Luận văn Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trên địa bàn Quận Cẩm Lệ Thành phố Đà Nẵng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ÔNG THỊ BÍCH LIỄU THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI – 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ÔNG THỊ BÍCH LIỄU THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số : 8340402 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS.LƯU TRANG HÀ NỘI - 2019 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nhân tố nguồn nhân lực là nguồn lực mềm có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế mỗi quốc gia. Thông qua giáo dục, người lao động hoàn thiện về trình độ văn hóa và năng lực lao động sản xuất; thông qua đào tạo nghề, người lao động hoàn thiện về năng lực, kỹ năng, tay nghề sản xuất, qua đó nâng cao năng suất lao động, góp phần phát triển kinh tế. Thực tiễn đã khẳng định, giáo dục nghề nghiệp là một thành tố và là thành tố quan trọng nhất, có ý nghĩa quyết định phát triển nguồn nhân lực của mỗi quốc gia. Mỗi quốc gia, mỗi địa phương muốn có nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội, sự vững mạnh của quôc gia thì giải pháp hiệu quả nhất đó là đầu tư cho nguồn nhân lực thông qua hoạt động đào tạo, rèn luyện kỹ năng, sự thích ứng với môi trường làm việc của công dân toàn cầu; giải pháp hiệu quả tiếp theo đó là phải sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực hiện có và không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng của nguồn nhân lực đó. Trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước, lực lượng thanh niên là lực lượng có vai trò quan trọng, giữ vị trí xung kích trong thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh. Nhận thức sâu sắc về vai trò, vị trí của TN đối với tương lai của đất nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta luôn quan tâm đến nhiệm vụ bồi dưỡng các thế hệ thanh niên Việt Nam; luôn coi công tác ĐTN cho thanh niên là nhiệm vụ quan trọng nhằm sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực của đất nước, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, đáp ứng nguyện vọng về học nghề của thanh niên, gia đình cũng như toàn xã hội; Chăm lo giáo dục, bồi dưỡng và phát triển TN vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát triển của đất nước, tại Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X đã ban hành Nghị quyết số 25- NQ/TW, ngày 25-7-2008 về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công 1 tác TN thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa” đã chỉ rõ nhiệm vụ: Nâng cao chất lượng lao động trẻ, giải quyết việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho TN. Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chính sách phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực trẻ., các chính sách đã từng bước đi vào cuốc sống, tạo đà cho việc nâng cao trình độ chuyên môn, tay nghề cho lao động thanh niên. Công tác quy hoạch và phát triển hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp có quy mô ngày càng ở rộng, trang thiết bị hiện đại đáp ứng nhu cầu dạy và học, chất lượng đội ngũ giáo viên ngày càng được quan tâm, đầu tư cả về số lượng và chất lượng, số lượng ngày nghề đào tạo được mở rộng và phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động. Tại thành phố Đà Nẵng nói chung, quận Cẩm Lệ nói riêng, các cấp ủy Đảng, chính quyền cũng đã quan tâm đến việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trên địa bàn; đã từng bước ban hành các giải pháp thúc đẩy việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đó là: sự quan tâm đầu tư cho các cơ sở dạy nghề, chuyển giao tiến bộ khoa học - công nghệ (KH-CN) vào sản xuất; hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình đào tạo nghề nhờ đó đã từng bước nâng cao chất lượng lao động qua đào tạo, tạo nhiều cơ hội việc làm được tạo ra để giải quyết lao động tại chỗ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội, rút ngắn khoảng cách giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn, giảm sức ép lao động di chuyển tự do về các thành phố lớn, phân bổ cơ cấu lao động hợp lý hơn, giảm các tệ nạn xã hội, góp phần củng cố, ổn định hệ thống chính trị; Cơ chế, chính sách về lao động, việc làm được chú trọng, phù hợp với cơ chế thị trường và từng bước hội nhập với thị trường lao động quốc tế. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về công tác đào tạo nghề, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực gắn với doanh nghiệp như: Luật GDNN, Luật hỗ trợ danh nghiệp vừa và nhỏ... và nhiều chính sách được ban hành như: hỗ trợ doanh nghiệp trong đào 2 tạo nghề giải quyết việc làm, hỗ trợ người lao động khi tham gia đào tạo nghề; nhiều văn bản hướng dẫn thi hành đã tạo ra hành lang pháp lý về ĐTN cho thanh niên thành phố Đà Nẵng. Bên cạnh đó, nhiều các chương trình nhằm tạo lập môi trường thuận lợi để thúc đẩy, hỗ trợ thanh niên trong quá trình khởi nghiệp, đổi mới, sáng tạo, cổ vũ, khuyến khích và xây dựng tinh thần khởi nghiệp cho thanh niên, sinh viên với các các giải pháp hỗ trợ khác nhau: Sinh viên các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng; Thanh niên nông thôn có nhu cầu khởi nghiệp và doanh nhân trẻ, chủ các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh trong độ tuổi thanh niên mới đăng ký kinh doanh. Thông qua các chương trình, sẽ tập hợp các nguồn lực về tài chính, nhân lực, cơ sở vật chất phù hợp với quy định của pháp luật, kết hợp nguồn lực từ các chương trình, dự án để hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp Tuy nhiên, trên thực tế công tác đào tạo nghề cho TN còn nhiều bất cập: ở một số cơ sở đào tạo vẫn chưa bảo đảm về chất lượng; công tác tuyên truyền về “học nghề, lập nghiệp” đạt hiệu quả chưa cao; công tác ĐTN chưa gắn với doanh nghiệp, chưa gắn với giải quyết việc làm, thiếu định hướng nghề nghiệp, khó khăn trong tiếp cận việc làm, thông tin về thị trường lao động cũng như quan hệ cung cầu trong lao động TN đang mất cân đối; công tác tuyên truyền về đào tạo nghề lập nghiệp cho thanh niên chưa đạt được kết quả như mong đợi; công tác định hướng nghề nghiệp cho thanh niên chưa đi vào chiều sâu; công tác phân luồng học sinh sau khi hoàn thành Chương trình giáo dục phổ thông còn nhiều bất cập; công tác đào tạo nghề chưa gắn với nhu cầu doanh nghiệp, đào tạo chưa gắn với giải quyết việc làm ... Nhằm phân tích những bất cập trong quá trình thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên và đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hơn nữa việc thực hiện hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên; điều đó có ý nghĩa thiết thực góp phần nâng cao chất lượng đào tạo; công tác giải quyết việc làm cho TN như đã nêu ở trên, tôi lựa chọn đề tài “Thực hiện 3 chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng” để làm luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ chuyên ngành Chính sách công. 2. Tình hình nghiên cứu Chính sách đào tạo nguồn nhân lực, đào tạo nghề là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu lý luận cũng như nhiều tác giải quan tâm, có thể kể đến các nghiên cứu, đề tài : - Luận án Tiến sĩ “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn vùng đồng bằng Sông Hồng trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa” của tác giả Nguyễn Văn Đại trường Đại học Kinh tế Quốc dân 2012; đã đánh giá một cách khách quan thực trạng đào tạo nghề cho lao đông nông thôn vùng Đồng bằng Sông Hồng trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đồng thời vạch ra những giải pháp để giải quyết khó khăn và đẩy mạnh đào tạo nghề cho lao đông nông thôn khu vực này. - Tác giả Nguyễn Tiến Dũng, nguyên Tổng Cục trưởng Tổng cục dạy nghề, Bộ LĐTB&XH với bài viết: “Đào tạo nghề cho LĐNT trong thời kỳ hội nhập quốc tế” đăng trên websitecủa Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, đã nêu ra một số kết quả bước đầu trong công tác ĐTN cho lao động nước ta và đề cập đến một số hướng giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ĐTN cho lao động. Những giải pháp mà tác giả đưa ra còn mang tính khái quát. Bài viết có tính tham khảo hữu hiệu cho những nghiên cứu về ĐTN cho LĐNT từng địa phương cụ thể. - Tăng Minh Lộc, Phó Cục trưởng Cục kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn, Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn, viết bài: “Thực hiện đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn: Điều chỉnh lại cơ cấu lao động, cách dạy nghề” đăng trên báo Nông nghiệp Việt Nam., đã đưa ra những mặt đạt được, thành công của đề án khi đưa vào triển khai thực hiện. Ttuy nhiên việc thực hiện Đề án ở khắp các tỉnh, thành phố vẫn còn nhiều khó khăn cần chấn 4 chỉnh và đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả triển khai thực hiện Đề án trong giai đoạn tiếp theo. - Nghiên cứu của tác giả Phan Chính Thức về “Những giải pháp phát triển đào tạo nghề góp phần đáp ứng nhu cầu nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, tại nghiên cứu này tác giả đã đề xuất các giải pháp cụ thể trong hoạt động đào tạo nghề, đặc biệt đã nêu sự cấp thiết của công tác đào tạo nghề trong quá trình phát triển, hội nhập ở nước ta. - Tác giả Nguyễn Viết Sự đã phân tích sâu sắc trong công trình nghiên cứu “Giáo dục nghề nghiệp – những vấn đề và giải pháp”. Trong nghiên cứu công trình này, qua nhìn nhận thực trạng hệ thống giáo dục nghề nghiệp; tác giải đã phân tích những bất cập, tồn tại trong công tác giáo dục nghề nghiệp ở nước ta giai đoạn vừa qua, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, các cơ sở thực hiện hoạt động giáo dục nghề nghiệp. Trong quá trình thực hiện đề tài của mình, bên cạnh việc kế thừa có chọn lọc những thành tựu nghiên cứu đã có, kết hợp việc khảo sát những vấn đề mới phát sinh nhất là về lý luận và thực tiễn thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên quận Cẩm Lệ; tác giả đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên quận Cẩm Lệ, công trình sẽ đề xuất những giải pháp phù hợp với thực tiễn địa phương, nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trong thời gian tới. