ du lịch tỉnh Quảng Ngãi. Bên cạnh những kết quả đạt được, BQL Khu Chứng Tích Sơn Mỹ còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị các di tích thuộc KCT Sơn Mỹ. Xuất phát từ thực trạng đó tác giả chọn đề tài nghiên cứu “Thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị Khu chứng tích Sơn Mỹ, tỉnh Quảng Ngãi” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến luận văn Trong lĩnh vực nghiên cứu về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa nói chung và bảo tồn và phát huy giá trị Khu chứng tích Sơn Mỹ nói riêng, đã có nhiều nghiên cứu, báo cáo đề cập đến một số khía cạnh trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị Khu Chứng tích Sơn Mỹ. Vụ thảm sát Sơn Mỹ đã làm chấn động dư luận thế giới và lương tri của loài người tiến bộ lúc bấy giờ. Sự kiện Sơn Mỹ đã vượt ra khỏi biên giới quốc gia, trở thành sự kiện quốc tế, nó được so sánh với nhiều vụ thảm sát tàn bạo nhất trên thế giới. Cho đến nay đã trải qua nửa thế kỷ, số lượng công trình nghiên cứu những vấn đề liên quan đến vụ thảm sát tương đối nhiều của tác giả trong nước lẫn quốc tế. Các công trình này được đăng trên các báo, tạp chí, xuất bản thành sách hoặc dựng thành phim Tiêu biểu nhất là cuốn sách “Mở lại tập hồ sơ Sơn Mỹ” được Nhà xuất bản Quân đội nhân dân phát hành năm 1978 của tác giả Mạnh Việt. Bằng những biện pháp nghiệp vụ của một phóng viên chiến trường, tác giả đã đưa ra những chứng cứ rõ ràng đanh thép về vụ tàn sát dân thường ở Sơn Mỹ và phân tích bản chất tàn bạo dã man có quy mô, có chủ đích của Quân đội Mỹ. 2 Tiếp theo là cuốn sách “Nhìn lại Sơn Mỹ” của tác giả Cao Văn Chư xuất bản năm 1988, cuốn sách giới thiệu khái quát về vùng đất và con người Sơn Mỹ, về tòa án lương tri của loài người đối với vụ thảm sát này, về việc nhân dân Sơn Mỹ biến đau thương thành hành động, quyết tâm đứng lên tái thiết quê hương sau khi đất nước được giải phóng. Đến năm 2009, sách được dịch sang tiếng Anh. Ở nước Mỹ, năm 1970 (sau vụ thảm sát 18 tháng) cũng xuất bản một cuốn sách bằng tiếng Anh mang tên “4 hour in My Lai” (Bốn giờ ở Mỹ Lai) của hai tác giả Michael Bilton và Kevin Sim, cuốn sách tường thuật về vụ thảm sát Sơn Mỹ qua lời kể của những chiến binh Mỹ đã từng tham gia vụ thảm sát. Ngoài ra còn có những bộ phim tư liệu về Sơn Mỹ như “Tiếng vĩ cầm ở Mỹ Lai” (sản xuất năm 1988) của đạo diễn Trần Văn Thủy nói về sự hồi sinh ở Sơn Mỹ sau 30 năm ngày xảy ra vụ thảm sát (phim tài liệu này, hiện Khu chứng tích Sơn Mỹ đang sử dụng để chiếu cho khách tham quan) Đề tài Luận văn “Thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại Khu chứng tích Sơn Mỹ, tỉnh Quảng Ngãi” được thực hiện trên cơ sở tham khảo, nghiên cứu kế thừa những quan điểm, nội dung, kết quả của các tài liệu liên quan trước đó để xây dựng cách tiếp cận, hướng nghiên cứu phù hợp với tình hình của Khu Chứng tích Sơn Mỹ. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn nghiên cứu về thực trạng công tác thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị tại KCT Sơn Mỹ để đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý và thực hiện các chính sách bảo tồn và phat huy giá trị di tích tại KCT Sơn Mỹ 3 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về quản lý di tích lịch sử - Nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị các di tích tại KCT Sơn Mỹ - Đề xuất giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả việc thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị các các di tích LS-VH trên địa bàn Tỉnh Quảng Ngãi và tại KCT Sơn Mỹ 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Việc ban hành và thực hiện chính sách bảo tồn, phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hóa tỉnh Quảng Ngãi và tại KCT Sơn Mỹ, tỉnh Quảng Ngãi. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu chính sách, quá trình thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại KCT Sơn Mỹ từ năm 1975 đến nay. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu chính sau: - Phương pháp phân tích, tổng hợp tư liệu: Trên cơ sở các tài liệu đã có, người viết luận văn sẽ tổng hợp và phân tích thành những mặt, những bộ phận, những mối quan hệ theo lịch sử thời gian để nhận thức, phát hiện và khai thác các khía cạnh khác nhau từ đó chọn lọc những thông tin cần thiết phục vụ cho đề tài nghiên cứu. - Phương pháp khảo sát, điền dã: Người viết luận văn đi khảo sát thực tế tại di tích, gặp gỡ, trao đổi với các thành viên làm công tác quản lý di tích lịch sử KCT Sơn Mỹ trong quá trình điều tra, khảo sát. Đây là phương pháp nghiên cứu khoa học quan trọng để người viết có thể thu thập thông tin một cách chính xác cho đề tài nghiên cứu. 4 - Phương pháp tiếp cận liên ngành: để tiếp cận đề tài bằng nhiều cách thức, dựa trên cứ liệu của các chuyên ngành Chính sách Công, Quản lý văn hóa, Lịch sử, Văn hóa học Phương pháp nghiên cứu tiếp cận liên ngành giúp cho người viết luận văn có cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn trong công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị của di tích lịch sử KCT Sơn Mỹ. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Về mặt lý luận, luận văn sẽ làm sáng tỏ các vấn đề của chính sách công trong triển khai và thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại một địa bàn cụ thể là KCT Sơn Mỹ. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho chính quyền địa phương trong công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử đền An Biên. Làm tài liệu tham khảo cho độc giả, các bạn học viên, sinh viên chuyên ngành Quản lý văn hóa, Văn hóa học. 7. Cơ cấu của luận văn Luận văn được kết cấu thành 3 chương, bao gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận chính sách công và chính sách bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại KCT Sơn Mỹ Chương 3. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hóa tại KCT Sơn Mỹ 5