Luận văn Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VĂN QUÁT THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN M'DRẮK, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG ĐẮK LẮK, năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VĂN QUÁT THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN M'DRẮK, TỈNH ĐẮK LẮK Ngành: Chính sách công Mã số: 8 34 04 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. VŨ TRỌNG LÂM ĐẮK LẮK, năm 2019 LỜI CAM ĐOAN Đề tài nghiên cứu "Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk" của luận văn này là kết quả của sự nghiên cứu, tìm tòi và học hỏi của bản thân tôi cùng với sự hướng dẫn tận tình của người hướng dẫn khoa học PGS.TS. Vũ Trọng Lâm. Các trích dẫn, số liệu, tư liệu, thông tin nghiên cứu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, hợp pháp, khách quan, khoa học. Trong luận văn không hề có bất kỳ sự sao chép nào mà không có nguồn trích dẫn nguồn, tác giả. Tôi cam đoan những lời trên đây là hoàn toàn đúng sự thật và tôi chịu toàn bộ trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Đắk Lắk, tháng 8 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Quát LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập và nghiên cứu chương trình cao học chuyên ngành Chính sách công tại Học viện Khoa học xã hội. Đến nay, tôi đã hoàn thành xong chương trình học của mình. Bản thân đã được Giám đốc Học viện Khoa học xã hội giao quyết định thực hiện đề tài "Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk". Tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy giáo, cô giáo đã trang bị những kiến thức rất bổ ích cho bản thân tôi trong quá trình tham gia học tập tại trường, đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn đến thầy giáo hướng dẫn khoa học PGS.TS. Vũ Trọng Lâm đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành luận văn này. Xin cảm ơn Lãnh đạo Học viện Khoa học xã hội, Văn phòng Khoa Chính sách công đã tạo điều kiện tốt nhất cho chúng tôi trong quá trình học tập tại trường. Xin cảm ơn Huyện uỷ, Uỷ ban nhân dân huyện, các cơ quan, ban, ngành của huyện M'Drắk, các tổ chức, cá nhân đã tạo điều kiện cung cấp thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên, khích lệ, ủng hộ và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học và hoàn thành luận văn này. Đắk Lắk, tháng 8 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Quát MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI .......................................................................... 7 1.1. Khái niệm và ý nghĩa của chính sách xây dựng nông thôn mới ...................... 7 1.2. Nội dung thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới ................................ 11 1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới........................................................................................................................... 15 1.4. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương và bài học kinh nghiệm đối với huyện M'Drắk ....................................................................... 19 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN BÀN HUYỆN M'DRẮK, TỈNH ĐẮK LẮK .................... 27 2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện M'Drắk ảnh hưởng tới việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới .......................................... 27 2.2. Tình hình thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk .................................................................................................................... 33 2.3. Đánh giá kết quả thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk ......................................................................................................... 52 2.4. Mục tiêu, chỉ tiêu xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk ......... 55 Chương 3. CÁC GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐẨY MẠNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN HUYỆN M'DRẮK, TỈNH ĐẮK LẮK ......................................................................................................................... 59 3.1. Bối cảnh thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk .......................................................................................................... 59 3.2. Quan điểm, định hướng xây dựng nông thôn mới ................................. 61 3.3. Các giải pháp đẩy mạnh việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk ...................................................................................... 66 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 81 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Tên bảng Trang Bảng 2.1. Bảng so sánh kết quả thực hiện các tiêu chí về xây dựng 38 nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong sự nghiệp xây dựng và đổi mới đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn đặt nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở vị trí chiến lược quan trọng, coi đó là một trong những nhân tố quyết định để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, ổn định chính trị, bảo đảm an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội cũng như quá trình xây dựng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chính vì vậy, trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành rất nhiều chủ trương, chính sách nhằm không ngừng xây dựng và hoàn thiện chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn. Những chủ trương, chính sách này đã và đang được phát huy cao độ từ các nguồn lực để phát triển nền nông nghiệp, nông thôn của đất nước. Nhằm cụ thể hoá chủ trương, chính sách của Đảng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Hội nghị lần thứ 7, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X đã ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008, trong đó nêu rõ mục tiêu: "Không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn, hài hoà giữa các vùng, tạo sự chuyển biến nhanh hơn ở các vùng còn nhiều khó khăn; nông dân được đào tạo có trình độ sản xuất ngang bằng với các nước tiên tiến trong khu vực và đủ bản lĩnh chính trị, đóng vai trò làm chủ nông thôn mới" [1, tr. 2]. Để cụ thể hoá chủ trương, chính sách của Đảng, ngày 28/10/2008 Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn; Quyết định số 491/2009/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 về ban hành Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới; Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/6/2010 về phê duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020. Từ đó, làm cơ sở cho các bộ, ngành, địa phương trong cả nước cụ thể hoá và tổ chức thực hiện. Thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, trong thời gian qua, phong trào xây dựng nông thôn mới đã được triển khai sôi nổi trên cả nước nói chung và huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk nói riêng. Diện mạo nông thôn trên địa bàn 1 huyện M'Drắk đã có nhiều đổi mới, ngày càng khởi sắc, kinh tế - xã hội phát triển ổn định, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được nâng lên. Tuy nhiên, bệnh cạnh những kết quả đã đạt được, việc thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk gặp không ít những khó khăn, thách thức và bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Điều đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ hoàn thành mục tiêu xây dựng chương trình nông thôn mới. Xuất phát từ thực tiễn xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk cùng với quá trình nghiên cứu và học tập, được sự hướng dẫn của PGS.TS. Vũ Trọng Lâm, học viên chọn đề tài: "Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk" làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành Chính sách công, với mong muốn đóng góp một phần nhỏ về thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới của huyện M'Drắk. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Cho đến nay ở Việt Nam cũng như trên thế giới, chủ đề đổi mới và phát triển nông nghiệp, nông thôn nói chung, xây dựng nông thôn mới nói riêng vẫn là vấn đề thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều cơ quan quản lý, cơ quan nghiên cứu và các nhà khoa học ở nhiều mức độ cũng như góc độ khác nhau. Có thể kế đến một số nghiên cứu sau: Tác giả Frans Elltis trong cuốn sách "Chính sách nông nghiệp trong các nước đang phát triển" đã nêu những vấn đề cơ bản của chính sách nông nghiệp ở các nước đang phát triển thông qua hàng loạt các nghiên cứu về lý thuyết cũng như khảo cứu thực tiễn ở nhiều quốc gia thuộc châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh. Cuốn sách đã nêu lên những những vấn đề về phát triển nông nghiệp, nông thôn, đồng thời nêu lên được những mô hình thành công và thất bại trong việc phát triển nông nghiệp, nông thôn và giải quyết các vấn đề của nông dân [22]. Cuốn sách "Một số giải pháp đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam hiện nay” của TS. Phạm Di, Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông ấn hành năm 2018. Cuốn sách giới thiệu một cách tổng quan về công tác xây dựng nông thôn mới ở nước ta hiện nay, kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương của 2 nước ta và một số nước trên thế giới; thực trạng thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới của các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ ở nước ta và một số giải pháp, định hướng chủ yếu về xây dựng nông thôn mới [10]. Luận án Tiến sĩ Kinh tế, năm 2015 của Nguyễn Văn Hùng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh với đề tài "Xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh". Luận án đã phân tích, đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh theo các tiêu chí, đồng thời chỉ ra được những tồn tại hạn chế và nguyên nhân của tồn tại hạn chế và đưa ra các giải pháp về xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh nói riêng và góp phần vào việc xây dựng nông thôn mới ở nước ta nói chung [25]. Luận văn Thạc sĩ Chính sách công, năm 2016 của Đỗ Thị Nga, Học viện Khoa học xã hội với đề tài "Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới từ thực tiễn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội". Luận văn đã chỉ ra được những vấn đề còn tồn tại và hạn chế trong việc thực hiện xây dựng nông thôn mới ở huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội, từ đó làm cơ sở để đưa ra các giải pháp về quản lý nhà nước nhằm phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn gắn với việc thực hiện xây dựng nông thôn mới [33]. Các công trình đã nghiên cứu này là nguồn tài liệu tham khảo quý giá để học viên có cái nhìn tổng thể và khách quan hơn về xây dựng nông thôn mới từ thực tiễn ở huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk. Xây dựng nông thôn mới hiện nay là một trong những vấn đề có vai trò hết sức quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội, hội nhập quốc tế. Do vậy, việc nghiên cứu đề tài thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk luôn có ý nghĩa hết sức quan trong về cả lý luận và thực tiễn. Cho đến nay, chưa có công trình nào nghiên cứu toàn diện và chuyên sâu về vấn đề xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk với cách tiếp cận đầy đủ dưới góc độ của khoa học Chính sách công. 3 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Thông qua phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách xây dựng nông thôn mới, đồng thời, phân tích, đánh giá thực tiễn thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk, luận văn đề xuất các kiến nghị, giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên, luận văn có nhiệm vụ: Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách xây dựng nông thôn mới. Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk trong thời gian qua, từ đó chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của những hạn chế, bất cập. Đề xuất những kiến nghị, giải pháp chủ yếu nhằm nhằm đẩy mạnh thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu việc triển khai thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới ở huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu về việc triển khai thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk từ năm 2014 đến cuối năm 2018. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn được triển khai nghiên cứu dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước về nông nghiệp, nông dân, nông thôn nói chung và xây dựng 4