Luận văn Truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào các chỉ số giá tại Việt Nam giai đoạn 2001 -2011

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ----------�ω�---------- BẠCH THỊ PHƯƠNG THẢO TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀO CÁC CHỈ SỐ GIÁ TẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2001 - 2011 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH, THÁNG 12 NĂM 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ----------�ω�---------- BẠCH THỊ PHƯƠNG THẢO TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀO CÁC CHỈ SỐ GIÁ TẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2001 - 2011 Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Ngọc Trang TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2011 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình cao học và luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, bạn bè, gia đình và các đồng nghiệp. Trước hết, tôi xin chân thành gởi lời cảm ơn đến PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Trang - người đã rất tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin cảm ơn anh Nguyễn Hữu Tuấn, em Phong và các Anh Chị Em đồng nghiệp phòng Luật-Kiểm soát nội bộ Công ty Cổ Phần Chứng Khoán Sài Gòn đã hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này. TP.Hồ Chí Minh, tháng 12 năm 2011 Học viên Bạch Thị Phương Thảo LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi với sự giúp đỡ của Cô hướng dẫn và những người mà tôi đã cảm ơn; số liệu thống kê là trung thực, nội dung và kết quả nghiên cứu của luận văn này chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào cho tới thời điểm hiện nay. Tp.HCM, ngày 23 tháng 12 năm 2011 Tác giả Bạch Thị Phương Thảo Mục Lục Mở đầu .............................................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ LÝ THUYẾT TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ LÝ THUYẾT VỀ MÔ HÌNH VAR .................................................................... 5 1.1 Lý thuyết về “truyền dẫn tỷ giá hối đoái” ..................................................... 5 1.1.1 “Truyền dẫn tỷ giá hối đoái” là gì? ............................................................. 5 1.1.2 Biến động của tỷ giá hối đoái truyền dẫn vào các chỉ số giá như thế nào? ............................................................................................................ 6 1.1.3 Các yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến độ lớn của mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái? ..................................................................................................... 7 1.1.4 Tại sao việc hiểu về truyền dẫn tỷ giá hối đoái lại quan trọng? ................. 8 1.1.5 Các nghiên cứu trước đây về truyền dẫn tỷ giá hối đoái ............................ 9 1.2 Lý thuyết mô hình VAR .................................................................................. 14 1.2.1 Các dạng mô hình VAR ............................................................................. 14 1.2.2 Ứng dụng của mô hình VAR ..................................................................... 16 1.2.3 Đánh giá về việc sử dụng mô hình VAR ................................................... 17 1.3 Kết luận chương .............................................................................................. 18 CHƯƠNG 2. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG BIẾN ĐỘNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI, CÁC CHỈ SỐ GIÁ VÀ LẠM PHÁT TẠI VIỆT NAM, GIAI ĐOẠN Q1.2001 – Q2.2011 ................................................................................................................... 19 2.1 Mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và các chỉ số giá ........................................ 19 2.1.1 Tổng quan chung về diễn biến tỷ giá hối đoái tại Việt Nam ..................... 19 2.1.1.1 Biến động tỷ giá hối đoái của Việt Nam ............................................ 19 2.1.1.2 Việt Nam đồng được định giá cao hay thấp? ..................................... 21 2.1.1.3 Tình trạng hai tỷ giá tại Việt Nam .................................................... 23 2.1.2 Tỷ giá hối đoái và các chỉ số giá ................................................................ 24 2.1.2.1 Việt Nam là một nước lệ thuộc lớn vào nhập khẩu ............................ 24 2.1.2.2 Tỷ gía hối đoái và chỉ số giá nhập khẩu, chỉ số giá sản xuất .............. 