Luận văn Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo từ thực tiển huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VÕ ĐÌNH LÂM THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TỪ THỰC TIỂN HUYỆN QUẾ SƠN, TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VÕ ĐÌNH LÂM THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TỪ THỰC TIỂN HUYỆN QUẾ SƠN, TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành: Chính sách công Mã số : 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HỒ SỸ SƠN HÀ NỘI, năm 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Hồ Sỹ Sơn. Các tài liệu, tư liệu, số liệu được sử dụng trong luận văn có nguồn dẫn rõ ràng, trung thực dựa trên sự khảo sát trực tiếp và tổng hợp của bản thân. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo qui định của Học viện Khoa học xã hội. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Võ Đình Lâm DANH MỤC VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 HVHC Hành vi hành chính 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 QĐHC Quyết định hành chính 4 UBND Ủy ban nhân dân DANH MỤC BẢNG Số Tên bảng Trang hiệu Tổng hợp kết quả giải quyết khiếu nại tại huyện Quế Sơn, 2.1 47 tỉnh Quảng Nam Tổng hợp kết quả giải quyết tố cáo tại huyện Quế Sơn, tỉnh 2.2 54 Quảng Nam MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO ............................................................................. 9 1.1. Nhận thức khái quát về chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo .............. 9 1.2. Khái niệm, đặc điểm, các nguyên tắc, chủ thể, các giai đoạn và vai trò của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo ..................................... 15 1.3. Những yếu tố xã hội tác động đến việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo ..................................................................................................... 27 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TẠI HUYỆN QUẾ SƠN, TỈNH QUẢNG NAM ........ 32 2.1. Thực trạng các yếu tố xã hội tác động đến việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo tại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam ....................... 32 2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại tại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam .................................................................................. 38 2.3. Thực trạng tổ chức thực hiện chính sách giải quyết tố cáo tại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam .................................................................................. 45 CHƯƠNG 3: YÊU CẦU VÀ CÁC GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TẠI HUYỆN QUẾ SƠN, TỈNH QUẢNG NAM ............................................................................................. 55 3.1. Yêu cầu của việc tăng cường thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo tại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam ..................................................... 55 3.2. Các giải pháp tăng cường thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo tại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam.......................................................... 57 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 70 TÀI LIỆU THAM KHẢO MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân là một trong số 08 đặc trưng của xã hội Việt Nam thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân là Nhà nước thuộc về nền dân chủ phát triển, xuất phát từ nguyên lý chủ quyền nhân dân. Quyền lực nhân dân là tối cao, là gốc của quyền lực. Quyền lực chính trị, quyền lực nhà nước là quyền lực phát sinh từ quyền lực nhân dân, Nhà nước được nhân dân trao quyền để thực hiện, ý chí, nguyện vọng của mình, phục vụ lợi ích của mình. Nhà nước bằng hệ thống pháp luật, tổ chức bộ máy của mình có nghĩa vụ bảo đảm, thực thi quyền dân chủ của nhân dân trên thực tế. Bộ máy nhà nước nói chung nhất là bộ máy hành chính nhà nước vốn thực thi quyền hành pháp có khả năng bảo đảm, bảo vệ quyền, lợi ích của con người, công dân. Song cũng chứa đựng khả năng xâm phạm đến quyền và lợi ích của họ. Do vậy cần có cơ chế để con người (công dân) được nói lên tiếng nói của mình một khi quyền và lợi ích của chính mình hoặc của xã hội bị xâm phạm. Giải quyết khiếu nại, tố cáo vì vậy là hoạt động không thể thiếu trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Hoạt động giải quyết khiếu nại phản ánh rõ nhất đặc tính của Nhà nước pháp quyền, nhà nước dân chủ. Giải quyết khiếu nại, tố cáo luôn được Đảng ta quan tâm, coi trọng, nhằm mục tiêu xây dựng, phát triển nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Bởi vậy, giải quyết khiếu nại, tố cáo một cách đúng đắn, nhanh chóng, công khai, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, hiệu lực, hiệu quả và uy tín của bộ máy nhà nước trở thành chủ trương, đường lối của Đảng. Cũng bởi vậy Trung ương Đảng đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. 