Luận văn Thực trạng sản xuất kinh doanh tại làng nghề truyền thống Gốm sứ Bát Tràng tầm nhìn 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM ĐỖ ĐỨC HẠNH THỰC TRẠNG SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG GỐM SỨ BÁT TRÀNG - TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2020. LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số: 60 34 01 02 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM ĐỖ ĐỨC HẠNH THỰC TRẠNG SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG GỐM SỨ BÁT TRÀNG - TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số: 60 34 01 02 HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. LƯU THANH TÂM TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2013 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học : TS Lưu Thanh Tâm (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị và chữ ký) Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Kỹ thuật Công nghệ TP. HCM ngày 04 tháng 01 năm 2013 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: 1. TS. Nguyễn Phú Tụ Chủ tịch hội đồng 2. TS. Nguyễn Văn Trãi Phản biện 1 3. TS. Nguyễn Ngọc Dương Phản biện 1 4. TS. Mai Thanh Loan Thư ký, ủy viên Hội đồng 5. TS. Lê Bá Hùng Anh Ủy viên Hội đồng Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV i TRƯỜNG ĐH KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TPHCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG QLKH - ĐTSĐH Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày tháng năm 2012 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: ĐỖ ĐỨC HẠNH Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: 31/10/1983 Nơi sinh: Hà Nội Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh MSHV: 1184011054 I- TÊN ĐỀ TÀI: Thực trạng sản xuất kinh doanh tại làng nghề truyền thống Gốm sứ Bát Tràng tầm nhìn 2020. II- NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG: Xây dựng cơ sở lí luận về làng nghề, về các sản phẩm gốm sứ, lí luận về chiến lược và tầm nhìn cho làng nghề truyền thống. Tìm hiểu thực trạng làng nghề truyền thống gốm sứ Bát Tràng, phân tích các điểm mạnh, điểm yếu. Từ đó đưa ra chiến lược và giải pháp phát triển sản xuất kinh doanh cho làng nghề. Nhằm phát triển và mở rộng làng nghề Bát Tràng trong nền kinh tế mở như hiện nay. III- NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: 30/06/2012 IV- NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: 30/12/2012 V- CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: Tiến sỹ Lưu Thanh Tâm CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) (Họ tên và chữ ký) ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Đỗ Đức Hạnh iii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được khóa học cũng như Luận văn này, tác giả xin trân trọng cảm ơn đến các Thầy, Cô Trường Đại Học Kỹ Thuật Công Nghệ Thành Phố Hồ Chí Minh nói chung, các Thầy, Cô trong khoa Quản Trị Kinh Doanh nói riêng trong suốt thời gian học tập tại trường. “Đặc biệt, em xin trân trọng cám ơn Thầy Lưu Thanh Tâm đã tận tình hướng dẫn em trong suốt quá trình thực hiện Luận văn này”. Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn các hộ sản xuất kinh doanh tại làng nghề Gốm sứ Bát Tràng – Gia Lâm – Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ tác giả trong việc thu thập dữ liệu cũng như những ý kiến đóng góp và phản biện trong việc xây dựng bảng câu hỏi. Xin cảm ơn tất cả bạn bè gần xa đã chia sẻ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập cũng như hoàn thiện luận văn này. Cuối cùng, tác giả xin dành tặng một lời cảm ơn sâu sắc nhất tới bố mẹ, anh chị em và gia đình đã là chỗ dựa và nguồn động viên an ủi lớn nhất trên con đường tìm kiếm tri thức. Một lần nữa Tác giả trân trọng cám ơn tất cả mọi người đã giúp đỡ tác giả để hoàn thành Luận văn này. iv TÓM TẮT Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu như hiện nay, mỗi nền kinh tế đều mang một sắc thái riêng dựa theo văn hóa mỗi quốc gia. Vấn đề làm sao phát triển được kinh tế nhưng vẫn phù hợp với văn hóa truyền thống chung, đó một kế hoạch không dễ dàng. Việt Nam là nước thuần nông nghiệp, tỷ lệ nông dân vẫn chiếm đa số trong cơ cấu ngành nghề lao động của cả nước. Muốn tận dụng và phát huy nội lực cho lực lượng này, thì mô hình làng nghề truyền thống đang trở thành một điểm sáng trong bức tranh kinh tế. Làng nghề truyền thống gốm sứ Bát Tràng có truyền thống từ hơn 600 năm nay, các sản phẩm gốm sứ đã từng được thị trường trong nước và nước ngoài ưa chuộng bởi ngoài vẻ đẹp truyền thống, các sản phẩm mang tính thực dụng cao, hơn nữa, gốm sứ Bát Tràng còn có những sản phẩm nghệ thuật được người tiêu dùng quan tâm và trân trọng. Sau khi được nhà nước quy hoạch để trở thành làng nghề điển hình của cả nước vào năm 2001, làng nghề Bát Tràng càng chứng tỏ vai trò của mình dựa trên những ưu điểm và lợi thế của riêng. Tuy nhiên, khi bước vào cơ chế thị trường mở, đặc biệt sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008, mô hình làng nghề truyền thống gốm sứ Bát Tràng thể hiện rõ sự thiếu bền vững, từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ. Điểm