26 2.1.2.3 Tỷ giá hối đoái và chỉ số giá tiêu dùng ................................................ 27 2.2 Lạm phát và các nguyên nhân gây ra lạm phát tại Việt Nam ..................... 29 2.2.1 Việt Nam là nước có lạm phát tăng cao và kéo dài .................................... 29 2.2.2 Tranh luận về các nguyên nhân lạm phát tại Việt Nam .............................. 30 2.2.2.1 Lạm phát là vấn đề của đo lường ...................................................... 31 2.2.2.2 Lạm phát là do chịu ảnh hưởng của giá hàng hóa thế giới ............... 33 2.2.2.3 Lạm phát có nguyên nhân từ tiền tệ .................................................. 34 2.2.2.4 Lạm phát do hiệu quả đầu tư không cao ........................................... 35 2.2.2.5 Lạm phát do kỳ vọng lạm phát cao ................................................... 36 2.2.2.6 Lạm phát do tình trạng tham nhũng cao ............................................. 37 2.3 Kết luận chương ............................................................................................... 38 CHƯƠNG 3. PHÂN TÍCH THỰC NGHIỆM TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA CÁC YẾU TỐ VĨ MÔ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LẠM PHÁT TẠI VIỆT NAM, Q1. 2001 – Q2.2011 .................................. 40 3.1 Phân tích thực nghiệm mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến các chỉ số giá của Việt Nam ......................................................................................... 40 3.1.1 Mô hình nghiên cứu ................................................................................... 40 3.1.2 Các bước thực hiện quá trong quá trình ..................................................... 42 3.1.3 Dữ liệu nghiên cứu ..................................................................................... 43 3.1.4 Kết quả thực nghiệm .................................................................................. 43 3.1.4.1 Kiểm định nghiệm đơn vị ................................................................... 43 3.1.4.2 Chọn độ trễ cho các biến trong mô hình ............................................. 45 3.1.4.3 Hàm phản ứng xung (Imponse response function) ............................. 45 3.1.4.4 Kiểm định Robustness ........................................................................ 51 3.1.4.5 Phân rã phương sai (Variance decompotition) ................................... 53 3.2 Hạn chế của mô hình định lượng .................................................................. 54 3.3 Khuyến nghị chính sách ................................................................................. 54 3.3.1 Những khuyến nghị để hạn chế cú sốc tỷ giá hối đoái đến các chỉ số giá khi thực hiện điều chỉnh tỷ giá hối đoái ................................................ 54 3.3.2 Những khuyến nghị khi thực hiện chính sách bình ổn lạm phát ................. 56 3.4 Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo ............................. 58 3.5 Kết luận chung ................................................................................................ 59 Danh mục tài liệu tham khảo ........................................................................................ 61 Phụ lục 1 : Phản ứng tích lũy của các chỉ số giá với cú sốc do thay đổi 1 đơn vị độ lệch chuẩn của NEER (theo thứ tự 1) ................................................................................... 64 Phụ lục 2 : Phản ứng tích lũy của các chỉ số giá với cú sốc do thay đổi 1 đơn vị độ lệch chuẩn của NEER (thứ tự 2) ............................................................................................ 67 Phụ lục 3 : Phản ứng tích lũy của các chỉ số giá với cú sốc do thay đổi 1 đơn vị độ lệch chuẩn của NEER (thứ tự 3) ............................................................................................ 70 Phụ lục 4 : Phản ứng tích lũy của các chỉ số giá với cú sốc do thay đổi 1 đơn vị độ lệch chuẩn của NEER (thứ tự 4) ............................................................................................ 74 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT − ADB: Ngân hàng Phát triển châu Á − ADF: Augmented Dickey-Fuller − AUD: Đô la Úc − CNY : Nhân dân tệ của Trung Quốc − CPI: Chỉ số giá tiêu dùng − EURO: Đồng tiền chung Châu Âu − GSO: Tổng cục thống kê Việt Nam − HKD: Đô la Hong Kong − ICOR: Incremental Capital Output Ratio − IMF: Quỹ Tiền tệ Quốc tế − IRF: Impulse Response Function − JPY: Yên Nhật − KRW: Won Hàn Quốc − NHNN: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam − REER: Tỷ giá hối đoái thực đa phương − SGD: Đô la Singapore − THB : Bạt Thái Lan − USD: Đô la Mỹ − VAR: Vector Autorgressive Model − VND: Việt Nam đồng − WB: Ngân hàng Thế giới − WTO: Tổ chức Thương mại Thế giới DANH MỤC BẢNG − Bảng 2.1: Thống kê các thời điểm điều chỉnh tỷ giá VND/USD của NHNN từ năm 2008 đến Q2.2011 ................................................................... 