1 Chủ trương, đường lối của Đảng về giải quyết khiếu nại, tố cáo được Nhà nước ta không chỉ cụ thể hóa vào chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo mà còn thể chế hóa vào hiến pháp và các văn bản pháp luật chuyên ngành về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo như: Pháp lệnh về việc xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân và Pháp lệnh Khiếu nại, tố cáo của công dân năm 1991; Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998 và luật sửa đổi, bổ sung Luật Khiếu nại, tố cáo năm 2004 và năm 2005, hiện nay là Luật số 02/2011/QH13, ngày 11/11/2011 của Quốc hội về Luật khiếu nại và gần đây nhất là Luật số 25/2018/QH14, ngày 12/6/2018 của Quốc hội về Luật Tố cáo. Trên cơ sở đó, trong những năm vừa qua, hoạt động thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước, nhất là tại địa bàn cấp huyện đạt được nhiều kết quả góp phần giữ vững an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Tuy nhiên số lượng đơn khiếu nại, tố cáo ở các cấp, nhất là cấp huyện chưa được giải quyết hay giải quyết chưa thỏa đáng vẫn còn khá nhiều; chất lượng giải quyết đơn thuộc thẩm quyền nhất là của UBND cấp huyện chưa cao. Cơ chế đánh giá trách nhiệm của UBND cấp huyện về công tác tiếp dân, giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo còn chưa được chú trọng. Vẫn còn xảy ra tình trạng đơn thư tồn đọng kéo dài, đơn khiếu kiện vượt cấp, đông người. Quế Sơn là một huyện trung du thuộc tỉnh Quảng Nam với 14 xã, thị trấn. Trong những năm qua, triển khai quá trình đô thị hóa, thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, liên quan đến việc thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, kiểm kê, bồi thường, tái định cư và công tác giải quyết chế độ chính sách đối với người có công nên việc phát sinh khiếu nại, tố cáo của công dân có chiều hướng gia tăng, nội dung và tính chất ngày càng gay gắt, phức tạp. UBND huyện hàng năm tiếp công dân, nhận và xử lý đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, thuộc thẩm quyền khá lớn. Song thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải 2 quyết đơn vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại, vướng mắt cả về lý luận và thực tiễn cần nghiên cứu trao đổi, tìm ra các giải pháp để tháo gỡ. Như vậy, để khắc phục tình trạng đó, cần có những công trình nghiên cứu khoa học chuyên sâu về thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo. Nhằm góp phần bé nhỏ vào việc đó học viên lựa chọn đề tài “thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo từ thực tiễn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành chính sách công của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Để nghiên cứu chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo học viên tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan trong số đó có: - Các luận án tiến sĩ: “Bảo đảm pháp lý thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân ở nước ta hiện nay”, của tác giả Nguyễn Tuấn Khanh (2013), Học viện khoa học xã hội; “Phân định thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính và thẩm quyền hành chính ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn Mạnh Hùng (2013), Trường Đại học Luật Hà Nội; “Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo” của tác giả Trần Văn Sơn (2006); - Đề tài cấp nhà nước: “Khiếu nại, tố cáo hành chính – Cở sở lý luận, thực trạng giải pháp” do TS. Lê Tiến Đào, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ làm chủ nhiệm năm 2011. Đề tài cấp cơ sở: “Cơ sở khoa học của việc hoàn thiện hệ thống các quy định nghiệp vụ về giải quyết khiếu nại, tố cáo” của Viện Khoa học Thanh tra chính phủ năm 2011. Đề tài cấp bộ: “Trách nhiệm pháp lý của Chủ tịch UBND các cấp trong công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng” do Th.S Nguyễn Tuấn Khanh, Phó Viện trưởng Viện khoa học Thanh tra làm chủ nhiệm năm 2011); Đề tài cấp bộ: “Xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, khiếu nại, tố cáo những 3 vấn đề lý luận và thực tiễn” do Th.S Nguyễn Văn Kim, Phó Vụ trưởng Vụ pháp chế Thanh tra Chính Phủ làm chủ nhiệm năm 2010). Luận văn thạc sỹ: Giải quyết khiếu nại về đất đai từ thực tiễn thành phố Hà Nội của tác giả Nguyễn Minh Ngọc (2014), Học viện Khoa học xã hội; Giải quyết tố cáo hành chính của công dân từ thực tiễn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội của tác giả Hồ Thị Na (2015), Học viện Khoa học xã hội; Thanh tra trong việc giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội của tác giả Nguyễn Thị Nam (2015), Học viện Khoa học xã hội; Hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội thực trạng và giải pháp của tác giả Lê Thị Sáu (2014); Giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước qua thực tiễn thành phố Hải Phòng của tác giả Trình Văn Thảo (2014). - Các bài tạp chí: TS. Trần Kim Liễu (2011), Đối tượng khiếu kiện vụ án hành chính và việc thực hiện hóa Luật tố tụng hành chính 2010, Tạp chí khoa học pháp lý số 3/2011; Phạm Hồng Thái (2013), Quyết định hành chính nhà nước – một số vấn đề lý luận, Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, Luật học, tập 29, số 2 (2013). Tìm hiểu kết quả nghiên cứu của các công trình trên cho thấy, các đề tài, công trình khoa học trên đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề cả lý luận và thực tiễn về khiếu nại hành chính, hoàn thiện về pháp luật và áp dụng pháp luật trong quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại, tố cáo. Các công trình trên đã phân tích, luận giải, làm rõ việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cấp chính quyền ở Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên chưa có công trình nào tiếp cận từ góc độ nghiên cứu vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính và hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ quan hành chính nhà nước tại địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. Điều này cho phép khẳng định, đề tài luận văn của tác giả không trùng lặp với các công trình đã được triển khai 4