yếu lớn nhất đó là làng nghề Bát Tràng không có một chiến lược đồng bộ dẫn đến sự khủng hoảng và không bắt kịp với thị trường hiện tại thậm chí bị lấn lướt trong chính thị trường nội địa. Đề tài sau khi phân tích thực trạng làng nghề Bát Tràng, rồi đưa ra các chiến lược phát triển để góp một phần gìn giữ những sản phẩm mang tính truyền thống và phát triển hơn nữa các sản phẩm này, cũng như mong muốn góp phần mở rộng mô hình làng nghề truyền thống nói chung. v ABSTRACT In the context of global economic integration today, each economy will bring a cultural character based on each country. The question is that how economic development is but it is still suitable with common cultural traditions, that plan is not easy. Vietnam is a purely agricultural country and the number of farmers is still the majorities of the laboring forces in the structure of the countrywide. To take advantage and develop the internal resources for this force, the traditional model of this village has become a bright spot in the economic picture. 600 years. The ceramic products have been popular in both local as well as foreign markets because the products are not only traditionally beautiful but also highly practical. What‘s more, Bat Trang also has highly artistic products that its consumers Traditional village of Bat Trang ceramics has a historical tradition for more than are very interested in and appreciated. After the state planed this village to become a typical one of the country in 2001, the village of Bat Trang has shown its roles based on its own strengths and advantages. However, after entering the open market mechanism, especially after the global economic crisis in 2008, the model traditional village of Bat Trang ceramics has shows unsustainability from production to consumption. The only weakness is that Bat Trang village does not have a uniform strategy led to the crisis and did not keep pace with the current market or even its product are dominated in the domestic market. This research is aimed to analyze the current situation of Bat Trang village in order to find out the development strategy, contributing a small part to develop increasingly and maintain its products as well as expending the traditional village model in general. vi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN iii TÓM TẮT iv ABSTRACT v MỤC LỤC vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU x DANH MỤC BIỂU ĐỒ - SƠ ĐỒ xi DANH MỤC HÌNH ẢNH xi PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 3 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 3 5. Kết quả dự kiến đạt được 4 6. Bố cục của luận văn 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG Ở VIỆT NAM. 6 1.1. Cơ sở lí luận: 6 1.1.1. Một số khái niệm liên quan: 6 1.1.2. Đặc điểm chung về làng nghề truyền thống. 14 1.2. Vai trò và ý nghĩa của việc phát triển làng nghề truyền thống. 18 1.3. Thực trạng phát triển làng nghề truyền thống của một số nước trên thế giới (Trong khu vực Châu Á): 20 1.3.1. Phát triển làng nghề truyền thống ở Nhật Bản, 20 1.3.2. Phát triển làng nghề truyền thống ở Trung Quốc, 21 1.4. Một số nhận xét chung về tình hình phát triển làng nghề truyền thống trong thời gian qua: 22 1.4.1. Về thị trường, 22 1.4.2. Vị trí các làng nghề truyền thống trong sự phát triển của nền kinh tế xã hội của đất nước, 23 1.4.3. Vấn đề vốn đầu tư cho sản xuất, 24 vii 1.4.4. Vấn đề trang thiết bị, công nghệ và mẫu mã sản phẩm, 25 1.4.5. Vấn đề đào tạo kỹ thuật tay nghề cho người lao động, 25 1.4.6. Một số vấn đề về chính sách, 26 Kết luận chương 1: 26 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG GỐM SỨ BÁT TRÀNG – HUYỆN GIA LÂM – HÀ NỘI 28 2.1. Thực trạng phát triển làng nghề gốm sứ truyền thống của Việt Nam 28 2.1.1. Thời kỳ phong kiến, 28 2.1.2. Sơ lược quá trình phát triển sản xuất trong các làng nghề truyền thống ở nước ta sau cách mạng tháng 8 – 1945, 29 2.1.3. Tình trạng làng nghề thời kỳ trước đổi mới năm 1986, 29 2.1.4. Thực trạng làng nghề từ năm 1986 cho đến nay. 30 2.2. Đặc điểm địa bàn của làng nghề Gốm sứ Bát Tràng – Gia Lâm – Hà Nội: 31 2.2.1. Sự ra đời và phát triển làng gốm sứ Bát Tràng 31 2.2.2. Đặc điểm về tự nhiên 33 2.2.3. Đặc điểm đất đai, dân số lao động 34 2.2.4. Đặc điểm cơ sở hạ tầng - kỹ thuật 35 2.2.5. Các sản phẩm chủ yếu của gốm sứ Bát Tràng 35 2.2.6. Kết quả sản xuất kinh doanh của xã Bát Tràng 37 2.3. Phương pháp nghiên cứu: 39 2.3.1. Số liệu thứ cấp 39 2.3.2. Số liệu sơ cấp 39 2.4. Tình hình sản xuất - kinh doanh của Gốm sứ Bát Tràng 41 2.4.1. Sản xuất và tiêu thụ đồ gốm tại các hộ chuyên điều tra 42 2.4.2. Tình hình sản xuất tại các hộ điều tra 48 2.4.3. Tình hình tiêu thụ sản phẩm của các hộ điều tra 55 2.4.4. Đánh giá năng lực cạnh tranh của gốm sứ Bát Tràng 57 2.4.5. Tình hình ô nhiễm môi trường tại làng nghề gốm sứ Bát Tràng 63 2.4.6. Vấn đề du lịch làng nghề tại làng Gốm Bát Tràng 64 2.4.7. Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài (EFE) 65 2.4.8. Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong (IFE) 66