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách ðào tạo nghề cho thanh niên tại quận Cẩm Lệ, thành phố Ðà Nẵng 5 - Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên tại quận Cẩm Lệ, thành phố Ðà Nẵng, những kết quả đạt được, những cách làm hay, những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của nó. - Ðề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên tại quận Cẩm Lệ, thành phố Ðà Nẵng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách ðào tạo nghề cho thanh niên tại quận Cẩm Lệ, thành phố Ðà Nẵng. 4.2 Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: Luận vãn nghiên cứu việc thực hiện chính sách ðào tạo nghề cho thanh niên tại quận Cẩm Lệ, thành phố Ðà Nẵng. Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách ðào tạo nghề cho thanh niên tại quận Cẩm Lệ, thành phố Ðà Nẵng từ nãm 2015 - 2018. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1 Phương pháp luận Phương pháp luận của Luận văn được dựa trên quan điểm chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, nền tảng tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm chỉ đạo Đảng, Nhà nước Việt Nam về vấn đề chất lượng nguồn nhân lực. 5.2 Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng chủ yếu phương pháp: Phương pháp phân tích và tổng hợp để phân tích, tổng hợp những vấn đề về phát triển kinh tế - xã hội; đảm bảo an sinh xã hội gắn với công bằng xã hội; phát triển bền vững; nội dung đường lối chính sách và quá trình hiện thực hóa đường lối chính sách đào tạo nghề cho thanh niên đáp ứng quá trình hội nhập quốc tế . 6 Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các phương pháp thống kê, tổng hợp: Phương pháp so sánh, đối chiếu, phương pháp phỏng vấn, phương pháp chuyên gia...nhằm làm cho luận văn có cơ sở khoa học và thực tiễn thuyết phục hơn 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1 Ý nghĩa lý luận Luận văn vận dụng lý thuyết về chính sách công làm khung tham chiếu để phan tích quá trình triển khai chính sách đào tạo nghề cho thanh niên; từ đó chỉ ra những bất cập của quá trình thực hiện chính sách và giải pháp tăng cường hiệu quả của chính sách. 6.2 Ý nghĩa thực tiễn Ðề xuất được các giải pháp thiết thực, hữu hiệu góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách ðào tạo nghề cho thanh niên tại quận Cẩm Lệ, thành phố Ðà Nẵng. Luận văn sẽ góp phần làm phong phú hơn nguồn tư liệu phục vụ cho hoạt động học tập và nghiên cứu khoa học, của sinh viên và học viên sau đại học tại các trường đại học, học viện. 7. Cơ cấu của luận văn Cơ cấu của luận văn gồm: Chương 1. Các vấn đề cơ bản về thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên. Chương 2. Thực trạng thực hiện chính sách đào tạo nghề thanh niên trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng Chương 3. Giải pháp hoàn thiện, nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên. 7 Chương 1 Các vấn đề cơ bản về thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên 1.1 Khái niệm 1.1.1 Khái niệm nghề Có khá nhiều diễn đạt về khái niệm nghề. Có tác giả quan niệm“Nghề” là một lĩnh vực hoạt động lao động nhất định mà trong đó, cáchoạt động lao động theo nghề nhờ được đào tạo, người lao động có được những tri thức, những kỹ năng để làm ra các loại sản phẩm vật chất hay tinh thần nào đó, đáp ứng được những nhu cầu sử dụng, tiêu dùng... của xã hội”. Cũng có tác giả cho rằng: Kiến thức và kỹ năng của người lao động cần có để đáp ứng một công việc cụ thể, đó là “Nghề” [3,tr15]. Ở mỗi quốc gia khác nhau, danh mục ngành nghề có thể khác nhau; tại các thời điểm khác nhau thì danh mục cũng khác nhau. Bỡi lẽ, tại thời điểm này sự phát triển của khoa học và công nghệ, máy móc... cũng là nguyên nhân xuất hiện nghề này, hay triệt tiêu nghề khác. Nghề bao gồm nhiều chuyên môn. Mỗi chuyên môn là một kỹ năng đòi hỏi tính chuyên nghiệp. Từ các cách hiểu trên cho thấy: "Nghề là kết quả của sự phân công lao động xã hội, xã hội phát triển thì ngành nghề cũng thay đổi theo cho phù hợp với nhu cầu của xã hội”. 1.1.2 Khái niệm Đào tạo Nghề Đào tạo NN là hoạt động dạy và học nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết cho người học – như vậy, đòi hỏi người học phải đươc trang bị cả lý thuyết và thực hành, đạo đức nghề nghiệp- để có thể tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi hoàn thành đào tạo hoặc để nâng cao trình độ nghề nghiệp. Hay nói theo cách khác, đào tạo nghề là quá trình cung cấp kiến thức, kỹ năng cho người học nghề để người học nghề có kiến thức, kỹ năng, thái 8