20 − Bảng 2.2: Tỷ trọng nhập khẩu/GDP (%) ....................................................... 25 − Bảng 2.3: CPI của Việt Nam và một số quốc gia châu Á .............................. 29 − Bảng 2.4: Rổ hàng hoá tính chỉ số giá tiêu dùng Việt Nam ........................... 31 − Bảng 2.5: Tốc độ tăng trưởng cung tiền của Việt Nam và các nước giai đoạn 2001 - 2011 ...................................................................................... 34 − Bảng 2.6: Tăng trưởng GDP và ICOR một số quốc gia Đông Á ................... 36 − Bảng 2.7: ICOR Việt Nam qua các giai đoạn ................................................ 36 − Bảng 3.1: Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị ................................................. 44 − Bảng 3.2: Độ trễ tối ưu cho mô hình VAR ..................................................... 45 − Bảng 3.3: Kết quả hàm phản ứng xung của các chỉ số giá với cú sốc 1% từ NEER .................................................................................................... 46 − Bảng 3.4: Độ lớn mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái của nghiên cứu của Võ Văn Minh (2009) ....................................................................................... 50 − Bảng 3.5: Mức truyền dẫn tỷ giá hối đóai của một số quốc gia châu Á ......... 51 − Bảng 3.6: Tầm quan trọng của các biến số trong việc giải thích sự thay đổi của CPI ...................................................................................................... 53 DANH MỤC HÌNH VẼ − Hình 2.1 : Tỷ giá danh nghĩa VND/USD cùng biên độ dao động tỷ giá Q1.2001 – Q2.2011 ........................................................................................... 19 − Hình 2.2: Biến động NEER, REER và tỷ giá danh nghĩa VND/USD của Việt Nam từ Q1.2001 đến Q2.2011 ............................................................ 22 − Hình 2.3: Tỷ giá chính thức và tỷ giá thị trường tự do VND/USD tháng 9/2011 ................................................................................................................ 23 − Hình 2.4: Dự trữ ngoại tệ và tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam 2001 - 2010 ........................................................................................................ 24 − Hình 2.5: Tỷ trọng nhập khẩu/GDP của Việt Nam và một số quốc gia Đông Nam Á ..................................................................................................... 25 − Hình 2.6: Cơ cấu hàng nhập khẩu của Việt Nam giai đoạn 2001 – 2010 ........ 26 − Hình 2.7: Tỷ giá hối đoái danh nghĩa VND/USD và chỉ số giá nhập khẩu (IMP), chỉ số giá sản xuất (PPI) ................................................................ 27 − Hình 2.8: Tỷ giá danh nghĩa VND/USD và chỉ số giá tiêu dùng tại Việt Nam, 2001 - 2011 .............................................................................................. 28 − Hình 2.9: Diễn biến lạm phát Việt Nam, 2001 – 2011(E) ................................ 29 Hình 2.10: So sánh CPI của Việt Nam và một số quốc gia châu Á ................. 30 − Hình 2.11: Biến động CPI lương thực, thực phẩm so với CPI chung từ năm 2001 đến 2010 ............................................................................................ 32 − Hình 2.12: Giá dầu thô thế giới và CPI của Việt Nam ..................................... 33 − Hình 2.13: Diễn biến giá hàng hóa thế giới, T1.2001 – T7.2011 .................... 33 − Hình 2.14: Tốc độ tăng trưởng cung tiền của Việt Nam và các nước .............. 35 − Hình 3.1: Phản ứng của chỉ số giá nhập khẩu IMP với cú sốc 1% của NEER ................................................................................................................. 47 Hình 3.2: Phản ứng của chỉ số giá sản xuất PPI với cú sốc 1% của NEER ................................................................................................................. 47 − Hình 3.3: Phản ứng của chỉ số giá tiêu dùng CPI với cú sốc 1% của NEER ................................................................................................................. 48