Luận văn Thực hiện chính sách phát triển kinh tế hộ gia đình trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố đà nẵng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM HỒNG ĐỨC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM HỒNG ĐỨC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Chuyên ngành : Chính sách công Mã số : 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN XUÂN DŨNG HÀ NỘI, năm 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu trích dẫn trong quá trình nghiên cứu đều được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Phạm Hồng Đức LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành bày tỏ lòng cảm ơn đến Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Học viện Khoa học xã hội đã tạo điều kiện tôt nhất để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin được bày tỏ sự trân trọng và lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Xuân Dũng, người đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài này. Trong quá trình học tập, triển khai nghiên cứu đề tài và những gì đạt được hôm nay, tôi không thể quên được công lao giảng dạy và hướng dẫn của quý thầy, cô giáo Khoa Chính sách công, Học viện Khoa học xã hội. Tôi xin được gởi lời cảm ơn đến các cơ quan: Viện Nghiên cứu phát triển Kinh tế - xã hội Đà Nẵng, Cục Thống kê thành phố Đà Nẵng, Chi cục Thống kê quận Cẩm Lệ, Văn phòng Quận ủy Cẩm Lệ, Văn phòng Ủy ban nhân dân quận, Phòng Kinh tế quận Cẩm Lệ, phòng Tài chính kế hoạch quận Cẩm Lệ, Hội Nông dân quận Cẩm Lệ đã cung cấp tài liệu, cũng như tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình khảo sát và nghiên cứu đề tài. Tôi xin được nói lòng biết ơn sâu sắc đến các anh chị đã luôn bên cạnh, động viên, giúp đỡ tôi và cùng tôi vượt qua mọi khó khăn. Và tôi xin cảm ơn các anh chị, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn chia sẽ, giúp đỡ tôi học tập, nghiên cứu, và hoàn thành luận văn. Tác giả luận văn Phạm Hồng Đức MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ...... 8 1.1. Một số khái niệm liên quan ........................................................................ 8 1.2. Nội dung của chính sách phát triển kinh tế hộ gia đình ........................... 11 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách phát triển kinh tế hộ gia đình ....................................................................................................... 16 1.4. Kinh nghiệm về thực hiện chính sách phát triển kinh tế hộ và bài học rút ra có thể áp dụng cho quận Cẩm lệ, Thành phố Đà Nẵng .............................. 21 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH QUA THỰC TIỄN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ ẴN NG ............................................................................. 27 2.1. Khái quát về quận Cẩm lệ, thành phố Đà Nẵng ....................................... 27 2.2. Thực trạng thực hiện chính sách phát triển kinh tế hộ gia đình trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng ........................................................... 29 2.3. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến chính sách phát triển kinh tế hộ gia đình tại Quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng ............................................................ 42 2.4. Đánh giá chung ........................................................................................ 45 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ ẴN NG ........................................................... 52 3.1. Quan điểm, định hướng hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế hộ gia đình trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng ...................................... 52 3.2. Giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế hộ gia đình tại quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng ........................................................................... 64 KẾT LUẬN .................................................................................................... 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa Tiếng Anh Nghĩa Tiếng Việt 1 CPI Consumer Price Index Chỉ số giá tiêu dùng Công nghiệp hóa, hiện 2 CNH –HĐH đại hóa Vốn đầu tư trực tiếp nước 3 FDI Foreign Direct Investment ngoài 4 GDP Tổng sản phẩm quốc nội 5 GNP Tổng sản lượng quốc gia 6 KT-XH Kinh tế – Xã hội 7 NXB Nhà xuất bản Ngân hàng nông nghiệp 8 NHNoPTNT và phát triển nông thôn Official Development Hỗ trợ phát triển chính 9 ODA Assistance thức Provincial Competitiveness Quy mô sản lượng quốc 10 PCI Index gia tính bình quân 11 UBND Ủy ban nhân dân Ủy ban Mặt trận Tổ quốc 12 UBMTTQVN Việt Nam Vietnamese Good 13 VIETGAP Agricultural Practices Tổ chức thương mại thế 14 WTO World Trade Organization giới 15 XHCN Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Số hiệu Tên bảng Trang bảng Tổng số hộ sản xuất, kinh doanh trên địa bànquận Cẩm 2.1 31 lệ giai đoạn 2013-2017 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Kinh tế hộ gia đình là một tổ chức kinh doanh thuộc sở hữu của hộ gia đình, trong đó các thành viên sở hữu chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong quá trình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực kinh doanh khác do pháp luật quy định. Kinh tế hộ gia đình là loại hình kinh tế tương đối phổ biến và được phát triển ở nhiều nước trên thế giới. Sự trường tồn của hình thức này đang tự chuyển mình để trở thành một thành phần kinh tế của xã hội, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Ở Việt Nam, kinh tế hộ gia đình lại càng có ý nghĩa to lớn, bởi nước ta bước vào nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần hoạt động theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với khoảng gần 80% dân số đang sinh sống ở nông thôn. Nông thôn lại là điểm xuất phát tạo cơ sở vật chất tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, trong đó kinh tế hộ gia đình là mô hình kinh tế có vị trí quan trọng trong quá trình chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế vĩ mô. Kinh tế hộ gia đình không phải là một thành phần kinh tế nhưng là một loại hình để phân biệt với các hình thức tổ chức kinh tế khác. Một trong các thành viên của kinh tế hộ gia đình đồng thời là chủ hộ. Trong hoạt động kinh tế, gia đình có thể tiến hành tất cả các khâu của quá trình sản xuất và tái sản xuất. Chủ hộ điều hành toàn bộ mọi quá trình sản xuất kinh doanh và chịu trách nhiệm vô hạn về mọi hoạt động của mình. Các cá nhân và nhóm kinh doanh trong các lĩnh vực như vận tải, xây dựng, thương mại dịch vụ và các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, kinh doanh trên thực tế các hoạt động kinh tế hộ gia đình và được điều chỉnh theo Nghị định số 78/2015/NĐ-CP ngày 14/9/2015. Chủ hộ chịu trách nhiệm vô hạn về vốn và kết quả kinh 1 doanh của mình. Mặt khác, Nhà nước cũng có những chính sách tạo điều kiện thuận lợi để hộ kinh doanh có số vốn phù hợp với qui mô để hộ gia đình có thể chuyển thành doanh nghiệp đăng ký kinh doanh và các hoạt động theo Luật doanh nghiệp đã được Quốc hội khóa XIII kỳ họp thứ 8 thông qua vào ngày 26 tháng 11 năm 2014. Mặc dù vậy, trong nhiều năm qua lĩnh vực kinh tế hộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng - một quận vùng ven của thành phố Đà Nẵng đang trong quá trình đô thị hóa cao, qua sự chuyển đổi từ một khu vực kinh tế nông nghiệp là chủ yếu chuyển sang phát triển kinh tế công nghiệp, thương mại, dịch vụ và nông nghiệp nên quy mô kinh doanh nhỏ, công nghệ còn lạc hậu, chất lượng sản phẩm chưa có sức cạnh tranh cao, đồng thời đối mặt với nhiều thách thức khó khăn về vốn, lao động, mặt bằng kinh doanh, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay khi nền kinh tế thế giới, khu vực và trong nước có nhiều biến động, sức mua giảm làm cho một số hộ kinh doanh có nguy cơ phá sản. Nhà nước chỉ mới có chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa có chính sách riêng để hỗ trợ cho kinh tế hộ. Từ thực tế đó, để đưa ra các đề xuất, kiến nghị góp phần hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế nói chung và kinh tế hộ gia đình nói riêng phù hợp với định hướng phát triển kinh tế của quận Cẩm Lệ trong giai đoạn đến năm 2023, đề tài “Thực hiện chính sách phát triển kinh tế hộ gia đình trên địa bàn Quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng” được chọn để viết luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Chính sách Công là hết sức cần thiết. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Đến nay đã có nhiều tác giả trong nước có công trình nghiên cứu hay bài viết về chính sách phát triển kinh tế ở khu vực nông nghiệp nông thôn Việt Nam, tiêu biểu một số nghiên cứu dưới đây: - Bài viết “Phát triển kinh tế hộ gia đình ở Việt Nam” của nhóm tác giả 2 Mai Thị Thanh Xuân và Đặng Thị Thu Hiền đăng trên Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, Kinh tế và Kinh doanh, Tập 29, Số 3 (2013). Nghiên cứu này căn cứ chủ yếu vào thu thập từ những số liệu thứ cấp ở phạm vi quốc gia những năm 2001, năm 2006 và năm 2011 (của Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và thủy sản) để đánh giá các thành quả cơ bản và các hạn chế đặt ra cùng nguyên nhân dẫn đến trong phát triển kinh tế hộ; qua đó đưa ra các giải phápđối với việc thúc đẩy phát triển kinh tế hộ ở nông thôn theo hướng bền vững. - Luận án tiến sỹ năm 2017 chuyên ngành Kinh tế phát triển “Phát triển kinh tế hộ nông dân gắn với giảm nghèo bền vững ở tình Bắc Kạn” của tác giả Nguyễn Văn Công, Học viện KHXH - Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội. Luận án này trình bày cơ sở lý luận về sự phát triển kinh tế hộ nông dân làm chỗ dựa để đánh giá thực trạng phát triển kinh tế hộ nông dân ở tỉnh Bắc Kạn. Từ đó, Luận án đề xuất các giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế hộ nông dân gắn với giảm nghèo bền vững ở tỉnh Bắc Kạn trong bối cảnh hiện nay. - Luận án tiến sỹ năm 2017 chuyên ngành Kinh tế nông nghiệp “Kinh tế hộ nông dân sau thu hồi đất nông nghiệp tại các khu công nghiệp tỉnh Thái Nguyên” của tác giả Hồ Lương Xinh, Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, Hà Nội. Luận án này trình bày mô hình Hồi quy Binary Logistic để phân tích những yếu tố ảnh hưởng đến kinh tế hộ nông dân sau thu hồi đất nông nghiệp tại các khu công nghiệp tỉnh Thái Nguyên; qua đó làm cơ sở đánh giá thực trạng kinh tế hộ nông dân sau thu hồi đất nông nghiệp tại các khu công nghiệp tỉnh Thái Nguyên. Đồng thời, Luận án đề xuất quan điểm và các giải pháp giai đoạn hiện nay để phát triển kinh tế hộ nông dân sau thu hồi đất nông nghiệp tại các khu công nghiệp. - Luận án tiến sỹ ngành Xã hội học năm 2018 “Vai trò của phụ nữ dân 3